Skip to main content

Full text of "Patrum apostolicorum opera, textum ad fidem codicum et graecorum et latinorum, ineditorum copia insignium"

See other formats


* 


^c^ 


Af\f^^^^^i2 


ΛΑ^'^^'^'^^^^ΛΛ, 


Ρ^^Λ^^^^,^^'^^^.'^ΟΟλ^ 


Λ'χ^  -  ^.^r-^ 


/^   Λ,  W  .Α^  ,Ο 


•^^Β 


r^Y 


MS9^a?lȤi 


^AW>S 


^■^^'^*9Ϊ     Λ, 


1ΛA/^Λ 


^aaA 


S  Λ   "  Λ  Λι 


Λα*. 


ϊ  i'    'Λ  Γ- 


^^gSiS«' 


'««h^^ 


\(^f\rt 


ΛΛλ' 


?^•.^Λλ.    '^^^,8R8^i 


...  :^«» 


C^« 


UURJf^T^M 


ϊΑΛ/^^ 


:^^^^ν^\Λ, 


ί:ί?^Λ.^.Λ.^:---»2^ 


'>Sh'H«W 


.^^^ 


:^5^«'' 


,«KA/W^AAASQ&fifift'i 


PATRUM  APOSTOLICORUM 

OPERA. 


PATRUM  APOSTOLICOKU,M 

■  <  ^- 

OPERA. 


TEXTUM  AD  FIDEM  CODICUM  ET  GRAECORUM  ET 
LATINORUM,  INEDITORIBI  COPIA  INSIGNimV 

ADHIBITIS  PRAESTANTISSIMIS  EDITIONIBUS, 

RECENSUIT    ATQUE    EMENDAVIT, 

NOTIS    ILLUSTRAVIT,    VERSIONE   LATINA    PASSIM    CORRECTA, 
PROLEGOMENIS,    INDICIBUS 

INSTRUXIT 

ALBERTUS  RUD.  MAX.  DRESSEL. 
EDITIO   ALTERA 

AUCTA    SUPPLEMENTIS 

AD  BARNABAE  EPISTOLAM  ET  HERMAE  PASTOREM 

EX    TI8CHENDOEFIANA    CODICIS    SINAITICI    EDITIONE    HAFSTIS. 


LIPSIAE 

J.  C.  HINRICH8,   BIBLIOPOLA. 
1863. 


-r^-  '. 


m 


i 


DE  ALTEEA  HAC  EDITIONE. 

Studiis  circa  palrum  aposlolicorum  opera  nihil  ex  longo  tempore 
gravius  accidit  quam  quod  in  codice  bibliorum  Sinailico  inventa  est  in- 
legra  Barnahae  epistola  cum  priore  Pasloris  parle.  llla  enim  epislola 
quo  sermone  ab  auclore  conscripta  est  nec  inlegra  habebalur  hucusque, 
nec  quibus  partibus  ex  codicibus  recentioribus  hausta  est  magna  est 
fide.  Lalina  vero  prioris  parlis  longioris  (I — XVII)  interpretatio,  quem- 
admoduro  in  codice  saeculi  fere  octavi  olim  Corbeiensi  nunc  Pelro- 
poiilaDO  eoque  solo  invenla  est,  ut  passim  praeslal  Graecis  vulgalis,  ita 
saepe  corrupussimum  teitum  praebet,  iis  maiime  capitibus  quae  Graece 
adboc  desiderabantur.  Nec  fere  minore  iniquilate  ulebatur  Pastor  Her- 
mae  qui  dicitur,  Latinis  codicibus  magna  scriplurae  varietate  conspi• 
cuis  el  Graeco  folioruin  Lipsiensium  texlu  parum  probato.  Hinc  gra- 
▼issima  codicis  Sinaitici  subsidia  ad  supplendos  atque  emendandos  libros 
hos  ipsis  apostolicis  proximos  non  reservanda  videbantur  novae  plane 
patrum  apos(olicoruD)  ediliooi,  quam  post  annos  aliquot  dare  ipsi  in 
aniiDo  habemus,  sed  statim  adhibenda  ad  augendam  ornandamque  edi- 
tioneiD  Dresselianam.  Quod  ita  faclum  esl  ut  prior  pars  epislolae 
Barnabae  plene  eiscriberetur  ex  utraque  noslra  codicis  Sinailici  edilione, 
praeterea  vero  qaicquid  in  eadem  diflerl  a  scriptura  Graeca  eiusdem 
epistolae  el  prioris  parlis  libri  Hermae,  quemadmodum  in  opere  Dres- 
seliano  edila  esl,  accurale  recenserelur.  Quae  igitur  exemplaria  edilio- 
nis  Dresselianae  anni  1857.  in  publicum  nondum  exieranl,  illis  supple- 
mentis  aucta  iunl,  proptereaque  nunc  ailerius  editionis  tilulo  exor- 
DtU    prodeunt,    minuto    insuper  pretiO)   quo    magis  academicae  iuven- 


II  PRAEFATIO. 

luti  se  commendaret  liber  iste.  Laborem  autem  quem  diximus  nostro 
rogalu  suscepit  in  se  loh.  Henr.  Gerhardts,  Phil.  Dr.,  quein  scite  et 
diligenler  ea  in  re  versalum  esse  testamur. 

Aelalem  codicis  Sinailici  accuralius  quaesituris,  nisi  quis  magnifi- 
cara  edilionein  Pelropolitanam  noslram  mavull  consulere,  duabus  in- 
slmclarn  tabulis  ipsam  epislolae  Barnabae  et  Pasloris  scripturam  prae- 
benlibus ,  Prolegoniena  satisfacient  Novi  Testamenli  Sinailici,  quibus 
demonslrasse  nobis  videmur,  scriplum  illum  esse  circa  niedium  saecu- 
lum  quartum*.  Quanla  vero  texlus  Sinailici  praestanlia  sit,  collatis 
expensisque  variis  ad  Barnabam  et  Hermam  lectionibus  nemini  dubium 
eril.     Et  Barnabae  quidem  exeinpla  h;iec  siint. 

Cap.  IV.  λεγονταϋ  οτι  η  δί(χϋ•ηκη  ημ,ων  μεν'  αλλ  εκινοι  οντωβ 
ειΰ  τελοΰ  απωλεΰαν  αυτήν,  λαβοντοβ  ηδη  του  μωϋβεωβ  pro  iis  quae 
ulpote  corrupta  niire  exercuerunt  viros  doctos:  el  dicunl  quia  lesla- 
menlum  illorum,  non  el  noslrum  est.  Nostrum  aulem,  quia  illi  in 
perpeluum  perdideruni  illud,  quod  Moyses  accepil. 

Cap.  VI.  ωΰ  αν  δη  αναπλαΰΰοντοβ  αυτού  ημαβ  pro  ω6  αν  δε 
άναπλαΰΰομενουΰ  αυτουΰ  ημαϋ. 

Cap.  VII.  οι  ιερειΰ  του  ναού  pro  οί  ίερεΐΰ  του  λαοϋ  („Menard. 
invilis  codicibus  ναού  putat  legendum"). 

Cap.  X.  ου  μη,  φηβιν ,  κολληϋ'ηΰη  ουδέ  ομθίωϋ•ηϋη ,  ul  est  apud 
Clem.  Alex.  et  in  vetere  inlerprete,  invitis  codd.  recentioribus  Graecis 
verba  ουδ.  ομοιω•0:  omiltenlibus.  Ibidem  περιπατουντεΰ ,  %ai  περιβλε- 
ηονται  τίνα  εκδυΰωαιν  im  την  πλεονεξιαν'  ωΰ  και  τα  ορνεα  ταύτα 
μονά  εαυτοιΰ  ου  πορι^ει  την  τροφην,  άλλα  αργά  (a^ya  correclor  re- 
posuit  pro  και  τα)  καΟ^ημενα  εκζητει  pro  περιπατοϋντεα '  καϊ  καΰ"η- 
μενα  αργά  ταύτα  Ικζητεϊ  (Vet.  inlerpr.  ambulanles ,  quem  dispolient. 
Sic  aves  islae  solae  sibi  non  acquirentes  escam,  sed  pigrae  sedentes 
quaerunl).  Ibidem  εχε  (absorptum  videtur  τε— έχετε— sequenti  τε)  τε- 
λιωβ  και  περί  τηα  βρωΰεωΰ  pro  Ι'χετε  τελείωΰ  καϊ  περϊ  τηΰ  γνωΰεωϋ 
(Vel.    interpr.  habelis  consummalam  de  escis). 


1)  Corrector  epistolae  Barnabae  quem  **  diximus,  septimo  saeculo  videtur 
vixisse ;  quem  vero  eodem  signo  in  Paslore  insignivimus ,  ipsi  scriptori  vix  cedit 
aetate ;  hunc  qni  exceperunl  (*^*  et  ****) ,  in  seplimum  et  nonum  fere  saecu- 
Inm  incidunt, 


PRAEFATIO.  Πΐ 

Cap.  XI.    το  φερον  αφεβιν  pro   το  φέρον  εΐΰ  αφεαιν. 

Cap.  XII.  οτι  ο  πατήρ  πάντα  φανεροί  περί  του  νιου  ιηΰον.  λεγεί 
ονν  ΐίωναηΰ  ιηβον  νιω  νανη,  επιΘ•ίΐΰ  τοντο  το  ονομ,α,  οπότε  επε^πεν 
αυτόν  κβττασκοπον  τηΰ  γηβ,  λαβε  pro  οτι  πάντα  6  πατήρ  φανεροί 
iuqX  τον  νίον  [αντον]  ίηΰον  νίω  νανη.  καΐ  ίπι&εϊβ  τοϋτο  ονομ,α, 
οπότε  ϊπεμψε  χατάΰχοπον  τηβ  γηΰ^  [εϊπε]'  λάβε. 

Cap.  XVI.  ωΰ  πλανωμενοι  οι  ταλαίπωροι  εισ  την  οικοδομψ  ηλπι- 
cocvy  %αί  ουκ  επι  τον  θεον  αυτών  τον  ποιησαντα  αυτονα^  ωΰ  οντά  olkov 
^(ου  pro  Λωσ  πλανώμενοι  οί  ταλ.  ίπ\  την  οδον  ηλπιΰαν,  και  ουκ  ίπ\ 
τον  θεον  ervTOV  τον  ποιηα.  αντούα,  αλλ'  ώα  οντά  οΓκον  '^εοΰ  (Vet.  in- 
lerpr.  quomodo  erranles  in  aedem  spem  habueruntj  tanquam  in  domi' 
num  qui  illos  fecil.,  quasi  sit  domus  dei). 

Cap.  XVII.  HO  ϋωτηριαν.  εαν  γαρ  περί  των  ενεστώτων  η  μ,ελλον- 
ναη/  γράψω  νμ,ιν  pro  εία  ΰωτηρίαν  Ινεστωτων.  Ιάν  γαρ  περϊ  των  μ,ελ- 
Ιόντων  γράφω  νμΐν.  (Vet.  inlerpr. --si  enim  de  instanlibus  ac  fuluris 
tcribam  vobis). 

Cap.  XIX.  τα  αυμβαινοντα  σοι  ενερ^^ι^-ατα  ωσ  αγαϋ•α  προβδεξη,  ει- 
δοΗί  ατ*  άνευ  θεού  ου^εν  yειvετα^  pro  τα  ΰνμβ.  ΰοι  ενεργ.  ώΰ  άγ. 
ηροϋδεξαί^  reliquis  praeterniissis.  Ibidem  τοισ  επι  τον  αντον  -β-εον 
εληιξοναιν,  ίη  quibus  cdd.  recenliores  d-εον  omillunl.  Ibidem  verba 
παντϊ  αίτονντί  ϋε  δίδον,  quae  ex  evangeliis  liuc  illala  esse  apparel, 
aucloriute  codicis  Sinaitici  deslituunlur^  Ibidem  ου  προαεξειΰ  επι 
προσενχην  εν  ύννειδηΰει  πονηρά  pro  ονχ  ηξεια  iv  προΰευχτ}  σου  iv 
ύυνεώηοει  πονηρά. 

Cap.  XXI.  έχετε  /ιιε•^  εαυτών  εισ  ουσ  εργαΰηύΟ^ε  το  καλόν  μη  εν- 
L•πητι  pro  Ιχετε  εΐο  οϋσ  έργάααΰ&ε  μεϋ"*  εαυτών  μη  Ιγκαταλείπητε. 
His  exeiuplig  acceduDt  alia  pluriroa.  Sunl  aulem  ila  comparata  ut  pau- 
cis  exceptis  prisliDum  texlum  luculenter  resliluant,  ct  nunc  demurn 
Barnabae  librum  pretiosissimum  liUeris  Christianis  reddilum  gaudeamus. 

Idem  de  Pastore  praedicandum  esset,  si  integrum  praeberel  codex 
nosler.  Aaamen  el  ipsis  quae  praebel  fragmentis  maxima  vis  crilica 
inesl.  Quod  anno  1856.  censebain,  lextum  Lipsiensem  potius  e  lialinis 
mndia  aetate  coDversum  quaro    ex  ipso  anliquissimo  fonle  Gracco  dcri- 

1)  Capite  Tero  qnarto  exeunte  verba  gravissiraa  „siciil  scriplum  esl",  rninim»; 
Launo  iDterpreti,  ul  suspicari  licebat,  sed  ipei  ecriplori  viodicat  codex  Sinailicus. 


IV  PRAEFATIO. 

vatum  esse,  qua  de  re  praeter  alios  consentientem  habui  summiim  Con- 
slanlinum  Oeconomum  ^,  illud  quidem,  si  lolum  atque  universum  spectas, 
non  confirmalum  est.  Quem  vero  locum,  in  liisloria  Simonidea  faiiaosum 
illum  quidem,  ad  docendam  originem  Lalinam  inprimis  urgendum  du- 
xerani,  Vis.  3,  3.  πανούργου  εϊ  περ\  ταβ  γραφάΰ  (ex  Guilielmi  Dindorfii 
conieclura  περϊ  τα  άγραφα),  eum  revera  ex  Latinis  tluxisse  quum  ex 
inlerprele  Aethiope  tum  ex  codice  Sinaitico  fil  clarissimum.  Quocum 
nescio  an  alia  componenda  sint,  quae  lexlus  Lipsiensis  cum  Lalinis 
plerisque  communia  habel  invitis  Sinailico  Aetliiope  et  Palatino.  Eius- 
modi  sunt  quae  Vis.  3,  6.  legunlur,  ubi  Latine  vulgatum  est:  qui  cog- 
noverunl  verilatem  nec  permanserunl  in  ea,  nec  coniuncli  sunt  sanctis ; 
propler  hoc  inuliles  sunl.  His  lexlus  Lips.  apprirae  respondet,  in  quo 
est:  oi  ίγνωκότεΰ  την  αληϋ'ειαν,  μη  επιμείναντεβ  δε  iv  αντγ}  μηδέ 
κολλώμενοι  τοΐΰ  άγίοιβ'  δια  τοντο  αχρηβτοί  είΰιν.  Sinaiticus  vero  co- 
dex,  Aelhiops  el  Palatinus  consenlienles  post  μη  επιμενοντεα  δε  εν 
αυτή  nihil  additum  habent.  Quae  in  his  similibusque  aliis  ab  aucto- 
ritale  Sinailici  codicis  destiluuntur^,  ab  alia  haud  dubie  recensione  pen• 
denl,  quam  ulriim  in  Latinis  an  in  Graecis  primum  aliquis  inslituerit 
ambiguum  est.  Sed  de  his  proxime  alii  videbunt,  nec  nobis  ipsis,  ul 
iam  indicalum  est,  singula  accuratius  indagandi  locum  defuturum  spe- 
ramus.  Nunc  salis  habemus  edilioni  Dresselianae,  diulurnis  amici  docli 
laboribus  plenae,  leclionibus  Sinaiticis  additis  consuluisse,  quae  ut  satis 
docent  quanlopere  lextus  Lipsiensis,  quamvis  haud  contemnendus  sif, 
ab  antiqua  verilate  deflexerit,  ita  tolam  eam  quam  praebent  Pastoris 
parlem  exceptis  paucis  anliquo  nitori  reddunt. 

Scribebam  Lipsiae  ipsis  solemnibus  paschalibus  anni  1863. 

Constantinus  Tischendorf, 


1)  Vide  Nov.  Test.  Sinait.  Lips.  1863.  pag.  XLI. 

2)  Alio  loco  notabili,  Vis.  3,  5,,  Aelhiops  codicum  Sinailici  et  Palatini  so- 
cietatem  deserit.  Sinailicus  enim  cum  Palatino  habel:  διότι  ευρε^-η  εν  αντοισ 
πονηρία  {quoniam  inventa  est  in  eis  nequiiia),  id  quod  reclissime  scriptum  vide- 
tur,  Lips.  vero  cum  Latinis  vulgalis  el  Aethiope:  διότι  ούχ  ενρέΒη  iv  αύτοΐσ 
πονηρία. 


ALBERTUS  KUD.  MAX.  DRESSEL 

LECTURIS  S.  P. 

Patnini  Apostolicorum  editio  Cotoleriaiia  coniinuni  Thcologoruni 
iiulicio  inter  praeslantissima  istiiisci*  lilciatiirac  opcra  ccnsctur.  Eam 
sane  perdiu  moniit  laudeni,  et  iiitorpretandi  arte,  ct  subsidionim  cri- 
(iconiin  copia  atque  usu  qiio  exccllit.  QuajHOptcr  iiiiruni  noii  est, 
quod  iiiulli  adeo  opinahanlur,  l<'xtuin  PP.  Apostolic.  iani  iii  iina  illa 
e<li(ioue  praesertim  per  lo.  Clcricum  rccognita  ifa  fuisse  (•(instituluni, 
ut  in  eo  accpiiescere  posseimis.  Vemni  eniinv«M'o  lioc  iisqii(M|uaque  ita 
esse,  praesons  aetas  haiid  am])lius  sentit,  olsi  nulla  Scriptonini  aevi 
Apostolici  editio  laborilius  Cotclerii  atcpie  Clerici  carere  polerit.  Ete- 
nini  re  accuratiiis  peri>onsa  facile  apparct,  non  solum  iii  critica,  sed 
eliam  in  exegetica  parte  iion  illiid  eam  ubivis  praestare,  (piod  in  hoc 
gpuere  iani  expetatui'.  Qiiippe  si  ea,  qiiae  ad  hanc  illanive  Tlieologiae 
discipliiiam  spectant,  vcritati  niagis  coiisenlaiipa  diiudicari  debehant, 
(]iiaiii  nimio  Cotelorii  partiuni  stiidio  iieri  ixdiiit,  It^xtus  quoque  Scri- 
ptoniiii  aliaiionna  atque  ratione  adcertiora  fmidaiiKMita  revocandus  erat. 
Qui  deciiiio  si^ptinio  ac  deciino  octavo  saeculo,  vi  anlca,  Codicum  manu 
srriplorum  pracsidia  ad  buncce  textiim  emiMidaudmn  coiitiderimt,  ii  |)γο- 
fpclo  ιιυιι  oiiiiifMii  sciiptiirap  vari<'talein  proi)()iicl)aiil,  scd  cani  1Όγ(»  ([uae 
pro  ipsoniiii  c-aplu  utilis  videbatur  ad  rem  al«pi('  apla,  rcliifiiis  oiimi- 
biis  iisipii*  liaiid  i*aro  (q)timis  variis  lectiuiiibus  sibiiilio  al(pu;  oblivi- 
one  itpnini  sepiiJtis.  Attameii  quantum  lucis  iiitcgra  supellectile  cri- 
ijca  ipsi  tcxlus  uitollectiii  aiiem,  quantuin  tiMicbraruni  maiica  ratione 
crilira  diiruiidi  (|ueat  a(•  debcat,  onines,  ([uibiis  hiiiiis  rei  iudicinm  (?st, 
hodie  persuasum  babent.  Critici  iudicium  tcxtus  eiiKindationciii  attingit 
atqui•  jiatefacit,  boiii  Codices  manu  scripti  caiideiii  jierliciuiil,  absol- 
\iinl,  verain  redduiit. 

Quac  cuin  ita  sint,  abbinc  viginti  annis  ex  beato  Augusto  Nean- 
drc)  qiiaesivi,  ecipHd  opcraii  prfitiurn  piilarrt,  si  post  Coteleiuum  oi 
(^bTicum  iiova  PP,  Apo.stolicoruni  cditio  aduriiaretur,  (iaqiie  criticis 
adniiniculis,  quae  in  Flomaiiis  liibliotbocis  recoiidita  cogiiovpram  la- 
titarp,  adiuta  atque  fidta.  Auctor  initii  crat  vir  incomparabilis  ut  fa- 
cprem,  inagrioppre  cupiiins  ut  boriini  ojxiniin,  ([uac;  a  iioliis  ia»i  paeiie 
pxiilare  ropppraiit,  copia  demio  iuTttl.  Scd  pidcni  proposilo  (iiiliclnius 
lacobsoniis  in  Aiiglia,  iii  (i(;rniaiiia  Carolus  1.  Π(;Γ(Ίίπ«  aiiiiriuiM  (Mxlem 
tpmporp  adipcpraiit,  nipque  praevpnerunt.  Asl  illc,  (jiiamvis  opiis  cdi- 
derit  propria  pcrpgrinaiiuft  eniditiorn;  rofcrtuin,  ad  paii('<»s  soliiininodo 
aevi  Apo»toiici  Srriptores  rcspcxit;  liic  in  priiria  cditioiK;  votis  jiarum 
rpspoiidit.  Idcirco  prisliiiuni  consiliuin  noii  dcriiillciidiiin  piilaviinus, 
npi(ue  cum  empndaliorps  ilJoniin  duumviroruin  bbri  [loslca  iirodissent. 
Nam   quae   ex   membraiiis   hucusciue  ignolis  pcr   inultos  aimos,   ubi 


VI  PRAEFATIO. 

licuit,  Clcmentissimi  Boriissoriim  Regis  stipenilio  adiiiti  nos  primi 
eruoraiims,  liaiul  diibie  oiusmodi  erant  ob  novitatem  pondiisque,  iit 
(liioinodocuiKiuo  iuris  }ml)lici  facieiida  viderentur.  Taceo  reliqua, 
quae  ab  aliis  iiilclligi  malim,  ([uam  a  me  dici. 

Eluboravi  igitiir  editionom  textu  ubivis  ad  optimorum  Codicum 
fidom  critica  (uin  conscientia  coiistitiito,  iisque,  quas  egomet  ipse  iii- 
veiii,  variis  lectioiiibus  adoniato.  Quac  bic  illic  iii  libris  impressis 
iiivciitae  erant,  eas  ex  parte  rcpetere  noJiii,  quia  fides  ipsarum  iion 
ubivis  certa  videbatur.  Ac  me  baud  iiiconsulto  id  fecisse,  imo  facere 
debuisse,  inociun  fatebitiir,  qui  ex  notis  intellexerit ,  quotiens  etiam 
quas  novissiiuo  critico  dobeiniis  Codicum  lectiones  mea  ciira  emen- 
dandae  fiieriiit.  Ac  saepius  profecto  apiid  priores  editores  iii  illa 
parte  post  luessom  messore,  post  tcctum  architecto  opus  erat.  Est 
forte  (pii  dicat,  nos  iii  critica  parte  sacco  serentes  iitilia  imUilibus 
periiiiscuisse,  albaqiio,  ut  dicitur,  linea  sine  cura  discrimiiiis  solam 
copiaiii  sectatos  coiiverrisse.  Aliter  vero  ipse  senlio:  quippe  etiam 
iv  άδίαφόροίς  religiose  fontiiim  auctoritatem  venerari  ius  fasque  est. 
Qiiis  autiMii  inutilia  ca  dixcrit,  quae  iitcimipie  apta  iiant  ad  restituen- 
duiii  gcimiimui  textum  corum  Scriptoriim,  qui  quae  literis  consigiia- 
riiut,  ex  των  αυτόπτων  τον  Αόγον  ore  hauseruiit? 

Ac  fuit  (luidfiii,  cuni  tempus  quoque  opportunum  concessum  iuibi 
fore  arbitrarer  textiim  commeiitario  prorsus  iiovo  illustraiidi.  Qiiam 
spem  ciini  baud  iiioirensa  valetudo,  tum  maxime  rerum  domesticaruin 
adversilates  iiecessitudiiiesque  fefellerunt ,  iit  rarius  paralae  esseiit 
reiuissiuiies ,  (|iiibus  animiis,  interstilioiie  aliqua  aiit  iiogotiorum  aut 
infoituiiii  niemoriae  data,  laxari  iudulgerique  posset  ad  isliusmodi 
opus  rite  condeiidum.  Idcirco  virorimi  doctomm  iiolas  simul  cum 
nostris  subdidiinus,  ne  diiitius  res  tereretur.  Quodsi  iiiaequalitas  iri- 
certaque  ratio,  qiiam  iiiter  lextiis  fidem  et  coinmentariomm  copiam 
antehac  videre  erat,  iiostro  labore  nonmhil  evaimit,  eius  nos  profecto 
non  poeuitebit. 

Nec  possum  qiiin  graiias  agam  Coiistantiiio  Tischeudorfio,  Theo- 
logoriim  Gernianiae  decori,  (|ui  noii  soliim  consilio  rae  mulluin  adiu- 
vans  ex  suae  doctrinae  penu  summa  cum  benevolentia  ac  liberalitate 
hocce  opiis  locupletavit,  sed  qiiamvis  muneribus  suis  miriim  quaiitum 
occupatus  etiam  nidli  in  promovenda  ipsa  edilione  curae  peperdt. 
Ne  multa:  opiis  iiostrura  is  docte  inaiigiiravit  sacravitque. 

Scribebam  Romae  prid.  Cal.  Sextiles  1856. 


PROLEGOMENA. 

Ι. 


BARNABAS 


Quoniodociinque  derniieiidum  erit  de  auctore  scripli,  cui  ve- 
tus  iiuacdam  traditio  Barnabae  nomen  praelixit,  certe  id  ipsuin  Iiaud 
parvi  inomeiiti  habetur  inter  christiaiiae  aiitiquitatis  rcliquias  ob  ra- 
tioiiem  quani  teiiet  sacrae  scripturae  Y.  T.  diiudicaiidae,  et  locum  in 
delinienda  oeconomia  saliUis  ei  assignaiuli.  Pauli  Apostoli  quippe 
viani  leueiis,  modo  ultro  progrediens,  minc  retrogressus,  ad  Alexan- 
drinoruni  aUegoricimi  veritatis  ludaismi  explicandae  moduni,  siiiiulque 
ad  solidiorem  Gnosticismuni  praebet  transitum.  Huius  viae  auctori- 
tas  pliiris  esset,  si  inclito  illi  Pauli  Aposloli  socio  iinpigroque  coadiii- 
tori  attribucndiim  esset,  qui  idjivis  sui  iiiris  apparebat,  recta  mente 
alque  indole  exc^llens:  id  quod  infra  videnduin.  laiii  vcro  de  quo 
in  ipsa  Ej)istola  agitur,  id  accuratius  perscrutemiir. 

1.  Cmii  iiliis  liliabusque  auctor  partiri  vult  ex  eo,  qiiod  ipse  ac- 
c^peril,  ul  fidem  aUjue  scientiam  habeant  coiisuinmatain,  spiritualibus 
niminini  donis  abunde  donali  (c.  1).  Id  se  facturuiii  esse  non 
doctoris  auctorilale  praediUini,  sed  ut  parem  iiiter  pares,  ut  iiiiiim 
ex  ipsis:  imnio  se  περίφημα  esse  bene  scit,  cuiniet  fralruin  dilectio- 
nem  merc^di  fore  sperat  (c.  6.  1).  Kerum  igitur  cardineiii  in  eo 
verli,  ((uod  cuin  fide  perfecta  etiam  sci(?ntiae,  i.  e.  της  γνώβεωζ^) 
compotcs  iierent.  Idcirco  intelligenduni  esse,  quo  inodo  veteribiis, 
Deo  ita  ordinante,  non  nisi  vitae  spes  proposita  fiierit,  ipsuni  vitae 
exordiiini  priiiio  Christi  adventu  in  terris,  vitae  consiiinniatio  iu  cac- 
lis  (c.  2).  lain  vero  progressum  divinitiis  in  Cbristiaiiismo  datuin 
ipsiusque  perfectionem  ostensurus  est  insuiKicientia  vetcris  foederis, 
novo  videlicet  adimpleti  verique  redditi.  Dciis  sane  per  V.  T. 
Prophetas  adaperuit,  se  non  indigere  liircorum  ac  tauroriuii  sa- 
criiiciis,  nec  despicere  cor  contritum.  Hac  hmnaiia  oblatione  lu- 
daeonim  hostias  indicari  abrogatas.  l(;iuniiim  venini  inisericordiam 
erga  pgfnos  esse.  Id  postquam  Deus  diiucide  nianircstavorit,  per  di- 
ΙργΙιιγτι  suum  in  simplicitate  vocatis  ad  illorum  legem,  ut  proselytis, 
haud  quaquam  accedrMidiirn. 

AUjui  nobis  rnoruiri  puritas  omnino  colenda,  ciini  iaiii  iiislct 
lerminus  adventus  lilii  Dei  (c.  2 — 4).  Verumtamcn  ct  cuiisortium 
fiigiainiis  legem  nullatenus  ad  nos  pertinere  dicciitium. 


1)  Ckip.  Alex.   Strom.  II.  c.   6.   p.  455.  ed.  1'υΙΙ. 


VIII  PROLEGOMENA. 

Foediis  quod  fuerat  ludaeorum  nosli-uin  est  factuin,  quia  trans- 
grediendo  in  pcrpetuum  perdiderunt  id,  quod  Moses  accepit.  Ttd)ularum 
lenor  i)er  Moseii  confractarum  Clirisli  dileclione  novissiniis  tenipo- 
ribus  in  praecordiis  nostris  consigiiatiis.  Hac  nova  lege  fuiidatis  re- 
sisteiiduni  est  Iiiiquo  eiusque  tentationibiis.  Ast  iie  inflcnliir  spiri- 
tiferi  quasi  pleue  iuslificati,  sed  in  limore  Dei  custodiant  iiiaiidata. 
Is  eniiii  nou  accepta  persoiia,  sed  secundum  opera  iiidicat.  Fides 
nostra  adiuvatur  iimore  ac  sustinentia;  ei  compugnaiit  patieiilia  et 
conlineiitia  (c.  2),  fides  caritasque  coiiiugatae  (c.  11).  Vigileiiius  et 
i-ecle  intelliganius  laiita  signa  ac  portenta  in  populo  ludaeoruni  racta 
(excidiuiii  Hierosolymae  et  reliqua)  quid  sibi  velint.  Caveanius,  iie 
vecordia  obdormieiites  iiibilominus  perdaniur,  sicuti  veteris  foederis 
populus  (c.  4). 

Ex  qiio  intelligilur,  auctorem  imprimis  qiiidem  coiitra  ludaizan- 
tes  iiiter  Cbristianos  moiiere,  legis  autem  cuiiisvis  despectoies  uti 
salutem  liaud  miiiiis  periclitaiites  apertis  verbis  significare.  Lex 
quippe  Mosaica  ei  tanti  est,  iit  gnosis  iii  ipsa  iiovain  legem  (ytav 
Ιντολψ  c.  9)  iiitueatui*.  Novus  autem  populus  cum  veruiii  Dei  leiii- 
plum  sil,  veium  qiioque  sacriiicium  iii  corde  is  solus  oflert  (c.  3). 
Is  iam  heic  vera  vita  fruitur  (c.  1),  post  tribiilatiuiies  atque  angustias 
multas  in  regiio  Messiae  (c.  15)  universo  mundo  doiniuaturiis  (c.  8). 
Ita  edocli  de  iis,  quae  praeterierunt ,  nemo  iii  retia  iiicunat,  sed 
novo  foedere  reiiatus  intellectu  poUeat.  Cogitanti  atque  niemoria  re- 
petenti  quae  fuerunt  ac  quae  suiit,  Christi  expiatoria  morte  ludaeos 
esse  iudicatos,  nos  aiitem  salvatos  appaiebit.  Idque  ita  fieri  debuisse 
iam  Prophetae,  divinae  loquelae  organa,  iteruni  iterunique  aiiiiimtia- 
runt.  Ex  eorum  sensii  ieiuiiium  V.  T.,  liircum  et  vaccani  rubraui 
Christum  spectare  auctor  suis  persuadere  lentans  (c.  5 — 8),  circiun- 
cisionem  spirilualiler  inlelligendam  aeque  ac  niandata  de  cibis,  l)a- 
ptismum  et  criicem  iam  in  V.  T.  praeiiguratani  atque  annuiitiatam, 
losuam  Cbristi  typiim  docet  (c.  9  — 12).  Quae  cum  ita  sirit,  non 
ludaei,  sed  Christiani  Dei  foederis  vcri  baeredes,  sensu  typoruni  V. 
T.  recluso,  iam  conslituti  probantur.  Uiide  testamentum,  quod  Moses 
a  Domino  accepit  contrivitque,  ad  nos  pervenit.  ludaeos  autem  non 
eius  haeredes  esse  etiam  ex  eo  intelligitur,  qiiod  verum  sabbatuiii  noii 
habeant,  neque  templum  Deo  acceptum,  non  iiisi  in  spirituali  habi- 
taculo  exstans,  id  est  in  ecclesia  chrisliana  (c.  13 — 17).  Quibus 
γνώοεωζ  speciminibus  adiungitur  paraenetica  pars  (c.  19  —  21)  de 
via  lucis  et  tenebrarum.  Per  illam  qiii  gradiuntur,  bonis  quibusciin- 
que  operibus  per  γνώύιν  facile  perageiidis  scopus  petendus;  in  hac 
vaganlur,  qui  a  Deo  alienati  vitiis  animam  perdiderunt.  Dei  niandata 
custodienda:  omnibus  dies  retributionis  aiit  perditionis  instat. 

2.  Ex  geiiuinis  aeque  ac  interpolatis  elementis  Epistolam  coa- 
luisse,  non  sine  iudicii  acumine  et  argumentatioiie  docta  ostendere 
studuit  Dan.  Schenkel.^)     Eum  confutarunt  Hefele'),  et  subtilius  Hil- 


2)  Ueber  den  Brief  des  Barnabas,  ein  3)  Das   Sendschreiben    des    Apostels 

kritischer  Versuch ;  Theol.  Stud.  u.  Krit.     Barnabas  aufs  Neue  untersucht,  ubersetzt 
1837,  H.  3.  S.  652—686.  und  erklart  elc.   Tub.  1840.  p.  196  sqq. 


1 


BARNABAS.  IX 

geiifeld.")  Qiiodsi  nec  primigena  eius  integritas,  nec  continuus  seii- 
tentiamm  progressus  iii  dubium  vocari  possit,  quaerendum  iam  est, 
ad  quosnam  fuerit  scripta.  Formida  qiiippe  saliitandi  neque  usitala 
est,  nec  plena.  Qiiod  ei  ab  Origene^)  datiir  καθολική  epithetoii 
(Γεγραπταί  δη  εν  %rj  Βαρνάβα  κα^Όλίκτ}  Ιπίότολγ})^  potest  id  vix 
retiiieri,  nisi  forte  magiius  Alexandriiiorum  magister  etiam  in  hoc 
πνίυματικώξ  capieiidiis  esse  videatur.  Eodem  iure  quodvis  scriptum 
nuncupari  qiieat  „catliolicum",  qiiod  cliristianae  doctrinae  elementis 
11011  prorsus  caret.  Huc  accedit,  ul  in  subscriptione  Codicuni  manu 
scriptorum,  quotquot  vidimus,  id  fmstra  quaeratur  (cfr.  Ep.  Barnabae 
110 1.  1).  Nec  uUa  alia  ratioue  id  ab  Origene  dictum  credideriiii, 
quam  ob  generaleiii  loqiieiidi  modum,  quo  auctor  in  salutaiioue  iiti- 
tiu•,  nuUuiii  videlicet  distiiiclum  certumque  lectorum  coetiim  signifi- 
cans.  Locus,  qui  ad  qiiaestionem  solvendam  opportuiie  iii  auxiliuni 
vocari  potest,  legitur  iii  c.  16:  Προ  τον  τιμάξ  πιότενΰαί  τω  Θεώ, 
ην  ημών  το  κατοικητηριον  της  καρδίας  φ^αβτον  και  α<5%ενες ,  ώ^ 
αληθώς  οίκοδομητος  ναός  δια  χειρός'  οτι  ημεν  πλήρης  είδωλολα- 
τρείας^  οίκος,  καΐ  είδωλολατρεία  ήμεν  οίκος  δαιμονίων,  δια  το  ποιείν 
ο(3α  ην  εναντία  τω  Θεώ.  lla  saiie  loquitiir,  qui  ipse  Etbnicus  fuit, 
et  ad  Christiaiios  ex  Ethiiicis  factos  verba  facit.  De  similibiis  simi- 
lia  dicuntur  ad  Cleinentem  ^) :  Ή  του  Θεού  βουλή  εν  άδήλω  γεγονε 
κατά  πολλούς  τρόπους'  τα,  μεν  πρώτα  εΐΰαγωγή  κακή,  ΰνντροφία 
πονηρά,  όυνή^εια  δεινή,  ομιλία  ου  καλή,  πρόληφις  ουκ  όρΟ'ή'  δια 
ταύτα  πλάνη,  είτα  άφο/3/α,  άπιΰτία,  πορνεία,  φιλαργυρία,  κενοδοξία, 
και  άλλα  τοιαύτα  μυρία  κακά,  ώύπερ  καπνού  πλή^Ός,  εις  ενα  οί- 
κον οίκούντα  τον  κόύμον ,  τών  ενδο^εν  οίκούντων  ανδρών  επε^ό- 
λωΰαν  τάς  όράίίεί^,  καΐ  ουκ  εϊαΰαν  άναβλεφαντας  εκ  της  διαγρα- 
φής τον  δημιουργήΰαντα  νοήΰαι  Θεόν,  και  το  τούτω  δοκούν  γνω- 
ρίβαι.  διό  τους  φιλαλήθεις  εβωθεν  χρή  εκ  ΰτέρνων  βοήόαντας  επι- 
κουρίαν  προβκαλεβαόθαι,  φιλαλήθει  λογιύμώ,  ίνα  τις  εντός  ων  τού 
οϊκου  τού  πεπληύμενον  καπνού,  προόιών  άνοίξΐ]  %^ύραν,  όπως  δν- 
νη^ΐί  το  μεν  εκτός  τού  ηλίου  φώς  είΰκριθ'ήναι  τω  οϊκω,^  ο  δε  εν- 
τός τού  πυρός  ών  εκβληθ^ήναι  καπνός.  (19)  Τόν  μεν  ούν  βοη%όν 
άνδρα  τόν  αληθή  προφήτην  λέγω,  ος  μόνος  φωτίΰαι  φυχάς  αν- 
θρώπων δύναται,  ωότ  αν  αύτοις  όφθαλμοΐς  δυνηθηναι  ημάς  ενι- 
δεΐν  της  αιωνίου  ΰωτηρίας  την  όδόν.  Εο  spectat  frequens  illa  an- 
lithesis  ήμεΐς  et  εκείνοι,  neque  vbb.  ός  εις  τούτο  ητοιμάύθη,  ίνα 
αυτός  φανείς,  τάς  ηδη  δεδαπανημενας  ημών  καρδίας  τω  θανάτω 
κα\  παραδεδομενας  τή  της  πλάνης  ανομία  λυτρωΰάμενος  εκ  τού 
ύκότους,  διάθηται  εν  ήμίν  διαθήκην  λόγω  (c.  14)  de  aliis  intelligi 
possunl,  quain  de  iis,  i{ui  olim  Pagaiiismum  sectabantur.  Christus 
φώς  εθνών'')  eos  illuniinavit,  qui  tenebris  obfuscati  erant  (c.  14). 
Quis  itidem  de  ludaeis  asseriierit?  Monitorium  illud  (cap.  3),  „ut 
non   iiicuiTamiis,   tanquam   proselyti,  ad  illoruin  legem"  ad  Ethnico- 


4)  Die  aposlolischeri  Valer,  Unlersu-  5)  Contra  Cclsum  I,  63. 

chungen    iibcr  Inhalt   und  Ursprung  der  ϋ)  Clcmenlis  Rom.  Hom.  I,    18.    ed. 

unler  ibren  Namen  erhalterien  Schriflen.  Diessel.  p.  40. 
Halle  1853.  p.  30  sqq.  7)  Isai.  42,  6.  7  et  49,  6. 


^  PROLEGOMENA. 

Christianos  spectat.  Constat  enim  inter  omnes,  miiltos  extra  Palaesti- 
nam  Ethnicos  nonnuUas  ordinationes  Mosaicas  observasse,  uli  εκλε- 
κτικοί.  Huiiis  coetus  liomiiies  anle  ociilos  habebat,  qui  scripsit  c. 
2  „nos  similiter  errantes".  Nec  miriim,  quod  auctor  adamat  praeque 
ceteris  lubet  istiusmodi  gnoseos  exemplis  Epistolam  iii  allegoriis  eiiu- 
cleandis  non  sine  artificio  refercire,  vocum  ad  reruiii  origiiiem  quasi 
permanantium  delmimeiitis  gestiens.  Hinc  disparilitas  orta  iii  dis- 
ceptaiido  ac  singula  pertractando.  Fuit  auteni  id  temporis  gravis- 
sima,  ne  dicam  imica  quaestio  illa,  quid  auctoritatis  esset  veteri  foe- 
deri  in  evangelio,  postqiiam  Paiilo  Apostolo  praeeuute  liaud  levibus 
argumentis  alii  usi  fuerant  ad  immunitatern  eiiis  a  lege  prol)aiidam. 
Noster  autem,  qiiomodo  fieri  potest,  eam  iam  evaiuiisse  cum  ratio- 
cinando  docet,  tum  propria  sua  via  oslendere  conatur.  Quainvis  Iii- 
daismo  bellum  iiulicat  iii  Cbristiaiiismum  subreptitaiiti,  ae((iio  in  alios 
animadvertit,  sed  noii  iiisi  leiiiter  hortans,  moiieiis,  suadeiis,  obiur- 
gaiis,  qiii  soliiis  fidei  iustilicatione  elati  l)oiiis  operibus  paruiii  vaca- 
rimt  (c.  4),  sequioris  nimirum  Gnosticisnii  praecursores.  Iiiter  liasce 
duas  partes  auctor  rectam  salulis  semitam  sterneiidaiii  curat. 

3.  Quo  tempore  Epistola  scripta  fuerit,  non  liquet.  Veruiuta- 
men  Hierosolymam  eversam,  templum  destructuni,  luilaeorum  ρυρϋΐιιιη 
a  Romanis  debellatum  non  aiiibigue  sigiiilicaiit  vbb.  (c.  4):  „cuiii 
videritis  tanta  signa  et  moiistra  iii  po})ulo  ludaeuruiii,  et  sic  illos 
dereliqiiit  Dominiis".  INec  alia  enarrantur  c.  16:  Jlcc  γαρ  το  πολε- 
μεΐν  avTOvg  κα^'^ρε&η  νπο  των  εχθρών '  νυν  καΐ  αντοί  οί  των 
εχθρών  νπηρεταί  άνοικοδομ^ΰονϋίν  αυτόν.  Πάλιν  ώξ  ημελ?,εν  η 
τίόλΐξ  καί  6  ναός  καΐ  6  λαός  ^Ιΰρα7]λ  παραδίδοΰ^αί  ^  εφανερώχ^η. 
Eos,  ad  quos  Epistola  data  fiiit,  gravissiiiii  illiiis  iiidicii,  quo  Doini- 
nus  ludaeoriim  populum  iudicavit  eoruinqiie  excidiuin  coinplevit,  te- 
stes  fuisse,  ex  modo  diceiidi  c.  4  colligitur.  Ciiin  pcrsecutiunuin  men- 
tio  fiat  nulla,  verisimile  est,  eam  ante  Pliniuin  iii  Bitbynia  Procou- 
sulem  fuisse  scriptam. 

4.  Levibus  admodiiin  argumentis  utuntur,  immo  futilibus,  qui 
veteris  traditionis  vestigia  preinentes  *•)  Bariiabam,  Pauli  Apostob'  su- 
dalem,  Epistolae  auctorem  esse  velint.  Totus  ciiim  tractandi  inodiis 
resqiie  ipsae  pertractatae  coiitra  eos  clamitant.  Barnabas  Levita 
Cypro  oriundus^)  legis  Mosaicae  plus  expers  esse  debebat,  quam  ex 
c.  7  et  8  eliicet.  Neque  de  Syris  idem  venditasset,  tircumcisione 
eos  uti:  id  quod  ex  eo  tempore  melius  cognitum  habere  debebat, 
quo  ipse  ciim  Paulo  Apostolo  Antiochiae  morabatur/")  Certe  reruni, 
quas  dicit,  scieiitiam  doctrinamque  plurium,  qiiam  par  sit,  aiictori 
deesse  fatendum.    Qiiocirca   iam  H.  Menardus,   prinius  Epistolae  edi- 


8)  I.    Vossius,    Notae    ad    Barnabae  Comment.     de    aiilheiitia    Ep.  Barnabae. 

Aposloli  Epistolain    catholicam  p.  310.;  Hafniae  1828;  Frankc  in  Guerike  et  Rii- 

L.  E.  Dtipin,  Bibl.  des  aiiteurs  etc.  T.  I.  delbach  Zeitschrift  fiir  luth.  Theol.  1840. 

p.   6  sq. ;    N.   Nourrius    in    apparatu   ad  fasc.  2. 
Bibl.  max.  PP.  T.I.  Diss.  3.;  Gallandius,  9)  Act.  4,  36  sqq. 

Bibl.vel.  PatnimT.I.  Proleg.  p.XXIXsqq.;  10)  Act.  11,  22.  25.;  15,  2  sqq.  Gal. 

Henke,  de  Epislolae,  quae  Barnabae  Iri-  2,   1.  9. 
buitur  ,  authentia.   Jen.  1827. ;    Rordara, 


BARNABAS.  XI 

tor,  iiutlientiam  eius  impugnavit^^),  post  eum  Dan.  Papebrocliius "), 
Teiitzeliiis '^) ,  Natalis  Alexander '*) ,  Remi  Ceillier''),  Ittigius'^),  Mos- 
hemius^'),  Luniperus  ^^) ,  Hiigius  ^•^) ,  Ullmanmis  ^'^),  Neander^^),  Myu- 
ster^^),  Winei•.^^)  At  dicas:  Heus  tii,  iinde  traditio  illa  apiid  Cle- 
mentem  Alex.  Strom.  II,  6  p.  445;  II,  7  p.  447;  II,  20  p.  489;  V, 
10  p.  683;  II,  15  p.  464;  II,  18  p.  472;  V,  8  p.  677,  Origenem 
contra  Cels.  I  c.  63,  Eusebiuni  H.  E.  III,  25,  Hieronymum  de  vir. 
illiistr.  c.  6,  Nicephorum  iii  Sticliometria  (saeculi  5)?  Non  diu)ita- 
veriiii,  quin  ea  iam  prius  in  Alexandrina  ecclesia  exstiterit,  nec  ab 
Clemente  Alex.  aiit  Origene  priiniim  fiierit  inducta :  retinuerunt  autem, 
quia  totiiis  Epistolae  indoles  haud  dissimilis  esset  ei,  qui  ciim  Paulo 
Apostolo  Ethnicis  evaiigclium  salulis  amumtiaverat.  Traditionem  igi- 
tur  pie  venerantes,  iiec  ad  criticiiin  subtiliusve  eius  exameii  ulla  siii- 
gulari  caiisa  compulsi  posteris  tradidemnt,  quomodo  et  qiialem  ipsi 
iuvenerant.  Sin  ipsius  traditiouis  originem  indagare  velis,  dicendum 
erit,  milli  Apostolorum  adtribiii  poluisse  iam  ob  illud  eorum  convi- 
cium  τονς  idiovg  Άποότόλονς,  rovg  μΒ?,λοντας  κηρυΟΰειν  το  εναγ- 
γέλίον  αντον,  ε^Βλε^ατο,  οντάς  νπερ  πά<3αν  άμαρτίαν  άνομωτερονς 
(c.  5),  propriae  auctoris  opiiiioni  forte  coiisonum,  nec  veritati,  iit- 
pole  commentum.  Si  iiibilomiims  semiapostolica  aiictoritas  Epistolae 
impressa  videbatiir ,  ab  eam  desiderantibus  vix  aliiis  qiiidam  magis 
opportimo  auctor  supponi  potuit,  quam  Barnabas,  Etbnicoriim  et  ipse 
doctor.  Potiiitiie  φενδεπίγραφον  etiam  ex  eo  trahere  origiiieni  apud 
Alexandrinos ,  quod  gnosticae  Clcmeiitis  Romanae  Ilomiliae^*)  Barna- 
bam  Alexandriae  congredi  ciim  eo  faciunt? 

Ac  mihi  qiiidem  illiid  iion  levis  momenti  semper  visum  est, 
quod  naiTatui*  in  Act.  15,  37  sqq.  Barnabas  igitur  dissensione  ob- 
orta  a  Paulo  discessit,  assumtoque  loanne  Marco  in  Cypriim  naviga- 
vil.  Soliusne  loannis  Marci  caiisa  Bamabas  alio  perrexit,  an  simul 
aliam  doctriiiae  viam  sectatiiriis  ?  Illamiie,  in  qua  beic  eum  gradi 
videmiis?  At  enimvero  summopere  notandiim  videtur,  eiindem  lo- 
annem  Marcum,  qui  Bariiabae  vitam  actaque  perfiisius  scripsisse  cre- 
ditur,  Epistolae  eius  mentionem  facere  nullam.  Codex  Vaticanus 
1667,  ex  quo  Papebrochius  ^^)  ea  edidit,  nec  Codex  Parisinus  1470 
quo  Tischendorfius  ^^)  usus  est,  neqiie  Vaticaiius  821,  quem  ego  ex- 
scripsi,  in  hoc  quidem  variaiit. 

5.    In  Philastrii   Brixiensis  Episcopi  Codice  quodani  (ante  saec. 


11)  In  Praef.  ed.  noslrae  Epistolac.  19)  Zeitschrift    fiir    das    Erzbisthum. 

12)  Iii  Act.  Sanct.  rncnsis  Iiinii  tomo  Freiburg.    Fasc.  2.   p.  132.    Fasc.  3.   p. 
secundo,  p.  459•  §.  V.   Anlveip.   1698.  208  sqq. 

13)  Apud  Fabric.  Bibl.  ecclcs.  p.  42.  20)  Studien  u.  Kritiken.  T.I.  p.381. 
§.  X.  21)  Kirchengesch.    T.  I,  3.  p.  733. 

14)  Hist.  cccles.  Sec.  I.  c.  12.  arl.  8.  22)  SUidien  und  Kritiken  II,  323. 

15)  Histoire  general  des  auteurs  etc.  23)  Bibl.  Rcalwortcrbuch  s.    v.    Bai- 
T.  I.  p.  498  sqq.  nabas. 

16)  In  selectis  capilibus  hisloriac  cccl.  24)  Hom.  I,  9. 

Sec.  I.  T.  I.  p.  20.  25)  Acl.  Sanct. ,    inensis    Iiitiii    tomo 

17)  Comjnenlar.  de  rebus  Christ.  anle  secundo  ,  Anlverp.      1698.   p.  431 — 436. 
Const.  M.  p.  161.  26)  Acta  Apostolorum  apocrypha,  Lip- 

18)  Historia  theol.  crilica  T.  I.p.150.  siae  1851.  p.  64  sqq. 


jiH  PROLEGOMENA. 

IX),  qui  e  monasterio  Corbeiensi  provenerat,  Hugo  Menardus, 
Congregationis  S.  Mauri  monachus,  post  Epistolam  Tertulliani  de  ci- 
bis  iudaicis,  Barnabae  nomine  insigiiitae  Epistolae  deprehendil  lati- 
nam  versioriem  veterem.  lac.  Sirmoiidus  Menardo  evulgai^  eam  ob 
imiumeros  naevos  haesitanti  graecum  obtulit  apograpbum,  inter  sche- 
das  Turriani  repertum,  quo  adiutus  texium  constitiieret  emeiidatum. 
Mors  praevenit,  et  pro  ipso  fecit  Liicas  Dacberius,  eiusdem  con- 
gregationis ,  qui  Menardi  editionem  a.  1645  Parisiis  iii  luceni  emisit, 
graeco  TuiTiani  apograpbo  vetere  versione  Corbeiensi,  et  inde  a  c. 
18,  ubi  illa  desinit,  ipsius  Menardi  adiecta. 

Post  Sirmondum  in  Iribus  Mss.:  Bibliothecae  Vaticanae,  Cardi- 
nalis  Columnae  et  Andreae  Schotti  eadem  Epistola  graeco  sermoiie 
conscripta  quaerentibiis  sese  obtulit,  heic  quoque,  ut  iii  TuiTiani  apo- 
grapbo,  ciim  Epistola  Polycarpi  ad  Philippeiises ,  quae  praeit,  coii- 
iuncta,  et  acephala.  Schottiani  Codicis  graeci  et  versionis  veteris 
apographum  a  Claudio  Sahiiasio  accepit  Isaacus  Vossius,  ab  boc  lac. 
Usserius.  Is  simul  cum  Epistolis  Ignatii  id  excudendum  curavit 
Oxonii  a.  1643.  Omnia  tameii  huius  editionis  exemplaria  cuni  haud 
exigua  parte  ipsius  oppidi  ingeiiti  conflagratione  perierunt.  Itaque 
cum  Menardi  editio  ex  uno  tantum  Codice  prodisset  panini  correcta, 
Epistolam  Barnabae  I.  Vossius  emendaliorem  publici  iuris  fecit 
Amstelodami  a.  1646,  Florenlino,  Vaticano  et  Romano  Tbeatinoruni 
Codice  usus,  sed  minus  accurate,  ne  dicam  obiter,  iit  ipse  pluries 
compertum  habui.  Hac  prima  Vossii  editione  in  commentariis  usus 
sum.  Recusa  est  Londini  a.  J680.  Post  Vossium  pro  textu  emen- 
daiido  meruerunt  imprimis  Fellus  (Oxoiiii  1685),  Cotelerius 
(Luteciae  Parisiorum  1672),  Clericus  (Anlverpiae  1698  et  1700, 
Amstelaedami  1724),  Russelius  (Londini  1746),  Gallandius 
(Bibl.  Vett.  Patr.  Tom.  I.  Venetiis  1765).  Ad  illorum  edd.  fidem 
Hefelius  et  Reithmayrus  suas  concinnarunt,  Codicibus  manu 
scriptis  uterqiie  destitutus.  Ex  Hefelianis  PP.  App.  maxime  adhi- 
buimus  editionem  tertiam,  passim  quartam.  Nostra  enim  iam  sub 
prelo  erat,  priusquam  illa  huc  esset  allata. 

In  notis  nostris  iiominabitur :  Lettera  Universale  di  San  Bar- 
naba  Apostolo.  Traduzione  dal  Greco  di  Don  Gio.  Battista  Gallic- 
ciolli.    Iii  Venezia  1797. 


II. 
CLEMENS. 


1.  Non  ambigitur,  a  quo  prima,  quae  Clementis  nomine  circum- 
fertur  Epistola,  nec  ad  quos  fuerit  data,  sive  expetita^),  sive,  ut  ve- 
risimilius  est,.  postquam  Corinthiorum  dissidia  innoluerant,  sponte 
transmissa.    Ex  initio  quippe  colligimus,  Romanos  ad  Corinthios,  qui 


Clem.    1)  Tum  sallem  legendum  nsQl   των   H^tov μένων  ρ.  ueqI  των  επι- 
ζητούμενων (c.  1). 


CLEMENS.  xm 

ob  mimus  ecclesiasticum  tumultuabantur,  reconciliandos  animum  ad- 
vertisse,  tardius  qiiidem,  quia  el  ipsi  temponmi  calamitatibus  fue- 
rant  afflicti.  Idcirco  tres  legatos  miseriint  literas  perlatiiros  (c.  59). 
Seditio  inter  Corinthios  oborta  Romanis  eo  magis  dolenda  vide- 
tur,  quo  fidei  ac  virtiitis  eoriim  gloriam  ubivis  divulgatam  foedius 
obfuscet,  nominiqiie  Christianorum  apud  alios  (Ethnicos)  sit  con- 
temptui  (c.  1.  2.  47).  Illa  quippe  laude,  quam  prius  meruerunt, 
nonnulli  tiimesceutes ,  et  discordia  invidiaque  omnia  permiscentes  id 
fecerunt,  ut  iam  misera  sit  ecclesiae  Corinthiorum  conditio.  At  vero 
et  prisco  et  recenti  tempore  nefanda  impiorum  invidia  quantum  de- 
trimenti  adtulerit,  pluribus  exempli»  probatur  (c.  3  —  6).  lam  vero 
vanis  contentionibus  relictis,  ad  poenitentiam  et  ad  Deum  converteii- 
dum.  Eo  spectant  multiplices  Scripturae  admonitiones ;  id  sibi  vult 
Christi  sanguis  pro  omnium  peccatorum  salute  efFusus  (c.  7.  8). 
Laudibus  efTeruntur,  qui  ob  singularem  obedientiam  atque  fidem  erga 
Deum  ex  veteribus  aeternis  praemiis  digni  sunt  babiti  (c.  9  — 12). 
Idcirco  fastu  superbiaque  depositis  nos  magis  iuvat  obedientia  Dei, 
qiiam  aures  praebere  iis,  qui  aemulatione  ducti  turbis  inteslinisque 
seditioiiibus  praesuiit.  Christus  praeclarum  humilitatis  exemplum  re- 
liquit  imitandum,  quippe  qiii  pro  peccatis  nostris  gravissima  quaeque 
pertulerit.  Summi  V.  T.  viri,  qui  pielate  erga  Deum  excellebant,  iti- 
dem  Propbetae,  qui  divinitus  afflati  digni  habiti  sunt  qui  de  Messia 
praedicerent,  humillimos  sese  gerebant.  Davidis  quoque  insignia  hu- 
militatis  documenta  exstant  (c.  13  — 18).  Tot  modesti  et  submissi 
animi  exempla  imitemur,  pacemque  quaeramus  Dei  splendida  dona 
atcjue  beiieficia  contemplantes,  quiljus  se  clementem  praebuit  erga  o- 
mnem  creaturam.  Ipse  nimirum  naturae  ordinem  fundavit,  aeternisque 
stabilivit  legibus.  Itaque  nos,  maximis  Dei  beneficiis  per  Christum 
donati  ornatiqiie  secundum  easdem  leges  vitam  instituamiis ,  turbas 
seditionesque  abborrescentos.  Soli  Deo,  nec  tumultimm  ducibus  ob- 
temperandum.  Christum  veneremur,  ciiius  sanguis  pro  nobis  datus 
est,  praepositis  non  ol)strepentes ,  iuniores  ad  pietatem,  mulieres  ad 
castitatem  atque  temperantiam  cohortautes.  Id  nobis  faciendum  scri- 
ptura  iubet,  cui  fidem  in  Christo  babemus  (c.  19 — 22).  Qui  sim- 
plici  mente  ad  Deum  perveniunt,  praemia  splendida  iis  promisit. 
Deus  autem  verax  est,  qui  promissis  stal)it.  Ne  addubitemus,  quae 
non  iam  visuntur.  Sicuti  in  absconditis  naturae  recessibus  Dei 
omnipotentia  indefcssim  croat,  qiiod  tardius  in  lucem  emittatur,  ita 
nosniet  erimus:  plonitudo  gloriae  iiostrae  rcsurrectio.  Pignora  autem 
resurrectionis  ac  vitae  futurae  multa:  CJiristus  a  mortuis  suscitatus, 
diei  et  noctis  vicissitudo,  somen  in  humum  demissiiin,  Phoenix  avis. 
Resurrectionis  promissio  iam  in  V.  T.  exstat.  Hanc  igitur  spem  fu- 
turae  vitae  Dei  veracitas  non  sinit  vanam  reddi  aut,  irritam  (c.  23 
' — 27).  Itaque  cum  Dei  potentia  omnia  complectatur,  iiihil  facere 
tentemus,  quod  ei  sit  conlrarium.  Iri  cordis  sirnplicitaln  ad  eum 
convcrsi  riibil  agamus,  nisi  quod  placeat  ])alri  }»;nigii(),  qui  nos  elegit 
absque  merito  (c.  28  —  30).  Qiioinodo  divinaiii  b<'nedictioneiTi  con- 
sequi  possumus?  Patriarcliaft  lieiiedicti  simt  proplor  iidem,  itidem 
reges,  Prophetae,  sacerdotes.    Sed  ne  quis  opin(3tur,  bonis  operibus 


XIV  PROLEGOMENA. 

omnmo  non  opus  esse.  Immo  etiam  Deiim  imitantes  opera  iustitiae 
operemur  (c.  31  —  33).  Mercedes  iiobis  non  deeruiit,  iieqiie  desunt. 
Non  alia  via  (fides  et  iustitiae  opiis)  ad  Christiim  perdiicit  (c.  34  — 
36).  Nos  Christi  militia  sunms.  Militum  autem  exeniplo  compro- 
l)atui•,  iion  solum  necessarios  esse  qui  iniperent,  sed  eliam  qui  obe- 
dientiam  praesleiit.  Idcirco  ne  ordo  lege  interna  stabilitiis  pro  li- 
bitu  commutetur  aut  confundatur,  iam  in  V.  T.  sacerdotum,  levita- 
nim,  laicorum  munere  accuratius  definito  provisiim  fuit.  Id  exeniphiiii 
Apostoli,  sancti  spiritus  orgaiia,  imitati  per  singulas  civitates  orcle- 
siae  regimen  praesidibus  et  diacoiiis  tradiderunt.  lis  diviiiitus  insti- 
tutis  subiecti  siinus.  Est  igitur  iieqiiitiae  opus,  eos  loco  suo  sfimo- 
veiidi  (c.  37  —  46). 

Totius  Epistolae  scopus  atque  propositum  erat  ad  pacem  compo- 
iiendam  et  obediendum  adhortado.  Illius  propositi  mens  iani  usque- 
quaque  aperta  est.  Subiimgitur  admonitio,  ne  Corintbii  obliviscan- 
tur,  quae  Paulus  Apostolus  iis  de  intestinis  dissidiis  scripserit  (c.  47). 
Virtus  nibili  censenda,  si  non  animi  submissio  ei  coniuncta  est.  Erga 
fratres  amor  homines  Dei  Christique  sintiles  reddit.  Caritate  exercenda 
peccatorum  remissionem  meremur  (c.  48  —  50).  Dissidii  participes, 
in  primis  eius  auctores  peccatorum  veniam  pelant,  et  pro  viriji  parte 
ad  pacem  restitueiidam  coiitribuant.  Ita  grati  Deo  erunt  acceptiquc. 
Ipsi  potius  poenam  sibi  consciscant,  exulentve,  duniiiiodu  unilas  re- 
pristinetur.  Preces  fundaiitur  pro  iis,  mutua  fiat  adinonilio,  iie  quis 
spe  Chrisli  excidat  (c.  51  —  57). 

Post  trium  circiter  paginarum  in  Cod.  Alexandrino  lacunani  se- 
quuntur  quae  ad  Epistolae  conclusionem  sp<ictant. 

2.  Epistola  ad  Corinthios  scripta  est  ο  persona  ecclesiae  Roma- 
nae.  Quin  is,  qui  scnpsit,  iiiiiis  fiM^rit  ex  cius  praesidibiis,  non 
dubitabit,  qui  c.  40  —  45  ponsicidalr  |)orlogerit,  nec  quin  οηιπίπο 
mentem  Cbnstianorum,  qui  lloniaf  jKTrgriiiabaiUiir,  id)ivis  lidelilri•  px- 
presserit.  Petriim  el  Panliini  Aposlolos  rovg  ϊγγιύτα  γενομένους 
ά^λητάς  dicit,  illum  laudilnis  exlolloiis,  biiins  doclriiiae  viani  pr<'ssius 
seqiieiis.  Ac  simt  (Tillemontiiis,^)  (^onsfaiitiiis,^)  Vencina,  ScbliiMnami 
aliique),  qiii  eum  ex  Israelilis  orliiin  |>iilpnt,  iis  nimirmn  fulti,  quae 
ex  c.  4.  31.  55  in  iisum  suiini  couverlant.  Verumtanifin  spirituali 
sensu  ad  Christianos  pertin<Mit,  qiiae  ibi  (b'  V.  T.  rebus  personisque 
pie  expressa  legΉntul^  Illorum  autom  opinio,  auctonMn  ex  aliqua 
tantiim  parte,  fortassis  ex  matre  esse  israclitaiii,  levioribus  argumentis 
nili  sliidet,  quam  quae  mentioiie  digna  videaiiliir.  Mosaicae  qiiidein  legis 
non  expers  est,  sed  etiam  baud  ignanis  inylbologiai;  (iraecorum,  iiec 
physeos  aut  astronomiae,  aut  alius  scientiae  libro  bomini  scilu  dignae 
(c.  6.  20.  25.  55).  Immo  etiam  vbJ).  ίπιύτάμεχ^α  πολλούς  iv  ημΐν 
παραδεδωκότας  εαυτούς  εΙς  δεύμα  κτλ.  (ο.  55)  et  Κατανοηύωμεν 
τους  ΰτρατευομενονς  τοις  ηγουμενοις  ημών,  πώς  εύτάκτως,  πώς 
εύείκτως,  πώς  ύποτεταγμενως  επιτελοϋβι  τα  διαταΟΰόμενα.  Ου 
πάντες  εί(ήν  έπαρχοι,  ούδε  χιλίαρχοί,  ονδε  εκατόνταρχοι,  ούδε  πεν- 


2)  Momoires  Π.  ρ.  149. 

3)  Ερρ.  Rom.  Pont.  Ι.  ρ.  1J.  (cfr.  Ι.  c  ρ.  41.) 


CLEMENS.  tf 

τη/.όνταρχοί ,  ονδε  το  xccds^fjg'  αλλ'  εκαύτος  εν  τω  Ιδίφ  τάγματυ 
τα  ετΐΐταββόμενα  νηο  του  βαβιλέως  καΐ  των  ηγουμένων  ετατελεΐ  (c. 
37)  11011  obscure  auctorem  esse  Romamim  indicant. 

Ea  fere  ex  ipsa  Epistola  de  auctore  colliguntur.  lam  traditionem 
auscultemiis. 

Veteres  Patres  Epistolae  auctorem  esse  ,Clementem'  perliibent. 
Neque  vero  eius  nomen  in  fronte  fert,  ut  plerumque  fit,  neqiie  alio 
in  loco  id  memorat.  Eusebiiim  Epistolam,  quae  adhuc  exstat,  ante 
ociilos  habuissp,  baec  verba*)  extra  dubium  poniint:  Τούτον  δη  ovv 
τον  ΚλΎΐμεντος  ομολογονμένη  μία  επιύτολη  φέρεται,  μεγάλη  τε  και 
^ανμαβία,  ην  ώς  άπο  της  'Ρωμαίων  έκκληύίας  ττ}  Κορινθίων  διε- 
τνττώΰατο,  βτάβεως  τηνικάδε  κατά  την  Κόριν^ον  γενομένης.  At 
eiiini  vero  Eusebio  antiquior  Hegesippus  eam  cognovit.  Is  enim,  me- 
moratis  Coriiitbiomm  dissidiis,  baec  subiungit :  ^)  Και  οτι  γε  κατά 
τον  δηλονμενον  (Κλήμεντα)  τά  των  Κορινθίων  κεκίνητο  ύτάύεως, 
άξίόχρεως  μάρτνς  6  'Ηγηΰιτιπος.  Addas :  ^)  Άκονΰαί  γέ  τοι  πάρεΰτι 
μετά  τίνα  περϊ  τήζ  Κλήμεντος  τΐρος  Κοριν^'ίονς  έτνιύτολης  αντω  (i. 
e.  Hegesippo)  είρημένα,  έπιλέγοντος  τάδε  κτλ.  Attamen  ex  his  ηοη 
liqiiet,  iium  Eusebius  suam  aii  Hegesippi  de  Epistolae  auctore  testi- 
moiiiiim  proponat,  quamvis  Hegesippus  tempore,  cpio  Epistola  missa 
fuit,  Clementeni  Romae  degisse  distincte  significet. 

Ireaneus')  cum  Hegesippo  testis  est,  Clementem,  quo  tempore 
Epistola  Corinthum  missa  fuit  (Domitiano  Imperatore),  Romae  vixisse. 
Id  quomodo  narratur,  nos  dubitare  non  sinit,  quiii  ipse  Clemeiis  aucto- 
rilate  apud  Romanos  tloruerit,  utpoto  qui  ipsomm  mentis  interpres 
in  conscribenda  Epistola  exstiterit. 

Dionysius  CorinUiius  nomine  Corintbiotnim  ecclesiae  ad  Romanos 
scripsit  octoginta  fere  aniios,  postqiiam  Romani  literas  illis  miserant. 
Eius  verba  apud  Eiisel)ium^)  Clementi  eam  auctori  luculenter  tribuunt. 

Cum  Dioiiysio  idciii  assermit  CJemens  Alexandrinus^)  et  Origenes.*") 

Qui  de  successionis  ordiiie  Romanorum  episcoporum  memoriae 
tradidenmt,  Clementem  Domitiano  regiiante  Romae  degisse  enarrant. 
Eorum  chorum  ducit  Irenaeus")  cuius  notitiam  Eusebius ^^)  fusius  ex- 
planat.  Neque  ab  iis  discrepant  Epiphanius/^)  Hieronymus ")  et  Mar- 
tjTologium  (^lementis. 

Hi  dum  Clomontem  post  Petrum  dicuiit  qiiartum  Romanorum 
episcopum  (siquidom  secuii(bis  Liiius  fiiit  et  tertius  Anacletus)  ma- 
gnopero  dissentit  alia  traditio  Epistolae  Clementis  ad  lacobum,  Cle- 
mentinis  Homiliis  prafiiixao.  Etenim  Petrus  ibi^^)  ipsum  Clementem 
sibi  successorem  siiiTecit.  Ei  assentiimtur  Tertullianus  ^®)  et,  Hiero- 
nynio")  teste,  LatinoiuiTi  ])lorique. 

4)  H.  E.  Ilf,  16.  11)  Haer.  Ili,  3.  3. 

δ)  Ap    Eus(|h    Η.  Ε.  ΙΠ,  16.  ^^)  Η.  Ε.  ΙΙΙ,   13,   15. 

«    Η    Ε    ,ν    22.  13    Ha...  ΧΧνΐί,'6. 

7)   llaer.  ΙΙΙ,  3.  .'  ,,       .      .,      '      ,^ 

9)  Slrom.  Ι,' 339;  iV,  609;  VI,  778.  15)  c.  2.  19. 

10)  De  princ.  Π,  3  (1,  82  ed.  Ruaei);  16)  ^e  praescr.  baer.  c.  32. 
in  Ezech.  c.  8.  (ΙΪΙ,  422.)                                   17)  L.  c. 


XVI  PROLEGOMENA. 

Utrique  traditioni  interpretandi  arte  conciliandae  iam  veteres  ope- 
ram  navarunt.  Epiphanius  ^*)  et  Rufinus  Linum  et  Anacletum  Aposto- 
lis  Petro  et  Paulo  siiperstitibus  ecclesiae  Romanae  regimen  qiiidem 
tenuisse ,  sed  Clementem  a  Petro,  cum  is  mortem  sil)i  appro])infpiare 
sentiret,  episcopum  fuisse  factum:  „Cuius  rei  liaiic  accepimus  esse 
ralionem,  quod  Linus  et  Cletus  fuerunt  cpiidem  ante  Clementem  epi- 
scopi  in  iirbe  Roma,  sed  superstile  Petro,  videlicet  ut  illi  opi- 
scopatus  curam  gererent,  ipse  vero  apostolatus  impleret  officium ,  si- 
cut  invenitur  etiam  apud  Caesaream  iecisse,  ubi  cum  ipse  esset  prae- 
sens,  Zachaeum  tamen  a  se  ordinatum  habebat  episcopum.  Et  hoc 
modo  ulmmque  verurn  videbitur,  ut  et  illi  ante  Clementem  numeren- 
tiir  episcopi,  et  Clemens  tamen  posl  obitum  Petri  docendi  siisceperit 
sedem."^^)  Ep.  Ignatii  ad  Mariam  Cassob.^")  et  auctor  prioris  Pontifi- 
cum  catalogi  (a.  354)  ordinem  ita  costituunt:  Petriis,  Limis,  Cle- 
mens,  Anacletus.  Ita  Augustinus,  ^^)  Optatus  Milev.,  ^^)  Constitutiones 
Apost.  ^^)  Tum  circa  annum  67  ecclesiae  Romanae  cuni  pracfuisse 
statuendum  esset.  Alius  aliam  viam  ingressus  est  ad  bancce  discre- 
pantiam  componendam.  Sed  coniectari  pauca  quaodani  possunt  reapse 
verisimilia ,  id  quidem  παχνμερεΰτερον ,  nullo  scionliarum  fundo  coii- 
cepta,  immo  fusa,  et  vaga,  cl  arbitraria,  qualis  longinqua  mentis 
oculorum  acies  est,  per  intervalla  media  caligantium. 

At  vero  cum  illam  traditionem,  Clementem  Petro  siiccossisso 
non  aiite,  qiiam  Homiliae  aiit  Recognitiones  evulgatae  fuerint,  inter 
veteres  Christianos  exstitisse  solidis  argumentis  demonstrari  qiioat, 
cavendum  ne  antiquiorem  illam  levitor  derelinquamus.  Nimirum  IIo- 
miliarum  aut  Recognitionum  auctor  ob  nullam  aliam  rationeni  ex 
Caesarea  prosapia^")  Clementem  iinxisse  videtur,  quani  ut  timtus  vir 
credatur  in  Petri  consortio  fuisse.  CrodibHe  autom  pst,  in  usiiin 
suum  convertisse  euni  Flavii  Clementis  Consulis  nomen,  qiiom  Domi- 
tianus  interemit,  fortassis  ob  nimium  rei  cliristianao  ΒίνΗΠαπι.^"^)  Sive 
autem  ex  traditione,  sive  ex  historia  huncce  Flavium  Clemontom 
fuisse  illum  beroem  Recognitionum  coniperit,  haud  levi  argumento  id 
comprobat,  Clementem  episcopiim  Domitiano  rognante  vixisse.  Indo- 
les  autem  eius ,  qui  Epistolam  ad  Coriiitbios  nomine  Ronianae  ccclo- 
siae  scripserit,  Clementis  istius,  qiialom  literis  graecis  erudituni  spar- 
sim  et  intercise  ex  Homiliis  et  Recognitionibus  sciniiis,  persiniilis 
est.  Ita  sane  primo  obtutu  videtur.  Et  ut  reliqiia  omittam,  ad  ea 
rettulisse  sufficiat,  quae  de  animi  inimortalitate  Hom.  I,  l  sqq.  rinia- 
batur,  et  quae  legmitur  in  Ep.  ad  Cor.  c.  24  —  27.  Doctrinam  quo- 
que  iitrobivis  propositam  cum  ii,  qiii  ex  Ellinicis,  lum  ex  ludaeis 
ad  Christianismum  venerant,  absque  conscientiae  sollicitudine  amplecti 
potuerunt.  Paiilinismiis  videlicet  et  Petrinismus,  qui  dicitur,  sub 
priiTii  saeculi  fmem  magnopere  mitigatus  exstitit,  asporitate  utriusque 


18)  Haer.  XXVII,  6.  23)  VII,  46. 

19)  Praef.  ad  Recogn.  Gaudentiumed.  ^..  ^             .,„    ο    u  ^    τν    τ 
Gersdorf,  Lipsiae  1838    p.  2.  ^4)  Recogn.  VII,  8.  Hom.  IV,   /. 

20)  c.  4.  25)  Cfr.  Siieton.  Domit.  15.;   Cassius 

21)  Ep.  43,  ed.  Venet.  (II,   120).  Dio  ap.  Xiphilinum  aZ.  14;  Euseb.  H.  E. 

22)  De  schism.  Donat.  11,  3.  III,  18.;  Nicephor.  H.E.  II,  35.;  lU,  18. 


CLEMENS.  XVII 

inde  iam  remissa  atque  relaxata.  Hierarchiae  specimen  simile  est  in 
Ep.  ad  lacobum  ac  Ep.  ad  Corinthios,  temporum  quidem  colore  utro- 
h'ms  distinctum. 

Est  in  Hermae  Pastore  locus  ita  conceptiis:^®)  „Scribe  ergo  duos 
libellos,  et  mittes  uiium  Clementi,  et  unum  Graptae.  Mittet  autem 
Clemens  in  exteras  civitates;  illi  enim  permissum  est."  Ac  ea  verba 
huncce  Clementem,  qui  ab  auctore  Epistolae  ad  Corinthios  temporis 
ratione  babita  vix  distat,  fiiisse  unum  ex  ecclesiae  praesidibus  seu 
presbyteris,  iion  episcopiim  strictiori  verbi  sensii,  luculenter  ostendunt. 
Qiio  quideni  Clemente  ipse  Hermas,  ex  fidelium  niimero  imus,  iion 
minori  dignitate  imbutus  apparet,  electus  quippe,  ut  qui  divinae  vo- 
luntatis  coram  fidelibus  sit  interpres. 

Is  igitur  Clemens  Epistolam  scripsisse  videfiir,  aut  suis  auspiciis 
scribendam  curasse:  id  quod  nil  rei  mutat.  Fuisse  eiim  unum  ex 
Apostolorum  discipulis,  ut  Irenaeus^')  reliquit,  aut  Apostolum,  ut  scri- 
psit  Clemens  Alex.^^),  aut  teste  Hieronymo  ^^)  Apostoliciim  virum, 
id  certe  non  liqiiet.  Ex  indole  ipsius  Epistolae  eiuscemodi  epitheta 
illos  hausisse  credibile  est,  cum  ipse  nullibi  consuetudine  alicuius 
Apostoli  se  iisiim  fuisse  dicat  Eusebius^'^)  eiim  anno  duodecimo  Domi- 
tiano  Imperatore  sive  a.  92.  aerae  christianae  Anacleto  siiccessisse  narrat. 

De  eius  exitu  vitae,  vel  martyrio^^)  ultima  capita  Epitomes  de 
gestis  Petri  vera  cum  falsis  ita  permixta  venditant,  ut  historia  a  fa- 
bulis  vixdum  distingui  queat.  Pliis  fidei  habendum  videtur  Eusebio^^) 
et  Hieronymo,^^)  tertio  Traiani  Imperatoris  anno,  cum  Evarestus  suc- 
cessisset,  vita  eum  esse  detunctiim  tradeiitibus. 

Nonnisi  mentionem  faciamus  eoriim  opinionis,  qui  Clementem 
Romanum  esse  dicunt  illum,  qiiem  Paulus  Ap.  iii  Ep.  ad  Pbilipp.  IV, 
3.  laudibus  effert.  Oriundam  esse  eam,  quae  a  variis  veterum  Patrum 
tradita  est,  ex  interpretatione  loci  laudati  pamm  acciirata,  iam  satis 
a  viris  doctis  demonstratum  pst.  Proinde  quae  ab  aliis  dicta  sunt 
contra  eam,  heic  repctere  supersedeamus^*). 

3.  Fuerunt  tamen  [lo.  Tolandus  ^'^),  Salig^^),  Voetius^'),  Schwe- 
gler^''),  Baurius  ^*')] ,  qui  authentiam  Epistolae  addubitarent ,  aut  non 
eam  esse  putarent,  quam  a  veteribus  laudatam  habemus.  Sed  isti 
male  opus  suum  inaugurarunt.  Etenim  iam  Polycarpus  ea  iisus  fuisse 
videtur,  verba  in  Ep.  ad  Philipp.  c.  4.  9.  7.  2.  2.  4.,  ex  Ep.  ad  Cor. 
c.  1.  5.  7.  9.  13.  21.  transferens.    Idem  dicendum  est  de   Irenaeo, 


26)  Vis.  II,  4.  Epistola  ad  Corinthios  priore  disqnisilio, 

27)  Haer.  3,  3.  Lipsiae  1855.  p.  167. 

28)  Strom.  IV  17.  p.  609.  35)  Cala!.  lihb.  Christo  et  Apostolis 

29)  In  Isai.  52.^  adscriplornm  c.  18.  T.  I.  opp.  p.  392. 

υ?Λ  i/'r^^*  "M^*•  11     .  36)  De  diplychis  vfilenim  c.  3.  §.  4, 

inartvrem.    (Cfr.  Lnmper,  liislona  llieo-  '      „  ,  „  ,         ^.  ,,  ,         .^'    ^,. 

logicO-critica,  I.  p.  16.)  37)  Select.  Disput.  P.  I.  p.  103.  Cfr. 

32)  H.  E.  III,  34.  Grabe,  Spicileg.  T.  I.  p.  260. 

3.3)  Catal.  vir.  ill.  c.  15.  38)  Nachaposlol.  Zeilalter,   T.  II.  p. 

34)  Cfr.  GicselerLehrh.*  d.  Kirchen-  125  sqq. 
gesch.  I,  121.,  Guerike  Handb.  d.  K.  G.  39)  Die  ignalian.Briefe  u.  ihr  neuester 

1,    167.,  Lipsius,   de  Clementis  Romani  Kritiker,  Tiibg.  1848.  p.  127  sqq. 
Patbes  apost.  b 


XViil  PROLEGOMENA. 

Clemonte  Alex.,  OrigeiiP,  Eusebio,  Cyrillo  Hier.,  Epiphanio,  Hieronymo, 
quomni  locos  fusius  exprossos  lial)os  iii  Hefelii  Prolegg.  ad  PP.  App. 
p.  XXIV.  t'tl.  IV.  Autlioiiiiao  defensoros  desupor  exstitorunt  Bimseii''"), 
Kitsclil^')  et  alii.  Noiiiiulla  apiid  vet(M"es  Patros,  ut  apiid  Basilium  Lil). 
de  spindi  saiicto  c.  29.,  ii.  72.  T.  III.  p.  61.  ed.  B.  B.  ex  Clementis 
Ep.  roreriiiitur,  qiiae  liodie  dcsidcrantiir.  Uiule  alia  dubia  contra  aii- 
theiitiain  eius  oxorta  siint.  Sed  qui  memincrit  non  parvae  istius  la- 
cimae,  quae  Epistolao  caput  57.  iri  Codice  uiiico  excipit,  minimi  oa 
faciet,  praesertim  cum  ii  loci,  qui  innotueioint  ad  iimmi  omnes  ad 
Epistolae  iinem  ijertinore  videanlur. 

4.  Quae  Hier.  Bignonius  a.  1633,  cum  Epistola  primum  a  Patr. 
Iimio  esset  \idgata,  conlra  integritatem  eius  dubia  movit,  confiitata 
iam  ea  ftieruiit  ab  Iliig.  Grolio'*^).  Ed.  Bernardus,  et  Cloricus  in  iitra- 
quo  PP.  App.  Coteleriana  ed.  (1698  =  1700,  et  1724.)  opinabantur, 
Clementcm  Alcx.  esse  auctorem  omiiium  illorum  locorum,  qiii  aut 
iisdem  aut  simibbus  verbis  passim  iii  nostra  Epistola  et  ({uarto  Stro- 
matum  libro  confecti  occuiTimt.  Bespondit  eis  Wottonus'*^):  ,ΙιτίΙί 
tameii  sunt  hiiius  conatus.  Qui  enim  boc  modo  exClemente  Alexan- 
drino  arguit,  aut  euin  non  probe  novit,  aut  male  fide  agit.  Eadem 
enim  ratione  actum  crit  de  authentia  et  fide  eorum  omnium,  qui  a 
Clemente  Alexaudrino  usquam  citantur  scriptorum.  Nemo  enim  Patrum 
maiore  liceiitia  usus  est  iii  citandife  autboribus,  sive  sacris,  sive  ethnicis; 
cum  ei  iii  more  sit,  iioii  integra  aulhorum  verba  sempcr  recitare,  sed 
pro  arbitrio  suo  nunc  contrahere,  nunc  de  siio  inserere,  alia  omittere, 
alia  variis  modis  mutare.' 

Aliquam  veritatis  speciem  prae  se  ferunt,  quae  Laur.  Moshemiiis"*) 
ad  eundem  fmem  disserit:  ,Priora  decem  capita  quaedam  habent 
vestigia  manus  fallacis,  sed  non  ita  multa:  persequitiir  auclor  con- 
stanter  coiisilium  suum.  At  capite  XI  et  XII  ad  iidem  et  hospitali- 
tatem  commendandam  accedit,  in  quo  nulla  plane  apparet  cohaerentia 
ciim  pracedentibus.  Quocirca  parum  abest,  quin  haec  capita  existiniem 
intrusa  esse.  Redit  ad  institutum  Clemens  capite  XIII,  et  in  eo  per- 
git  ad  c.  XXII.  Hoc  vcro  capite  repente,  nulla  ipsum  ratione  invitante, 
ad  argumentum  lougc  aliiid  propcrat,  ad  resuiTectionem  corporum 
mortuorum,  de  qua  ad  caput  usque  XXVIII  disserit.  Capite  XXVIII 
instituti  sui  recordari  videtur  itemm;  atque  huiiis  capitis  inilium  bene 
concinil  fini  capitis  XXI,  difficillime  vero  ciim  exitii  capitis  XXVII 
iungi  potest.  Quapropter  quae  de  cadaverum  in  vitam  reditu  praeci- 
piuntur  sex  capitibus,  sul>iecta  videntur  esse  Clementi  .  .  .  Neque  me- 
lius  existimo  de  capitibus  XL — XLV  et  de  capite  LV,  quibus  ea  legas, 
quae  nulli  potueruiit  in  mentem  venire  nisi  homini,  rei,  quam  agit, 
prorsus  immemori.'     Cui  Hefelius  ^^) : 

«)  „Capp.  XJ  et  XII  epistolae  nostrae  cum  antecedentibus  beiie 


40)  Ignatius  v.  A.  imd  seine  Zeit.  p.  42)  Cfr.  Patr.  App.  ed.  Cleric.  172J. 
.1^9  sq.  T.  [.   p.   133  sqq. 

41)  Entstehung  der  allkalhm.  Kirche.  fj.  Comment    ad  I  Clcm.  c.  9 
δοηη  1850.  ρ.  282.  jf}  1"'\'^  '"'^  chr  inaioies  p.214.sqq. 

'  4d)  Prolegg.  p.  λλΧ. 


CLEMENS.  ΧΓΧ 

cohaereiit,    qiiippe   quae   eandcni   cuin  liis   iiiatonnni  Iractent, 

..invidiae"  Corinthiurum  exemplo  „hosnitalitiUis,"  pietatis  et 

lidei  opponant,  siimilqiie  poeiias  „disseiisionis"(c.XI)  ostendant." 

β)  «Ncc  capita  XXIII — XXVIII  a  coiisilio  Clementis  remota  suni. 

ResiuTectioiiis  eiiim  (llomoiis   aut    ideo   nieininit,    qiiia,    teste 

ICor.  15,  12.,  iioiiiiulli  Corinlliioruni  rosuiTcctionem  inortuo- 

rum  negahant;   aut  ideo,  ut  ea,  quae  INoster  c.  21.  el  22.  de 

poeiiis  iniprolionini  dixei-at,  i)roI)aronliir." 

γ)  »,Capita  XL — XLV  apcrto  id  a^unt,  ut  C.orinlliios,   conlra  cle- 

nim  relH^lIaiUes .   ad   concordiain   et   subiectiunpiii  revocarent. 

Opliine  igilur  cousilio  Clomeiitis  respoiideiit,  sinuilque  arclis- 

sinie  cum  capitibus  37  et  38  cohaercnt." 

d)  „Caput  denique  LV  iiil  nisi  exempla  eius  cliaritatis  profert,  de 

qua  ca])ilc  antciedeiiti  verl)a  fiebant." 
f)  ^PoiTo  iioniiulla  capila,  Moshemio  displicentia,  iam  a  veteribus 
laudantur  et  rilanlur,  e.  g.  c.  LV  al>  Origene  in  loaim.  I,  29; 
c  XXV  a  Cyrillo  lliems.  Catedi.  18,  8." 
{)  ^Omiiia  capita  iii   dnhiuni   vocata  iii  aiitiquissiino   illo   codice 

Alexandrino  reji(Mimitur." 
η)  ^Quuiii   episloia  Clcinculis   pui)lire   iii   ecclesiis   praelegeretur, 

vix  iieri  poterat,  ut  ab  boiiiiiie  iiiqjrobo  foedaretui•.' 
θ)  ^lyli  ac  oraUonis  divcrsitas  nullil)!  iii  epislola  nostra  est  repe- 
rienda.'' 
5.     Wolloims**)  perfusius  pxpliial,  quae  in  prima Clementis  Epi- 
-tola  aposto!ir4>    viro    oiiinino    digna  iuvoiiianUir,  ot  r.rotiiis'")  cliri- 
>'  vesligia  eiiis  extuiUt. 

II  scriptain  pssp  post  aliquam   perseciitionem ,  c.  1. 

iani  ^i.olplpriiis"   persuasmn   bal>ebat,   eaiii    Doniitiano    re- 

iiio  Uty  vel  \)T)  fuisse  niissam;   posl  Neroiiianam  (anno  68) 

i^,  Orsiiis,  Wudonus,  Gallaiidiiis  aliique,    ob  erroneani 

.,u.,.|M    w,„...wiicm,  et^se  E])istolae  auctoroin  Clementem  illum,  de  quo 

eemio  Ut  Philipp.  IV,  3.    Al  euiiii  vero  verba  illa  c.  1.  ζίια  rag  ai- 

ψί'ίόίονς  και  ίπα?.λ}'^?.ονς  γενόμενα^  ημΐν  ϋνμφορας  καΐ  περίπτώόείς 

IMTSfHtitionis  indolcni  denotanf,  quae  post  aliquod  intervallum  itenim 

i  vidpair:  id  qiiod  non  conveiiit  in  Neroneanam,  sed  de  cala- 

I-  ojiporliuu;  diri  poluil,  quao  Cbrislianis  Domitiano  regnante 

Mi|M  Γ\.•|ι••ΠΙΙΐΙ. 

Infiiis  Kpislulap  iiiteriiain  oeconomiam  doctc  explicavit  Hicbi 
Li|)siiis  iii  lil»piio,  nii  tituluK,  I)e  Clementis  Homnni  Epistola  ad 
<:r)rintbios  |)ri(>ri•  disqnisirio,  Li|)siao  1855. 

7.  A|Hid  Eiispliiuiii***;  ipgiiiuis:  'Ev  ccm^  δε  ταύττ}  (Dianysi. 
ad  lloinaiios  ppistola)  χσ.ϊ  r>;g  Κλημεντος  προς  KoQiV^^iovg  μεμνη- 
TUL  ίπιύτο?.ής,  όηλών  ανέκαθεν  ίξ  αρχαίου  ε^ονς  επΙ  της  εκκληϋίας 
xifV  ανάγνωϋιν  αντης  ποιείο^αί.  Αίγει  γοΰν  την  οήμερον  ονν 
κνοκΓ/.ψ'  άγίαν  ημεραν  όίηγάγομεν ^    Ιν   y  άνεγνώκαμεν  νμών  την 


ι 


4».)   Ι'Γ.Ηί.  ρ.  UM. 

47)  Κρ.  »Λ  fiiiinonnim ,  ap.  CoHjler.,  od.  ΡΡ.  Λρρ.  (a.  1724.)  Τ.  Ι.  ρ.  \'ό4, 

4&)  Η.  Κ.  IV,  23. 


XX  PROLEGOMENA. 

Ιπίότολήν  7)v  εξομεν  αεί  ποτέ  άναγινώβκοντες  νου%ετειύ^αι^  ώς 
καΐ  T/ijV  ποοτεραν  νμΐν  δικ  Κλήμεντος  γραφεΐΰαν.  Cavendum  ne 
«lUora  sociiiKla,  qiiao  diciliir  Clomoiilis  Episiola  hoic  intpUigatiir.  Op- 
ponitur  quippi'  τίροτεραν  illutl,  φΐο(1  do  prinia  nostra  Epistola  dictiim 
ost  alii  cuidam  Epistolae  (Soloris  siipra  niomorati?).  Ex  canone 
Apostulorum  iiumoro  85  iiisignito  Gallandiiis^^)  fnistra  conatus  cst, 
,secuiida(s'  quae  vocatiir,  ,Clementis  Epistolae'  auctoritatem  propagare, 
qiiam  sacculo  tertio  obtimiiss«^  piitat.  Canonem  eiiim  illiim  saeculo 
qiiinto  exeimte  confcctum  essc  iis  jn-obabile  fit,  quae  exposuit  S.  de 
Drey  iii  Noiie  Untersiicliungon  libor  dift  Constitutioneii  iind  Canones 
der  Apostel.     Tiibingen  1832.   p.  370.  377.  445. 

Sed  iam  Eusobius^'^)  de  ea  haec  reliquit:  Ίΰτεον  δε,  ώς  καΐ 
δευτέρα  τις  είναι  λέγεται  τον  Κλήμεντος  επιϋτολή'  ον  μην  έ'Ο•' 
ομοίως  τ{]  πρότερα  και  ταντην  γνώριμον  επιΰτάμεΟ'α'  ort  μηδέ 
τους  αρχαίους  amy  κεχρημενονς  ϊόμεν.  Sequiori  tempore  alii  quo- 
que,  Eiisobio  duce,  Clenieiilcm  eius  aiictorem  mincupant.  Qiio  magis 
mirandinn,  quod  Hieroiiymiis^^)  „Fertiir  et  secunda  eius  nomiiie  epi- 
stola,  qiiae  a  veterilius  rpprobatur"  et  saec.  IX.  Pbotius  Patriarcha'^^) 
Ή  δε  λεγομένη  δευτέρα  προς  τους  αυτούς  (Corinthios)  ώς  νό&ος 
αποδοκιμάζεται  afrirmarim  L 

Qiiod  Patriim  anliquissimi  de  ea  silent,  id  nonnulli  nimii  quanti 
pondoris  perperam  esse  censiierimt ;  nam  e  silentio  cautius  argiimen- 
tanduni.  Quae  Hieronymus  et  Photiiis  referimt,  certe  eiusmodi  sunt, 
quae  eam  reddaiit  suspectam.  Addas,  quod  neque  continentem  sermo- 
nis  seriom,  neque  consequentem  sententiarum  nexum  servat.  Siimma 
dicendi  rationis  disparilitas,  capitis  23  primae  in  c.  11  secundae  Epi- 
stolae  repetitio,  saliitandi  formula  desiderata,  Homiliam  potius  quani 
Epistolam  olere  eam  facif'^'').  Qui  Cotelerio^)  praeeunte  nihilomimis 
Clemeiiti  eam  aiictori  tribuunt,  desideria  ii  potiiis,  qiiam  argumenta 
in  campo  posiierunt.  Quod  Ililgenfphr^)  monet,  oppugnari  per  eam 
non  Ebionitas,  sed  Gnosticos  (c.  9),  qiiales  Marco  Aiirelio  imperante 
et  Cbristianos  persequente  in  Cbristi  gregem  zizania  seminarent,  recto 
id  mentem  propositi  auctoris  aperit. 

8.  Utraqiie  Epistola  ad  nos  pervenit  iinico  libro  manu  scripto 
servata.  Codex  quippc  antiquissimus,  quem  Cyrillus  Liicaris  Patriarclia 
prius  Alexandrimis,  tiim  Constantinopolitanus  Carolo  I.  Anglorum  regi 
a.  1628  dono  misit^'^),  in  calce  post  loannis  Apocalypsiii  primam,  et 
fragmenlum  secundae,  quae  dicitur  Clementis  Epistolae  exhibet,  deinde 
librum  Psalmorum.  Membranae  tameii  tineis  obesae  et  temporum 
iniiiria  lacerae  permultis  in  locis  hiabant.  Proinde  „Patriciiis  lunius" 
lacunas  prioris  Epistolae  coniectando  explevit,  minio  rubro  sua  notans, 
eam  latine  vertit,    ciimque  secuiidae  fragmento  primus  edidit  Oxonii 

49)  Bibl.  Veter.  PP.  T.  T.  Prolcg.  p.  XV.  54)  In  editionis  PP.  App.  a.  1G72.  T. 

50)  H.  E.  III,  38.  II.  Notis  p.  104. 

51)  Catal.  script.  Eccl.  c.  15.  ce\  n•     *       .    ir•.  hk 

52)  Bibl.  Cod.  113.  ^^)  ^'^  ^P^'*•  ^''•^^^  Ρ•  115sqq. 

53)  Cfr.  Wott.  1.  c.  Praef.  p.  CCVI.  56)  Cfr.  Woide,  Praef.  ad  editionom 
Moiini  Exercit.  Biblic.  lib.  I.  c.  5.  5.  9.  Codicis  Alexandrini  p.  IIl,  p.  15.  et  Tiih. 
Exercit.  9.  Grabii  Spicileg.  T.  I.   p.  268.  theol.  Quartalscbrift,  1843.  p.  583. 


IGNATIUS.  XXI 

1633.  Post  euni  ,Joacli.  Maderus"  lacmiis  li(oras  miniisculas  siil)slituit 
Heluiesladii  1654,  „lo.  Bapt.  Cotelerius"  texluin  iii  capita  divisit,  no- 
vaque  versioue  latiiie  donavit  et  luiiii  coniecluras  uiicinis  distinxit 
Luteciae  Parisiorum  1672.  Textuni  hic  illic  a  luiiio  parum  lideliter 
tiauscriptiuii  emeiidavit  coiTexitque  „Wottoiius,"  ouiiKiiie  publicavit 
Caiitabrigiae  a.  1718.  Codicem  Alexandriiiiim  deiiuo  contulit  „G.  la- 
cobsoims,^  et  quae  hiiic  emendavit  iii  ed.  Patruni  Apostololicoruni 
„S.  Clementis  Roiiiaiii,  S.  Ignatii,  S.  Polycarpi,  Patrum  Apostolicoriim, 
quae  supersunt.  Acceduiit  S.  Ignatii  et  S.  Polycarpi  Martyria.  Ad 
lideiii  Codicum  receiisuit,  aiinotationibus  varioruni  et  suis  illustravit, 
indicibus  iustruxit"  Oxoiiii  1838,  itenmiqiie  1840  publici  iuris  fecit. 
Ipse  eoruin  numeruiu,  qui  priinain  et  secuiidaiii,  quae  vocatur  Cleiiieii- 
us  Epistolam,  typis  ediderunt,  fusius  receiisuit  iu  Prolegg.  p.  LX  sqq. 
Li  commeiilano  citabimus  italas  versioiies  duas:  1)  Lettere  di 
S.  Clemente  Papa  I  tradotte  dal  Greco  e  dal  Siriaco  da  D.  Gio.  Bat- 
dsta  GalliccioUi.  In  Vciiezia  1798.  —  2)  Lettera  di  S.  Clemeiite 
Priuio  Papa  e  Martire  ai  Coriiiti  col  testo  a  fronte  volgarizzata  e 
corredala  di  note  critiche  e  lilologicbe  e  di  uiia  dissertazione  proe- 
iniale  dall'  abbate  A.  L.  Graziaiii.    Roma  1832. 


m. 

IGNATIUS. 


In  Bibliothecae  Vaticanae  Codice  Regio  81  (sacc.  IX)  et  Palatino 
150  (saec.  XIV)  Ignatii  Epp.  versionem  latinam  apostropbe  excipit 
ita  inscripta :  ^lncipit  laus  hyronis  discipuli  eius  iri  eum :  qui  ei  suc- 
cesserat  in  episcopatu."  Verba  autem  baec  suiit:  „Sacerdos  et  asser- 
lor')  sapientissimi  Dei,  Ignati,  immaculata  stola  indute^),  perenni  fonte 
saturate,  cum  angelis  laudeni  caneiis,  primogeniti  certe  amice,  a  pec- 
catis  liberate,  a  diabolo  separate:  agonista  coiistitutus  in  stadio  veri- 
talis,  adquisisti  pretiosam  salutem,  confudisti  Traianum  et  Senatum 
Romao,  prudentiam  tunc^  non  babeiitem;  domesticus  factus  es  Christo 
in  dilectionc,  et*)  fide  et  vita.  Memor  esto  mei,  filii  tui  Hyronis,  ut 
el  ego  de  hac  vita  exiens  sancte  sanctis  connumerer,  et  digriuni  no- 
men  merear  adipisci,  et  de  iniusta  stationc  atque  a  Deo  alieiia  extra- 
neus  invciiiar*).  Ter  quaterque  bcate,  (pii  ad  talia  pervenisti,  pater 
Ignati,  currus  Israel  et  auriga')  eius:  evasisti  niurtem  fugieiido,  ct  de 
terris  ad  caclcslia  evoiasli,  curoiiam  deiiicam  et  niagaam  iiieruisti,  ct 


IgiL     ])  atiesior  Reg.                                 5)  hironis  Rcg. 

2)  inducte  Rcg.  ^  ^^^„    , 

0)  nunc  Kcg.  '  ' 

4)  €t  om.  Pal.  7)  equesler  Pal, 


XXII  PROLEGuMENA. 

in  amiibili  Dci  agoiie  vicisU.  Memento  eius,  (μιοηι  iiutristi,  beate 
martyr,  ct  i)raesta  niihi  colloquium,  siciit  et"^)  prius  faciebas **)." 

l.  Ex  tribus  illis^"),  qui  Igiiatii  nomine  appellati  priscis  tenipo- 
ribus  vitae  sanctitate  cmiiiebant,    de  episcopo  Antiocheno  hic  agitur. 

In  Martyrio  ap.  Symeonem  Metapb.  c.  1.  et  in  Menaeis  graecis 
ap.  Bollandum")  traditur,  Ignatium  fuisse  tenellum  illum,  quem  siiis 
Salvator  niaiiibus  elatum,  simplicitatem  atque  integritatem  commen- 
daturiis  Apostolis  exhibuerit^^).  Cuiiis  narratioiiis  origo  atque  prin- 
fi[)iiini  fuisse  videtur  erronoa  scribendi  ratio  epitheti  Θεόφορος  pro 
Θεοφόρος,  quod  in  Epistolis  saepius  occurnt.  Ε  quibiis  et  quonam 
loco  orinndus  fuerit,  non  constat:  unde  alius  alia  coniectando  accu- 
mulavit  sine  iiidicii  negotio,  quamvis  cum  securilate  multa  atque  pro- 
fuiida.  riregOrius  Abidpharagius  eum  „  Nuraniensem "  ^^)  nuncupat, 
quod  de  Niira  Sardiniae  iiisulae,  aut  Cappadociae  intclligunt.  Tillemon- 
tius  Syrum  origine  potius,  quam  Graecum  fuisse  eum  putat.  Alius^*) 
id  nomeii  de  igne  capit,  Ignatium  idem  quod  „igneum"  diceus. 

Auctor  Acloruni  Martyrii  Ignatii  c.  1.  3.  (a  Ruinarto  prinium 
ed.)  et  Metaphrastes  c.  2.  cum  nonnidlis  veteriim^^)  adseveraiit,  usimi 
eum  fiiisse  loannis  Apostoli  consuetudine  simul  cuin  Polycarpo.  Etiani 
eum  a  Petro  Ap.  edoctiim  scribit  Gregorius  Magnus/*')  Aiitiocbiae 
autem  metropulis,  unde  cbristianum  iiomeii  iiuper  exortum  iiierat, 
Ignatius  constilutus  est  praesul,  iitruni  primiis,  ari  secundus  ambi- 
giiuiii;  iieque  Petrusne  an  Paulus  eiim  ordiiiarit,  pro  certo  babemus. 
Conslitutionum  App.  VII,  46  auctor  Evodium  a  Petro  Antiochenae 
ecclesiae  praefectuiu  scribit;  Hieronymus :  ^')  „Ignatius  Aritiochenae 
Ecclesiae  tertius  post  Petrimi  Apostolum  Episcopus."  Idem  successio- 
iiis  ordo  ap.  Nicephorum^^)  et  Metaph.  iii  Actis  Mart.  c.  1  et  in  no- 
stris  ex  Cod.  Vat.  866  editis.  Sed  ideiii  Auctor  Coiistitutionum  1.  c. 
Ignatium  a  Paulo  eiusdem  ecclesiae  praesidem  coiistituluiTi  exhibet; 
a  Petro  id  factum  fuisse  contendit  Cbrysostomus.^^)  Secimdum  Theo- 
doreti'^")  opiiiionem  Ignatius  Pelro  successit.  Ut  prioris  traditioiiis 
discrepantiam  conciliarent ,  Evodium  nunnulli  a  Petro  coiistitutum, 
ipsomet  vivente  putant  mortuum  esse,  ac  Igiiatium,  qiii  Evodio  siic- 
cetleret,  ab  Apostolo  ordinatum.  Alia  litis  dirimeiidae  via  a  Ba- 
ronio/')   etiam   a  Nalali  Alexandro^^)   indicatur,    quippe   qui  propter 

8)  sicuti  p.  sicul  et  Reg.  14)  Cfr.  Denzinger  iiber   d.  Achtheit 

9)  solebas  (subnotatrim)  faciebas  Reg.     des  bisherigen  Tcxtes  der  Ignatianischen 
Cfr.  Baronii  Ann.  ad  annum  110.    (Tom.     Briefe.   Wϋrz^Jnrg  1819,  p.  8. 

''•  ^i'JV         ρ       .V     c:     Γ    ,  t,.  ^^)  E'»sebius^n  Chron.   a  divo  Hie- 

10)  t^ypr.  Ep.   ly    5.   Cedren.   Hist.  ronymo  latine  vulgato  ad  A.  11.  Traiani. 
Compend.  p.  452.  ed.  Xvlandri,  Basileae  ^c^  ν      o-r       i   »       .    •         »     •     i. 
1566.   Zonar.  Annal.  IIl.^  p.  130.   Editio  ,     \^}  ^P"  ^^'  «,^  Anastasmm  Antioch. 
Basileae  1557.    Cfr.   Baron.   Martyrolog.  Apud  Lurnperum  I.  c.  p.  246^ 

ad  diem  Octobris  23.  ^'^  ^^  ^^"Ρ*•  Ecd.  c  16. 

11)  Acta  SS.  T.  I.  Febr.  ad  diem  1.  18)  Chronograph.  ed.I.ScaligerLugd. 

12)  Matth.  18,  3.  4.  Balav.  1606.  p.  315. 

13)  Dynastiarum  historia,  Dynast.VII.  ^     19)  Hom.  in  S.  Ignat.  Mart.  c.  4.  p. 
p.   119.    interprete   Pocockio:    Jgnatiwn  ^^^'  '^•  I'• 

Nuraniensem,  episcupum  Antiochenum,  qui  20)  Dialog.   1.  p.  49.   T.  IV. 

ad  leones  coniectus,  ab  iis  discerptus  est.  21)  Ann.  45,  14^et  71,  11. 

Cfr.  Grabe.  22)  Sec.  I.  Diss.  14.  Prop.  1. 


IGNATIUS.  XXIII 

Itiilaeoruin  et  GiiUHoruni  contontioneni  Evodium  IgnaliimKiue  simul 
Antiocbeiiae  ecdesiae  (alteruin  Iiulaeis,  alterum  Etlmicis)  praefuisse 
opinentui*,  qua  tandem  sopita  Igiiatiuni  Evodio  cessisse,  postque  obi- 
tuni  eius  ilorum,  idque  soliim  rexisse. 

Eo  iimnere  Igiialiuin  singulari  cura  ciira  fimctum  esse,  Acta  eius 
Marlyrii  siUis  declaraiit.-^)  Eadoiii  tradunt,  a  Traiano  Imperatore 
Armeiiis  et  PartJiis  belliim  illaturo,  ciim  Anliochiae  inoraretiir,  Igiia- 
tiiiiii  ob  niniium  Cbristi  zeluni  ad  bestias  daiunatum,  et  ad  ultimum 
suppliciiiiii  subeundum  Roniain  niissmn.  Qiiae  navis  iiiilitari  cmn  cii- 
stodia  ipsuin  vebebat,  Sniyrnam  ap[)ulit,  ubi  Polycarpuni  episcopiini 
legatosque  vicinaruui  ecclosiaiiiin  visoie  ac  salulare  contigil.  Hiiic 
Cbristi  iidolibiis  Epbesum,  Magnesiam,  Tralles  et  Romam  literas  misit. 

liide  Romam  petens  Troadem  advectiis  est,  iiiide  Pbilippeiisibiis, 
Smyniaeis  et  Polycarpo  literas  misit.  Abducitur  Neapolim,  Philippos, 
tU  Macedonia  peragrata  Epidamni  (Dyrrbacbii)  iiaveui  ascendit,  et 
Adriatico  niaii  percurso  in  Tyrrbeiium  cum  custodia  ingressus  est. 
(iuiii  Puteolos  adpellerent,  ipse  navem  dorelinqucre ,  el  Pauli  Apo- 
^toli  exeniplo  ianiiam  Romani  pergere  desiderabat.  Sed  lenipestate 
oborta  in  altuni  maris  pulsis  id  oppidum  erat  praetereundiim.  Ingre- 
ditiu*  Portuiii  Romaiiuni,  ubi  fratres  Roiiiae  salutatuni  pervenerant. 
Unde  a  custodibus  in  Urbeni  perductus,  in  ampbitbeatro  a  duobiis 
leunibus  dilaniatus  est,  reliquiae  a  lidelibus  collectae  Roma  Autio- 
chiam  perlatae. 

Eadcni  acta  ti-adunt,")  Ignatium  martyrii  rorona  coionatum  esse 
deciiiiu  aniio  Traiaiii,  id  est  20  men.  Decenibris  a.  107.  Quod  cum 
iiiinus  respondeat  bisloriac  monunientis,  ipsisque  actis  hic  illic  in- 
irqiolatoris  inaiius  baud  dubie  vuliiora  inilixmt,  alii  aliaiii  conciliandi 
iiintluni  ti-iilaniiit.  Sed  iii  fallor,  opcrani  et  (dcimi,  nt  aiimt,  perdi- 
fl»TUiit.  .Naiiiquo  cuin  coiislot,  Traianuin  Iiiq)eratoreni  a.  114  in 
Asiani  traiisiuisisse,  arnia  coiitra  Arnienos  ot  Parlhos  moUirum,  An- 
tiorhiae  bieiiiasse,  expeditionemque  subsequenti  anno  iiiitiasse,  iii 
priiiiis  iam  G.  Lloydius,*^)  Pearsoniis  ,^®)  Pagius,")  Grabius,^")  Nori- 
siiis,*•)  J.  Eckbel/*')  numisrnaticorum  facile  princfips,  et  imper  Π. 
Fraiicke,")  staluerunt,  Ignatiuni  a  Traiano  a.  115  condemnalum  esse, 
bilMTna  Antiurbiae  ponente.  Tum  aiino  diiodevicesimo  illius  imperii 
martyreni  obiissc  diceiiduni:  id  t[Uud  parurn  quadral  ad  tempiis  in 
AcLis  indicHtum.  Qiii  iis  iideni  babenduiri  c(!nsent,  diiplicejii  Traiani 
contra  Armeiios  ot  Parllios  expeditionern,  id  qiiideni  absque  certis 
(irmieve  historiae  testibus  creant.     Ex  eorum  iiuinero  sunt  Tillemon- 


23)  c.  1.  27)  Pagi,  Critica  in  Armales  Baronii, 

24^  r    2    7  3d  ann.  107.  n.  3 — 6. 
0-!  ne   *^  \      ..  .  ..       ^  ..        Λ,  28)  Grabe,  Spicilcg.    T.  II.  p.  22. 

2o)  trr.  Grabe,  Spicileg.  T.II.  p.22.  29)  Noris,  epislola  ronsuiaris,  iti  T. 

20)    lo    diftftcrUitione     poslbiirna    (l«;  II.  Opp.   omniiirii,  «μΙ.   Haller.  p,  927. 
Λπιιο,  f|uo  S.  Igiialius  a  Traiaiio  Anlio(  hiac  30)  Doclrin.i   numoriim    volerum,    P. 

'    '     *  erat      coniJemnaliis.       Apnd  II.    Vol.  VI.   p.  450  sqq.    Viridob.   1790. 

t  lacohgonurn  (T.  II.  p..324sq(i.  31)  Fratickc  ziir  (ioschichte  Trajans, 

t ]!.>.  GQslrow,  1837.  p.  253  sqq. 


XXIV  PROLEGOMENA. 

tius''^)  et  E.  Corsinus,^^)  quos  confutavit  Eckhel  iii  Doctrina  numo- 
rum  velerum  P.  II.  Vol.  VI.  Vindob.  1796  p.  448 — 454.  Mihi  qui- 
deni  opportunum  iii  liac  dissensione  reiiiedium  acta  porrigere  viden- 
tui•,  quac  ex  Cod.  Vat.  866  nunc  pnniuni  graece  prodieruiit.  Sic 
autem  exordiuiitur  Έν  ϊτα  πεμπτω  της  βαύιλείας  Τραϊανού  %αί(5α- 
ρος  καΐ  δειπίρω  ϊτει  εννπατίας  Άττηκον  καΐ  Σονρβίνον  καΐ  Μάρ- 
κελλου Ίγνάηος  επίΰκοπος  zfjg  ^Αντιοχεων  του  ^εού  εκκληΰίας  δεύ- 
τερος μετά  τους  άποΰτόλους  γενόμενος  —  Ευόδιον  γαρ  δίεδε^ατο 
μετά  εταμελεότάτης  φρουροφυλακης  —  από  Συρίας  επΙ  την  'Ρω- 
μαίων πόλίν  παρεπεμφ^η  της  εις  τον  Χριΰτον  ένεκα  μαρτυρίας. 
Taceiit  prorsus  de  Igiiatio,  a  Traiaiio  Imperatore  Aiitiochiae  conde- 
miiato,  cum  capitale  eiiis  iudicium  coram  Traiano  et  Senatu  Romae 
actiim  referant. 

2.  Qui  apud  veteres  Palres  occurrunt  loci  Ignatiani  citati,  quam- 
vis  iidem  siiit,  verbis  sentenliisque  Iiaud  raro  miruin  in  modum  dif- 
feruiit.  Quae  ad  iios  perveneruiit  iiomine  eius  Epistolae,  si  tres  illas 
(duas  ad  loaniieiii  Αρ.,  ad  B.  Mariam  unam)  excipias  latino  sermone 
confectas,  itideiii  qniiique  graecas  (ad  Mariam  CassoboliLem,  Tarseii- 
ses,  Pliilippenses ,  Antioclienos ,  Heronem),  quae  supposititiae  liaben- 
tur,^*)  septem  supersunt  ad  easdem  quidem  ecclesias  graece  scriptae, 
sed  ita  inter  se  discrepaiites ,  ut  alterae  alterarmii  archetypon  videri 
possiiit.  Eae  suiit  ad  Ephesios,  Magnesios,  Tralliaiios,  Romaiios, 
Philadelpheiises ,  Smyrnaeos,  Polycarpiim.  Breviori  exemplari  proli- 
xius  poslbabendum ,  critici,  quod  scio,  paene  omnes  ratum  habent. 
Quae  Carolus  Meier'^^)  iii  campum  emisit  argumenta,  quibus  breviores 
epitomatoris  opus  ex  prolixioribus  probaret,  nullius  suiit,  et  ab  aliis 
iam  refutata.^®)  Sed  quamvis  breviorem  prolixiori  recensioni  prae- 
ferendam  et  iios  putemus,  ingenue  tamen  coiifitemur,  nunquam  iios 
dubitasse,  quin  utrique  recensioni  interpolator  vulnera  inflixerit.  Inimo 
quo  longius  studio  earum  occupati,  eo  lirmius  cum  aliis^')  id  nobis 
persuasit  το  εντός  βλέπειν  καΐ  φυβιογνωμονεΐν  res  ibi  tractatas  ac 
modus  eas  pertractandi. 

3.  Haud  pauci  veterum  testantur,  plures  Ignatium  scripsisse 
epistolas.    In  medium  prodeant: 

a)  Polycarpus  ad  Philipp.  c.  13  (ap.  |Euseb.  H.  E.  III,  36):'«) 
Τάς  επίΰτολάς  Ιγνατίου  τάς  πεμφ^είόας  ημίν  υ%  αύτοϋ, 
και,  αλλάς  J  ο6ας  εΐχομεν  παρ'  ήμΐν,  επεμφαμεν  υμίν ,  κα- 
&ώς   ενετείλαΰ^ε'    αϊτινες    νποτεταγμεναι   είόΐ  rjy   επίϋτολτ} 

32)  Hist.  des  Emper.  Τ.  II.  Ν.  17.  36)  Cfr.  Hefele  Prolegg.  de  seplera 
sur  Trajan.  Idcm,  Memoires    poiir    ser-     Ign.  Epp.  (II). 

vir    etc.    T.    II.   p.  195.    ct  INot.  10.  p.  37)  Schmidt  Versuch  uber  die  gedop- 

583.  pclte  Recensiou  der  Bricfe  des  Ignatius, 

33)  Galland.  Biblioth.  T.  I.  Prolcg.  in:  Hencke,  Magazin  fur  Relig.  u.  Philo- 
p.  LXI  sq.  sophie.    T.  III.  p.  91sqq.    Opinioni  suae 

34)  Cfr.  ludicia  de  S.  Ignatii  Episto-  Schmidtius  postea  nunlium  remisitiKirch. 
lis  ex  I.  Pcarsoni  Viudiciis  Ignatianis  Gesch.  T.  I.  p.  209  sq.),  Netzius  in  UU- 
excerpla  el  e  Russeliana  in  ed.  lacobso-  mann,  Sludien  uud  Krit.  1835.  p.  881  sqq., 
nianam  Iranslata  T.  I.  p.  XXV  sqq.  cfr.  Hase,  Kirchengesch.  p.  70.  ed.  V. 

35)  In  Ullmanni  Studien  u.  Kritikeii  38)  Cfr.  Pearson.  Vindiciae  P.  I.  c.  5. 
1S36.  p.  340  sqq.  et  Uhlhorn  1.  c.  p.  276. 


IGMTIUS.  XXV 

TavTty  f|  ων  μεγάλα  ώψΕλη^ήναί  δυνήΰεβχ^ε.  Περ^χουόι 
γαρ  πίΰτιν  κκΐ  νπομοιηιν  xca  ττάϋαν  οίκοδομιν  την  elg  τον 
XVQIOV  })μών  άνήκονΰαν. 

b)  Etiam  acta  marlyrii  Codicis  Val.  S66  sul)  liiiein  assemnt:  καΐ 
ΤΙολύκαρποί  δε  6  επίΰχοπος  της  Σμυρναίων  παροικίας  τού- 
των (i.  e.  επιΰτολών)  μνημονεύει  λέγων  κτλ.  Magistro  di- 
stinclius  tradidit  Irenaeus  ,^**)  ex  Ignalii  Ep.  ad  Rom.  c.  4 
liacc  referens :  'Slg  είπε  τις  των  ημέτερων  δια  την  προς  Θεδν 
μαρτνρίαν  κατακρι^εΙς  προς  ^'ηρία '  ,,οτί.  ϋΐτός  είμι  Θεού, 
χαΐ  δι'  οδόντων  θηρίων  άλή&ομαι,  ίνα  καθαρός  άρτος 
ίύρεθο5." 

Eadem  fere  acta  martyrii  Codicis  Vat.  866:  Οίδεν  δε  το 
μϋίρτνριον  αυτού  Ειρηναίος  6  Αονγδούνον  επίύκοπος,  και 
των  επιΰτολών  αυτού  μνημονεύει  λέγων  ούτως'  εϊρηκε  τις 
τών  ημέτερων  δια  την  προς  &εού  μαρτνρίαν  παραδοθείς  εΙς 
\ϊηρία,  οτι  ύιτός  είμι  τού  %'εού  μου,  και  δι'  οδόντων  θη- 
ρίων άλήχ^ομαι,  ίνα  κα^^αρος  άρτος  γενωμαι. 

De  ipsa  Polycarpi  Ερ.  ad  Pliilipp.  idein  Irenaeus :  *")  "Εϋτι 
δε  και  ίπιβτολή  Πολυκάρπου  προς  Φιλιππηύίονς  γεγραμ- 
μένη  κτλ. 

c)  Lucianus  Samosatenus ,  Chnstianoruin  ille  irrisor,  in  dialogo 
„de  morte  Peregrini"  liaud  ainbiguis  verbis  Ignatium  perslrin- 
xisse  videtur.")  Peregrinus  §.  1.  42  κακοδαίμων  est,  ut 
Ignatius  in  Mart.  c.  2.  Episcopus  est  Peregriiius  §.11,  di- 
stinctius  §.  18:  Iv  Συρία  δε&έντα.  Chrislianos  captivo  suo 
stipendia  misisse  adiirmat  §.  13,  quae  narratio  illinc  exorta 
videtur,  quod  ecclcsiae  Ignatii  itincri  vicinae  fideles  ablegarunt, 
ei  ob  i>assionom  congratulaturos.  Luciani  auteiii  verba:  φαβί 
δε  πάόανς  Οχεδον  ταΐς  ενδόζοις  πόλεΰιν  επιΰτολας  διαπέμψαι 
αντον  . . .  και  τινας  επϊ  τούτω  πρεύβευτας  τών  εταίρων  εχει- 
ροτόνηαε,  νεκραγγελους  καΐ  νερτεροδρόμονς  προΰαγορενΰας 
(§.  4 1)  e  scriptoris  calamo  exisse  videntur,  qui  Ignatii  Ep. 
ad  Smyrn.  c.  11  et  Polyc.  c.  7  ante  oculos  habuerit. 

d)  Origenes  (Proleg.  in  Cant.  Canticor.'*^)  ex  Ep.  Ignatii  ad  Rom. 
c.  7  transcripsit  liSec:  „Meiiiiiii  aliquem  sanctorum  dixisse, 
Ignatiuni  nomine,  de  Cbristo:  „Meus  autem  amor  cruxiii- 
xus  esl." 

e)  Eusebius  (H.  E.  III.  34)*^)  de  Ignalii  itinere  et  variis  eius 
Epistolis  disserens,  ex  illa  ad  Kom.  c.  5.  et  ad  Smyrn.  c.  3 
noniiulla  exscripsit:  "O  τε  πάρα  πλείότοις  εΐΰετι  νύν  διαβόη- 
τος 'Ιγνάτιος,  της  κατ'  Άντιόχειαν  Πέτρου  διαδοχής,  δεύ- 
τερος την  επιοκοπήν  κεκληρω μένος.  Λόγος  δ"εχει,  τούτον 
από  Συρίας  επϊ  την  'Ρωμαίων  πόλιν  άναπεμφ^εντα,  θηρίων 
γίνέό^αι    βοράν ,    της    εις    Χριΰτον    μαρτυρίας    ένεκεν 


39)  Adv.  haer.  V,  28.    Apud  Eu»eb.          41)  Cfr.  Pcarsoti.  Vindic.  P.  I.  c.  2.; 
H.  Ε    Ilf,  36.  Duslerdieck  I.  c.  p.  48. 

40)  Adv.  hacr.  III,    3.    Apud  Eu»eb.          42)  Cfr.  Pcarson.  Viiidic.  P.  I.  c.  7. 
H.  E.  IV,  14.  43)  Cfr.  Pcarsun.  Vindic.  P.  I.  c,  8, 


χχνί  PROLEGOMENA. 

Οντω  δητα  εν  Σμυρντ)  γενόμενος,  εν%•α  6  Πολύκαρπος  ην, 
μίαν  μεν  εταΰτολην  τ(]  κατά  την  "Εφεΰον  εκκληύία  γράφει, 
ποιμενος  αντης  μνημονεύων  Ονηβίμον  ετεραν  δε  ττ}  εν 
Μαγνηύία  τ(]  προς  Μαιάνδρω,  ενέ'α  πάλιν  επιβ'/,όπον  /ύάμα 
μνήμην  πεποίηταΐ'  καΐ  τη  εν  Τράλλεόι  δε  αλλην,  Ύ^ς  άρχοντα 
τότε  οντά  Πολνβίον  ίότορεΐ.  ΙΙρος  τανταις  καΐ  ττ]  'Ρω- 
μαίων εκχληβία  γράφει'  η  και  παράκληβιν  προτείνει,  ώς  μη 
παραιτηβάμενοι  τον  μαρτυρίου,  της  ποθούμενης  αύτον  άπο- 
ΰτερήΰαιεν  ελπίδος.  lani  sequuiitiir,  quae  capiti  5  Epistolae 
ad  Rom.,  eii(m'  brevioris  exempli  ad  amiissim  respondent. 
Post  ea:  'Ήδη  δ'  επεκεινα  της  Σμύρνης  γενόμενος,  από 
Τρωάδος  τοϊς  τε  εν  Φιλαδέλφεια  ανΟΊς  δια  γραφής  ομιλεί, 
και  τ|;  Σμυρναίων  εκκληύία,  ιδίως  τε  τω  ταύτης  προηγου- 
μένω  Πολνκάρπω'  ον  οία  δη  άποβτολικόν  άνδρα  ευ  μάλα 
γνωρίζων,  την  κατ'  ^Αντιόχειαν  αύτω  ποίμνην  ,  ώς  αν  γνή- 
6ιος  κα\  άγαμος  ποιμην  παρατίθεται,  την  περί  αυτής  φρον- 
τίδα δια  ΰπουδής  εχειν  αυτόν  άξιων.  Qiiibus  enunciatis  Euse- 
bius  Epistolae  ad  Smyrn.  c.  3  brevioris  recensionis  dimidium 
adiungit:   'Εγώ  γαρ καΐ  επίΰτευΰαν. 

f)  Atbanasius  qiioqiio  (de  syii.  Arim.  et  Seleuc.  ii.  47)'*'*)  testis 
est,  iitpote  qui  Ignatii  Epistolas  ad  manus  habuerit.  Nam  ex 
Ep.  ad  Ephes.  c.  7  nonnuUa  in  hisce  eius  sunt:  'Ιγνάτιος 
ουν,  6  μετά  τους  Άποβτόλους  εν  'Αντιόχεια  κατασταθείς 
επίΰκοπος,  και  μάρτυς  του  Χριΰτοϋ  γενόμενος,  γράφων 
περί  τον  Κνρίον,  εϊρηκεν  ,,είς  ιατρός  εβτι,  ύαρκικος  και 
πνενματικος ,  γενητός  και  άγενητος,  εν  άνθρώπω  Θεός,  εν 
θανάτω  ξωη  αληθινή,  και  εκ  Μαρίας  και  εκ  Θθου." 

g)  Hieronymus  (De  viris  illustr.  c.  16)  duce  Eusebio  tradidit; 
„Ignatius,  Antiochenae  ecclesiae  tertius  post  Petrum  Apostolum 
episcopus,  commovente  persecutionem  Traiano,  damnatus  ad 
bestias,  Romam  vinctus  mittitur.  Quumque  navigans  Smyr- 
nam  venisset,  ubi  Polycarpus,  auditor  loannis,  episcopus  erat, 
scripsit  imam  epistolam  ad  Ephesios,  alteram  ad  Magnesianos, 
tertiam  ad  Trallenses,  quartam  ad  Romanos;  et  inde  egre- 
diens  scripsit  ad  Philadelpheos  et  ad  Smyrnaeos,  et  proprie 
ad  Polycarpum,  commendans  illi  Antiochensem  ecclesiam;  in 
qua  et  de  Evangelio,  quod  niiper  a  me  translatum  est,  super 
persona  Christi  ponit  lestimonium,  dicens"  (ad  Smyrn.  c.  3): 
„Ego  vero  et  post  resurrectionem  in  carne  eum  vidi,  et  credo, 
qiiia  sit.  Et  quando  venit  ad  Petrum,  et  ad  eos,  qui  cum 
Petro  erant,  dixit  eis:  Ecce,  palpate  me,  et  videte,  quia  non 
sum  daemonium  iiicorporale.  Et  statim  tetigerunt  eum  et 
crediderunt."  „Dignum  autem  videtur,  quia  taiiti  viri  fecimus 
menlionem,  et  de  epistola  eius,  quam  ad  Romanos"  (c.  V.) 
„scribit,  pauca  ponere."  „De  Syria  usque,"  etc.  etc.  „Quum- 
que  iam  damnatus  esset  ad  bestias,  ardore  patiendi,  quum 
riigientes  audiret  leones,  ait:"    „frumentum  Christi  sum,  den- 


44)  Cfr.  Pearson.  Vindic.  P.  I.  c.  8. 


IGNATIUS.  XXVI  ί 

tibus    besliarum   inolar,    ut  paiiis  nuuidus  iiiveniar."     (Ex  Ep, 
atl  Rom.  c.  IV.)    „Passus  t»st  anno  uiulecimo  Traiani." 
Cfr.  de  Hieroaynii  et  sequioris  teniporis  scriptoruin  testimoniis, 
quae  Peai*soiiiis  congessit  iii  Viiidic.    P.  1  c.  2.  9. 

4.  Neutraiii  Epp.  Ignatianaruin  recensionem  nobis  videri  inimu- 
uem ,  supra  (3)  iaiii  innuiimis.  Ars  critica  in  eiusccmodi  reluis  noii 
reqiiirit,  ut  expoiias  sciendi  copiaiii,  noque  eget  ista  o})inioiiis  j)rae- 
dileclae  suirragiomin  cominus  eniiniis(pie  iii  auxilium  advocatoruni 
colluvic.  Indiget  vero  i»rae  caeteris  oninilnis  aperta  lerloris  iiiente 
iiigeuuaque  interpretatione.  Quam  (pii  secmn  adfcrL  ad  Ignatiaiias 
Epistulas  legeiidas,  quales  graece  exstant,  ceiities  olieiuletur  exuberaii- 
(ia  siugiUoruin  verboruni  et  niaiidatoruni  cuiusvis  generis.  Est  qui- 
dein  Igiiatii  ineiis  christianae  chariUitis  fervore  simillima  ardoris  il- 
lius,  qui  grapbice  dislinguit  Paulum  Apostolum,  est  ipse  Asiae  lilius; 
sed  iie  liiiic  quideiii  ea,  quae  apostolicae  siniplicitatis  scriptori  obii- 
ciuntur,  excusari  possunt  oiiinia.  Idcirco  Ignatii  Epistolas,  quales  ad 
nostra  iisque  tempora  pervenerunt,  vix  onini  ex  parte  eaedeni  sunt, 
quas  Pbilippensibus  Polycarpus  c.  t3  commeiidat.  Tal)iilaiii  pictani 
eas  dixeriin  aiiliquissirai  auctoris,  manibiis  iioii  semper  piis  resartani, 
passim  uou  absque  propriae  meiilis  proposito:  id  quidem  iioii  ad 
systema  episcopale  procreanduiii ,  sed  ad  creatum  comniendandum. 
Unde  fit,  ut  dicendi  ratio  oleat  Curiae  stylum,  quae  maiidat,  ordinat, 
iniperat  —  no^imi  profecto  loquendi  genus,  quo  aevo  Ignatius  vixit, 
ab  ecclesiaslica  diplomatia  videlicel  alienissimum. 

5.  Variant  viri  docti  de  eo,  quaiitum  geiuiini,  quantum  suppo- 
eitiui  in  ipsis  assenetur.  Saliiiasius,  Bloiidelliis,  iinprimis  loan.  Dal- 
lieus  (Daille),  viri  mira  sagacitate  atque  doctriiiae  copia  praediti,  au- 
thentiani  eariini  primi  addubilariint.  Dallaeus  igitur  a.  1666  id  fecit 
io  libro:    „de  scriptis,  (|uae  sub  Dionysii  Areopagitae  et  Ignalii  An- 

oomiDibus  circiimleruiitur."  Contra  surrexit  loau.  Pearsoiius 
suis  „Vindiciis  Igiiatiaiiis",  Cantabrigiae  1672,  in  Clerici  edd. 
PP.  App.  (a.  169S,  1700,  1724)  Τυηι.  sec.  receplis,  et  nuper  ab  Ed. 
Cureton  Oxoiiii  1S52  (2  Vol.  8)  repetitis :  „Vindiciae  Epistolaruin  S. 
Ignatii,  auctore  loaiuie  Pearson  Episcopo  Cestrieiisi.  Editio  nova 
aDDotationibus  et  praefatione  ad  bodiernuni  controversiae  statum  ac- 
COmmodata/' 

Sed  Pearsoni  „Viiidi(iae"  applausu  νίι-υηαη  doctorum  iioii  ubi- 
▼ie  gaudebanL  Jmpugnai-uut  eas  Mattb.  Larroquaiuis,  Sam.  Basnagius, 
Casim.  Oudinus  aliif{ue,  respondentibus  ex  altera  parte  Nic.  ΝυαΓΓίιΐΒ**^), 
Remi  Cdllier**') ,  Thoin.  M.  Maiiiacbius^'),  Luinj)erus^*),  oniiKis  tradi- 
tionis  auctoriLalein  iiiriiiuiii  quaiilum  veneraiites,  aut  potius  })Γ^)  suo 
captu  irilemufn  eius  sigriiiicatuni  deiinientes.  l)e  iiilcgiitat(;  dubia 
moverunl  etiani  xNfandiO  et  Nctzius'^").     Nostro  temponi  Hanrius"*), 


45)  Apparat.  ad  Bibliolb.  max.  Patnim  49)  Kirchengeschichle  T.  1.  p.  114. 

I.  p.  7b»qq.  50)   Ullmatin    Sludien    uiul    Kritiken 

4l•)  Hisl.  gencral  T.  I.  p.  020.  1835.  p.  SSI  s<|<|. 

17)  Origcne»  el  aoliq.  Cbmt.   T.  IV.  51)  Di»!  sog<,'iianril<ii  P.isloralhriefc  d. 

377  sqq.  A.  Panlus,  aiifs  neu<!  krilisch  untersuclit, 

4S)  Hiet.lheol.cril.  T.I.  p.266 — 268.  vori    l)r.   liaur  p.  bl.    Abgenolhigle   Er- 


XXVm  PROLEGOMENA. 

Tubingensis  academiae  Professor,  Ignatianas  Epistolas  saeculo  secundo 
a  falsario  aliquo  ad  episcopatum  praeclaro  Ignatii  nomine  alque  au- 
ctoritate  commendandum  Romae  coniictas  putabat,  cui  Scliweglerus^^) 
el  Hilgenfeld^^)  cum  levi  tantum  discrimine  adstipulati  suiit. 

Praeeuntibus  Rotlie^''),  loan.  E.  Huther^'),  Fr.  Diisterdieck  ^**), 
Ger.  Uhlhorn®')  —  taceo  μίκρολόγονς,  qui  niillo  pondere  innixi  ver- 
bis  humidis  et  lapsantibus  deiluunt,  cum  eorum  argumenta  bene 
existimentur  iii  ore  nasci,  noii  in  pectore  —  rem  Igiiatii  iiuperrime 
Hefelius^^)  iterum  iterumque  agere  tenlavit.  Attameii  adversariorum 
partibus  saepius  bellum  indixit,  quam  profligavit  ipsos.  Laudamus 
diligentiam,  non  miramui  iudicii  acumen. 

6.  Henricus  Tattam  a.  1839  in  Nitriae  Syrorum  monasterio  co- 
dicem  invenit,  aiite  saec.  VI,  ut  creditur,  scriptum,  qui  Syriacam  ver- 
sionem  Ignadi  Epistolae  ad  Polycarpum  asservabat.  In  seciindo  iti- 
nere  tribus  annis  post  multos  alios  eiusdem  monasterii  Codices  aere 
comparavit;  inter  eos  trium  Ignatii  Epistolarum  ad  Ephesios,  ad  Ro- 
manos,  ad  Polycarpum  veterem  Syriacam  versionem,  ut  fertur  saeculi 
VI  vel  VII,  simul  cum  pluribus  Ignatianarum  Epistolai-um  fragmentis. 
Gulielmus  Cureton  inter  Musei  Britannici  thesauros  Syriacum  frag- 
raentum  Actorum  Ignatii  Martyrii  detexerat.  lis  Codicibus  adiutus 
publicavit:  „The  ancient  Syriac  version  of  the  epistles  of  saint  Igna- 
tius  to  St.  Polycarp,  Ihe  Ephesians,  and  tbe  Romans:  togethcr  Avith 
extracts  from  his  epistles,  coUected  from  the  Avritings  of  Severus  of 
Anliocb,  Timotheus  of  Alexandria,  aiid  others,  edited  with  an  english 
translation,  and  notes.  Also  the  greek  text  of  thesc  three  epistles, 
corrected  according  to  the  authority  of  the  Syriac  version.  By  Wil- 
liam  Cureton,  M.  A.  London:  Riviiigtons.  Berlin:  Asber  et  Comp. 
MDCCCXLV." 

Curetonus  omnem  lapidem  movit,  ut  hancce  Syriacam  versionem 
unice  genuinam,  eaque  omiiia  lalsa  esse  probet,  quae  in  breviori 
graeca  recensione  plura  occurrunt.  Ipsum  et  alios,  ut  id  lirmius 
sibi  persuaderent,  praeter  indolem  versionis  id  quocpie  movit,  qiiod 
post  illos  duos,  quibus  prius  usus  fuit,  Codices  tertius  praesto  erat, 
eandem  brevem  versionem  Syriacam  earimdem  trium  Epistolarum 
continens.  Eo  insuper  collato,  Curetonus  iuris  publice  fecit  „Corpus 
Ignatianum:  a  complele  coUection  of  tbe  Ignatian  epistles,  genuine, 
iiiterpolated,  aiid  spurious;  together  with  numerous  extracts  from 
them,  as  quoted  by  ecclesiastical  writers  down  to  the  tenth  century; 
iii  syriac,  greek,  and  latin:   an  englisb  traiislation  of  the  syriac  text, 


klarung.  Tub.  Zeitschr.  fiir  Theol.  1836.  55)  Betrachtung  der  Avichligstcu  Be- 

Fasc.    3.    p.  199.  et  1838.    Fasc.  3.  p.  denkeii  gegcn  die  Acchthcit  der  Ignalia- 

149sqq.  Die  Ignat.  Briefe  u.  ihr  ueiiester  nischen  Briefe.     Von  Dr.  Joh.  Ed.  Hiilher, 

Kritiker.    Tubiiig.  1848.   Cfr.  Schwegler,  in  lllgenii  Zeitschrift    fiir  histor.  Theol. 

das  nachapostolische  Zeitalter,  T.  11.  p.  T.  Xi.  Fasc.  IV.  p.  3—73. 
159 — 179.  56)  De  Ignatianarum  epistolarum  au- 

52)  Das  nachapost.  Zeitalter.     T.  Π.  thenliac  etc.    Corarnentatio,  Gottingae. 
p.  159  sqq.  57)  In  INiedner  Zeitschrift  fur  histor. 

53)  Die  apost.  Vater.   Halle  1853.  Theol.  1851.  p.  247  sqq. 

54)  Anfange  der  chrisll.    Kirche.  p.  58)  Prolegg.  de  septem  Ign.  Epp.  (V 
715  sqq.  sqq.) 


IGNATIUS.  XXIX 

copious  notes,  and  introdiiction,  by  William  Cureton,  M.  A.  F.  R.  S. 
Cliaplain  in  ordinary  to  her  Majesty  the  Queen.  London  1849.  Ber- 
lin  eod.  an."  Oppugnat  aiictor  imprimis  Hefelium,  qui  iam  in  tertia 
siia  PP.  App.  editione  ita  ceiisuerat:  „Curetonus  nobis  persuadere 
conatur,  versionem  illam  Syriacam  „genuino"  textui  Ignatiano  accura- 
tissime  respondere,  et  omnia,  ciiiae  iii  nostro  graeco  textu  plura  in- 
vpniiintur,  ab  aliis  addita  esse  et  introducta.  Tantiim  vero  abest,  ut 
ei  adstipuleniur,  ut  versionem  Syriacam  non  iiisi  epitomen  Ignatia- 
narum  epistolarum,  a  monaclio  quodam  Syriaco  in  proprios  usus 
pios  contectam,  reputare  possimus,  praesertim  cum  iidem  codices  a 
Tattamo  detecti  et  alia  plura  „excerpta"  ex  epistolis  Ignatianis,  iiec 
iion  alios  libellos  asceticos,  ut  Curetonus  ipse  fatetur,  contineant. 
Praeterea  saepius  inde  ex  eo,  quod  nexus  sententiarum  in  versione 
Syriaca  minus  est  arctiis,  apparet,  monachum  illum  non  tam  inter- 
pretis,  qiiam  epitomatoris  partes  egisse."  Neque  Hefelius  opinioni 
prius  coiiceptae  ut  nuntium  mitteret,  in  quarta  sua  PP.  App.  editione 
iis  argumentis  addiictus  est^^),  qiiae  contra  eum  Curetoni  Corpus  Igna- 
tianum  fiisius  exponit. 

Cuni  Curetono  Christianus  Carolus  losias  Bunsen  Syriacae  ver- 
sioni  palmam  prae  graecis  Ignatianis  Epistolis  tribiiit,  opinionem  suam 
docte  et  sagaciter,  ut  assolel,  exponeiis  atque  defeiidens.*'*') 

Ac  nos  quidem,  qiiod  opinionem  attinet  ab  Hefelio  Curetono 
iisque,  qui  ciim  eo  faciunt  obiectam,  iion  possumus,  quin  pondus  ar- 
gumentorum,  quibiis  nititur,  perlevius  esse  dicamus.  Nam  qui  ad 
pios  suos  usus  Epitomen  redigit,  quid,  quaeso,  is  sibi  facit  cum  iii- 
tegris  Epistolaruni  salutandi  formulis,  non  nisi  ad  eos  spectantibus, 
quibus  scribitur.  Ergo  ipsum  exordium  Epistolariim  est,  vaniloquium 
in  Epitome.  Omitto  alia  huiuscemodi  noii  levis  momeriti  a  Curetono 
iani  iudicata•^^).  Ne  multa:  si  Epitomator  versionis  Syriacae  auctor 
est,  omnium,  ut  Tib.  (iraccbi  vocabido  utar,  Epitomatorum  postre- 
missimus  dicendus  est,  quippe  qui  opus  condiderit  sine  externa  aut 
interna  uniformitate ,  sine  ullo  certo  quodam  mentis  proposito  aut 
scopo,  quamvis  pii  proprii  usus  essent  propositi  ipsi.  Ipsa  autem 
Varietas,  eaque  multifaria  me  hercle  rerum  etiam  in  Syriacis  Ignatii 
Epistolis  milji  pignus  est  logis  atque  conditionis,  qua  versio  Syriaca 
facta  fuerit,  legem  dico  Epistolarum.  Neque  vero  in  Ciiretoni  partes 
ire  in  animo  cst.  Namque  versio  Syriaca  exhibere  videtur  genuina 
spuriis  permixta  aoque  ac  archetypon  graecum.  Utri  prior  locus  sit 
concedendus,  id  certe  nori  definiri  potest,  nisi  novi  testes  pro  hac 
aut  illa  parte  rftperiantur  superstitibus  efficaciores.  Altemm  aiitem 
eiusdem  Syriacac  rocensionis  triiim  Epistolarum  exemplar  noii  tanti 
facienduiTi,  quia  eiusdem  familiae,  quam  dicunt,  esse  potest. 

Anno  1849  Lipsiae  prodiit  Iil)er,  ciii  titulus:  „S.  Ignatii  Patris 
Apostolici  quae  feruntur  Epistolae  una  cum  eiusdem  Martyrio.  Col- 
latis  edd.  graecis  versionibusque  Syriaca,  Armeniaca,  Latiiiis  denuo 


59)  Prolftgg.  p.  LXn.  Antiocliii;n.  licrgfstelltfr  unfl  vergliMcliftn- 

60)  Cfr.  ipsiiis  Dif!    (Iroi  iichlftii  und     der  TexlmilAnrniirknngon.  Hamburg  1847. 
die  vier  undchten  Briefe  des  Ignalius  von  61)  Corpiis  Ignatianum  p.  IX  sq. 


:χχχ  PROLEGOMENA. 

recensuit  notasque  cnticas  adiecit  Iiil.  Henr.  Petermann."  Optime  is 
pro  re  critica  meruit.  Sed  nimius  amor  Armeniacao  literaturae,  qiiae 
ei  in  deliciis  est,  iiulicis  acieiii  obfuscasse  videtur,  qiii  tanti  ferit 
versionem  Armpniacam  tredecim  Ignatii  Epistolaniiin.  Ea  qiiippp  non 
iJlas  solum  septom  breviores,  sed  etiam  sex  siipposititias,  quae  di- 
cuiiliir  (Mariae  Cassobolitis  ad  Ignatium,  Ignatii  Ep.  ad  Mariam  Cas- 
sobolitem,  Ignatii  ad  Tarsenses,  eiusdem  ad  Antiochenos,  ad  Heronem 
et  ad  Plidippenses) ,  id  est  easdem  exhibet,  quae  vulgo  interpolatas 
appellant,  auserimqiie  dicere  harum  simillimas:  id  quod  sine  magiio 
labore  capiet,  qui  atteiite  perlegerit,  qiiales  nos  ex  Codd.  iiiss.  emen- 
datas  iam  evulgamus.  Petermannus  igitiir  statiiit  (p.  XXVI) :  1 )  „Ver- 
sio  iiostra  saeculo  p.  Chr.  n.  quinto  ex  illa  versione  syriaca,  cujus 
exeinplar  Curetonus  edidit,  facta  est.  2)  Versio  illa  sjriaca  non  Iros 
tantum,  sed  tredecim  epistolas  S.  Ignalio  adscriptas,  easque  non  dc- 
curtatas,  ut  in  editione  illa  leguntur,  sed  ita  comparatas,  ut  Noster 
eas  dedit,  ab  initio  complectebatur,  ita  iit  exinde  appareat,  conclusio- 
nes,  quas  Bunsenius  secundum  illam  fecerit,  stare  non  posse."  Non 
putaverim.  Rectius  fortassis  ille:  3)  „armeniaca  versio  a  librariis 
serioribus  (vel  lectoribus),  qiii  graeciim  textiim  cum  ea  compaiabant, 
passim  interpolata  et  corrupta  est,  atqiie  editores  critici  judicii  plane 
expertes  has  interpolationes  ct  corruptiones  lextui  inserueriint." 

Biinsenius  in  opere:  „Hippolytus  iind  seiiie  Zeit  1852"  T.  1. 
p.  46  et  T.  II  p.  VII  sqq.  Pelermanno  respondit.  In  Curetoni  et 
Bunsenii  partes  ierunt  Ritschl  (Die  Enlstebiing  der  altkatholiscbrn 
Kirche,  Bomi  1850,  pp.  418.  577  sqq.)  et  Woiss  (in  Reuter's  Rcper- 
toriiim  1852).  Cum  Baurio  (Die  Ignalianischen  Briefe  iind  ihr  neu- 
ester  Kritiker.  Eine  Streitschrift  gegen  Herrn  Bunsen.  Tiibing.  1848), 
doctissimiis  Hilgenfeld  (Die  apostol.  Valer.  HalJo  1853  p.  188  sqq.) 
tum  graecarum  tum  syriacarum  Epistolarum ,  qiiae  Ignatio  adtribuun- 
tur  autbentiam  addubitat. 

7.  Ex  Epistolis,  quae  Ignatii  esse  dicuntur,  primum  tres  illae 
latine  conscriptae  (ad  Joanneni  Apost.  duae  et  ad  B.  Virginom  iina) 
Parisiis  a.  1495  in  liicem  prodierunt. 

lac.  Faber  Stapulensis  a.  1498,  Iribus  illis  omissis,  undpcim 
alias  e  versione  latina  vetere  Parisiis  evulgavit.  Hunc  numeruni 
Symphorianus  Champerius  Liigdunensis  tribus  a  Fabro  repu- 
diatis  auxit,  quarta  addita  ad  Mariam  Cassoboliteni,  quam  is  primum 
notam  reddidit.  Quindecim  igitur  Ignatii  noniine  Epistolae  tiim  ono- 
tuerant,  sed  iatine  tantum,  quae  postea  saepius  repetitae  sunt.  Nos 
quidem  usi  sumus  textii  rarae  atque  coiTPCtae  editionis  Vonetae  a.  1546. 

Ex  Codice  Bibliothecae  Augustanao  primiis  Valentinus  Har- 
tungus  Frid  (Pacaeus)  a.  1557  Dillingae  duodecim  earum 
graece  publicavit,  omissis  tribus  illis  latine  scriptis.  Anno  1558 
Parisiis  prodierunt  apud  Guil.  Morelium:  Sancli  MartyTis  Ignatii  An- 
tiochiae  archiepiscopi  Epistolae  (gr.  et  lat.).  Moreliiis  lectori  dicit 
p.  147:  „Has  B.  Ignatii  epistolas  cum  primus  in  lucem  emisisset 
Graecas  Valentinus  Paceus,  iiostrisqiie  hominibus  valde  desiderarentur, 
quod  exemplarium  copia  non  superesset,  viri  cum  primis  erudili,  ac 
pii,  ut   eas  cuderem  a  me  facile  impetrarunt,   qui  tam   piorum   au- 


I 


IGNATIUS.  XXXI 

cturmii  quam  liic  est,  editionem  exopteiii,  ut  nihil  supra.  Itaque  lihrum 
qiiam  potui  diligentissime  relegi,  et  cum  exemplaribus  Latinis  con- 
tuli,  iit  meae  me  operae  haud  poeiiiteat.  Nani  loca  quaedam  ea  col- 
latione,  et  doctissimi  liominis  consilio  ita  mihi  restituisse  videor,  ut 
neminem  arbitrer  hominem  esse  bonum,  qui  si  velit  aequo  animo 
rem  perpendere,  haud  fateatur  ad  intelligentiam  non  pauca  collata 
esse."  Andreas  Gesnerus  easdem  duodecim  Epp.  graece  cum 
loannis  Brunneri  interpretatione  latina  ex  Codice  Bibliothecae  Gaspari 
a  Nydpryck  excudendas  curavit  Tiguri  1559,  primus,  uti  ipse  opina- 
batur,  cum  Pacaei  editionem  ignoraret.  Earum  septem  interpolatae 
dicuntur,  quinque  supposititiae.  Eiusdem  recensionis  sunt:  Sancti 
Martyris  Ignatii  Antiochiae  Archiepiscopi  Epistolae  (XII)  gr.  et  lat., 
Antverpiae,  ex  officina  Christophori  Plantini  1566;  —  Sancti  Martyris 
Ignatii,  Antiochiae  Archiepiscopi  Epistolae.  Nunc  demum  cum  Latina 
interpretatione  e  regioiie  Graecis  apposita,  in  lucem  editae,  recognitae 
et  Notis  illustratae.  Per  Martialem  Maestraeum,  Doctorem 
Theologum.  Parisiis  1608;  —  Ed.  lac.  Usserii  gr.  et  lat.  Oxonii 
1641.  Quinque  consuluit  Cdd.  Mss.,  de  quibiis  ipse  in  Adnotationibus 
p.  4.  ...  Oxonienses  duos  Mss.  (vetustiorem  e  Baliolensis,  recentiorem 
e  Magdalenensis  Collegii  Bibliotheca  petitum)  cum  libris  editis  dili- 
genler  contuli.  Et  cum  intellexissem  in  Bibl.  V.  Cl.  Alexandri  Petavii 
Senatoris  Paris.,  Paiili  fdii,  vetustissimum  exemplar  aliud  conservari: 
quicquid  et  illud  continebat,  humanissimi  Claud.  Sarravii  Senatoris 
itidem  Paris.  beneficium  sum  secutus...  Huic  et  veterem  Interpretationem 
aliam,  hucusque  ineditam,  rautua  duorum  Mss.  Codicum  coUatione 
emendatiorem  factam  subiunxi. 

Isaacus  Vossius  ex  Codice  Mediceo  7  Plut.  LVII  sex  bre- 
viores  Ignatii  Epistolas  (ad  Smyrnaeos,  Polycarpum,  Ephesios,  Ma- 
gnesios,  Philadelphicos,  Trallesios)  primus  graece  edidit  cum  inter- 
l)retatione  vetere  latina  novo  textui  respondenti,  quam  lacobus 
Lsserius,  Archiepiscopus  Armachanus  e  duobus  Mss.  a.  1644 
Oxonii  publicaverat.  Epistolam  ad  Bomanos,  quae  in  graeco  Codice 
deerat,  Vossius  ex  Usserii  vetere  latina  versione  et  prolixiori  graeca 
recensione  iiigenio  duce  restituere  teiitavit,  et  a.  1646  Amstelodami 
edidit:  „Epistolae  genuinae  S.  Ignalii  Martyris,  quae  nunc  primuni 
lucem  vident  ex  bibliotheca  Florentina.  Adduntur  S.  Ignatii  Epistolae, 
quales  vulgo  circumferuntur.  Ad  haec  S.  Barnabae  Epistola.  Accessit 
universis  translatio  vetiis."  Ambigo,  utri  gloria  tribuenda  sit,  in  Co- 
dice  Mediceo  breviorem  recensionem  detexisse,  Lucae  Holsteriio,  an 
Isaaco  Vossio.  IUe  quippe  ante  Vossium  eam  descripsisse  videtur, 
et  laline  vertit.  Iri  Bibliotheca  Barberiniana  Romae  autographum  vi- 
dere  est.  Theodoricus  Ruinartus  tandem  Epistolam  ad  Uo- 
manos  graece  invenit  latinae  veteri  versioni  respondentem,  Actis  quae 
sincerae  dicuntur  Ignatii  Martyrii  insertam,  quac  Codex  1451  Bi- 
bliothecae  Regiae  Parisinae  (prius  Cod.  Coll)ertiiuis  460)  continet, 
eamque  1689  Parisiis  in  „Actis  Martyrum  siiiceris"  primus  fididit.' 

Index  editiorinm  l)revioris  recpnsionis  exstat  aj).  lacobsonum 
(PP.  App.)  p.  LXIX.  Quarum  praestantioros  sunt,  quae  diice  Thoma 
Srnithio  (Oxonii  1709),  post  euin  adornaruiit  I.  L.  Fiey  (Basileae  1741), 


ΧΧΧΙΙ  PROLEGOMENA. 

Ric.  RusspI  (Londini  1746),  Andr.  Gallandius  (Venetiis  1765),  G.  la- 
cobson  (Oxoiiii  1838  et  1840)  et  C.  I.  Hefele  (Tubingae  1855.  IV.) 

Criticum  ppiium  accepimus  in  opere :  Corpiis  Ignatianiim :  Α  com- 
plete  colloction  of  the  Ignatian  epistles,  genuine,  interpolated ,  and 
spurious;  logether  with  niimerous  oxtracts  from  them,  as  quoted  by 
eccJesiastical  writers  down  to  the  tenth  century;  in  syriac,  greek,  and 
laliii:  an  english  translation  of  the  syriac  text,  copious  notes,  and 
introductioii,  hy  Williani  Cureton,  M.  A.  F. ;R.  S.  Chaplain  in  ordinary 
to  lier  Majesty  the  Queeii.  Berlin:  Asher  and  Co.  Reprinted  from 
the  Londoii  edilion,  and  authorized  by  tlie  proprietor  for  circulation 
on  the  continent  only.     1849. 

In  iiostra  ed.  versio  latina  Epistolae  ad  Romanos  illa  est,  quam 
Hefele  a  Ruinarto  muluavit,  passimqiie  correxit;  reliquarum  vero  Epp. 
qualis  apud  Hefeliiim  aliiinde  petita  et  ab  ipso  emendata  prostat. 

Versiones  italicae:  Lettre  gemiine  di  Sant'  Ignazio,  vescovo  di 
Anliocbia,  corredate  degli  atti  del  suo  martirio,  e  la  lettera  di  San 
Policarpo,  vescovo  di  Smirne,  colla  circolare  del  siio  niartirio.  Tra- 
diizione  dal  greco  di  D.  Gio.  Battista  GallicciolJi.  In  Venezia  1798. 
—  Le  sette  lettere  genuine  de  S.  Ignazio  e  quella  di  S.  Policarpo 
agli  Efesini  (leg.  ai  Filippesii)  coi  loro  martirj,  e  testo  greco  a  fronte 
volgarizzate  e  corredate  di  iiote  criticbe  e  iiJologicbe  e  di  una  dis- 
sertazione  proemiale  dairabaie  A.  L.  Graziani.     Roma  1833. 


ACTA   MARTYRII   iGNATII. 

1)  Quae  Ignatii  Acta  Martyrii  hactenus  innotiierunt,  baec  sunt: 

a)  Acta  ab  Usserio  e  Codice  Caiensi  a.  1647  latine  ediia. 

b)  Alia  latina  versio  ex  antiquissimo  Cottonianae  Bibliotbecae 
Codice  illis  addita,  ea  quidem  perquam  interpolata^). 

c)  Acta  auctore,  ut  videtur,  Symeone  Metaphraste  ad  diem  20. 
Decembris,  apud   Coteleriiim   (a.  1672)  p.  991. 

d)  Acta  auctore  qiiodam  Armenio  ab  Α  u  ch  e  r  i  ο  evulgata  (Vitae 
Sanctorum  T.  II  pag. 72  sqq.),  et  a  Petermanno  iterum 
excusa  (S.  Ignatii  Patris  Apostolici  quae  feruntur  Epistolae 
ima  cum  eiusdem  martyrio.  Collatis  edd.  graecis  ver- 
sionibusque  syriaca,  armeniaca,  latinis  etc,  Lipsiae  1849. 
p.  496  sqq.).  Aucherius  nimium  quantum  ea  ita  extollit: 
„Nostra  recensio  iure  meritoque  cognoscitiir  tanquam  fons 
etexemplar  omnium,  quae  hucusque  in  cognitionem  vene- 
runt  recensionum"  (Petermann,  1.  c.  p.  498). 

e)  Armeniaca  versio  et  latina  illa  „Vita  S.  Ignatii,  ex  vetu- 
stissimis  Mss.  latinis"  in  BoUandi  et  Henschenii  Actis 


1)  Utraque  in  Colelerii  PP.  App.  ed.  Clericana  1724.    T.  If,   p.  175  sqq.    Cfr. 
lacobson.  PP.    App,  edti.  Π.  T.  II.  p.  523. 


ACTA  MARTYRU  ICNATII.  XXXIII 

Sanct.  T.  I  Febr.  pag.  29  sqq.,  unius  eiusdemque  originis 
esse  videntur.  Petermann  quoφIe  ita  censet  (1.  c.  p.  484. 
505.);  aliter  Uhlhorii  iii  Niedner,  Zeitschriil  fiir  histor. 
Theol.    1S51  p.  251. 

f)  In  Appendice   ad  Acta   primorum  MartjTum  sincera  atque 
.  selecta  Tlieodoricus    Ruinartus  a.    1689  Parisiis   e 

Codice  Regio  1451  (olim  Colbertino  460)  Acta  Ignatiana 
alius  recensionis  graec«  edidit,  novamque  latinam  inter- 
pretationem  adiunxit.  Cui  graeco  textui  antiqua  latina 
versio  Codicis  Caiensis  proxime  aftinis  est. 

g)  Eiusdem  fontis  cum  Martyrio  Codicis  Colbertini  est  frag- 
mentum  syriacuni  eorumdem  Actorum  a  Curetono 
(Corp.  Ignat.  pag.  222  et  p.  252  sqq.)  praesentatum. 

h)   Quae  nos  Acta    Ignatiana   ex    Codice  Vat.    866    primum 

graecc   deprompsimus ,   interpolata  quidem,  sed  variis  hi- 

storiae  indiciis  iiotabiliora ,   maxima  ex  parte  eadem   sunt, 

quae  latine  leguntur  ap.  Bollandum   et  Henscbenium  (Act. 

Sanct.  T.  I  Fobr.  pag.  29  sqq.). 

2)  Acla  Igiiatiana  a  Ruinarto  primum  edita  virorum  doctorum  ferme 

consensu  sinc<*ra  putantiir.  Sniitbius  ^)  pro  oniiiibus  loquatur :  „Acta  haec, 

quae  recudi  oporlet,  mibi  quidem  genuina  et  sincera  plane  videntur: 

licet  fortassc,   quod  tamen  vix  afiirmaverim ,   versus  fiiiem  quippiam 

labis  admistum  habeant.  Vetus  autem  Versio,  quam  edidit  D.  Usserius 

Armachanus  ex  codice  Caiensi,  ut  cuivis  ex  leviuscula  collatione  facile 

coDstare  poterit,  maxime  convenit  ciim  Graeco  exemplari  Colbertino. 

Utriusque  mendis,  quae  passiin  irrepserc,  sublatis,  editioiiem,   quum 

sibi  invicem  muUiam  luceni  foenerentur,  longe  integriorem  iam  damus. 

Α  laniiliaribus  S.  Ignatii,   qiii   illum   ab  Antiocbia  Romam  usque  co- 

miUu  sunL,  et  illius  ultiino  et  maxime  glorioso  agoni  interfuere,  de- 

scripta   fuis.se,    multa   in  ipsis  Actis  id   testatissimum  reddunt^),  et 

pxlra  oiDiie  dtduuin  ροηιιηΐ;    et   quidiMii   ηυιι    loiigo  post  ipsius  con- 

summationeni,  et  ])roxiino,  ut  vcrisiinilliimini  videtur,  aiino,  dum  res 

gestae  cum  totius  itincris  ratione  in  reccnti   fidelius  inbaeserint  me- 

moria.    IlJos  aiitem  fuisse  Pbiloiiem   et  Agatliopodein ,  quorum  me- 

minit  sanctissimus  Martyr  in  Epistolis  ad  Smyrnaeos  et  ad  Philadel- 

pbcnses,  bunc  Antiocbenac,  illum  vero  Tarsensis  Ecclesiae  Diaconum, 

vix  a  quoquam  dubitari  aut  potest,  aut  debct." 

Ideni  antc  oX  post  Sniitbiuni  censuiiruiit  Uss(?riiis,  Dodwfilhis, 
Ruinartus,  Grabius,  Tiiloinonlius,  Pcarsonius,  Cotebirius,  Mamacbius, 
Gallandius,  Lumpenjs  ot  praceiiiilibus  aliis  Ilefelius,  qui  (hd)ia  inde  a 
Dallafo,  Oudino,  Hpumanno,  HilgciiiHdiu'*),  iinprirnis  ab  llblborno*) 
conti*a  autbentiam  inota  coiifulare  aggrcssus  οβΙ**).  At  cnimvero  ar- 
mis  contra  Ublboniuin  bebctioribus  utens,  ipsi  coniitendum  est'): 
„Ceteruni  non  negem,  argumentis  illis  aiithenliam  actorum  aliquantu- 

2)  Thom.  .Smith.  praef.  in  Acla  Mar-  5)  In  Niednftr,  Zeilschrifl  fttr  hislor. 

Irr.  S.  Ign.  apiid  lacobsonnm  edit.  Π.  T.     Tlwol.  1851.  p.  252  sqq. 

"•5)'c''5.6.7.  G)  Prolegg.  p.  LXX. 

4)  Die  apoet  Vaier  p.  212.  7)  l.  c.  p.  LXXi. 

PiTBES    AP09T.  C 


XXXIV  PROLEGOMKNA. 

lum  suspectam  reddi,  sed  inter  authcntiam  suspectam  et  certissimam 
vo&siav  i)liirimum  inlerest."  Et  iibi  quasdam  Usserii  obiectiones 
enervare  tentavit,  ita  concludit^):  „Quum  res  ita  se  liabeat,  obiectioni 
Usserii  nullain  vim  inesse  facile  perspicies,  noque  de  „integritate" 
Actonim  dubitabis,  licet  fortasse  paucissima  quaedam,  aiit  vitio  li- 
brarionim  corrupta,  aut  niaiiilms  posteriorum  addita  sint." 

3)  Ac  iios  quidem  cx  octo  reccnsionibus  Actorum  Ignatiani 
Martyrii  foedis  inlerpolationibiis  immunem  putamus  nullam,  idque 
non  per  bistoriae  scriptorem,  sed  cunctas  νπ'  άΰκψών  τίνων  ad 
pium  iisum  confeclas,  idcirco  pro  aniio,  quo  martyr  obiit  compu- 
tando  parum  fidei  atqiie  auctorilatis. 

Versio  latina  Aclorum  Martyrii  Ignatii  in  nostra  ed.  est  illa, 
quam  Hefelius  a  Clerico  et  Riiinarto  mutuatiis  erat.  De  versionibiis 
eorum  Italicis  supra  diximus,  ubi  menlio  facta  est  Italoriiin  interpre- 
tationiim  Ignatii  Epistolarum. 


IV. 

POLYCARPUS. 


1)  In  Bibliothecae  Vaticanae  Cod.  Regio  81  post  laudem  „He- 
ronis",  sive  praecationem  norninare  velis ,  Polycarpi  ad  Pbilippensos 
Epistola  latine  sequitur.  Eam  excipiimt,  quae  ad  vitam  Polycarpi 
resqiie  gestas  spectant,  per  Anonymum  ex  Irenaeo  et  Ilieronynio 
composila.  Quae  cum  fons  sint  omnium,  quae  de  Polycarpo  tradita 
ad  nos  perveneriint,  passimque  a  vidgato  textu  Scriptorum,  quas  dixi, 
recedant,  illinc  ea  transcribere  lubet: 

„Polycarpus  ^) ,  lohannis  Apostoli  discipulus,  et  ab  eo  Smyrnae 
episcopiis  ordinatus ,  totius  Asiae  princeps  fuit ,  quippe  qui  nonnul- 
los  Apostolorum  et  eoriim,  qiii  Dominum  viderant,  magistros  habiie- 
rit^)  et  viderit.  Hic  proptcr  quasdam  super  die^)  Pascliae  quaestio- 
nes,  sub  Iinperatore  Antonino  Pio,  ecclesiam  in  Urbe  regonte  Ani- 
ceto*),  Romam  venit,  ubi  plurimos  credentium,  Marcionis  et  Yalentini 
persuasione  deceptos,  reduxit  ad  fidem.  Ciimque  ei  fortiiito  obvius 
fuisset  Marcion  et  diceret:  „Cognoscis^)  nos?"  respondit:  „Cognosco 
primogenitum  diaboli."  Postea  vero  regnante  Marco  Antonino  et 
Liicio  Aiirelio  Commodo,  quarta  post  Neronem  ^)  persecutione,  Srayr- 
nae,  sedente  Proconsule  in  amphitheatro  et  universo  adversus  eum 
personante,  igni  traditus  est.  Scripsit')  ad  Pbilippenses  valde  utileni 
Epistolam,  quae  usque  bodie  iii  Asiae  conventu  legitur." 

8)  L.  c.  p.  LXXIII.  3)  diem  Reg. 

4)  ariadeto  Reg. 

Polyc.      1)    Hieronym.    Catal.   script.  5)  cognoscc  Reg. 

eccl.  c.   17.  6)  ncronis  Reg. 

2)  habuit  Reg.  7)  ScribU  Reg. 


POLYCARPCS.  XXXV 

„Ouod  aufem  hic  Polycarpus,  qui  memorati  *)  Ignatii  fidem  col- 
laudaiis  atque  confirnians  Philippeiisos  soqiii  liorlatur,  quod  veritatis 
sit  tpstis  et  ea,  quae  ab  Apostolis  ipse,  didicerat,  somper  ecclesiae 
tradebat,  astipulalur  praecipuus  discipulus  eius  Irenaeus,  nobilissimae 
Gallianim  Liigdunensis  civitatis  illustris  episcopiis,  in  suo  libro  ad- 
versus  haereses^)  liaec  de  eo  scribens":  „Polycarpus",  inquit,  „qui 
non  solum  ab  Apostolis  eruditus  est,  neqiie  soliim  conversatus  est 
cuni  bis  qui  Doininum  viderant,  sed  ab  ipsis  Apostolis  ordinatus  est 
Smyrnaeorum  ecclesiae  episcopus,  quem  iios  quoqiie  in  prima  aetate 
iioslra  vidimus.  Diii  enini  pennansitin  vita,  et  longaeva  aetate  per- 
durans  nobilis  viveiido,  sed  nioriendo  nobilior  cxlitit,  qiiippe  qui  vi- 
tam  martyrio  terminavit.  Docebat  aiilem  semper  ea,  quae  ab  Apo- 
slolis  ipse  didicerat,  et  Iiaec  ecclesiae  tradebat,  qiiae  sola  vera  docenda 
sunt  Quorum  testes  sunt  omnes  ecclesiae,  quae  in  Asia  coiistitutae 
sunt:  et  hi  per  idem  lempus  etiam  nunc  Polycarpi  successione  per- 
durant  Multo  autem  verior  et  fidc  dignior  bic  auctor  ecclesiae  est, 
et  veritalis  testis,  quam  Valenlinus  et  Marcion  et  caeteri  perversae 
mentis  homines;  qui  etiam  sub  Aniceto  Romam  perrexit  et  multos 
a  supradiclis  haereticis  in  fide  deceptos  ad  ecclesiam  Dei  convertit, 
hanc  sulam  praedicans  teneiidam  esse  veritalem,  quam  ipse  sciret  se 
ab  Apostolis  suscepisse,  quam  et  Iradebat  ecclesiae." 

„Fuit  autem  temporibus  episcoporum  ecclesiae  Romanac,  id  est 
Clementis,  Evaristi"),  Alexandri,  Xisti,  Telesphori,  Higini,  Pii")  et 
Anaceu,  sub  quo  el  passus  est,  VI.  anno  Marci  Aurelii  ^^),  quarto  post 
Neronis  persecutionem.  Quod  autein  hic  vcre  Irenaeus  auditor  fuit 
in  pueritia  eiusdom  Polycarpi,  ipse  ad  Florinum  quendam  baeresiar- 
chen  scribens  manifostissinie  suis  sermonil)us  oslendit  dicens^^)": 
yjbec  dogmata,  Florinp,  quae  asseris  (confidenter  dico)  iion  sunt  sa- 
nae  seDteotiae;  haec  doginata  non  sunt  coiisona  ccclesiasticae  fidei. 
Haec  dogmata  no  illi  quidein,  qiii  de  occlcsia  pulsi  sunt  bacretici, 
poUierunt  ali(|uaiido  coinnieiidare.  Ilaec  dogmata  impietatem  docent; 
liaec  dogmata  sancti  illi  presbyteri,  qui  ante  nos  fuerunt,  nunquam 
pertulere:  illi,  qui  et  Aj)ostolos  viderant,  quos  et  tu  nosti.  Vidi 
enim  te,  dum  adhuc  puer  <μ\ίιτι,  in  Asia  apud  Polycarpum,  tunc  qui- 
dem  praeclare  agentem,  duni  adliuc  esses  intra  palatium  et  studeres 
placere  Polycarpo.  Multo  ciiim  inagis  niihi  iilius  temporis  rerum 
gestarum  iiibaeret  inpmoria,  quam  praosentis,  qiiia  baec,  quae  a  puero 
discimus,  ciiiii  anima  ipsa  clarcscunt  et  adbaereiit  ei.  llnde  etiam  lo- 
fum  ipsum  libi  possuiii  dicere,  in  quo  sedens  disputabat  l)catus  Po- 
lycarpus,  et  iniMissum  illius,  et  vultum,  et  lotius  vitac  inodum,  et 
ipsius  quorpje  cori)oris  habilum;  sod  et  disputiilioncs,  quas  babcbat 
ad  |>opulum,  et  conversationem,  quae  fueral  ei  rum  loanne,  quomodo 
narrarc  consuevcrat,  ul  caeterorum,  qui  ipsum  Dominum  viderant,  nt 
quomodo  recordabatur  oninia  ac  recenscbat  verlja,    qiiac  dicta  a  Do- 


8)  Siiprarie  iii  liiiidc•  hyronis?  11)  hujinipi  p.  IHfjini,  Pii  Rcg. 

nx   .      ,  «      •,.,>,».««  12)   VI  anno  marci  anlonii  lucti  an- 

10)  (narUii  Reg.  13}  Apud  Euseb.  II.  K.  V,  19. 


χχχγΐ  PROLEGOMENA. 

mino  ab  illis  audierat,  et  de  virtutibus  eius  ac  doctrina.  Et  tamen 
omnia  liaec  cum  scripturis  consona  conferebat,  quae  etiani  ego  per 
misericordiani  Dei,  quam  mihi  donare  dignatus  est,  attenlius  et  stu- 
diosius  audiens  describebam  noii  in  cartis,  sed  in  corde  meo,  quae- 
que  per  gratiam  Dei  feliciter  custodio,  et  meciini  ipse  sine  intermis- 
sione  quodam  modo  rumino.  Deum  ego  testor  et  in  conspectu  ipsius 
tibi  affirmo,  quod  si  quid  tale  audisset  beatus  apostoliciis  vir  Poly- 
carpus,  exclamasset  statim  et  aures  suas  obturasset  ac,  sicut  moris 
erat  ei,  dixisset:  Deus  boiie,  in  quae  me  tempora  reservasti,  ut  haec 
audiam!  nonne  etiam  ipsum  continuo  lociim  fugisset  in  ιμιο  sedens 
vel  stans  huiuscemodi  verba  audisset?" 

„Sed  ex  epistolis  eius,"  inquit,  „quas  scripsit  ad  vicinas  eccle- 
sias  vel  ad  aliquos  ex  fratribus,  commonens  et  confirmans  eos  el 
cohortans  ad  fidem,  potest  sententia  eiiis  evidenler  agnosci." 

„His  igitur  persecutionibus  praefatus  Irenaeus  et  iidein  Jgnatii 
Polycarpum  manifestissime  confirmasse  ostendit,  et  se  auditoreiii  eius 
in  puerilia  fuisse  certissime  comprobavit,  et  non  soluni  ad  Pbilip- 
penses,  sed  etiam  ad  vicinas  ecclesias  et  fratres  eum  epistolas  scri- 
psisse  perhibuit,  quae  nondiim  ad  nos  pervenerunt." 

2.  Fidem  veteris  de  authentia  nostrae  Epistolae  traditionis  Ceii- 
turiatoribus  Magdeburg.  et  imprimis  Dallaeo  praeeuiitibus  in  dubiuni 
vocarunt  Semler^*),  Rosler^^),  Schwegler*'*) ,  Hilgenfeld.")  Nicolaus  le 
Nourry^*)  contra  illos  insurrexit,  acriter  eam  defendens;  conlra  hosce 
Hefelius^^),  Noiirrii  vestigia  premens.  In  casdem  partes  ieriinl  Pear- 
son'«),  Mosheim'^),  Liicke'''),  Ublborn.=^«) 

3.  Dallaeus,  cum  totius  Epistolae  Polycarpi  autbentiam  poliiis  in 
dubium  vocasset,  quam  lirmis  argumentis  comprobasset  suspectaiii, 
postremam,  qualis  exstat,  eius  partem  omnino  siipposititiani  esse  pu- 
tabat,  Moynio,  Bunsenio^*)  et  aliis  Dallaei  placita  approbantibus.  ffe- 
feliiis  contra  monet'*^): 

a)  „Tam  Eusebius  (Hist.  eccl.  III,  36)  posterioreni  hanc  epist»- 
lae  partem  citat,  atque  ex  ea  (c.  13),  ut  ex  praecedentibus,  quaedam 
Polycarpi  verba  transscripsit."  ^***) 

b)  „Eusebiiis,  ut  bene  Poarsonius  docet*'),  nec  falli,  nec  fallere 
poluit.  Erat  enim  tota  epistola  omnibus  exposita;  erat  in  ecclesiis 
Asiaticis  tunc  temporis,  cum  scriberet  Eusebius,  publice  lecta;  norat 
eam  Hieronymus,  cuius  versioni,  iiisi  aliis  occiipatus,  incubuisset,  et 
tamen  Eusebiana  nunquam  recusavit.    De  illa  igitur  particula,  quani 


14)  Ad    Bauragarten,     Untersuchung  21)  Conimenl.  de  reb.  Clirist.  p.  162. 
theol.  Streit.  II,  36  sqq.  22)  Commenlar  fiber   tlie  Briefe  des 

15)  BiMiothek  d.  K.  Valer  I,    93  sq.  Evang.  Johannes  p.  3.  4 

.  16)  Das   nachaposlol.  Zeitalter  T.  II.  2:i)  In  ISiedner,  Zeitschrift   f.  histor. 

p.  154  sqq.  Theologie  1851.  p.  276  sqq. 

17)  Die  apostol.  Vater,   Halle  1853.  24)  Ignatius  v.  Anlioch.  u.  seine  Zcit. 
P.  271  sqq.  1847.  p.   108. 

18)  Appar.  ad  Biblioth.  max.  Patr.  T.  I.  25)  Prolegg.  p.  LXXX  sqq. 

19)  Prolegg.  p.  LXXVII  sqq.  26)  Cfr.  supra  et  Nourium. 

20)  Vindiciae  Ignatianae   P.  Π.    c.  5.  27)  Vindic.  IgnaU   P.  II.    cap.  V. 


POLYCARPUS.  XXXVII 

exscripsit  Eusebius,    dubitari  non  potest,  iiisi  etiam  de  tota  epistola 
siniiil  absqiie  iilla  ratione  dubitemus." 

„Quae  Dallaeus  ex  epistola  ipsa  contra  integritatem  profert,  nul- 
lius  niomenti  esse,  facile  perspicies." 

a)  „l)ecentissimam  epistolae  claiisulam  c.  12  inveniri,  reliqua 
igitur  postea  adiecta  esse,  contendit  vir  criticus.  Sed  clausulis  ejus- 
modi  „aiite"  lineni  totiiis  epistolae  S.  Paulus  quoque  et  Clemens  Ro- 
manus  iisi  siiiit:  cfr.  ad  Rom.  15,  33;  ad  Ephes.  3,  21;  I  Clem.  ad 
Cor.  capp.  20.  38.  45.  50.  58." 

b)  „Iinpostor,  si  Dallaeum  audias,  ita  loquitur,  ut  Ignatium,  qiio 
tenipore  haec  scripla  sunt,  adbuc  superesse  significet.  „De  ipso", 
inquit  c.  13,  „Ignatio,  et  de  his,  qui  cum  eo  sunt,  quod  certius 
agnoveritis,  signiiicate."  Prioris  autem  partis  auctor  (c.  9)  apertis- 
sime  aftirmat,  Ignatium  iam  fiiisse  mortuum.  Futile  hoc  argumeiitum. 
Si  enim  verba  illa  c.  13,  mendacii  accusata,  graeca  adhuc  exstarent 
(και  περί  Ίγνατίον  και  JCfot  των  μετ  αυτού),  ncmo  cerle  conten- 
deret,  Ignatium  „adhuc  vivum"  illis  significari  aiit  inniii." 

„]\upeiTime  Dr.  Ritschl  (altkath.  Kirche,  Bonn  1850)  alio  mo- 
do  ac  Dallaeus  permultos  huiiis  epistolae  locos,  ex  diversis  capitibus, 
praesertim  eos,  qui  de  S.  Ignatio  el  eius  epistolis  loquimtur,  ia 
suspicionem  interpolationis  adducere  conatus  est  iion  „argumentis,'* 
sed  „arbitrariis  coiiiecturis"  insisleiis;  cui  bene  et  copiose  respon- 
dit  Dr.  Donziiigor  in  Tiilung.  tbeol.  Quartalschrift  1851  p.  399 
—409." 

4.  Polyoarpi  ad  Philippeiises  Epistolam  haud  ita  multo  post 
decessum  Ignatii  scriptam  fiiisso,  exordio  eius  capitis  13  innui  vide- 
Uir.  Veriim  enim  vero  cum  in  Codicibus  maniiscriptis  nil  nisi  frag- 
mentum  graece  asservatum  oxstet,  non  satis  liquet,  quatenus  lalinae 
veteri  versioni  iJlic  ac  (iraeco  Eusebii  (H.  E.  III,  36)  fides  sit  ha- 
benda,  qiiod  altiiiet  ad  diiiulicaiidam  archetypi  auctoritatem  atque 
iiitegritatem.  Qualis  hodici  liabetur,  noii  prorsus  Interpolatoris  calami 
expers  apparet,  licet  eiuscemodi  naevos  potius  glossematum  vestigia 
existimaverim,  quam  expressae  interpolatioiiis. 

lacobiis  Faber  (Stapidensis)  veterem  iotius  Epistolae  lati- 
nam  versionom  Parisiis  a.  1498  primiis  edidit.  Inter  posteriores 
huius  versionis  cditioiies,  qiias  vidi,  correclior  est  Veneta  illa  a. 
1546  (Epistolae  D.  Ignatii,  Polycarpi,  Martialis,  Antonii  magni). 

Ε  Francisci  Turriani  apograpbo,  a  Sirmondo  Halloixio  con- 
cesso,  hic  Epistolam  graece  et  latine  primus  publicavit  Duaci  a.  1633. 
lac.  Usseriiis  Londini  a.  1647  novam  editionem  adornavit  emen- 
datiorem,  usus  alio  exemplo,  ex  Andreae  Sdiotti  apographo  a  Cl. 
Salmasio  propria  sua  manu  descripto  ct  ab  ipso  Isaaco  Vossio  cum 
aliis  schedis  communicato ,  ipsaque  Halloixiaria  editione  collata.  Iii 
ed.  PP.  App.  a.  1672  p.  1019  Cotelerius  eam  repetivit,  nova  in- 
terpretatione  latina  adiuncta.  Post  Thomae  Smithii  editionem 
1709,  G.  lacobsonus,  praeter  nostrum  Vaticanum  859.  et  FIo- 
rentinum  21.  Plut.  VII.  Codice  Parisino  937.  chartac.  saec.  XVI. 
et  Cod.  20.    Plut.  XXIII.    Bibl.  Med.    membr.  saec.  XV.  versionem 


XXXVIII  PROLEGOMENA. 

veterem  latinam  exhibente  usus,  eam  repetivit  correctam  atque  emen- 
datam  Oxonii  a.  1838,  1840,  1847. 

De   Polycarpi   Epistolae  et  Actorum  Martyrii  versionibus  Italicis 
cfr.  supra  ad  Ignatiu|m. 


ACTA  MARTYRII  POLYCARPL 

1.  Quae  de  Polycarpo  per  Anonymum  ex  Irenaeo  et  Hieroiiymo 
congesta  supra  apposuimus,  martyrii  eius  mentionem  faciunt.  Sed 
praeclarius  testimonium  asservatur  in  Epistola  encyclica  nomine  Smyr- 
nensium  ecclesiae  de  eadem  re  scripta.  Eusebius  niagni  eam  faciebat, 
maiorem  eius  partem  suae  Historiae  Ecclesiasticae  inserens.*)  Ne- 
que  parca  illius  monumenli  laude  sequioribus  teniporibus  personant 
virorum  doctorum  iudicia,  ut  Valesii  (interpretis  Eusebii)  ^),  Sniithii ') 
et  aliorum. 

2.  Scriptam  eam  esse  primo  anno  post  Polycarpi  niartyrium,  c. 
18  nos  edocet.  Ibi  enim  primus  dies  Natalis  martyris  iioii  ante  ce- 
lebratus  apparet.  Auctor  eius  sub  finem  c.  20  se  csse  Evarestum 
dicit;  ibidem  Marcus  quidam  (Martianus  ap.  Yeterem  Interp.)  Episto- 
lam  ad  Philomelienses  pertulisse  indicalur.  Quod  Irenaeus  liuiiis  en- 
cyclicae  exemplum  secum  babebat,  Gaius,  discipulus  eius,  id  de- 
scripsit,  postea  Socrates  Corinthius,  et  Pionius*)  quidam. 

3.  Epistolae  Smyrnensium  ecclesiae  nucleum  sine  interpolationis 
labe  exstare,  id  cum  iis,  qui  traditionem  pie  venerantiir,  tum  illis 
persuasum  est,  qui  non  iiisi  sana  ratione  duce  in  eiuscemodi  rebiis 
decidendis  utendum  putant/)  At  breves  quasdam  laciiiias,  imprimis 
narratiunculam  illam  de  coluniba^),  posleriori  tenipore  adiunctas  fiiisse 
Heumanno  et  aliis  visum  est.  Nec  Hefelii')  opinionem  reieceriin,  qui 
de  alio  loco  ita  censet:  „Equidem  ultimam  capitis  22  particulam, 
quae  de  Pionio  loquitur,  spuriam  censeo  et  ab  illo  confectam,  qui 
supposititia  ista  S.  Polycarpi  acta,  quae  Pionio  false  adscribuntur, 
genuinae  Smyrnaeorum  epistolae  mala  fraude  adiunxit.  Verbis  enim 
κα^ώς  δηλώβω  εν  τω  κα^'εξής  Pseudo-Pionius  indicat,  „sequentibus" 
(i.  e.  Actis  spuriis  adiectis)  se  declaralurum  esse,  qiiae  Polycarpus  per 
revelationem  ipsi  manifestaverit." 

4.  Thomas  Smithius,  cum  Smyrnam  visitaret,  de  illo  ampbithea- 
tro,  ubi  Polycarpus  igne  exstinctus  est,  deque  eius  sepulcro  ita  re- 
fert^):   „Ad  latera  alterius  portae  arcis,  quae  ad  Orieiitem  est,  adhuc 


1)  H.  E.  IV,  15.  5)  Fabric.   Bibl.    gr.   ed.  Harles.     T. 

2)  Ad  H.  E.  IV,  15.  not.  1.  VII.   p.  51.     Cfr.  Neander  K.G.  T.  I,  1. 

3)  Schol.  in  Ep.  Smyrn.  Eccl.  p.ll3.  p.  186  sqq. 

4)  Cfr.  c,   22.    Pionio  ficta  quaedam  g\  ^.    jg 
Polycarpi  Martyrii  Acta  auctori  tribuuntur.  „      ' 

P.    Halloixius  "^in   vilis    Patrum    oriental.  '>  Prolegg.  p.  LXXXIV. 

T.  I,   post   eum  Bollandus   ea   edidit  in  8)  Notit.  sept.  Asiae  eccles.    p.  164. 

Actis  Sanclorum  ad  diem  26  Januar.  edit.  Oxon.  1672. 


ACTA  MARTYRII  POLYCARPI.     IIERMAS.  XXXIX 

visuntur  duae  aquilae ,  Romanorum  insignia,  largiiisculae  et  belle  qui- 
deni  delineatae.  Hiiic  inter  descendendum  ampluin  ampliiteatrum  ad 
.\otapeliotem,  quo  S.  Polycarpus  iiiartyrio  coroiiatus  est,  intravinius, 
gradibus  saxeis  a  Turcis  ad  ornandas  aedcs  illinc  sublatis.  In  cuiiis 
lateribus  diiae  cavernae,  quibus  claudebaiitur  leones,  sibi  invicem  op- 
ponuiitui'.  Sepulcrum  S.  Polycarpi,  qiiod  in  latere  montis  adversus 
Euroaustriim  adbuc  conservatur,  Graeci  die  festo,  ipsius  memoriae 
coiisecrato,  pro  more,  qui  apiid  ipsos  obtinet,  solemniter  invisunt. 
Situm  est  in  quadam  aedicula,  ecclesiae  forte  sacello,  alii,  per  quam 
illuc  transeuiidum  est,  coiitigua.  Iii  hoc  monumerito  instaiirando ,  si 
ab  impressionibus  aeriis,  si  a  Turcis,  si  a  Cbristianis  occidentalibus, 
qui  fragmenta  marmoris  quasi  tot  reliquias  exinde  tollimt,  laedatur 
temereturque ;  laudabilis  illorum  collocatur  opera,  olla  iictili  quoque 
illic  apposita,  iii  qiiam  quisque  fere  prae  veneratioiie ,  qua  erga  τον 
Μεγαλομάρτυρα  pro  Cliristo  invicta  animi  praesentia  mori  sustinen- 
tem  fertur,  illic  ductiis  pauculos  aspros  coniicit,  ut  in  omne  aevum 
perennet." 

Ex  nostris  Const.  Tiscbendorf  in  Asiatico  suo  itinere^)  ad  Po- 
Jycarpi  sepulcrum  videndum  ivit.  Ipse  testatur,  esse  id  haud  procul 
ab  oppido  in  latere  moiitis,  qui  „Mustasia"  vocatur. 

5.  Epistolae  Smymensium  ecclesiae  editio  princeps  graece  (non 
integra)  et  latiiie  estPetri  Halloixii  iii  vitis  Patrum  oriental. 
T.  I,  Duaci  a.  1633.  Ε  duabus,  quae  supersunt,  veteribus  versioni- 
bus  alteram  peripbrasin  piitcs.  lac.  Usserius  integram  Ep.  en- 
cycl.  Londini  a.  1647  ex  Codice  quodam  Barocciano,  Menologium 
graecum  conliiiente  edidit.  Cotelerius  editioni  suae  PP.  App.  a. 
1672,  Tb.  Ruinartus  Actis  Martyruin  sinceris  a.  1689,  Smi- 
Ihius  editioni  Epp.  Ignatii  et  Polycarpi  a.  1709  eam  inserueruiit. 
G.  lacobsoiius  Codd.  Barocciano  238.  fol.  membr.,  Parisino  1452. 
menibr.  et  Caesareo- Viiidobonensi  III.  Hist.  Graec.  Eccl.  membr. 
pervelusto  et  optimae  notae  adiiitus,  Ijeiie  de  textii  eius  emendaiido 
nieruit  in  ed.  PP.  App.  a.  1838,  et  sqq. 


V. 
Η  Ε  R  Μ  Α  S. 


1.  Qui  inter  veteres  de  „Pastons"  auctore,  bic  illic  Hermam  se 
nppellniite,  prinii  tradid(3ruiit,  Clcmciis  Alexaudriiiiis  et  Irena(?iis,  quis 
iiie  luerit,  iion  addutit.  Origenes^)  vero  eum  conicctat  esse  ll(3niiam 
illum,  qui  a  Paulo  in  Epistola  ad  Roinanos  data  c.  16,  14  cuin  aliis 
salutatur,   ita  scribciis:     „Puto  tamoii,  ([iiod  IbTinas  istc  sit  scriptor 


9)  Reise  in  den  Orient  (1846)   T.  Π.  p.  248. 
Henn.     1)  Lib.  X  Explicat.  in  Ep.  ad  Rom.  16,  14. 


XL  PROLEGOMEXA. 

libelli  illius,  qui  Pastor  appellatur,  quae  scriptura  valde  mihi  utilis 
videtur,  et  ut  puto  divinitus  inspirata,  el*)  „,,si  tamen  cui  placet, 
huiusmodi  scripturam  recipere . . . ." "  Apud  Eusebium^)  fere  eadem 
legimus:  ΈπεΙ  6  ambg  Απόΰτολος  εν  ταΐς  επί  τέλει  προβρήβεύι 
τή^  προς  'Ρωμαίους  μνήμην  πεποίηται  μετά  των  άλλων  καϊ  Ερμα, 
ου  φαβίν  υπάρχειν  το  τον  ποιμενος  βφλίον.  Sed  Eiisebius  ab  Ori- 
gene  recedens  paulo  post  adiungit:  Ίβτεον,  ως  κάΙ  τούτο  προς  μεν 
τινών  άντιλελεχται,  di^  ους  ουκ  αν  εν  ομολογονμίνοις  τε%είη.  Hie- 
ronymus*)  ηοη  aliter  acOrigenes,  ita  referens:  „Hermam  (cuiusAposto- 
lus  Paulus  ad  Romanos  scribens  memiiiit:  „salutate  Asyncritum,  Phle- 
gontem,  Hermam,  Patrobam,  Hermen  et  qui  cuni  eis  fratres  sunt") 
asserunt  auctorem  esse  libri,  qui  appellatiir  Pastor;  et  apud  quasdam 
Graeciae  ecclesias  iam  publice  legitur.  Revera  utilis  liber,  multique 
de  eo  scriptorum  vetemm  usurpavere  testimonia;  sed  apud  Latinos 
paene  ignotus  est."  Eam  veterum  opinionem  de  Pastoris  auctore 
sequiorum  temporum  scriptores  retinueriint.  Hieronymi  verba  etiam 
amanuensis  commendationis  gratia,  ut  videtur,  in  Codice  Vaticano 
3848  saeculo  XIV  Pastori  praefixit,  subscripsitque  Similitudini  de- 
cimae : 

„Explicit  liber  pastoris  discipuli  beati  pauli  Apostoli." 
Est  autem  historiae  ecclesiasticae  monumentum  aiini,  ut  credunt, 
ferme  170,  vulgo  FragmentuDi  Muratorianum,  in  quo  haec  naiTantur: 
„Pastorem  vero  nuperrime  temporibus  nostris  in  urbc  Roma  Herma 
(1.  Hermas)  conscripsit,  sedente  cathedra  urbis  Romae  ecclesiae  Pio 
episcopo,  fratre  eius.  Et  ideo  legi  eum  quidem  oportet,  sed  publi- 
care  vero  in  ecclesia  populo,  neque  inter  prophetas  completum  (1. 
completos)  numero,  neque  inter  Apostolos  in  finem  temporum  po- 
test."^) 

Similia  Pseudo-Tertullianus  **) : 
„Iamque  loco  nono  cathedram  suscepit  Hyginus, 
Post  hunc  deinde  Pius,  Hermas  cui  germine  frater, 
Angelicus  pastor  cui')  tradita  verba  locutus." 
Neque   aliter  Liber  Pontificalis :     „Sub  buius  (Pii  I)  episcopatu 
frater   eius    Hermes  librum  scripsit,    in  quo   mandatuin   continetur, 
quod  ei  praecepit  angelus  Domini,  cum  veniret  ad   eum   in   habitu 
pastoris,  ut  sanctum  Pascha  die  dominica  celebraretur."  ^) 

2.  Hermae,  cuius  inentio  fit  in  Ep.  ad  Rom.  c.  16,  14,  Pastorem 
vix  auctori  tribuet,  qui  internam  eius  coiiditionem  alque  doctrinain 
fuerit  perscrutatus.  Hinc  Gratzius:'')  „Consilium,  quo  lotum  hoc  opus 
est  conscriptum,  Hermae  convenire  omiiino  vix  potest.  Pervoluto  nempe 


2)  Homil.  25  in  Luc.  c.  12,  58.  7)  Ita  cumMoshemio  [de  rebus  Christ. 

3)  H.  E.  III,  3.  anle   Constantin.    M.  p.  Ib3.)   legendum. 

4)  De  viris  illuslr.  c.  10.  Vulgo:  quia. 

5)  Galland.  Bibl.  vet.  Patrum.  Tom.  c\  a^  j  η  j  *-c  t 
II.  p.  208.  Wieseler  in  Theol.  Studien  ^>  ^P"**  ^^^^^-  «^  «""'  ^^^'  "'  ^• 
und  Kritiken  1847.  Fascic.  IV.  p.  825sq.           9)  Disquisitio    ia   Pastorem    Hermae. 

6)  Contra  Marcion.  lib.  III.  c.  9.  Partic.  I.   Bonnae  1820.   p.  8  et  9. 


HERMAS.  XLI 

hoc  libro,  haud  diflficile  perspiciet  unusquisque,  auctorem  inter  alia 
eo  maxime  retulisse  sua  consilia,  ut  in  controversia,  primum  seculo 
secundo  orta,  statuat,  ipsis  gravioribus  peccatoribus ,  et  moechis  et 
apostalis,  restare  poenitenliam,  quamvis  unicam.  Mirum  sane  videtur, 
qiiod  tam  parum  ad  hoc  consilium,  quod  clare  prodit  auctor,  atten- 
debatur,  qua  observatione  duce  aetas  scriptoris  determinanda ,  iiulla 
laborasset  difficultate.  Ex  ipsa  porro  ratione  et  institutione  huius 
libri  iii  promptu  esse  nobis  videtur,  auctorem  Pastoris  Montanum 
eiusque  asseclas  petere  cogitasse.  Montaiio  enim,  una  cum  sociabus 
suis  Priscilla  et  Maximilla,  divinis  revelationibus  gloriantibus ,  quihus, 
quae  in  disciplina  christiana  maxirae  desideranda  venirent,  institueban- 
tui*,  auctor  noster  alias  revelaliones  divinitus  datas  opponere  meditatus 
est."    Favet  huic  disquisitioni  prologus  Codicis  Vat.  3848,  ubi  est: 

Liber  pastoris  nuiitii  poenitentiae. 

Cuinam  autem  Hermae  adiudicandus  sit  Pastor,  id  nos  Hefelius**^) 
Fragmentum  Miiratorianum  et  locum  Pseudo  -  TertuUiani  supracitatum 
docere  censet,  non  dubitans,  quin  illius  nomiuis  frater  Pii  I,  Romani 
episcopi,  librum  nostrum  conscripserit. 

Sed  grave  argumentum  contra  eam  opinionem  protulit  Gratzius, 
inquiens :")  „si  nempe  auctor  addictus  fuisset  ecclesiae  lalinae,  Romano- 
que  pontifici  cognalionis  vinculo  coniunctus ,  certe  liber  ipsius  notior 
exstitisset  Latinis,  quam  Graecis." 

At  enim  vero :  unde  compertum  habemus,  in  Fragmento  Murato- 
riano  et  loco  ex  Pseudo  -  Tertulliano  citato  illud  scriptum  inriui,  quod 
adhuc  exstat,  nec  aliud  quoddam  eiusdem  argumenti  atque  tituli  ? 
Nomen  auctoris  non  fortuito  ponendum,  sed  interna  quadam  vi  atque 
ratione  libelli  indolis  seu  natura:  ov  ^euel  τα  ονόματα,  αλλά  φνΰει. 
Ac  nos,  quibus  Hefelius  partium  studio  plus,  quam  necessitate,  nec 
validioribus  argumentis  adductus  fratri  Pii  I.  Pastorem  adtribuisse 
videtur,  non  dubitamus  in  partes  Hilgenfeldii  abire.  Is*^)  enim  ex 
eius  indole  asseverate  definire  potuit,  scriptum  esse  libruni  a  laico 
quodam,  ludaizantium  partibus  favente,  qui  ineunte  saeculo  secundo 
in  ecclesia  reformaret  vel  renovaret  poenitentia  praedicanda. 

3.  Hermae  Pastor  ab  editoribus  iii  tres  libros  divisus  est.  Co- 
dices,  quos  vidimus,  divisionem  illam  non  agnoscunt.  Exhibent  autera 
Visiones,  Mandata  et  Similitudines  inter  se,  non  pari  tamen  numero 
partitas. 

4.  Libellus  Paslor  nominatus  fuisse  videtur,  quia  aliquis  pa- 
storali  veste  indutus,  Hermam  adloqiiens  in  Mandatis  et  Similitudini- 
bus  nuntii  poenitentiae  partes  agit.  Alii  cum  lacbmanno^^)  ethicam 
opusculi  indolem  ansam  illi  inscriptioni  dedisse  voliint,  quemadmodum 
tres  Epistolae  Pauli  Apostoli  nuncupatae  fuerint  pastorales. 

5.  De  Pastoris  auctoritale  in  rebus  theologicis,  deque  eius  fine 
optime  disseruerunt  lachmann:  Der  Hirte  des  Hermas.  Konigsberg 
1835  et  Hilgenfeld:  Die  apost.  Vater  p.  165  sqq. 


10)  Prolegg.  p.  XCIV.  sqq.  12)  Die  apostol.  Vater  p.  161  el  179. 

11)  L.  c.  p.  8.  13)  Der  Hirte  des  Hermas  p.  28. 


XLII  PROLEGOMENA. 

6.  Ad  iiostros  usque  dies  graecus  Pastoris  innoluerat  textus  non 
iiisi  ox  parliculis,  quae  apud  Clementem  AlexaiKlrinum ,  Origeiieni, 
niaxime  in  Doctriiia  ad  Antiochum  diiccm,  apud  Eusebium,  inter  Atlia- 
nasii  supposilitia  a  Monttauconio  edita  sparsini  et  intercise  invenla 
erant.  Uaiiinum  quodammodo  resarcivit  versio  vetiis  latina  integra, 
lidelis  ea  plus,  quam  elogans,  s(id  alias  niendis,  alias  corruptionibus 
scateiis.  Ignoramus  auctoreiii.  lain  Tertulliaiii  aevo  iii  Africa  per- 
quam  uotam  eam  fuisse  ipse  iiidicare  videtur. 

lac.  Faber  (Stapulensis)  priinus  Pastorem  evulgavit  Parisiis  a. 
1513  el  quidem  salis  correcte.  Nam  Cotelerii  editio  PP.  App. 
Parisiis  a.  1672,  etsi  Iria  Mss.  is  coiisiiltasset,*)  haud  raro  in  parte  cri- 
tica  editioiii  priiicipi  posthal)eiida  est.  Edilionem  Cotelerianam  emeii- 
datiorem  Fabricius  dedit  in  Cod.  apocryphor.  nov.  test.  T.  III. 
HandHirgi  a.  1719. 

Alterani  latinam  iiiterpretationem  Pastoris,  et  eam  integram,  nos 
primi  ex  Codice  Palalino  150  saec.  XIV  in  lucem  protulimus,  a  vul- 
gata  illa  centies  iii  melius  declinantem ,  ambiguisque  in  casibus  fere 
semper  praestantiorem. 

Verumtanien  cum  iitraque  versio  eiuscemodi  sit,  ut  haud  raro 
senteiitia  cx  corruptione  vix  sana  enucleari  queat,  summum  restabat 
desiderium  graeci  textus  post  tot  obblivionis  saecula  reperiendi.  Id 
contigit,  ut  certe  videtur,  praeter  spem.  Etenim  τον  ποιμένα  ex  monte 
Atbo  C.  Simonides  Lipsiam  nuperrime  attulit,  qiii  paulo  post  im- 
pressus  in  lucem  exiit:  „Hermae  Pastor  graece.  Primiim  edidit  Ru- 
dolphus  Anger.  Praefationem  et  indicem  adiecit  Guilielmus 
Dindorf.    Lipsiae  1856." 

In  Praefatione  sua  (p.  v.  sqq.)  R.  Angerus  de  extcrna  Codicis 
conditione  baec  scribit :  „Foiis  autem,  ex  quo  proxime  bausimus,  duplex 
est:  tria  codicis  nuper  in  Graecia  reperti  folia  et  apograplion  reliqua- 
rum  eius  codicis  partiuni;  quae  quidem  omnia  a  C.  Simonide  Li- 
psiam  perlata,  postquam  eorum  fides  diligenter  explorata  est,  in  usum 
bibliolhccae  academicae  a  Gersdorfio  V.  111.  comparata  mibique  ad 
hanc  editionem  adornandam  liberalissime  coiicessa  sunt." 

„In  his  igitur  coniuiictis  imiversus  Hermae  liber  continetiir  usque 
ad  inilium  capitis  XXX.  Similitudinis  IX.;  neqiie  desuiit  praeter  finem 
huius  capitis  nisi  septem  totius  opusculi  capila  postrema.  Smgulatim 
tria  illa  codicis  ipsius  folia  exitum  Mandatonim  et  maiorem  Similitu- 
dinum  partem  complecluntur,  b.  e.  ea,  quae  typis  expressa  siint  a  p. 
51.  lin.  21.  ad  p.  75.  1.  29  et  a  p.  96.  1.  22.  iisque  ad  fiiiem.  Qiiae 
si  cum  ambitu  totius  bbri  conferuntur,  codicem  integrum  folia  decem 
comprebendisse  apparet,  quattuor  quae  antecederent  foliis  Lipsiensibus, 


•)  Cot.  in  praefationc:  ,.Pastor  Ilermae  exit  emeiidalior  ac  defaecalior  e  tribiis 
mss.  Codd. :  primo  Bibliolhecac  S.  Gemiani  supra  alios  veteri,  bonae  fidei  magnae- 
que  auctoritalis,  sed  mutilo:  secundo  recentiori  et  ita  a  libris  imprcssis  diverso  ut 
legenli  incideiil  isthaec  suspicio  aliam  complecti  ab  evulgata  interpretaliouem:  debe- 
tur  ille  Bibliothecae  S.  Victoris.  Terliiim  nec  adeo  similem  Editioni  ac  primum, 
iiec  adeo  dissiinilem  ut  secundura,  serius  offendi  apud  Carmelitas  Excalceatos 
Suburbii." 


HERMAS.  XLIII 

inlemiedia  duo,  uiium  post  ultimum  foliuiii  Lips.  positum,  iii  quo 
illa,  qiiae  iiunc  detlciunt,  perscripta  esseiit,  vix  luiiiis  illa  paginae  spa- 
lium  excedeiitia/* 

„  lam  vero  Iria  illa  folia  (quae  „codicis  Lipsiensis*'  vocabulo  appella- 
biuius)  chartacea  sunt,  foniia  octonaria  eaque  uiaiore  exarata  saec. 
XV.  ineunte  vel  medio." 

Sed  de  critico  eiusdem  Msti.  valore  G.  Diiidorfius  in  altera  Prae- 
fatione  (p.  XXVI)  ita  iudicat,  ut  eius  auctoritas  nequaquam  oinnibus 
nuineris  aLsoluta  habenda  sit,  si  cum  iiiterpretatione  latiua  conferas, 
vel  altera  alteram  mensuraveris.  ,^am  (inquit)  etsi  textus  Graecus 
queiu  nuiic  primiuii  edimus  passim  int^grior  est  quam  interpretatio 
Latina,  longe  niaior  lanieii  eorum  locuiiim  iiumerus  est,  qui  iii  codice 
Graeco  vel  corrupti  vel  defecti  sint,  sed  interpretis  Latini  ope,  qui 
exeniplari  Graeco  multis  quam  noslrum  seculis  aiiliqiiiore  usus  est, 
in  integrum  reslitui  possint." 

Haec  igitur  editioiiis  priiicipis  Hennae  Graeci  auctores.  lamvero 
C.  Tischendorf,  de  proinovendo  libro  nostro  oplime  meritus,  iion 
modo  totum  textum  Graecum  ipsius  opera  ex  fonlibus  scienter  erutum 
Latinis  textibus  noslris  adiuiiget,  sed  etiam  quid  de  auctoritate  Graeci 
huius  textus  a  Simonide  reperti  staluendum  sit,  luciilenta  dissertatione 
demonstrabit. 

Versio   Italica:    11   Pastore   di    Sant'  Erma   volgarizzato   da 
Don  Gio.  Battista  Gallicciolli.    Iii  Venezia  1796. 


DE  HERMA  GRAECO  LIPSIENSI. 


Constat  inter  viros  doctos,  duo  inprimis  codices  a  Simonide 
Symensi  Lipsiae  niiper  prolaios  esse  qui  multorum  admirationem  ex- 
citarent,  alterum  Uranii  palimpsestum ,  alterum  Pastoris  Hermae  qui 
dicitur.  Atque  illum  quidem,  non  mediocri  artificio  ita  comparatum 
ut  viros  scripturae  Graecae  iii  membraiiis  antiquissimis  adhibitae  to- 
tiusqiie  rei  palaeographicae  paullo  imperitiores  aliquamdiu  falleret,  ut 
primum  nobis  videre  coiitigit,  pro  formis  lilterarum  male  inter  se 
mixtis  ac  membranae  ralione  a  libris  palimpsestis  iisque  antiquissi- 
mis  mirum  iii  modiim  diversa  sine  ulla  dubitatione  falsum  esse  do- 
cuimus.  Quae  res  a  nobis,  qui  omnium  soli  codices  Graecos  anti- 
quissimos  in  iisque  palimpsestos  qiii  supersunt  longe  plerosqiie  ubi- 
que  terrarum  perquisivimus  et  cum  studio  tractavimus,  aliter  ne  po- 
tuit  quidem  tieri,  neque  opinor  magnam  laudem  habet.  In  Herma 
vero  magnus  ille  artifex  Symensis  alio  fraudis  modo  functus  est. 
Hiiiiis  enim  textus  quum  minorem  partem  tribus  foliis  chartaceis  sae- 
culi  fere  decimi  quarti  ex  Atho  monte  attulisset,  maiorem  siia  manu 
eodem  in  monte  exscripsisset,  utrasqiie  istas  pretiosas  libri  pretio- 
sissimi  reliqiiias  Graecas  ut  venderet  atque  ad  edendum  cederet  ro- 
gatus,  consensit  quidem,  sed  praeter  tria  illa  antiqua  folia  non  tra- 
didit,  nec  emptori  nec  editori,  nisi  quae  de  apographo  suo  in  Atho 
monte  confecto  riirsus  Lipsiae  incredibili  perfidia  transscripserat. 
Cuius  ille  rei  duas  maxime  caiissas  habuit.  Quum  enim  materiem 
quaerebat  novi  codicis  Hermae  palimpsesti  fingendi,  quem  quidem 
revera  brevi  post  successu  pari  fere  atque  audacia  in  lucem  protulit; 
tum  vero  praevidendum  sibi  putabat  ne,  quae  suspicio  Rudolpho  An- 
ger  viro  doctissimo  suborta  erat,  Graeca  sui  codicis  e  Latinis  con- 
versa  crederentur.  Propterea  quicquid  suspicionem  eiusmodi  coiiiir- 
maturum  videbatur  libere  correxit,  locos  iam  ab  antiquis  scriptori- 
bus,  iit  Clemente,  ut  Origene,  ut  auctore  Doctrinae  ad  Antiochum, 
Graece  allatos  ita  retractavit  ut  suum  textum  ad  vetera  fragmenta 
conformaret ,  lacuiias  Graeci  textus  collato  Latino  repertas  ipsa  La- 
tina  vertens  explevit,  alia  denique  multa  mira  temeritate  miitavit. 
Quibus  de  rebus,  et  ad  falsum  Uranium  et  ad  Hermam  falsatum  per- 
tinentibus,  imprimis  qui  factiim  sit  ut  Simonidi  dudum  famoso  tantae 
tamque  multiplicis  fallaciae  locus  daretur,  qiium  a  nobis  mira  inso- 
lentia  lacessitis,  tum  ab  Alexandro  Lycurgo,  iiivene  docto  optimaeque 
spei,   celeberrimi  herois  prole,  satis  expositum  est  alibi^).    Ipsi  qui- 


I)  Cf.  Enlhullungen  uber  den  Simonides-Dindorfschen  Uranios.  Zweite  zu 
einem  Geschichtsabriss  iiber  Simonides,  den  Hermastext  und  das  Leipzig-Berliner 
Palirnpsest   erweiterte ,    sowie  mit  Berichten   und  palaeographischen  Erlauterungen 


DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE. 


XLV 


dem  falsum  illiid  Simonidis  apographiim  ad  editionem  principem  ad- 
hibitum  ad  himc  usque  diem  non  vidimus,  ut  nec  ipsum  falsarium 
uiiquam  videre  contigit;  folia  ex  Atlio  allata  prinium  aiUe  ociilos  ha- 
biiinius  medio  mense  lanuario,  lil)iH)  dimnivirorum  doctissimorum  R. 
Anger  et  G.  Dindorf  diidum  tniilgato. 

Postquani  vero  perspeciis  vario  modo  hominis  versiitissimi  do- 
lis  laudabili  cui*a  prospecluni  ost  ut  eae  schedae  qiias  ad  vetiistum 
codicem,  saeculi  fero  quarli  decimi,  in  Atho  montc  ille  olim  con- 
scripsei*at,  e  custodia  Berolinonsi  Lipsiani  porferrontur,  miitala  res 
pst.  lani  eniiii  non  tam  de  Sinionidis  lide  qiiaiii  de  auctoiutate  co- 
dicis  in  Atlio  monte  inventi  agobatur.  Ante  omiiia  vpro,  qiiiiin  edi- 
tio  nieiise  Deceiiu)ri  aiuii  praeterili  vulgata  paene  tota  iuutilis  red- 
dita   esset*),    ipse   textus   denuo  edendus  erat.    Cuius  rei  curam  ut, 


( 


Prof.  Tischendorfs  und  Anderer  vermehrte  Auilage.  Von  Alexander  Lykurgos. 
Leipzig,  1856.  Urauium  et  virum  cl.  Lepsium  qiiod  atlinet,  cf.  eliani  Literarisches 
CeDlralblatU     Herausgegeben  voii  Zarncke.      1856.     Nr.  IS  et  20. 

2)  Hoc   iudicari    velini   ad  pauca   haec    excmpla   lextus  Simonidei    in   ed.   pr. 
exhibUi,   iaxU   posito   textu    apographi   ia  Atho    monte    facti.      Panca  dixi;   qiiippe 
e  namero  locornm  fere  qiiingentario  selecla  siint. 

Ed.  nostra  ex  apogr. 
Tavict  a^aojx^  ae,  Inv  Ιμμεί- 
ν^ς^  xctl  πάντκς  ϋώζει  τους  τά 
τοιαύτα  εργαζομένους.  "Οβοι  ak 
h'  αχαχίίΐ  y.al  άπλότητι ,  ούτοι 
κατισχύσονσι  πάύης  πονηρίας, 
καϊ  παραμένονσιν  (ίς  ζωην  αΐώ- 
νιον.  Μακάριοι  πάντες  οί  Ιργα- 
ζυμενοι  την  όικ.αιοαύνην  άδι- 
ά<ρχ)^αρτον  εχουβιν  εως  αϊώνος, 
"Ερεΐς  oh  Μα'ξίμφ  Ίόου  ϋ^λίψις 
άρχεται'  Ιάν  ύοι  ψαν^,  πάλιν...' 
Ιγγνς  κύριος  τοΤς  έπιστρεφομιί- 
νοις,  γ^γραπται  h  τ  φ  Έλιίάά 
καϊ  Μωδηδ  τοις  προψητεύοααιν 
ίν  τ^  ^ρημφ  τώ  λαφ.  Cf.  infra 
Vis.  II,  3. 

Γράιρεις  ουν  δυο  βιβλιάάρια, 
χαΐ  πέμψεις  ϊν  Κλημεντι  καϊ  ίν 
ΓραπτΤι.  Ιΐ^μψει  ουν  Κλημης. 
εΙς  τάς  ^ξο)  πόλεις'  Ικείνο» 
γαρ  Ιπιγέγραπται'  Γραπτή  ά^ 
....  τάς  χήρας  καϊ  τους  ορφα- 
νούς, 2!ύ  (Η  αναγνώσεις  εΙς 
αυτήν  τήν  πάλιν  μετά  των  πρε- 
σβυτέρων των  προϊσταμένων  της 
εκκλησίας.     Cf.  infra  Vis.  II,  4. 


Ed.  pr. 

Ταύτα  σέσωκέ  σε.,  εΐ  παραμένεις  τού- 
τοις' ίασον  Ιχείνας'  χαϊ  πάντας  σώζει 
τους  τά  τοιαύτα  ίρ^'αζομένονς.  '^Οσοι  όε 
iv  άχίΐχία  Χ(ά  άπλότητι  διάγονσι  τον  βίυν. 
ουτίΜ  χατισχνσουσι  πάσης  πονηρίας  καϊ 
παραμένονσιν  εϊς  ζωήν  αΐώνιον.  Μακά- 
ριοι πάντες  οΐ  εργαζόμενοι  τήν  δικαιοσύ- 
την  ούτοι  γαρ  μόνοι  φΟ^ορ^  ονχ  υπόκειν- 
ται. *Ερεΐς  di'  ISov  Ο^λίφις  έρχεται  με- 
γάλη σφόδρα'  χαϊ  εΐ  δοκεΐ  σοι,  άποστρά- 
ΐξη9ι  της  αμαρτίας  καϊ  (πίστρε\ρον  αυβ^ις 
προς  χνριον  πνεύματι  ταπεινώσεως'  Ιγγύς 
6  κύριος  τοις  Ιπιστρει/ομένοις,  ως  γέ- 
γραπται  (ν  οΐς  (λάλησε  το  πνεύμα  κυρίου 
ΜωσεΙ  δι*  ^Ελδάδ  χαϊ  Μωδάδ  τοις  προ- 
φητίύααύιν  iv  Ty  (ρήμφ  τω  λαφ.  Ed. 
pr.  pag.  9. 

Γρά^ρεις  δη  νύν  βιβλία  δύω,  χαϊ  δώσεις 
ίν  Κλήμεντι  κιά  ίν  Γραπτή.  Καϊ  Κλημης 
μίν  πέμ^ρει  εΙς  τάς  ίξω  πόλεις•  Ικείνο) 
γαρ  Ιπιγέγραπται'  Γραπτή  δΐ  νουΟ^ετήσει 
^"f  /Μ'^ζ  *«*  ^(*ύς  όρι^ανούς.  Συ  δΐ 
άναγγελεΐς  τοις  πρεσβυτέροις  της  εκκλη- 
σίας, καϊ  αναγνώσεις  τοις  λαοΐς  μετά  των 
προϊσταμένων.     Ed.  pr.  pag.  9  sq. 


XLVI  DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE. 

praeter  eos  quorum  est  editionem  principem  resarcire,  et  ipsi  in  nos 
susciperemiis  qiiitl  in  caussa  fiierit,  breviter  dicendum  est.  Quum 
enim  editionem  Patrum  Apostolicorum,  ab  Alberto  Dressel,  viro 
doctissimo  deque  sacris  litteris  bene  merito,  investigandis  Romana- 
rum  bibliotbecanim  tbesauris  longo  ex  tempore  praeparatam,  biblio- 
polae  Lipsiensi  aestiimatissimo  ut  typis  vulgandam  susciperet  siiade- 
bamus,  paiicis  aiite  diebus  quam  princeps  Graeca  Hermae  editio  pro- 
dibat,  eidem  fidem  dedimus  Graecum  Hermam  iiostra  opera  libro 
Dresseliano  insertum  iri.  Quam  fidem  eo  libentius  servavimus,  quo- 
niam  qiiae  et  in  tribus  antiquis  foliis  et  in  apographo  Simonidis 
scripturam  codicis  passim  non  satis  assecuti  legendi  difficultas  est, 
nos  versandis  antiqiiis  libris  Graecis  iiscjiie  ineditis  assuetos^)  exci- 
tavit  iit  textum  viris  doctis  traderemus  qiiam  fidelissime  excussum. 
Hoc  enimvero  nec  per  eas  textus  partes,  quas  ex  ipsis  tribus  fo- 
liis  antiquis  adhibito  insuper  Simonidis  apographo  haurire  licebat, 
factum  esse,  diligenti  coUatione  instituta  locis  multis  luculenter  pro- 
batiim  est/) 


βλέπω    ίδωλιον    χείμενον    Ιλεφάντινον,  \     βλέπω     αυμ^ρέλλιον    χείμενον 


χαϊ  ^πϊ  του  εδωλίου  προσχεφάλαιον  λι- 
νουν ,  xca  Ιπάνω  ^έχειτο  Ιξηπλωμένυν  λευ- 
χόν  χάρπασον.    Ed.  pr.  pag.  10. 


Ιλεφάντινον ,  xca  ΙπΙ  του  συμ- 
■φελλίου  ^εΐΊο  χερβιχάριον  λι- 
νουν,  χαΐ  Ιπάνω  λεντίου  Ιξηπλω- 
μένον  λίνον  χαρπόσιον.  Cf.  infra 
Vis.  III,  1. 

3)  Ut  praetereamus  codicum  Novi  et  Veteris  Testamenti  anliquissimorum  textus 
voluminibiis  novem  a  nobis  editos,  in  Actis  App.  apocryphis  (1851)  et  Evangeliis 
apocryphis  (1853)  libellos  ante  inedilos  foras  dedimns  quattuordecim.  Accedunl 
plura  quac  libro  nostro  Anecdolorum  sacrorum  et  profanorum  (1855)  continentur, 
item  quae  ad  edendas  Apocalypses  apocryphas  praeparavimns,  item  scholia  libri 
sexagesimi  Basilicornm  ducentis  fere  foliis  a  nobis  e  difficillimo  codice  a.  1841. 
descripta  et  ab  111.  C.  Gu.  Ern.  Heimbach  a.  1850.  publici  iuris  facta,  item  alia. 

4)  Plerique  eiusmodi  errores  editionis  principis  parum  intellecto  antiquo  scri- 
bendi  modo  orti  siint.  Potiores  fere  hi  sunt.  Ed.  pr.  pag.  52.  habet  άμκρτίαις, 
ipsc  codex  αμαρτίας:  pag.  53.  codex  dicitur  ήτοιμάζων  habcre,  sed  revera  ha- 
bet  ετοιμάζων  (simili  modo  ε  saepe  in  cod.  scriptum  est) :  pag.  54.  ed.  pr.  αγαλ- 
λιώ μένος  (in  appendice:  -ωμένως^),  cod.  oninino  habet  άγαλλιωμε'νως  extre- 
mis  litteris  compendio  expressis:  ibidem  ed.  pr.  t^  νόμφ  et  e  coniectura 
τον  νόμον,  at  in  ipso  cod.  ex  τφ  νόμφ  coirectum  est  τον  νόμον:  pag.  56. 
ed.  pr.  (xal)  ευχαριστεί,  cod.  ευχάριστων:  ibidera  ed.  pr.  ϋυνίει  (cod.  συν- 
ηει);  at  ipse  cod.  συνηκεν  habet:  ibidem  teste  ed.  pr.  cod.  habet  συιόντες, 
quod  per  eiTorcm  pro  συνιόντες  lypis  exscriptum  videlur;  ipse  cod.  vero  ϋυν- 
ιέντες  tueUir:  pag.  59.  cd.  pr.  αγρούς,  cod.  άγρόν:  pag.  60.  ed.  pr.  αυνευ- 
δόχησεν,  cod.  αυνηυδόχησεν:  pag,  61.  cd,  pr.  τα?,  sed  codex  σας:  ibidern  ed. 
pr.  ix  {β ε)  των,  cod.  χαϊ  Ικ  των:  pag.  63.  cd.  pr.  ηχουον  αύτάς,  item  ϋύνιε 
αύτάς,  cod.  vcro  ηχουον  αυτά  et  σύνιε  αυτά:  pag.  65.  ed.  pr.  αποβάλετε, 
cod.  αποβάλλετε:  pag.  67.  ed.  pr.  εβαλλεν ,  cod.  εβαλεν:  pag.  70.  ed.  pr.  χε- 
λεύσεις  et  ex  einendationc  χελεύσι^ς ,  cod.  omnino  χελεύσι^ς:  ibidem  ed.  pr. 
Ό^λίβονται,  cod.  ϋ^λιβήσονται :  pag!  71.  ed.  pr.  όοχεί  et  e  conieclura  δει,  ipse 
vero  cod.  όεΐ:  ed.  pr.  Ιπεάίάουν,  cod.  Ιπεόίδοσαν:  pag.  75.  ed.  pr.  χαρπους, 
cod.  χαρπόν:  ibidem  cd.  pr.  περίζωσον,  cod.  περίζωσαι:  pag.  98,  ed.  pr.  ποι- 
χίλαι ,  cod.  ποικίλα:  pag.  99.  cd.  pr,  τον  ^εον,  cod.^i/fov;  101.  ed.  pr.  (το) 
όν.,  sed  ipse  cod.  το  όν.:  pag.  105.  ed.  pr.  δεχάτου{ρυ),  sed  ipse  cod.  δεκάτου 
(ulliraa   syllaba  compendio  expressa)  ου:  itera  pag.  107.  ed.  pr.  δωδεκάτου  {του) 


ι 


DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE.  XLVII 

lamvero  in  percensendo  Graeco  isto  Hermae  qui  putatur  textu, 
qiiem,  ut  maximain  certe  partem  ex  lalsatis  Simonidis  schedis  lia- 
biiit,  editor  princeps  summao  aiitiquitati  Christianae  vindicaiiduni 
duxit  ciim  eotpie  midti  litteris  Christianis  gratulati  siiiit,  mox  inveiii 
qiiibus  veliemeiiter  offendereni.  Erant  eiusmodi  qiiae  milii  suspicio- 
nem  commoverpnt ,  Graeca  a  Simonide  felicitor  illa  quidem  reperta 
neqiie  ullo  modo  ab  ipso  iicta  ((piid  quod  nc  legendo  quidem  codici 
par  erat?)  noii  tam  altero  post  Chr.  saeculo  quani  aetate  media  orta 
esse,  nec  eum  praebere  texriim  iinde  vetus  interpres  Latiniis  bauserit, 
sed  qiio  quis  deperditum  Grapciim  compensaverit  Latiiia  coiivertens. 

Qiiae  aniniadverteram,  pro  rei  qnae  mibi  videbatur  gravitate 
facere  noii  potui  qiiin  cum  editore  principe  viro  S.  V.  comnumica- 
reni,  iioii  praeteriens  qiiid  hicis  eaiidem  ad  quaeslionem  alTerret  nova 
textus  Latini  receiisio  ab  AU).  Dressel  ex  cod.  Palatino  Romano  bausta. 
nie  vero,  quo  expbcaret  nesciens,  nec  ignorans  quaiitopere  a  falsato 
Simonidis  apograplio  verum  diiTerret,  φlamquam  iion  negligeiida  pu- 
tabat  a  me  primiim  observata,  qiiorum  auctoritatem  magnopere  au- 
geJjat  locus  ex  bistoria  fraudis  Simoiiideae  Lipsiensis  iam  notissi- 
mus*^),  tamen  meam  iii  seiitentiam  baiid  concessit:  urgebat  enim 
quiim  alia  quaedam  —  ut  ράξαί  Maiid.  X,  1.  collaio  ρήξαι  apud 
Clementcm  Alexandrinum  ^)  —  lum  eiim  qiii  inter  textum  ex  Atbo 
nionte  ad  nos  advectum  et  Graeca  Hermae  fragmenta  a  veteribiis 
allata  esset  egregium  conseiisiim.  Quiluis  diligeiiter  perpensis  iit 
meam  mutarem  senteiitiain  moveri  noii  potiii.  Quum  autem,  ut  ex 
ipsa  ed.  pr.  modo  exscriptum  est,  quaeslio  in  imiversa  hac  caussa 
grayissima  sit  de  fontibus  fideque  fontiiim  texlus  Graeci  a  Simonide 
invenli,  nobίsφIe  bac  de  re  longo  aliter  videatiir  atfpie  editori  prin- 
cipi,  qui  niriosa  disertaqiH»  ox})licatioiie  aiitiquissimam  Graecam  tex- 
tus  illius  originem  doceni  studuit  sibique  „satis  superque"  (pag.  XV.) 
doaiis.se  \idetur,  difemus  brevitcr  —  quemadmodiim  per  otiiim  licet 
albonim  niole  iiunc  ipsiim  obrutis')  — •  qiiibus 'potissimum  argumen- 
tis  nostra  nitatur  sententia. 

Respicienti  ad  argiimenta ,    quibus  vir  doctissimus  Anger  textum 

sed^ipse    cod.    δωδεκάτου   (ut   ante)   τοΐι:    ibidem  ed.   pr.  ημών ^  e    coniectura 
υμών;   scd   ipse    cod.    pririi.    manu  coirectum  habct  υμών.     inter  ca  qiiae  primi 

leginiii.s  estjiimil.  IX,  24.  άδιατάκτοις,  cuius  loco  od.  pr.  « habet.     Adde 

siipra  pag.  74.  ed.  pr.  τάγματα^  sed  ipse  cod.  τάγμα. 

δ)  Cf.  Enlhulliingcn  fiber  dcn  Simonid.  Dind.  Uraiiios.  Zweitc ,  vcrmehrle 
Aiifl.  Von  Alex.  Lykurgos,  pag.  5.  not.  1.  Acgre  fercndiirn  osl  qiiod  liac  dc  re 
in  prolegomenis  ed.  pr.  nihil  proisus  relaliim  cst,  ijuamquain  a  pag.  indc  XI.  us- 
qiie  ad  XXIIi.  quaeslio  tniilatiir  „iii  iiniversa  hac  caussa  gravissima,"  iitrmn  fra- 
gmcnta  Grafca  Lipsifinsia  „tcxliim  continoaiil  priiicipalcm,  ati  ex  antiqiia  dfmiim  in- 
lerprflatione  laliiia  in  scrmonom  graccum  convcrsa  sial  rnorc  acvi  pulissimiim  me- 
dii  tcmporihus  haud  inusitalo.'* 

6)  Al  in  Clcmerite,  qiiem  ad  edcridiiiii  codices  pauci  nec  aiiliquilale  aiil  lioni- 
lale  excdlcnles  adhibiti  siint,  irili-ipR-s  Ilormae  Graeciis  aotalc  riicdia  ip.siim  (5«^«/, 
a  librariis  ctim  Irila  vocc  άηξ(α  pfrniiilatimi,  faciN;  invcMin;  polorat.  Celcnini 
οά'ξία  —  accentus  in  apograpbo  cl  foliis  oodicis  saopo  coiilra  N'gf;m  posili  sunl 
—  oplimc  rcspotidel  Lalino  „di-ii<ial,"  „a<lli(lal."  Aptid  Siii.lam  «si:  ^ηξαι  άντϊ 
τον  χαταβαλίΐν  ουτο)ς  >ίπολλόόο)()ος.     Cf.  oliam  Sl(;j)b.  Thcs,  sub  ca  voce. 

7)  Prclum  exerccnt  ijdilio  Vil.  noslia  Novi  Tcslaineiili  ciilica  cl  volumcn  11. 
Moniimcntornm  sacroniro  incdiloniin. 


XLVIII  .  DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE. 

archetypum  Lipsiensibus  fragmentis  superesse  probavit,  non  satis 
caiite  factum  videtur  qiiod  magna  ab  eo  vis  tributa  est  iis,  quae 
passim  rectiiis  in  Graecis  cpiam  in  Latinis  editis  leguntur,  nec  magis 
quod  „magni  in  ea  caiissa  momeiiti"  dicitur  (pag.  XXI.)  quod  novus 
Graecus  lextus  nonnulla  cum  solo  codice  Dresdensi  „ante  nondum 
Cullato''  comimiiiia  ba])et.  Quiim  enim  de  „more"  quaeratur  „aevi 
potissiimim  medii  temporibus  haiid  inusitato"  (}3ag.  XI.)  vetera  La- 
tina,  etsi  ipsa  e  Graecis  olim  fluxissent,  in  sermonem  Graecum  con- 
vertendi,  quid  tandem  refert  iilrum  Latinus  codex  conveniens  cum 
Graeco  iam  coUatus  sit  nostris  temporibus  necne?  Sed  id  per  se 
clarissimuni  est.  Cobaeret  vero  cum  eo  quod  Latimis  textus  plerum- 
que  editus,  cjiiem  vitiosissimum  esse  locis  plurimis  appai*et,  iii  aesti- 
manda  Graeci  textus  praestantia  pluris  fit  quam  par  est.  Si  enim 
vel  maxinie  probatum  est,  Graecum  eum  de  quo  agitur  texlum  non 
posse  e  vulgato  nostro  Latino,  etiamsi  ad  bonos  nonnullos  codices 
passim  corrigatur,  petitum  esse,  tamen  parum  id  ad  exemplaria  valet 
vetera  Latina,  quae  bomini  aetatis  mediae  praesto  fuisse  ponendum 
est.  Ad  illa  taiiquam  vulgatis  multo  saniora  inquirentem  ducere  de- 
bebant  ea  ipsa  qiiae  ex  pluribus  codicibus  meliora  et  cum  Graecis 
convenieiiliora  innotuenmt.  Inde  vero,  in  ea  quae  est  de  fontibus 
qiiaestione,  commendatio  Graeci  textus  a  Latiiio  profecta  non  modo 
noii  augetur  aut  coniirmatur,  sed  etiam  magnopere  labefactatur.  Haec 
ut  antc  oninia  dicerem,  ea  quam  ad  hanc  quaestionem  solvendam  ha- 
bet  gravitas  fecit  codicis  Palatini  ab  Alberto  Dressel  nuperrime  de- 
mum  excussi.  Nimirum  illo  solo  plurima  eoriim  qiiae  ad  praestan- 
tiam  Graeci  textus  prae  Latino  demonstrandam  a  cl.  Angero  pro- 
lata  sunt,  irrita  redduntur.  Habet  enim,  ut  aliquid  certe  exemplorum 
addamus,  Yis.  II,  4.  „per  te"  (Graece  δίά  οοΰ),  non  „aperte";  Sim. 
VIII,  10.  „difficile  aiitem  aliqiiis  eorum  morietur"  (Graece  δνΰκόλως 
δε  TLg  αυτών  άπο^ανεΐταή,  non  „difficile  autem  movebimtur" ;  Mand. 
VI,  2.  „fidelis"  (Graece  πιΰτότατος),  non  „felicissimus" :  cf.  prolegg. 
ed.  pr.  pag.  XXI.  Item  Maiul.  IV,  1.  pro  vulgatis:  „tii  autem  sem- 
per  memor  esto  domiiii,  oinnibus  horis,  et  mmquam  poccabis"  Pal. 
codox  habet:  „sed  coniiigis  semper  memor  tuae  careliis  (fortasse  po- 
tius  caveljis?)  hoc  peccatum"  (Graece  της  δΐ  οής  μνημονενων 
πάντοτε  γυναικός  ουδέποτε  διαμαρτηΰεις).  Item  Ais.  Π,  1.  pro 
vulgatis  „Cum  vero  proficiscerer  cum  his"  (qiiod  ipsiim  Alb.  Dressel 
recle  edendum  curavit  „Cumis")  habet:  „Cum  apiid  regionem  Cuma- 
norum  iter  facerem"  (Graece  πορενομενου  μου  εΙς  Κωμ7]ν.  Antea 
εΙς  Κώμας).  Item  Vis.  IV,  2.  pro  „praesidia"  habet  „flagella"  (Graece 
μάύτιγας).  Cf.  prolegg.  ed.  pr.  pag.  XX.  Quae  autem  in  his  con- 
spicua  est  Palatini  codicis  cnm  Graeco  textu  nostro  cognatio,  cam 
qiiam  volo  gravitatem  eo  magis  babet  quoniam  passim  etiam  sunt 
quibus  viilgatus  Latinus  multo  propius  quam  Palatinus  ad  Graecum 
accedit:  hiiic  enim,  praesertim  quum  codex  Palatinus  anliquitatis 
laude  minime  praestet,  proclive  est  ad  talem  concludere  codicem  ali- 
quot  saeculis  antiquiorem,  qui  qiiae  in  recentioribus  sparsae  inve- 
niuntiir  coniunctas  in  se  auctasque  continuerit  lectiones  Latinas,  ab 
interprete  Graeco  eiusdem  aetatis  expressas. 


DE  HERMAE  GR.  LlPS.  FOME.  XLIX 

Haec  igitur  contra  probabilitatom  argiimentationis  iii  ed.  pr.  col- 
latis  inter  se  Latiiiis  et  Graecis  propositae  ilicta  sunt.  Taiiien  ne 
iniquis  aestimatoribus  iusto  plus  dixisse  videamur,  probe  sciimis  posse 
etiam  taleiii  interpretationem  Latinam  cogitari,  quae  suniina  fide  Grae- 
cum  reddat  arcbetypum,  uiide  si  quis  Graeca  interpreli  potius  quam 
auctori  deberi  coiicludat,  nugas  agi.  Nostra  vero  caussa  longe 
aliter  habet. 

Necpie  vero  niagis  acquiescendum  iii  eo  existiino,  quod  inter 
excerpta  vetera  et  Graecum  textum  nostruiii  insignis  inventa  est  con- 
sensio.  Quid  enim,  quaeso,  obstat  quominus  interpretein  Graecum 
iiiedii  aen  excerpta  vetora  bene  nosse  collectaque  liabuisse  statua- 
iiius?  Si  ciii  e  doctis  illorum  temporum  bominibus  iii  mentein  ve- 
nerit  librum  Hermae  ex  sunniia  antiquilate  Cbristiana  claruin  ad  com- 
pensaudum  deperditum  arcbetypuni  Graece  reddere:  quid  mirum  si 
eum  ante  circunispexisse  inveiiiamus  Graeci  libri  fragmenta?  Hanc 
iii  rem  quae  a  cl.  Aiigoro  (I.  1.  pag.  XI.)  scripta  video:  „illico  res 
eo  coiificitur,  quod,  quum  illa  scripta  sint  diu  anteqiiam  graecae 
huius  libri  particulae  ex  veterum  operibus  colligi  coeptae  sunt,  ta- 
iiien  cum  his  excerptis  egregie  consentiunt",  qiiid  sibi  velint  non 
satis  assequor.  Quid  enim  tandem  ad  codicem  quarti  decimi  vel,  ut 
iii  ed.  pr.  statuilur,  quinti  decimi  saeculi  —  ut  acquiescamus  iii  co- 
dicis  antiquitate,  quam  ipse  interpres  loiige  superet  necesse  est  — 
recenliores  i)articuiai*iim  Herniae  Graecarum  collectiones  pertinent, 
quandoquidem  quaeritur  aii  qiiis  medio  aevo  eiusmodi  particulas  in 
velerum  operibus  servatas  ad  Latina  Graece  vertenda  adliibere  po- 
tueril  ?  Qua  aelatc  iiibil  frequentius  fuisse  sciiiius  quam  veteruni 
ioterpretatioiies  colligere  indpqiie  catenas  aliosque  similes  libros  con- 
ficere,  padcm  aliquem  eumqu<•  Hennae  interprelandi  studiosum  labo- 
rie  8ui  subsidia  i.  e.  Graeca  <Musdeiii  Herniae  fragmeiita  ex  antiquo- 
nini  libris  coUegisse,  ({upm  tandoin  inirum  lia])et? 

Sed  i)aullo  accui-alius  diceii(hun  est  qiiae  revera  coiisensio  iii- 
vpnialur  inter  textum  iiostmiii  et  Graeca  veterum  exccrpta.  Est  enim 
piusmodi  ut  passim  verba  ipsa  singula,  nec  exceplis  particulis,  egre- 
gif?  coiivenianl,  passim  vero  sat  multa  diiferant.  Qua  de  re  ita  sen- 
tiendiini  iiobis  vidctiir,  intprpnitem,  qiia  laudabili  esset  diligentia, 
(irafH-a  variis  hjcis  excerpta  noii  uliqiK*  anteposiiisse  Latino  textui 
n  8P  vprliMido,  nisi  fortp  illa  prorsus  ad  liuuc  (inadrarpiit.  Cotpnim 
iit  iii  aliis  niidlis  ila  ab  bac  partp  d.  Angpii  argimipntatio  gravitpr 
lalx^fartata  pst  rpcupprato  vpro  Siinoiiidis  apograpbo :  niniiruni  locos 
p|pros(piP  Grapcp  iaiii  «ipiid  vptpips  iiivpiitos  tpiiipraria  illa  Siinonidis 
invasit  iicpntia,  uiidp  taiitoppip  ppiidcbat  princPi)s  pdilio.  liistju•  o- 
mniiim  sit  locus  Visioiiis  II.  iani  ab  OrigPiiP  iii  libro  dp  Principiis, 
tantiinimodo  fragmpntis  siipprstitp,  pxsrriptus.  Il)i  (irjippiis  tPxUis 
Li|isipiisis  px  vpro  baiisliis  apograpbo  sic  bnbpt:  Γράφπς  ovv  Svo 
β{β)^δάρνα,  και  πίμφας  iV  Κλήμίντι  κ«1  έν  Γραπτι].  πίμψΗ  ονν 
Κ/.ημί^ς  ίίς  τας  ίξω  πόλας'  ixHvcp  γαρ  ΙπιγΙ-γραπταί  (rornipdiin 
vidpliir  |pvi  littpranini  ppnniitalirnip  px  Ιπι,τίτραηται)'  Γραπτή -Οε 
νονΟίτήΰΗ  (sic  fpip)  τάς  χήρας  καϊ  τους  ορφανούς.  6ν  Ot  άνα- 
γνώύίΐς  εΙς   αυτήν  την  πάλιν  μιτά   των  πρεΰβυτίρων  των  προϊ- 

ΐΆΤΚΕβ    APOST.  d 


L  DE  HERMAE  GR.  LTPS.  FONTE. 

ΰταμενων  rijg  εκκληΰίας.  Graecis  istis  mira  est  cum  Latino  textii 
eoque  vulgato  coiivenientia,  in  qiio  quum  iiihil  prorsiis_  differat  prae- 
ter  unuin  illud  prius  „autem",  cuius  loco  Graece  ovv  legitur,  ex 
auctoritate  Vaticani  codicis  „ergo"  reponendiim  est.  Ab  iisdem  vero 
Graecis  is  qui  apud  Origenem  textus  est  mirum  in  modum  diiiert. 
Ibi  est  enim :  Γρά'ψείg  Ούο  βιβλία^  κάί  δώβεις  εν  ΚλΎ^μεντι  και  fV 
Γραπτί].  καΐ  Γραπτή  μεν  νονΟ^ετηΰεί  τάς  χήρας  καΐ  τους  ορφα- 
vovgy  Κλήμης  δε  πεμ-ψει  εΙς  τάς  εξω  πόλεις'  ΰύ  δε  άναγγελεΐς  τοις 
πρεββιηέροις  της  εκκληΰίας.  Απ  igitur  dicamus  Origeiiem  scripsisse 
memoriter?  Minime  vero:  postquam  enim  de  Pastore  Hermae,  li- 
bro  a  noiinullis  dcspecto,  deque  ipso  quem  inde  allaturus  est  loco 
plura  dixit,  hunc  in  modum  pergit:  εβτι  δε  η  λεξις  αντη,  sigiiificans 
ad  verbum  se  suum  exemplar  exscripturum.  Nihilominus  pro  arche- 
typo  textum  nostrum  venditantibus  certe  uniim  reliqiium  est  effu- 
gium:  dicere  enim  licebit  —  Paulo  apostolo  teste  omnia  licent  sed 
non  omiiia  iuvant  —  diversas  fuisse  easque  Graecas  iam  tertio  sae- 
culo  Pastoris  Hermae  recensiones.  Quod  si  cui  videbitur,  equidem 
vereor  ne  Origenis  recensio  immensum  qiiantum  praestare  iudicetur 
alteri,  etiamsi,  quod  revera  non  est,  vel  maxime  cum  omnibus  con- 
veniat  quae  in  libro  incertissimae  aetatis,  qui  inscribitur  διδαβχαλία 
προς  ^Αντίοχον  ζίονκαν,  ^)  item  in  homiliis  Antiochi  qui  saeciUo  se- 
ptimo  vixit,  et  alibi  ex  Herma  exscripta  leguntur. 


8)  Addamus  exempla  duo  textus  Graeci  ex  liac  ipsa  Doctrina  pelita,  unde 
multo  probabilius  fit  fragmentis  Lipsiensibus  interprelationem  Lalini  lextus,  factam 
illam  quidem  adhibitis  veterum  excerplis,  qiiam  ipsius  Hermae  antiquum  texlum 
Graecum  contineri.  Mand.  XII,  4.  apud  nos  sic  legitur;  Ot  oh  Ιπϊ  τοις  χείλε- 
aiv  έχοντες  τον  xvqlov,  την  tTe  καρόίαν  αυτών  πεπωρωμε'νην,  y.ccl  μακράν 
οντες  από  του  &εού ,  έκείνοις  at  ίντολαϊ  αύται  σκληραί  εϊΰι  και  δΰαβατοι. 
Θέαβ^ε  ουν  νμεΤς ,  οι  κενοί  και  ΙλαφροΙ  οντες  Ιν  τ^  πίύτει ,  τον  κύριον 
νμών  εΙς  την  καρδίαν^  καϊ  γνωύεσϋ^ε  οτι  etc.  Eadem  ita  praebet  Doctrina : 
Οι  δε  ini  τα  χείΐη^  έχοντες  τον  κύριον,  την  δε  καρδίαν"^  πεπωρωμένην, 
καϊ  μακράν  οντες  από  του  κυρίου^^  δια  την  εαυτών  ρα^υμίαν,^  Ικείνοις  αι 
Ιντολαι  αύται  ΰκληραί  εϊαιν  καϊ  δυβκατόρΌ-ωτοιΛ  ΘέσΟ^ε  ουν  ύμεΐς,  οι  όλιγό- 
Λρυχοι^  καϊ  Ιλαφροϊ'^  ττι~'  πίστει,  τον  κύριον^  αδιαλείπτως^  εϊς  τάς  καρ- 
δίας^^  ύμών,^^  καϊ  γνώσεσϋ^ε  οτι  clc.  Duodecim  sunt  quae  hoc  brevi  loco  dif- 
feriml,  in  iisque  plura  non  levis  momenli.  κενοϊ  pro  όλιγόψυχοι  et  δύσβατοι 
pro  δυΰκατόρϋ-ωτοι  multo  magis  inlerpretationem  Latinorum  produnt  qiiam  va- 
rielatem  ciusdem  Graeci  textiis.  Cui  enim  tandem  in  mentem  venire  polerat  altc- 
rnm  pro  altero  scribere?  Tum  vero  Ιπϊ  τοις  χείλεσιν  accuratius  qiiam  iπi  τά 
χείλη  Latinis  „in  labiis  suis"  respondent.  Eadem  ratio  est  verborum  εϊς  την  καη- 
δίαν  (Latine  „in  corde")  pro  εϊς  τάς  καρδίας  υμών,  έλα(^ροϊ  οντες  h  τ^ 
(„qui  Icves  cstis  in  fide")  pro  έλαφροϊ  rj/,  την  δε  καρδίαν  αυτών  („cor  illo- 
riim")  pro  την  δε  ^«(ίοίίαϊ/  etc.  Neque  additamenta  illa  duo:  δια  την  εαυτών 
ρα&υμίαν  et  αδιαλείπτως  ad  licentiam  excerpenlis  referenda  videntur,  in  Latino 
vero  lexlu  parilcr  atqiie  in  Graeco  Lipsiensi  desunt.  Ceterum  Palatinus  codex  h. 
1.  deficit,  ac  possunl  facile  pauca  illa  eaque  levia  quae  inter  utrumqne  Graecum 
lextum  invilo  viilgato  Latino  conveniunt,  ex  varietate  Latina  derivari. 

Allerum  exemplum  praebet  Mand.  V.  per  totum  fere  caput  secunduni.  Ex  iis 
qiiibus  alter  lextus  ab  altero  differl  paiica  tantum  adscribainus.  Text.  Lips.  καϊ 
έκ  του  μηδενός  η  γυνή  η  ο  άνηρ  Ιν  πικρία  γίνεται  ένεκεν  βιωτικών  πρα- 
γμάτων etc.  Doclr.  καϊ  ούτως  πικραίνεται  άν>9ρωπος  ένεκεν  βι.  πη.  Text. 
Lips.  η  δε  μακροΌ^υμία  μεγάλη  Ιΰτϊ  καϊ  ϊύχυράν  δύναμιν  έχουσα  και  στι- 
βαρά  καϊ    εύβ-υνονμένη  ίν   πλατυσμφ  μεγάλφ ,    ιλαρά,  άγαλλιωμένη,  αμέ- 


DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE.  LI 

Sed  iam  ad  gravissima  sententiae  nostrae  argumenta  progredien- 
(liim  est,  qiiae  qiuim  ab  universa  sermonis  in  Graoco  textu  adhibiti 
ratioiie,  timi  a  singulis  quibusdam  pendent,  ([iioruin  caiissa  non  po- 
test  noii  ex  Latinis  repeti. 

Ac  de  illo  quidem,  de  universo  Ilormao  Graeci  sermone,  iam 
R.  Aiiger  et  G.  Dindorf  viri  doctissinii  in  prologomeiiis  editionis 
principis  dixerunt.  Quos  si  audimus,  „senno  ost  liellenisiicus,  qualis 
priniis  potissiiiium  duobiis  p.  Cbr.  n.  saeculis,  paiicis  tantuiii  iiiter- 
iiiixtis  aevi  serioris  foniiis,  iist(iie  propter  ipsaiu  lianc  raritatem  li- 
brariis  potius  quain  scriptori  atlribuendis."  Quod  iudiciiiin  inaxiinam 
certe  partem  a  fidsato  Sinioiiidis  apograi)bo  pepeiidisse  iioii  oblivi- 
scendum  est:  illiid  eiiiih  in  falsando  libello  inprimis  propositum  erat 
Simoiiidi,  adiuto  illi  quidem  doctrina  consilioqiie  bominis  Latiiie  pa- 
riter  ac  Graece  docti,  brevi  ante  detectam  fraudem  Simonideam  vita 
defuncti,  ut  qiiae  niiiuis  recte  vel  barbare  scripta  inveiiisset,  ad  me- 
liora  revocaret.  Aobis  vero  de  incorrupta  corporis  delicti  lioc  est 
codicis  barbai'ie  dicendiim  est:  barbariei  enim  nomen  non  possum 
quin  teneam.  Qua  iii  re  non  id  agimiis,  ut  fpiaecuniquc  vel  in  apo- 
grapho  vel  in  tribiis  aiUiquis  foliis  perperani  scripta  siiiit  —  sunt 
autein  perniulla^)  —  ipsi  tribuamus  li])ri  auctori,  neglecta  socordiae 
temerilatisque  librarioruiii  ratione,  quamquam  vitiosa  vel  barbara  sat 
miiJta  sunl,  (piae  videiidum  est  ne  niniio  studio  aut  praeiudicata  opi- 
nione  ipsi  scriptori  aljiudicentur.  Eorum  ex  geiiere,  de  quoriim  ori- 
gine  diibitare  possis,  haec  suiit:  ^νγατεραν,  γνναΐκαν,  τέβΰερα,  lii 
υόάτων,  πρεββυτης  pro  πρεόβύτις  ^  νπίνεγκαν  (l)is),  εκατάκρινας, 
επερωτηύα,  άπεδώχαβι,  ερρίπτονν,  ωχοδομουμ^ενον^  οίκοδομημένον, 
παραγεγόνει,  ε?Mfktτε,  έφεραν,  εδοκούύαν,  μη  δί-ψυχήοεις  (Visione 
IV.  cap.  1.  his  logilurj,  μή  ρα^νμήύείς ,  εάν  έχει,  εάν  άνεβη, 
Ιαν  ^εληοετε,  καν  επιμείν^  και  μή  μετανοήόει,  ο6ου  αν  εργά- 
oovraij  νϋα  αν  ακονβονται,  ίνα  ΟνντελεΙται ,  ίνα  γίνονται  και  γί- 
νωϋχοναι,  ίνα  μετανοήύωοι,  καϊ  ζηΰωνται^  κατορ^ώϋωνταί,  εκτεί- 
νας  ίαυτον    καϊ  προέβαλλε,    εάν  λαβών    καϊ   επιχει^ς,   το   ^ηρίον 


ριμνος  ουύα,  δοξάζουΟα  ..,  τιαραμένουβα  δια  παντός  πραεΐα  χαϊ  ησύχιος' 
αντη  ονν  ή  μακροί^,  χατοιχίΐ  μειά  των  της  πίατεως  εχόντων  όλόκληρον. 
'//  oi  6ξν/ολία  ττηώτον  μίν  μωρά  Ιατιν  ^A«r/(i«  τί  χαϊ  (ίφρων.  Doclr.  η 
Jk  μίίχοοΟ^.  μεγάλη  Ιστϊ  χαϊ  οχυρά,  (χονσα  την  δύναμιν  ϊσχνράν  χαϊ  χαΟη- 
μίνην  (ν  7ΐ)Μτνσμο)  μ(γάλο)•  Ιλαρά,  άγαλλκομ^ιη  χαϊ  αμέριμνος  ουαα  δο- 
ξάζΗ...  ηαηαμ(νουαα  δια  ηαντυς  [ίν]  πραύτητι  χαϊ  ησυχία.  Αυτή  ουν  η 
μαχροΟ^,  χατοιχεΐ  μ(τά  των  πίστιν  ίχόντο)ν  ολυχληρος.  7/  δί  ο'ξυχ.  τιρώτ. 
μίν  μοίρία  Ιαιϊν  χαϊ  Ιλαι^ρία  κρίνων.  Texl.  Lips.  βλέπί  ουν  μηποτε  πα- 
ρενί}υμηί^τ^ς  την  (ντολην  ταντην  Ιάν  γαρ  ταύτης  της  Ιντολης  χυριεύο^ς, 
χαϊ  τάς  λοιπάς  Ιντολας  δυνησνι  (ΐυλάξαι,  ϋς  σοι  μίλλω  ίντ^λλεσΟ^αι.  Doctr. 
βλ^ηε  ονν  μτ^  τίαραλογήσ^  την  (ντολην  ταντην  (άν  γαρ  ταντην  (fυλάξrjς, 
δννηστ/  χαϊ  τας  λοιπας  τηρησαι. 

ίΙ)  lla  ρ;ΐ(,'.  1.  αντην  [tro  ανιόν ,  η  pro  εΐ ,  αηερρϋ)γος  pro  άπε()ρωγώς, 
pag.  2.  χαλενετια  pro  βουλεύεται,  γην  (ρώντες  pro  γανριώντες('')^  ^λον  τον 
οίχον  praftgrifsso  gfTiitivo  pro  όλου  τον  ofxof,  άστομάχητος  ριο  άστονάχητος 
elc.  Eiaemodi  vilia  plcnimqiic,  sfd  rioii  nl)i(juc  —  coiisl.itili.i  «'iiini  ricc  piilorat 
iieri  nec  apta  videbalur  —  in  ediliune  noslra  correxiuius,  iinMiliono  ipsius  codicis 
—  nec  magie  fere  apographi  —  ecriplurae  nuequam  neglectii. 

d* 


Lii  DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE. 

ρνξων,  το  κτήνος  εκτείνας  εαυτόν,  aliaque  similia  multa.  Nomiulla 
ex  his  eo  minus  offenclere  debent,  quum  ex  libris  Novi  Testamenti, 
editis  illis  qiiidem  ad  testes  vetustissimos,  ex  LXX  vironim  iiiter- 
pretatione,  pluribusque  })riorum  duorum  rei  Christianae  saeculoruiii 
libris  egregie  testata  sint.  Quod  inprimis  valet  de  his  quae  cl.  Gu. 
Dindorfio  iudice  (cf.  prolegg.  pag.  XXX.)  vix  dubitari  potest  quin  li- 
brarii  culpa  nunc  legantur:  όταν  επάταβΰεν,  όταν  ετέ^ηΰαν.  At 
ista,  ut  No\iim  Testamentum ,  LXX,  patres  apostolicos  praetereani, 
apud  ipsum  Philonem  saepe  legimtur:  cf.  ed.  Mang.  I,  109.  orav 
φηΰίν  I,  120.  όταν  φηβίν  II,  112.  όταν  εις  εννοιαν  ηλ%ε  II,  252. 
όταν  εγίνεθ%ε  II,  584.  όταν  είδε.  Eiusmodi  igitur  etiam  Hormas 
salva  secundi  saeculi  auctoritate  a  cordato  critico  scripsisse  credi  po- 
test.  Alia  vero  ab  eorundem  tempomm  usu  tam  aliena  suiit  ut  ea 
tantum  optio  detur,  utrum  homo  medii  aevi  scripserit  an  post  textui 
intulerint  librarii:  ad  Hermam  enim  nullo  modo  referri  possunt. 
Istiusmodi  fere  sunt  άτιο  τον  οίκον,  από  βτάδίον,  εως  ώραν  δεντέραν, 
ενχρηύτοι  ήΰ^'ε  („utiles  estote"  cod.  Pal.),  άφίνονβι,  η  θυγατέρα, 
η  απλότητα  <5ον,  τι^'ώ  τα  γόνατα,  επι^ώ  τα  γόνατα.  Item  ab 
Hermae  aetate  videntur  abhorrere  αύ^εντης  (Siinoiiides  cum  duce 
suo  caute  reposiierat  κύριος)  τον  πύργου,  ενεργεύία  (Sinioiiidos 
ενεργειαν),  άντιλαμβάνετε  (Sim.  -βάνεβΟ^ε)  αλλήλων,  εμελάνωΰαν  (Sini. 
εμελαίνοντο).  Ροιτο  obvia  sunt  ΰνμφέλλίον  persaepe  (Sim.  ul)i(|uo 
εδώλίον),  κερβίκάρίον  (Sim.  προΰκεφάλαίον) ,  ίύτατων:  quorum  si- 
milia  (ut  εξεμπλάρων  in  Ignatii  epistolis  iisque  brevioribus)  quanis 
quam  temporibiis  apostolicis  atque  postea  passim  adbil)ita  esse  sali- 
constat,  tamen  quaeritur  an  Hermas  adamaverit  voces  tam  barl)aras. 
Contrariam  ralionem  habet  vox  ώμόλινον  Sim.  VIII,  4.  Ibi  in  La- 
tinis  codicibus  omnibus  est  „sabanum"  („siiccinge",  „praecinge",  „in- 
cinge  te  sabano"):  quam  vocem  vix  credibile  est  ad  interpretem  La- 
tiniim  transituram  fuisse,  nisi  is  in  Graecis  ΰάβανον  invcnissot.  lani- 
vero  qui  Latina  rursus  Graece  vertebat,  ώμόλινον  scril)ere  malebat. 

Quid  vero  de  locutionibus  his  dicamiis:  Πορευομενου  μου  εις 
Κώμας  εδό^,αζον,  Πορευομενου  μου  εΙς  Κώμην  άνεμνήα^7]ν,  Ταύτα 
μου  ΰυμβουλευομένον  καΐ  διαλογίζομένον  εν  τί]  καρδία  βλέπω,  Τι 
εχω  δΐ'ψνχήΰαι,  ούτω  τε^εμελιωμενου  [/iou]?^")  Iteii/ de  his:  και 
επί^ώ  τα  γόνατα  μου  κα\  ηρξ,άμψ  προΰεύχεΰ^αι  (cod.  Pal.  „pt  ρο- 
siii  genua  mea  et  coepi  orare"),  τί&ώ  τα  γόνατα  καΙ  ήρ^άμψ  προΰ- 
ενχεα^αί^  (cod.  Pal.  „posui  geiiua  et  coepi  orare"),  πεβών  δε  αύτ)] 
προς  τους  πόδας  (vulg.  „procidens  illi  ad  pedes")?  Eane  Latine 
potius  quam  Graece  dicuntur?  Scriptane  videntur  ab  Herma  an  a 
Graeco  quodam  Latini  textus  interprete  ? 

Item  interpres,  opinor,  conspicimm  se  praebet  eo  qiiod  solet 
invito  Graeco  usii  coniuiictionibiis  abstinere,  quemadmodum  Vis.  I,  1. 
haec  sese  excipiunt:  Μετά  πολλά  ετη  ταύτην  [ε^εαΰάμην]  et  Μετά 
χρόνους  πολλούς  αυτήν  είδον ,  item  Μετά  χρόνον  τινά  πορευομε- 
νου μου  et  Περίπατων  άφύπνωβα,  item  '^^ποκρι^είς  αυτί}  λέγω  et 


10)  Tolerabiliora  illis  haec   siint;    ώσβϊ  ψρίκη  μοι  προϋηλΒ^ε,    μόνον   μου 
οντος ,  et  d-έλοντός  μου  (ίς  τα  όεξιά  μ^ρη  y.aS^iatu  ουκ  εΐασε  με. 


DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE.  LIII 

Γελσ.ΰαόά  μοι  λέγει.  Eadem  Vis.  cap.  3.  quattuor  haec  se  excipiunt: 
Μετά  το  παν^ηναι  λεγεο  μοι ,  Αεγω  κάγώ,  γΐέγεί  μοί^  "Ηκονβα  με- 
γάλας.  Item  Yis.  III,  10.  excipiunt  se  tria  baec:  'Jπo7ίQL%ε\ζ  αντω 
λέγω,  Άποκρί%•είς  μοι  λέγει,  Αποκριθείς  αντω  πάλιν  είπον.  Simi- 
lia  inveniuntiir  saepissiiiie.  Quo  cum  usii  res  alterae  duae  cohaerent: 
usiis  frequentissimus  verbi  φηβίν  ad  euni  prorsus  modum  qiio  La- 
tiiii  pomint  „inqiiit",")  et  verborum  singulorum  collocatio  Latina  ma- 
gis  qiiani  Graeca. 

PoiTo  Latine  magis  qiiam  Graece  dicta  videntur  haec:  των  δε 
μη  εχόντων  εδέΰματα,  λυμαίνεται  η  (5«ρ|  αυτών.  (Scilicet  ad  he- 
braismos  Graecae  dictioiiis  Hermae  vix  concludere  licet.)  Item  ώμοΰε 
γαρ  δ  κύριος,  τους  άρνηόαμένους  τον  κΰριον  αυτών  άπεγνωρίβ&αι, 
από  της  ζωής  αυτών  τους  δε  πρότερον  άρνηβαμενους ,  όί-ά  την 
πολλην  αυτού  εύύπλαγχνίαν  ίλεως  εγένετο  αύτοΐς.  Huc  acceduiit 
loci  plures  qui ,  nisi  adhibitis  lectionil)iis  Latinis  iisqiie  ut  videtur 
vitiosis,  vix  queimt  intellegi.  Ita  Vis.  I,  2.  legitur:  Ή  δε  είπε  Τι 
ύτυγνος  6  μα/,ρόϋ-υμος  ...  τί  οϋτω  κατηφής  τχι  Ιδέα  και  ούχ  ιλα- 
ρός; Και  είπον  αυτί]  'Τπό  τίνος  γυναικός  άγαθωτάτης  λεγούΰης 
μοι  οτι  etc.  Eadem  iii  cod.  Palat.  sic  habent:  „Et  dixit  mibi:  Quid 
tristis  es  tu,  longanimis" . . .  „quid  sic  vultu  tristis"  (sic)  „es  et  iion 
hilari"  (sic)?  „Et  ego  dixi  ei:  Α  femina  bona  dicente  mibi  quod" 
etc.  Haec  Latine  certe  et  dici  qiieimt  et  intelleguntur,  non  item 
Graece.  Vulgato  vero  textu  extrema  sic  exbibente:  „Domina,  contu- 
melia  mibi  ol)iecta  est  a  femina"  etc,  probabile  fit  textiim  Palatinum 
vitio  laJjorare  eoqiie  etiam  ab  interprete  Graeco  expresso.  Simili  ra- 
tioiie  utilur  lociis  Sini.  IX,  14.  Ibi  Graece  legitur:  Νυν,  φημί,  κύ- 
ριε δήλωβόν  μοι  δια  τί  6  πύργος  χαμαΐ  ουκ  ωκοδόμηται . . .  "Ετι, 
ψηβίν,  άφρων  ει  και  άΰύνετος.  Ανάγκην  εχω,  φημί,  κύριε  πάντα 
επερωτάν ,  διότι  etc.  "Ετι,  quod  in  apograpbo  est,  omnino  ab  im- 
proba  emeiidatione  profectum  est  unius  ex  describentibus  pro  οτι: 
hoc  ut  ex  Latinis  co(iicibus,  ita  ex  orationis  continuatione  perspi- 
cuum  fit,  unde  etiam  boc  sequitur,  in  Latino  textu  vulgato  recte  ad- 
ditum  esse  „ideo  interrogas."  Quod  additamentum  in  codice  Pala- 
tino  desideratur,  piiriterque  in  fragmentis  Graecis  Lipsiensibus ,  quae 
a  siniili  codice  Latino  pependisse  perquam  probabile  est.  Ut  prae- 
teream  Vis.  III,  1 .  Αυπγι  ^Ερμά,  similiaque  alia,  memoratu  dignum  est, 
recuperato  vero  Simonidis  apograpbo   etiam  illud  perisse  Graeci  tex- 


11)  Notatu  dignum  est,  locis  Hermae  aliquot  Doctrinae  ad  Antioch.  Duc.  in- 
serlis  λ^ω  vel  λέγ€ΐ-  haberi ,  quibiis  iisdem  lextus  Graecus  IJpsiensis  ψηαϊν  po- 
nat.  Cf.  Sim.  VI,  3.  iJoctr.  ad  Antioch.  Καϊ  λέγπ  μοι  Οντάς  Ιύτιν  et  texU 
Gr.  Lips.  Ούτος,  φησίν ,  έατίν.  Ibidem  Doctr.  ad  Antioch.  Αέγω  αύτφ  "ΐΙΟ^ε- 
λον  γνώνκι,  χύριε  el  texl.  Gr.  Lips.  "ΐΐ&ελον ,  φημί,  κύριε,  γνώναι.  itcm  cf. 
Mand.  VI,  1.  uhi  Doclr.  ad  Anl.  sic  habct:  ^Ενετειλάαην  σοι  Iv  rij  ηρώτ»^  βν- 
Toly  tvu  φνλάξτις  την  πίατιν  xccl  τον  φόβον ,  καϊ  ϊγκοατεύατι.  ^ΛπεκρίΟ^ην 
Ναι,  κύριε,  ούτως  Ιστίν.  Λέγει  ΐ4.ΧΧα  νυν  β^έλω  αοι  οηλώύαι  και  τάς  άν^ 
νάμεις  αυτών,  ϊνα  νοήσεις  την  δύναμιν  ην  'έχουοι  καϊ  Ινέργειαν.  Textus 
vero  Graec.  Lips. :  "Ένετειλάμην  αοι,  φηύίν ,  h  τ^  ηρ.  Ιντ.  ϊνα  φνλ.  την 
τΐίατιν  καϊ  τον  φόβον  καϊ  την  Ιγκράτειαν.  Ναί,'φημί,  κύριε,  jikkavvy 
^έλο)  αοι,  φηαίν,  Οηλώααι  καϊ  τας  δυνάμεις  αυτών,  ϊνα  νοηα^ς  τις  αυτών 
τίνα  δύναμιν  'έχει  καϊ  Ινέηγειαν. 


Liv  DE  HERMAE  GR.  LIPS.  FONTE. 

tus  ornamentiim  Vis.  IV.  cap.  3.  inventum:  ποίω  τρόπω,  quod  La- 
tini  τρόπον  et  τόπον  vocabula  confundentes  reddunt  „qiio  loco"  vel 
„quem  in  locum."  Periit,  inquam:  ex  codice  enim  suo  iii  Atho 
monte  Simonides  fideli  maiiu  hausit  ποίω  τόπω.  Qiiod  vix  dubito 
quin  Graecus  codex  ciim  tot  aliis  e  Latino  assuniserit:  nisi  quod 
origo  Latini  liuius  vitii  in  vetustioribiis  Graecis  quaerenda  est.  J 

Denique  vero  si  qiiid  momenti  argiimentis  nostris  decsse  vide- 
bitur,  id  omne  compensant  loci  diio,  qiiibus  cfiiae  in  Graecuin  textiuii 
vitia  transiere,  non  possimt  non  ex  Latinis  denvari.  Alter,_ciiius  , 
iam  supra  meiitio  iniecta  est,  habetur  Vis.  III,  3.  πανούργος  ei  περί  | 
τας  γραφάς,  cjuod,  quum  de  tiirri  eiiisque  ratioiiibus  sermo  sit, 
ineptissimum  est.  Fluxit  vero  iude  quod  pliires  Latini  codices,  in 
quiljus  etiam  Vaticaniis  est  Dresselii,  non  item  Palatiniis,  praebent 
„versutiim  te  esse  circa  scripturas",  confusis  quippe  verbis  „circa 
structuras"  —  de  singulis  aediiicandae  turris  rationilms  agitur,  quam 
in  rem  οίκοδομαί  vel  simile  quid  ab  auctore  scribi  poterat  —  et 
„circa  scripturas."  Quae  coiifusio  ut  in  Latinis  farillinie  poterat 
fieri,  ita  in  Graecis  fieri  prorsus  nequibat,  nisi  si  (fuis  Latina  Graece 
verteret. 

Plus  etiam,  si  fieri  potest,  alter  lociis  valet.  Vis.  II,  3.  Graece 
scriptum  est:  Έρεΐς  δε  Μαξίμω  Ίδον  Ο'λί'ψίς  έρχεται.  At  quid 
tandem  Maximus  iste  sibi  vult,  quum  per  totum  lil)runi  nidli  Maxinio 
locus  sit?  Quid  rei  essct,  iioii  latuisse  videtur  Sinionidein,  vel  po- 
tius  doctum  Simonidis  adiutorem  Lipsiensem:  eoriim  enim  (q)era 
repositum  atque  post  etiam  editum  est:  Έρεΐς  δέ'  ίδον  0"λ/ψ^5  f?- 
χεταί  μεγάλη  βφόδρα,  quo  cognito  ad  „Maxinuim"  explicandiiiii  noii 
opus  est  Oedipo.  Vulgatus  textus  Latimis  babet:  „l)ices  auteiii:  Ecce 
magna  (Vat.  cod.  Magna  ecce)  tribulatio  veiiit."  Inde  quae  Graecae 
lectioni  lux  affulget,  paullo  curiosiiis  inquirenti  iain  satis  erit.  Ne 
tamen  quicquam  ad  explaiiandain  rein  et  ad  i)ersiiadonduni  ipsis 
incredulis  nobis  desit,  Pal.  codex  —  id  quod  iam  ante  lios  diio  fore 
menses  cum  R.  Anger  viro  doctissimo  comimmicavi  —  non  niodo 
„Maxima  ecce"  praebet,  sed  ipsum  vitium  Graeci  textus,  teste  iVJberto 
Dressel,  accuratissime  praeit  hunc  iii  modiim:  „Dicis  aiitem  maximo. 
Ecce  tribulatio  supervenit." 

Quae  quum  ita  sint,  nullus  dubito  qiiin  Simonidois  fragmentis 
Graecum  textum  nacti  simus  eum,  quo  quis  aetate  media  vertens  La- 
tina  deperditum  Graecum  ipsius  qui  fertur  Hermae  coinpensare  stu- 
duerit.  Quo  de  interprete  iain  subtilius  viderint  alii.  Non  deeriiiit 
quidem  qui  etiam  tot  argumentorum  coniimctorum  vim  sul)terfii- 
giant:  nimirum  simt  qui  probabilitatis  certique  sensuin  aut  iiatura 
non  habent  aut  studiis  amiseruiit,  quiqiie  verum  tanquam  adversarium 
malunt  convincere  quam  iiitegro  animo  invenire.  Poterunt  illi  conii- 
cere  textum  fragmentoriim  Lipsiensium ,  antiquissimus  quum  sit,  ex 
.Latinis,  i.  e.  ineptissime  illatis  nonnullorum  codicum  Latinorum  aper- 
tis  vitiis,  subinde  esse  corruptiim.  Quam  coniecturam  cum  similibus 
omnibus  concedamus  aliis.  Nobis  vero  de  ipsa  re,  qiiemadiuodimi 
exposuimus ,  tantopere  persuasum  est,  ut  argumentorum  plus  afferre 
supersedeamus.    Invenient  plura   qui  Palatinum   codicem,    haud  leve 


DE  HERMAE  GR.  LiPS.  FONTE.  LV 

editionis  PP.  AA.  Dresselianae  ornamentum,  nec  neglectis  iis  quae 
praeterea  ex  Latinis  codicibiis  prolata  simt  profereiiturque ,  cum 
Graeco  textu  Lipsiensi  contulerint/^)  Qiiem  textum  si  quis  dolebit 
magno  quo  valere  videbatur  lionore  momentoqiie  destitutum,  quam- 
vis  iii  sii])sidiis  libri  Hermae  criticis  non  iiltimo  loco  poiiendus  sit, 
eiun  memorem  esse  velim,  in  re  nulla  quamvis  docta  aut  gravi  quic- 
qiiam  veritate  nobilius  esse  aut  maius.  Quam  in  omni  labore  quo- 
minus  ambeamus  studiosissime,  non  impedit  quod,  ut  in  veteri  est 
proverbio  et  ipsi  satis  compertum  usu  habemus,  veritas  odium  parit. 

Scribebam  Lipsiae  d.  20.  m.  Jul.  1856. 

Constant.  Tischendorf. 


12)  Hiinc  ipsum  passim  ex  Graeco  textu  nostro  corrigi  posse  non  mirum  est. 
Graecus  enim  interpres  qimm  codicem  Simonideum  —  id  quod  ipsa  vitiorum,  qui- 
bus  tria  folia  saeculi  XIV.  laborant,  frequentia  docet  —  tum  codicem  Palatinum 
aetSte  anteit.  Correctionis  lalis  exemplum  est  Vis.  III,  9.  „Quando  ergo  operas 
matris  earum  servaveris,  omnes  poteris  videre."  Scribendum  est  consultis  Grae- 
cis:  --  senaveris  omnes,  poteris  vivcre. 

Eandem  in  rcm  haiid  scio  an  ea  quoque  converti  qiieant  quae  libro  Pa- 
storis  Hermae  in  codice  indeqiie  eliam  in  Simonidis  apographo  praeposita  legiin- 
tiir.  Legunlur  illa  qiiidem  miriim  in  modiim  corrupta:  quod  magnam  ccrte  par- 
tem  ex  imperitia  fluxit  Simonidis  in  legendis  primis  maxime  codicis  siii  foliis  per- 
saepe  lapsi.  Ceterum  ab  eo  textu,  quem  edilor  princeps  ex  falsato  Simonidis  apo- 
grapbo  hausil  el  in  prolegomenis  pag.  IX.  conalus  est  restituere ,  magnopere  dif- 
fert  verum  apograplium.  Nihilominus,  iit  iam  vidit  editor  princeps,  clariim  est 
illud,  codicis  notam  vel  polius  prologum  vel  maxime  ab  eo  pendere  loco  hist. 
eccl.  Eusebii  (III,  3.),  "bi  Pastoris  Hermae  mentio  fit.  Illa  vero  verba  interpres 
Latini  textus  ad  significandam  libri  a  se  Graece  vertendi  antiquitatem  gravitatem- 
que  apUssime  labori  suo  praeponere  polerat. 

Quae  supra  de  Graecitate  Ilermae  Lipsiensis  diximus,  vim  suam  minime 
eo  amiltunt  quod  unum  vel  altenim  ex  iis  quae  „Latina  potius  quam  Gracca  essc" 
signiiicavimus,  apud  Graecos  non  inauditum  est.  Hoc  enim  si  esset,  unde  tan- 
dem  haberet  Graecus  Hermae  Latini  interpres  sermonis  patrii  non  ignarus?  Ita,  ut 
de  σναψέλλιον  in  Steph.  Thes.  Ling.  Graec.  traclato  taceamus,  vocis  κερβικάριον 
inler  Darbarismos  iam  Herodianus  de  soloecism.  mentionem  fecit.  Ita  etiam  exem- 
pla  sunt  genitivorum  absolutorum  eiusdem  fcre  —  ne  iusto  plus  dicamus  —  cuius 
reprehendimus  modi,  iit  in  Nov.  Test.  iiniim  certe  qiiamquam  vix  ad  nostra  com- 
parabile  invenitur  Matlh.  1,  18.  μνηστενθ-είδη^  γαρ  της  μητρός  αυτού  Μαρίας 
τφ  ^Ιωσηφ,  πρϊν  η  ΰννελϋ^εΐν  αυτούς  ενρέϋ^η  iv  γαβτρϊ  εχονϋα.  Quam  in 
rem  cf.  Win.  Gramm.  d.  N.  T.  Sprachid.  pag.  187.  Nihilominus  in  ea  standum 
est  sentenlia,  locutiones  lales  tot  coniunctas  multo  magis  Graecum  Latmorum  in- 
lerpretem  eumque  aevi  medii  antiqua  Graecitate  maiorem  in  modum  fatiscente  insi- 
gnis  quam  Hermam  scriptorem  alterius  aevi  ineuntis  non  inglorium  prodere.  Quas 
ad  locutiones  si  quid  accedit  eiusmodi  quod  aliter  ne  possit  quidem  nisi  ex  inter- 
prelandis  Latinis  explicari,  cuius  generis  sunt  vitia  Latinis  codicibus  plane  propria 
Graece  versa,  sani  opinor  iudicii  est  non  amplius  haerere  in  dubiis  aut  inter  cre- 
dibilia  fluctuare,  sed  confidenter  firmiterque  certum  sequi. 


N.  B.  Ex  ed.  pr.  nonnulla  invito  apographo  male  in  nostram  transierunl. 
Hinc  dele  574,  1-5.  ταϋτα  585,  U.  Iv  592.  II.  1.  y.a\  593.  II.  2.  μετά  594,  18. 
oi.  Item  572,  6.  apogr.  habet  ως  pro  οτι  576,  25.  γνωΰΟ^ηϋεται  578,  33  sq. 
μοι  λέγεν  581,  25.  potius  μνείαν  pro  μνήμην  ct  27.  oh  In^  586,  22.  δουλεΰ- 
πεται  (corrige  -τε)  595,  12.  καϊ  pro  από  tertio  598.  ta'.  2.  καΟ^έδραν  621, 
14.  το  όϊ  όεύτ.  cl  40.  λαμπιδόνι  (corrige  -ηη-).  Praclcrca  578,  6.  apogr. 
potius  αυτής  quam  αυτ^  habet  588,  7.  άπόλλουΰαν  590.  III.  4.  των  προτέρων. 


ΝΟ ΤΙΤΙΑ  CODICUM. 

De  Romanis  Patrum  Apostolicorum  libris  calamo  exaratis  cum 
niliil  fere  anteliac  innotuerit,  eorum  quos  vidi  atque  excussi  non  solum 
numerum  externamque  speciem,  sed  auctoritalem  etiam  paucis  indicabo. 

a.   Codd.  hihliolhecae  Valicanae. 

1.  Cod.  Vaticanus  859,  membraneus,  foliorum  quaternariorum  mai. 
288,  saec.  XI  graeca  ac  docta  manu  scriplus.  Insunt  inter  alia  aliornm 
opp.  '^Τπόμνη^ια  είς  ayiov  απόοτολον  Φίλιππον  Mε^^ωδίov  τζάτρων 
τον  ΰοφωτάτον  εις  τον  εΰχατον  καιρόν  ^ιονυβίου  Αρεοπαγίτου  τνερϊ 
της  ουράνιας  Ιεραρχίας,  τνερί  μυΰτιηής  ϋ'εολογίας,  περί  Ό-είων  ονομά- 
των, τον  αντοϋ  εκ  των  ερωτικών  νμνων,  περϊ  εκζληΰιαύτικης  ιεραρχίας, 
έπιβτολαΐ  διάφοροι'  Αόγοι  Ίακωβον  άδελφον  τον  κνρίον  και  άρχιεπι- 
ϋκόπον  ^ροΰολυμων '  Γρηγορίου  Ναζιανξ7}νου  λόγος  εις  το  γενεΟ-λιον 
του  κνρίον  Ίηΰον  Χριβτοϋ.  Scquunlur  scrmones  Basilii ,  Chrysostomi 
et  in  fol.  255.  πίΰτις  των  αγίων  τιη'  των  εν  Νίκαια  κα\  διδαΰκαλία, 
quam  excipiunt  alii  Eusebii,  Epipbanii  et  Cbrysostomi  sermones.  In  fol. 
151  — 195.  Ignatii  leguntur  Epistolae  prolixiores  hoc  ordine:  ad  Tral- 
lianos  (deest  initium),  Magnesios,  Tarsenses,  Pbilippenses,  Philadelphenses, 
Srayrnacos,  Polycarpum,  Antiochenos,  Heronem,Ephesios,  Romanos.  Sequi- 
tur  ,Ep.  Polycarpi  ad  Philippenses'  (fol.  195 — 198),  quacum  ea  Cuniunctim 
(198  —  211)  extat  quae  ,Barnabae'  nomine  circumfertur.  Codex  est 
optimae  notae,  scribendi  quidem  ratio  nostrorum  Graecorum,  idcirco  ob 
itacisnium  vocales  ac  dipliUiongos  haud  raro  permutans.  Inscripliones 
rubrae.  Nierses  ille  Ghelazensis,  qui  eum  olim  possidebat,  in  calce 
Epistolae  Barnabae  nolulam  secmone  Armeniaco  adscripsit. 

Qui  cum  anno  1173  obierit,  facile  apparet  Angelum  Maium,  cuin 
lacobsono  (Palres  Apost.  ed.  pr.  p.  V.)  Codicem  ,saeculo  forsitan  ΧΙΙΓ 
assignaret,  in  hoc  quoque  errasse.     Signavi  lit.  F. 

2.  Cod.  Ottobonianus  348,  charlaceusj  folioruni  qualernariorum 
min.,  ineuntis  saeculi  XIV.  In  secundo  folio:  Jgnatii  et  Polycarpi  raar- 
tyrum  beatorum  Epistolae  graecae/ 

,Ex  Codicibus  loannis  Angeli  Ducis  ab  Altaemps.^ 
Insunt  autem  (fol.  2 — 63)  undecim  Ignalii  Epp.  recensionis  longio- 
ris,  prima  ad  Trallianos  acephala  ul  in  Vat.,  eodemque  ac  illic  ordine. 
Subsequitur  (fol.  63 — 84)  ,Polycarpi  ad  Philippenses'  Ep.,  quam  frag- 
menlum•  Ep.  ,Barnabae'  absque  dislinctione  excipit.  Compendiis  scriptus 
est  haud  raro  ambiguis.  Adsunt  in  margine  scholia,  adnotationes,  cor- 
rectiones  ac  coriieclurae  haud  .contemnendae.  Tituli  rubri.  Ex  uno 
fonte  cum  Vaticano  fluxisse  videlur.     Signavi  0. 


CODICUM  NOTITIA.  LVii 

3.  Cod.  Regius  30.,  membraneus,  foliis  octonariis,  saeculi  XI 
ineunlis.  Insunt  opp.  ,Dionysii  Areopagitae'  cuni  glossis  haud  indoclis, 
necnon  ad  ,Ioannem  Aposlolum'  spectanlia  (1  — 160).  Post  ea  frag- 
menlura  Epislolae  ,Ignalii  ad  Ephe&ios'  exhibetur  iii  sex  foliis  cum 
diaiidio.  Variae  auteiii,  qiias  largilus  est,  lecliones  in  prelio  sunt  liaben- 
dae.     Hic  Codex  nobis  est  R. 

4.  Cod.  Valicanus  S13,  charlaceus,  foliorum  qiialernariorum  321, 
die  23  Novembr.  anni  1378  per  amauuensem  absolulus.  Esl  Menologium 
(,Melaphrastae  mensis  Deceinbr.  a  IV  usque  ad  XX'),  cui  praevius 
πίναξ  αριϋτος  του  παρόχττος  βιβλίου.  Ιη  fol.  304 — 312.  habes  ,marly- 
riuui  Ignalii.'  Codex  salis  correclusj  in  culus  calce:  Ειληφε  τέλος  η 
βίβλος  αυτή  εν  μ,ψη.  νοεμβ^ίω  ΚΓ'  του  έτους  ^4ω'  οη.  της  νυν  τρε- 
χονΰης  ίνδίκτου  ογδόης.  ^Ιηβοϋ  Χριΰτοϋ  τον  παντοκράτορος :  (ΐε^ινη- 
ύ&ε  TtcctQog  μον  τον    Ιγνίαίον.     Nomen  ei  feci  Ε. 

5.  Cod.  Valicaniis  815,  niembraneus ,  sacculi  XIV  incuntis,  folio- 
rum  194  qualernariorum  mai. ,  in  cuius  primo  legilur  .Mctaphraslae 
luensis  Decembris/  et  Tlival  σύνϋ-ωκος  ταύτης  της  βίβλου.  Inter 
Saoctonim  vitas  habes  ,martyrium  Ignalii'  fol.  41 — 51.  auctorc  Simeone 
Metaph.,  diligenter  quideui  conscriplimi.     Codex  erit  N, 

6.  Cod.  Valicanus  866,  membraneus,  foliis  dimidiatis  395,  saeculi 
X.  Ex  eo  (fol.  185  — 188)  ,acta  Ignalii  raartyris'  deprompsi  inedila. 
Aiia  insuDl  marlyria,  Epistolae  Sanctorum  similiaque  adhuc  parum  cognita. 
Signavi  Vat. 

7.  Cod.  Regius  81,  pergamenus,  foliis  97  octonariis,  indole  atquc 
aeUle  notabilis,  cuiu  accedal  ad  saec.  IX.  Inesl  (fol.  13 — 88)  ,velus 
latina  versio  duodecim  Epp.  Ignatii'  numcris  quidcin  riibris  inscripla- 
rum,  sed  absque  mittcntis  cl  accipieiitis  noniinc.  Sequitiir  ,  Ilironis 
Laus  Igoalii,  vclus  latina  versio  Ep.  Polycarpi  ad  Philippenses  (89 — 95), 
vila  Polycarpi'  ^95 — 97),  qua  absolula  amanuensis  hosce  versus  rubros 
apposuit: 

Huius  opus  scripli  finalilcr  explicit  islic. 
Hic  liber  Ignatii  radialur  dogmale  sancti 
Huic  si  quis  nequam  sanclo  sublraxeril  unquam, 
Ad  finem  vitae  baralbri   crucielur  in  ignc. 
Libnim  olim  possidebat  Loys  Carticr.     Nomen  dcdi  Reg. 

8.  Cod.  Palalinus  150,  mcmbraneus ,  foliis  qiialernariis  inin., 
saeculi  XIV.     In  fronte  est  nianu  rcc.  ,Maneli'  127.     Tum  manu  vetere : 

In  hoc  voluminc  liacc  opuscula  continenlur  laji  ordine. 
Primum   aepistole    XII    bcali    ignatij    mailyris  qiiae  suh  his   inscri- 
plionibus  continentur. 

1"   ad  Mariam  cassoboiilanam. 
2"   ad  Trailianos. 
III.    ad  Magncsianos. 
lill.    ad  Tarsensfis. 
V.   ad  Philippenses. 


LVIII  CODICUM  NOTITIA. 

VI.    ad  Philadelphenses. 
VII.    ad  Smirnenses. 
VIII.    ad  Policarpiim  episcopura. 
VIIII.    ad  Anliochenses. 

X.    ad  Hyronera  diaconum  successorem  suum. 
XI.    ad  Aephesios. 

XII.    ad  Romanos.     Laus    ignatij.      Epislola    beali    Policarpi 
discipuli  johannis  evangeliste  ad  philippenses. 

Epistolae  VII  Beati  Antonij  abbatis  ad  diversa  monastoria  Dei  gralia 
liber  pastoris.  diseipoli.  pauli  apostoli.  quem  paulus  meminil.  in  epistola. 
ad  romanos. 

Opusculum  S.  Xisti  pilliagorici  philosophi. 

Inest  igitur  ,Ignatii  et  Polycarpi  Epistolarum  vetus  lalina  versio/ 
qualem  exhibet  nosler  Cod.  Reg.    De  indole  eius  cfr.  num.  10.  Signavi  Ρα/. 

9.  Cod.  Vaticaniis  3848  in  4"  mai.,  raembraneus,  in  fol.  1 — 40. 
,Hermae  Pastorem'  exhibet  scriptum.  Exaralus  est  exeunte  saec.  XIV. 
Nullae  capilum  secliones ;  literae  singularum  Visionum  sicuti  cuiusvis 
Mandalorum  ac  Simibludinura  initiales  depictae;  tiluli  niinio  praescripti. 
In   folio  primo: 

INCIPIT  PROLOGUS  LIBRI  PASTORIS  . 

IN  HOC  CORPORE  CONTINETUR. 

liber  qiii  appellatur  pastoris  qiiem  sancliis  Ilicronimus  presbiler  in 
calbalogo  illuslrium  viroruin  inler  ecclesiasticos  scriplores  ita  meminif 
dicens*  Herman  cuius  aposlolus  Paiilus  ad  Romanos  scribens  meminit 
salutate  flegontam  bermen  patrobain  bernian  et  qui  cum  eis  sunt  fralrcs 
et  asserunt  auctorem  esse  libri  qui  appellaliir  paslor  et  apud  quasdam 
graeciae  ecclesias  publice  legitiir  revera  ulilis  liber  multique  de  eo 
scriptorum  veterum  usurpavere  leslimonia  sed  apud  latinos  pene  igiio• 
tus  est. 

LIBER  PASTORIS. 

Liber  pastoris  nuntii  penitentie.  Mandala  ac  Simililudines  eius 
quibus  apparuit  et  loculus  est  herme.  Cui  etiara  in  principio  apparuit 
ecclesia  in  variis  figuris.  Sunt  ergo  visioiies  ecclesie  numero  quattuor 
pastoris  iiunlii  penilentie  visionum  nuinerus  quinque  mandata  eiusdem 
numero  duodecim  similitudines  ipsius  numero  decem. 

Visiones  in  Cod.  revera  extant  illae  quattuor;  quibus  expletis  in- 
scriptio  legitur:  ,Visio  quinta  de  mandatis.'  Sequunlur  autem  ipsa  man- 
data,  qiiae  librario  nostro  sunt  ,Visio  quinta.'    In  fine  eorum: 

jExpliciunt  mandata 
Incipiunt  similitudines  Prima   similitudo/ 

Similitudo  ,sexta'  in  Codice  incipit:  ,Quidam  cum  haberet  fundum 
(Simililudo  5,  2);  seplimae  exordium:  ,Post  dies  deinde  non  multos  (Sim. 
5,  2.  sub  finem);  oclavae  initium  idem  est  ac  sextae  in  libb.  impressis.  Simi- 
litudini  (in  Edd.  ,seplimae')  sequcnti  deest  titulus,  apparet  tamen  locus 
ei  apponendo  apertus;  Similitudo  ,nona'  in  Edd.  est  ,octava;  nona'  Edd. 
in  Cod.  Vat.  inscribitur  ,Similitudo'  X.    Ibidem  (c.  13  Edd.)  ita  divisum 


CODICUM  NOTITIA.  LIX 

est,  ut  vocc.  ,HEe  enim  virgines  potestates  simt/  loco  inscriptioni 
apponendae  praevio  relicto  et  lilt.  Η  coloribus  ornala ,  novam  Simili- 
tiulinem  inducere  videantur.  Ullima  (libb.  inipr.  ,decima')  tilulum  in 
fronte  fert  nullum,  liltera  tamen  inilialis  Ρ  colore  caeruleo  depicla  est. 

Epigraphe : 

Explicit  liber  pasloris  discipuli  beati  pauli 

Aposloli  *.•  Deo  gratias. 

Cod.  Vat.   ex   eodem  fonte  pervenit,  quo  illi,    quibus  Cotelerius  et 

Fellus    usi    sunt ;    propius    tameii    accedit    ad  Ms.  Lambelhanum.  '  Haud 

raro  negligenler  scriptus  est,  hic  et  illic  manu  docla  correctus,    bonas 

lecliones    exbibens    baud  paucis    pravis    commixtas.     Nonnimquam    scri- 

bilur:    jFubibus ,  scobas ,    lintheum,   exureserunt,    consumala,    exarceba- 

verunt,   impartite,    exilant,    exeptis,    apperuisti,    diffiniri,    inquesierunt, 

exoleraogesim ,    sintbensem'    (synlbesim),    ,set,  planatavit,    discipaverunt, 

discensiones:  scrabri,  coros,  iradicelur,   colidiana.'     Signavi  Vat. 

10.  Cod.  Palalinus  150,  membraneus,  formae  8«^,  qui  in  fol. 
94  — 180  jPastorem  Hermae'  scriptum  habet,  exaratus  esl  saec.  XIV. 
Nullae  capitum  sectiones;  depictae  sunt  Visioniim,  Mandatorum,  Simili- 
ludinuni  initiales  litterae.     Inscriplio: 

Incipit  libellus  sancti  pastoris.     Incipit  visio  prima  quam  vidit  herma. 
Visionem  quartam  excipit  inscriplio : 
Explie  visio  IIII  qua  vidit  de  ecclesia. 
Incipiut  pastoris  raandala  duodecim. 
Tituli  Mand.  VI.  VII.  VIII.  IX.  XII.  non  adscripti  sunl;   palel  autem 
locus  iis  praefigendis. 

In  flne  Mandalorum:  AMEN.  Expliciunt  mandata  pastoris  numero 
duodecim  '.'  > 

INCIPIVNT.     SIMILITVDINES.     DECEM  QVAS 
MECV  LOQVVTVS:    EST.  SIMILITVDO 
PRIMA  :  . 
Similitudines  V.  VIII.  X  carent^  lilulo,  non   tamen  loco    ei    adscri• 
bendo.     In  fme  Sim.  nonae:    'ΑΜΗΝ,  post  decimam:  άμην. 

Hic  Codex  magni  faciendus  est,  quippe  qui  ποψενος  latinam  lar- 
gialur  versionem,  quae  hactenus  nullibi  innoluerit.  Quae  qiiidem  versio 
cum  in  Visionibus  non  paucum  discrepet  ab  ea,  quam  in  libris  edilis 
evulgatam  legimus,  hic  illic  in  Mandalis  et  Simililudinibus  fortasse  alius 
texlus  graeci  quam  illa  interpretalio  est.  Pro  anxictate  sua  huius  ver- 
sioiiis  auctor  pracpositionibus  latinis  saepius  modo  Graecorum  iitiliir,  in 
reliquis  quoque  non  sine  lalinitatis  iniuria  graeca  plus  quam  par  est, 
adeo  graramalico  genere  neglecto,  reddit,  fitque  infidebs  ob  nimiam  ver- 
tendi  sollicitudinem  atque  fidelitalem  ad  litterara.  Multas  VV.  doctorum 
coniccturas  confirmat,  baud  paucos  locos  difficultalibus  obslruclos  elc- 
ganti  sentcntiarum  conformalione  ingcniose  iUustral.  Voces  uncinis  in- 
clusas  cquidem  addidi.  Scribitur  passim:  ,acthnicos,  aepulatus,  aege- 
runt,  saed ,  haerbe,  quaerele,  exiebant,  luxoriosis,  popoli ,  dipsichia, 
excederunt,  intellegere,  emitlis'  (emilis),  ,chrocinum,  simulachrum,  hy- 
emps,    lemplare,    doepalatam ,    subslulisset,    emmancipiebat,    histi,    hii, 


LX  CODICUM  NOTITIA. 

pampynos,    extuarent'  (exstarent),  jadsequuti,  aspri,  obsculari,  percoepi, 
raenolilha,  cenasli,  poene'  (paene),  ^abentibus,  langunt/     Signavi  Pal 

b.     Codices  aliarum  Ubliothecarum. 
cc,    Romae. 

11.  Cod.  Angelicus  ,B.  2.  4,'  membraneus,  foliis  dimidiatis,  saeculo 
XI  nilide  diligenterque  scriplus.  Inter  alias  sanclorum  vitas  extat  (fol. 
61  —  68)  ,iiiartyrium  Ignatii/  Siiiieonis  Metaph.  Codex  passim  emendatus 
est  manu  secunda,  quam  puto  esse  saeculi  XII.     Signavi  Λ. 

12.  Ms.  Barberinum  7,  cuiiis  seciindo  folio  Lucas  Holstenius  in- 
scripsit : 

,S.  Polycarpi  Episcopi  et  Martyris  Epislola  ad  Philippenses.' 

,S.  Barnabae  Apostoli  ακέφαλος.     Ex  Mslo.  bibliotbecae  S,  Silveslri 

in  Quirinali  collata  cum  Msto.  vetustiore  Vatic.  bibl/ 

Utriusque   Ep.    apographum  Holstenii    est;   texlus  aulem  ex  optirao 

fonte  provenit.     Codex  ipse  monasterii  S.  Silvestri  in  Quirinali   non    su- 

perstes  est,  neque  iile  PP.  Thealinorum,  quem  contulit  I.  Vossius.    Ms. 

Vaticanum    ab  Holstenio    allegatura    est   noster   Cod.    Vat.  859,    passim 

lantummodo  ab  eo  irispeclus.     Signavi  B. 

13.  Ms.  Barberinum  68: 

,S.  Ignalii  Martyris  Epistoiae  graecae  ex  Codice  Vaticano  428  a 
Leone  Allatio  erutae.' 

Cod.  Vaticanus  descriptu$  fruslra  quaeritur,  cum  illc  numero  428 
insignitus  Ignaliura  non  contineat,  neqiie  ad  Valicanum  859  aul  Ottobo- 
nianum  348  ne  ex  longinquo  quidem  accedat.  Lecliones  praebet  baud 
contemnendas.  Ex  Cod.  Mediceo  breviorem  Ignatii  Epp.  recensionem  ex- 
bibenle  varias  lectiones  margini  Allatius  apposuit,  haud  raro  tamen  suas 
coniecturas  pro  libri  scripli  iectionibus  tacite  venditans.  In  quarto  Msti. 
fol.  legitur: 

Τον  εν  'Άγίοις  'Ίεροιιάρτνρος  'Ιγνατίου  Άρχιετΐΐΰκόπου 
'Αντιοχείας  ΈηιύτοΙαί  :  ^,  et  in  pag.  subsequenli: 
"Ελεγχος  των  τον  'Ιγνατίου 
ΙΒ  Έπιϋτολών. 
α.  Προς  Μαρίαν  Καΰβοβολίτην. 
β.  Προς  Τραλληβίονς. 
γ.  Προς  Μαγνηβίονς. 
δ.  Προς  τους  εν  Τάρΰω. 
ε.  Προς  Φιλιτίταβίονς,  τΐερϊ  βαπτίβιιατος. 
ς.  Προς  Φιλαδελφεΐς. 
ζ.  Προς  Σμ,νρναίονς. 

η.  Προς  Πολνκαρπον  επίΰκοπον  Σμνρνης. 
-θ•.  Προς  ΆντιοχεΙς. 
ι.  Προς  "Ηρωνα  διάκονον  Αντιοχείας, 
ια.  Προς  Έφεβίους. 
ιβ.  Προς  'Ρωμαίους.     Signavi  C. 

14.  Ms.  Barberinum  501.     Ιη  fol.  5  Holstenius  notavil: 
,S.  Ignatii  Epistolae  genuinae  et  apostolicae  simplicitatis.* 

,Ex  antiquissimo  Codice  Msto.  bibliothecae  Mediceae  Lucas  Holste- 
nius  descripsit  et  versionem  latinara  addidit.'     Signavi  D, 


CODICUM  NOTITIA.  LXI 

15.  Cod.  Casanatensis  G.  V.  14,  chartaceus,  folionmi  octonarioruin, 
non  ima  eademque  manu  scriptus,  saeculi  XV.  Manus  saeculi  XVII  in- 
diciilum  praemisil,  qiiera  anle  hos  quiiulecim  annos  ita  oonceptum  inveni : 

„S.  P.  N.  Sophronii  Archiep.  Hierosolymilani  Homilia  pro  SS.  Pelro 
el  Paulo  die  quarta  ualalium. 

Capita  novem,  quae  fama  erat,  loannem  Italum  philosophum  suos 
auditofes  docere,  a  Sacra  Synodo  danmata  Indiclione  15. 

Didymi  contra  Manicheos. 

Didymus  hic  fuit  palria  Alexandriiis  alqiie  ab  alio  Didymo  Alexan- 
drino  Grammalico  seniore  distinguendus,  iiec  eliaui  Cunfundendus  cuni 
Didymo  Monacho  Aegyplio. 

Cateaa  Graecorum  Palrum  in  Evangelium  Lucae. 

S.  Alhanasii  Arcliiepiscopi  Alexandrini  ad  Anliochum  Principem  seu 
Ducem  de  pliirimis  variisque  quaestionibus  Responsiones  CXXXVIII  omni- 
bus  Christianis  scilu  ulilissimae. 

S.  Ignatii  Martyris  Epistolae  ad  Smirnaeos,  ad  Polycarpum,  ad 
Ephesios,  ad  Magnesianos,  ad  Philadelphienses,  ad  Tralianos,  ad  Mariam 
(duae  supposililiae) ,  ad  Tarsenses. 

S.  Gregorii  Thaumalurgi,  non  Theologi  dicti,  Neocaesareae  Episcopi 
MeUphrasis  ia  EcclesiasteD. 

Pholii  epistolae  duae:  prima  ad  Nicolaum  II,  altera  ad  Michaelem 
Bulgarii  PriDcipem. 

S.  Palris  nostri  Simeonis  lunioris  Theologi  de  triplici  precalionis  raodo. 

S.  Cyrilli  Archiep.  Alexandrini  dc  raystica  coena  et  de  ablutione. 

S.  Dorolhei  Episcupi  Tyri  et  Marlyris  de  nominibus  Apostoloruin 
et  eomm  praedicalionis,  inorlis  ct  scpullurae  loco. 

S.  Polycarpi  Smiroaeorum  Episcopi  et  Martyris  Epistola  ad  Phi* 
lippenses." 

Quae  quidem  opp.  in  ipso  Codice  sequunlur  alio  ordine.  Nam 
cateDam  Ulain  graecorum  Palrum  in  ev.  Lucae  excipiunt  ,novera  (po- 
Uus  octo)  Ignalti  Epp.'  iii  48  foliis  cum  dimidiu  nitidc  scriptae.  Surit 
autem  eaedem,  quas'l.  Vossius  ex  pretioso  illo  Codice  Mcdiceo  7  Plu- 
lei  LVIl  primus  evulgavil.  Ac  milii  quidem  iibrum  Casanatensem  per- 
luslranli ,  Mediceus  ei  fons  alquc  exem|)lar  fuisse  diu  visus  esl.  Ut 
iU  opinarer,  cum  indoles  ulriusque,  lum  uilimae  Epistolae  {προς  τους 
iv  Ταραω)  externa  ulrobivis  rae  movit  species.  Casanalensis  quippe 
eodem  modo  desinit  quo  Mediceus,  co  tamen  discrimine,  quod  illio 
sequunlur  qtialluor  folia  cum  diniidio  alba.  Sed  id  qiiidcni  aliunde  cx- 
plicanduui  videlur.  Nam  ut  omnium  novem  (vel  octo)  Epp.  inscriplionem 
aliaque  huiuscemodi  plura  omittam,  ex  coniparalionc  amborum  Mss. 
accuratius  inler  se  instituta  apparel  notabibor  lcclionum  discrcpanlia.  Crc- 
dibilc  tamen  esl,  ulrumque  Cod.  ex  eodem  velustissimo  archelypo,  per 
ambages  quidem,  enianasse.  lUud  niinirurn  Epislolam  ad  Tarsenses  in- 
legram  habebat.  Verumlamen  casu  quodam  faclum  esse  videtur,  ut 
bbrarius  Codicis  Casanalcnsis  eam  illinc  non  transscribere  polueril, 
quamvis  pnus  obscrvatarii  ac  inensuralam,  idcoquc  spaliuni  ci  inlegrae 
describendae  reliqucril.  ijuare  iragnicnluiii  lanluiiirnodo  cx  Mediceo 
transscripsiL     Hinc  Casanalensis  et  Blediceus,  quod  ad  textura  Epistolae 


LXII  CODICUM  NOTITIA. 

ad  Tarsenses  allinet,  plus  solito  coeunt.  Quae  cum  ita  sint,  Casana- 
tensi  in  mullis  locis  plus  auctoritalis  Iribuendum  puto,  quam  Mediceo. 
Incst  quoque  ,Polycarpi  Ep.  ad  Philippenses/  Cum  ea  contextim 
exlal  in  22  foliis  cum  dimidio  ,Ep.  Barnabae/  quam  quidem  praevius 
ille  indiculus  ignoral.  Una  eademque  manus  utramque  scripsit  saec. 
XV,  diversa  quidem  ab  ea,  quam  in  Epp.  Ignatii  vidimus.  Hic  Cod. 
eril  C. 

β.    Florenliae. 

16.  Cod.  Mediceus  (Plut.  LVH  num.  7)  membraneus,  in  4^  mai., 
iudice  Bandinio  saeculi  XI  (Catal.  codd.  gr.  Bibliolhecae  Laurenlianae  tom. 
II  p.  347,  Florenliae  1768.).  Est  miscellaneus.  Post  alia  inveniunlur 
jlgnalii  Epp.  novem ,'  quales  exhibet  Cod.  Casanatensis.  Descriplus  fuit 
per  Salvinium  m  usum  Aldrichii  et  ab  Holstenio,  pluries  inde  ab  I. 
Vossio  usque  ad  lacobsonum  collalus.  Neque  ego  labori  peperci,  neque 
pro  me  C.  Tischendorf,  Th.  Heyse,  P.  del  Furia,  siquidem  etiam  post 
aliorum  curam  diligentiamque  probatam  praecipua  loca  denuo  religiose 
contulimus.     Signavi  L. 

17.  Cod.  Mediceus  (Plut.  VII  num.  21)  chartaceus,  saec.  XV  in 
4^  min.  Insunt  (cl'r.  Bandinius  1.  c.  lom.  I  p.  269)  ,Divt  Ignatii  Episto- 
lae  inlerpolalae  XI,  Polycarpi  una,  et  Hippolyli  de  consummatione  Mundi, 
et  Antichristo,  et  de  secundo  advenlu  D.  N.  lesu  Chriti  oratio/  Cum 
Ep.  Polycarpi  coniuncta  extat  ,Barnabae  Epislola',  quod  Bandinium  effu- 
git.  Hunc  quoque  Codicem  ego  et  amici  pro  me  in  omnibus  locis,  qiii 
aiicuius  momenli  videbantur,  posl  alios  iterum  iterumque  inspeximus. 
Signavi  F. 

Qui  praeter  hosce  in  Commentariis  Codices  passim  nominabunlur, 
eorum  notilia  per  alios  PP.  Apostol.  edilores  iam  dudum  publici  iuris 
facta  est.  Idcirco  nostra  illustratione  non  indigere  videbantur.  Confer 
vero  quae  siipra  in  recensendis  singulorum  Patrum  editionibus  hanc  in 
rem  a  nobis  dicta  sunt. 


Index  tabulae  lapidi  ineisae. 


1.  Cod.  Casan.  Ep.  S.  Ign.  ad  Smyrn.  [CJ 

2.  Cod.  Vat.  866.  Fol.  186.  a.  [Vat.] 

3.  Cod.  Vat.  813.  Fol.  305.  a.  [E] 

4.  Cod.  Vat.  815.  Fol.  41.  a.  [N] 

5.  Cod.  Vat.  859.  Fol.  167.  a.  [V] 

6.  Cod.  Casan.  Finis  Ep.  S.  Polyc.  ad  Phil.  cmn  Ep.  S.  Barn.  coniiinct.  [CJ 

7.  Cod.  Ottob.  348.  Fol.  64.  a.  [q] 

8.  Cod.  Reg.  30.  Fol.  161.  b.  [R] 

9.  Cod.  Palat.  150.  Fol.  134.  b.  [Pal.] 

10.  Cod.  Vat.  3848.  Fol.  9.  a.  [Vat.] 

11.  Cod.  Reg,  81.  Fol.  89.  a.  [Reg.] 


LXIII 


CODEX  SIKAITICUS. 

ΒΑΡΝΑΒΑ  ΕΠΙ2Τ0ΑΗ 
I. 

Χαίρετε  ϋϊοι  και  ϋ-νγατερεΰ  εν  ονόματι  χυριον  τον  αγαπηΰαντοΰ 
ημαΰ  εν  ιρηνη 

μεγάλων  μεν  όντων  και  πλονΰΐων  των  του  ΰ^εον  δικαιωμάτων  ειΰ 
νμαα  νπερ  τι  και  καϋ•  νπερβολην  νπερενφρενομε  επι  τοιΰ  f*axo!()iota 
και  ενάοξοισ  νμων  πνενμαβιν  ου  το  εμφντον  τηα  δωρεαΰ  πνευματικηΰ 
χάριν  ειληφαται  διο  και  μάλλον  αυνχαιρω  εμαυτω  ελπιζων  6ω&ηναι 
OTt  αλη^ωΰ  βλέπω  εν  νμιν  εκκεχνμενον  απο  τον  πλουΰιον  τηΰ  αγα- 
πηα  χνριου  πνενμα  εφ  νμαΰ  οντω  με  ε^επληξεν  επι  νμων  η  επιπο- 
^τ]τη  οψιΰ  νμων  πεπίΰμενοΰ  ονν  τοντο  και  αννιδων  ^  εμαντω  οτι  εν 
νμιν  λαληΰαα  πολλά  επιΰταμαι  οτι  εμοι  ΰννωδενΰεν  εν  οδω  δικαιοΰν- 
νηα  κνριοα  και  παντωΰ  αναγκαζομε  καγω  ειβ  τοντο  αγαπάν  νμαβ  νπερ 
την  ψυχην  μον  οτι  μεγάλη  πιΰτιΰ  και  αγάπη  ε^κατοικει  εν  νμιν  ελ- 
ηιϋει  ζωηα  αντον  λογιΰαμενοα  ονν  τοντο  οτι  εαν  μεληΰη  μοι  περί 
νμων  τον  μεροα  τι  μεταδονναι  αφ  ον  ελαβον  οτι  εαται  μοι  τοιοντοιβ 
πνενμαοιν  νπηρετηααιηι  ειΰ  μιθ{^ον  εΰπονδααα  κατά  μικρόν  νμιν  πεμ- 
πειν  ϊνα  μετά  τηα  πιβτεωο  νμων  τελιαν  εχηται  την  γνωΰιν'  τρία  ονν 
δόγματα  εατιν  χνριον'  ξωη '  πιΰτιΰ  ελπιΰ '  αρχή '  ^  κα^  τελοΰ  ημών  και 
όιχεοαννη  χριαεωΰ  αρχή '  **  και  τελοΰ  αγάπη  ενφροΰννη  και  αγαλλιαΰεωΰ 
έργων  εν  δικαωΰννηΰ  μαρτνρια'  εγνωριΰεν  γαρ  ημιν  ο  δεΰποτηΰ  ita 
των  προφητών  τα  παρεληλν&οτα  και  τα  ενεΰτωτα  ^  των  μελλόντων 
δόνα  ατιαρχαΰ  ημιν  γενΰεωΰ  ων  τα  κα^  εκαΰτα  βλεποντεΰ  ενεργούμενα 
χα&ωα  ελαληΰεν  οφιλθ|ϋεν  πλονΰίωτερον  και  ντρηλοτερον  προΰαγειν  τω 
φοβω  αντον  εγω  δε  ονχ  ωΰ  διδαΰκαλοΰ  αλλ  ωΰ  ειΰ  εξ  νμων  νποδιξω 
ολίγα  δι  ων  εν  τοιΰ  παροναιν  ενφραν^ΰεϋϋ-ε 

IL 

ημερίον  ονν  ονΰων  πονηρών  και  αντον  τον  ενεργονντοα  εχοντοϋ 
την  εξονΰιαν  οφιλομεν  εαντοιΰ  προΰεχοντεβ  ^  εκζητειν  τα  δικαιώματα 
κνριον  τηα  ονν  πιΰτεωα  ημών  ειαιν  βοηϋ^οΐ'  φοβοα'  νπομονη  τα  δε 
αννμαχονντα  ημιν  μακροί  μια'  και  εγκρατια'  τοντων  μενόντων  τα  προα 
KV^uyv  αγνωα  αννενφρινονται   αντοια'  αοφια'  αννεαια   επιατημη   γνω- 


1)  **  αυψίβωα   —    2)  3)  punctum  posl  αρχή   utroque  loco  rasum  est. 
4;  ••  addidit  xca.  —  5)  **   προσεχοντεα  xai 

e 


LXiv  BARNABAE  EPISTOLA.  II.   111. 

ΰιΰ  ηεφανερωκεν  γαρ  ημιν  δία  πάντων  των  προφητών  οτι  οντε  Ό^ν- 
αιων  οντε  ολοκαντωιιατων  οντε  προοφορων  χρηζεί  λέγων  οτε  μεν  τι 
μοί  πληΌ•οϋ  των  ϋ'νΰίων  νμων  λέγει  πνριοβ  πληριΰ  ειμί  ολοκκντωμα- 
των  και  ΰτεαρ  αρνων  και  αίμα  τανρων  %αι  τράγων  ον  βονλομε  ονδ 
αν  ερχηΰϋ'ε  οφ^^ηναι  jiiot  τιβ  γαρ  ε'ξεζητ7]6εν  ταντα  εκ  των  χιρων  νμων 
πατιν  μον  την  ανλην  ον  προΰϋ-ηοεΰ&αι  ονδ  ε  εαν  φερι^ται  ΰεμιδαλιν 
ματαιον  ϋ'νμναμα  βδελνγμα  μοι  εβτιν  ταΰ  νεομηνιαα  νμων  και  τα  ΰαβ- 
βατα  ονκ  ανέχομαι  ταντα  ονν  κατηργηΰεν  ϊνα  ο  καινού  ι  ^  νομοβ  τον 
κυρίου  ηκμων  ^  ιηΰον  χριατον  ανεν  ζνγον  αναγτιηβ  ων  μη  ανϋ•ρωπο- 
ποΐ7}τον  εχη  την  προΰφοραν 

λέγει  δε  πάλιν  προβ  «υτουσ  μη  εγω  ενετιλαμην  τοιβ  πατραβιν 
νμων  εαπορενομενοια  εκ  γηα  αιγνπτον  προβενεγκαι  μοι  ολοκαντωματα 
και  ϋ'νβιαΰ  αλλ  η  τοντο  ενετιλαμην  αντοιΰ  εκαβτοΰ  νμων  κατά  τον 
πληβιον  εν  τη  κάρδια  εαντον  ^  κακιαν  μη  μνηΰικακιτω  και  ορκον 
ψενδη  μη  αγαπαται  αιΰϋ'ανεβϋ'αι  ονν  οφιλο^ιεν  μη  οντεΰ  αΰννετοι  την 
γνωμην  τηα  αγα&ωΰννηϋ  τον  πατροΰ  ημών  οτι  ημιν  λέγει  ϋ-ελων  ημαα 
μη  ομοιωΰ  πλανωμενονΰ  εκεινοΐΰ  ξητιν  πωβ  προβαγωμεν  αντω  ημιν 
ονν  οντωύ  λέγει  θυσκν  τω  Ό'εω  κάρδια  ΰνντετριμμενη  οΰμη  ενωδιαα 
τω  κνριω  κάρδια  δοξαζονβα  τον  πεπλακοτα  αντην  ακριβενεΰ^αι  ονν 
οφιλομεν  αδελφοί  περί  τηα  ΰωτηριαΰ  ημών  ίνα  μη  ο  πονηροα  παριβ- 
δνΰιν  ϊ  *  πλαν7]6  ποιηϋαΰ  ημιν  εκΰφενδονηΰη  ημαα  απο  τηα  ζωηα  ημών 

m. 

λέγει  ονν  πάλιν  περί  τοντων  προα  αντονα  ϊνα  τι  μοι  νηατενεται  λέγει 
κνριοα  ωα  αημερον  ακονβΌ'ηναι  κρανγη  την  φωνην  ϋμων  ον  ταντην 
την  νηατιαν  εγω  ε^ελεξαμ7}ν  λέγει  κνριού  ονκ  ανθ'ρωπον  ταπινονντα 
την  ψνχην  αντον  ονδ  αν  καμψηται  ωύ  κρικον  τον  τραχηλον  νμων 
κοίΐ  αακκον  και  αποδον  νποατρωαηται  ονδ  οντωα  καλεαεται  ντ^ατιαν 
δεκτην  προα  ημαα  ^  λέγει  ϊδον  αντη  νηατια  ην  εγω  ε^ελε^αμην  λέγει 
κνριοα  ονκ  ανθ-ρωπον  ταπινονντα  την  ιΰνχην  αντον  άλλα  λνε  παν 
ύννδεαμον  αδικιαα  διάλυε  ατραγγαλιαα  βίαιων  ανναλλαγματων  αποατελλε 
τεϋ•ραναμενονα  εν  αφεαει  και  παααν  αδικον  αννγραφην  διααπα  δια- 
ϋ-ρνπτε  πινωαιν  τον  αρτον  αον'  και  γνμνον  εαν  ειδηα  περίβαλε  αατε- 
γονα  ειααγε  εια  τον  οίκον  αον'  και  εαν  ϊδηα  ταπινον  ουχ  νπερο-ψΐ] 
αντον  ονδε  απο  των  οικιών  τον  απερματοα  6ον  τότε  ραγηαεται  προϊ- 
μον  το  φωα  αον  και  τα  ϊ"|Μ-ατο:  ^  αον  ταχεωα  ανατελει  και  προπό- 
ρεναεται  εμπροαΌ-εν  αον  η  δικαιοαννη  και  η  δόξα  τον  Ό'εου  περιατελει 
αε  κα  ^  τότε  βοηαεια  και  ο  Ο'εοα  επακοναεται  αον  ετι  λαλονντοα  αον 
ερι  ϊδον  παρειμι  εαν  αφεληα  απο  αον  ύννδεαμον  και  χειροτονιαν  και 
ρήμα  γογγναμον  και    δωα  πινωντι    τον    αρτον  αον    εκ  ιρνχηα  αον  και 


1)  2)  t  et  κ  prima  manu  deleta.  —  3)  ε  prima  manu  suppletum.  —  4)  Ϊ 
prima  mami  deletum.  Ad  ποιηύασ  **  addidit  (v.  —  5)  **  addidit  άε.  -  6)  « 
suprascriptum  elegantius  est  quam  quod  **  correctori  conveniat,  tamen  nec  primae 
manus  esse  satis  manifestura  est.  Nihilominus  verisimile  est ,  ipsum  scriptorem, 
anlequam  absolveret  ϊματια,  quod  omnino  videtur  scripturus  fuisse,  ϊαματα  re- 
posuisse,  postea  vero  «  cum  punctis  super  t  instauratum  esse.  —  7)  κα  prima 
manu  notatum. 


BARNABAE  EPISTOLA.  HI.  IV.  LXV 

ψνχην  τεταπινωμενην  ελαιηΰειΰ  ειΰ  τοντο  ονν  αδελφοί  ο  ^  μακροΰνμοΰ 
προβλεψαβ  ω6  εν  αχερεοΰννΐ]  πίΰτεναει  ο  λαοσ  ον  ητοιμαΰεν  εν  τω 
ηγαττημενω  αντον  προεφανερωαεν  γαρ  ημιν  περί  πάντων  εινα  μη  προΰ- 
ρηΟΰωμε^α  ωΰ  επιλχηοι  τω  εχινων  νομών  ^ 

IV. 

δει  ονν  ημαΰ  περί  των  ενεΰτωτων  επι  πολν  εραυνωνταϋ  εχζητιν  τα  δυνά- 
μενα ^  ημασ  ΰωζειν  φνγωμεν  ονν  τελειωΰ  απο  πάντων  των  έργων  τηβ 
ανομχαβ  μηποτε  καταλαβη  ημαΰ  τα  έργα  τηβ  ανομιαβ  και  μιΰηαω- 
μεν  την  πλανην  τον  ννν  καιρόν  ίνα  εΐ6  τον  ι^ελλοντα  αγαπηαωμεν  * 
μη  δωμεν  τη  εαντων  "ψνχη  ανεΰιν  ωΰτε  εχιν  αντην  εξοναιαν  μετά 
αμαρτωλών  χαι  πονηρών  ϋνντρεχιν  μηποτε  ομοιω&ωμεν  αντοιΰ '  το  τε- 
ΰον  αχανδαλον  '^γεγραπται  ^  ηγγιχεν  περί  ον  γεγραπται  ωα  ενωχ  λέ- 
γει ειΰ  τοντο  γαρ  ο  δεΰποτηΰ  ΰνντετμηκεν  τονΰ  χαιρονΰ  και  ταΰ  ημε- 
ραΰ  ϊνα  ταχννη  ο  Ί]γαπημενοΰ  αντον  και  επι  την  χληρονομιαν  ηξ,ει 
Ιεγει  δε  οντωΰ  χαι  ο  προφητηΰ  βαΰΐλειαι  δεχα  επι  τηΰ  γηΰ  βαΰιλεν- 
ΰονΰΐν  χαι  εξαναΰτηΰεται  όπισθεν  αντων  |ΐ*ικροσ  βαΰιλενΰ  οβ  ταπινω- 
ΰει  τρίΰ  νφ  εν  των  βαβΰεων  ομοιωΰ  περί  τον  αντον  λεγι  ^ανίί^λ'* 
χαι  ϊόον  το  τέταρτον  &ηριον  ποντ^ρον  χαι  ϊΰχνρον  χαι  χαλεπωτερον 
πάρα  πάντα  τα  θί^ρια  τηΰ  γηΰ  κοτί-  ωσ  ε^  αντον  ανετιλεν  δεχα  χλερατα  ^ 
χαι  ε|  αντων  μιχρον  χεραβ  παραφναδιον  και  ωΰ  εταπινωΰΰεν  '^  νφ  εν 
τρία  των  μεγάλων  χερατων  ΰννιεναι  ονν  οφιλεται  ετι  δε  καί.  τούτο 
ερωτώ  νμαΰ  ωΰ  ειΰ  εξ  νμων  ων  ϊδειωΰ  δε  χαι  πανταΰ  αγαπών  νπερ 
την  "ψνχην  μον  προΰεχειν  ννν  εαντοιΰ  χαι  μη  ομοιονΰ'&αι  τιΰιν  επιΰω- 
ρενοντεσ**  ταισ  αμαρτιαιΰ  νμων  λεγονταΰ'^  οτι  η  δια&ηχη  ημών  μεν 
αλλ  ziuvoi  οντωΰ  ειΰ  τελοΰ  απωλεΰαν  αντην  λαβοντοΰ  ηδη  τον  μωνΰεωΰ 
Ιίγει  γαρ  η  γραφή  χαι  7jv  μωνΰηΰ  εν  τω  ορι  ν7]ΰτενων  ημεραΰ  Ίμ  και 
ννχταα  'μ  χαι  ελαβεν  την  δια9Ί]χην  απο  τον  χνριον  πλακασ  λιθινασ 
γεγραμμεναΰ  τω  δαχτνλω  τηΰ  χειροσ  τον  κυρίου  άλλα  επιοτραφεντεΰ 
επι  τα  είδωλα  απωλεΰαν  αντην  λέγει  γαρ  οντωΰ  χνριοΰ  μωΰη  μωΰη 
χαταβη^ι  το  ταχοΰ  οτι  ηνομηΰεν  ο  λαοΰ  ΰον  ονΰ  εξηγαγεΰ  εκ  γηΰ  cctyv- 
;Γτον  χαι  ΰννηχεν  μωΰηΰ  χαι  εριψεν  ταΰ  δνο  πλαχαΰ  εκ  των  χειρών 
αντων  ^^  χαι  ΰννετριβη  αντων  η  δια&ηχη  ϊνα  η  τον  ηγαπημενον  ιηΰον 
ενχαταοφραγιΰ^η  εΐΰ  την  χαρδιαν  ημών  εν  ελπιδι  τηΰ  πιΰτεωΰ  αντον 
πολλά  δε  ^ελων  γραφειν  ονχ  ωΰ  όιόασκαλοσ  αλλ  ωσ  πρεπι  αγαπωντι 
αφ  ων  εχομεν  μη  ελλιπειν  γραφην  ^^  εΰπονδαΰα  διο  περί'ψημα  ^2  ν^ων 
προΰε^ομεν  εν  ταιΰ  εΰχαταιΰ  ημεραιΰ  ονδεν  γαρ  ωφεληΰει  νμαΰ  ο  παΰ 
χρονοΰ  τηΰ  πιΰτεωΰ  νμων  εαν  μη  ννν  εν  τω  ανομω  καιρώ  καί  τοισ 
μελλονΰιν  ΰχανδαλοιΰ  ωΰ  πρέπει  νϊοιΰ  •&εον  αντιΰτωμεν  ϊνα  μη  ΰχη 
παριοδνΰιν  ο  μελαΰ   φνγωμεν   απο    παβηΰ    ματαιοτητοΰ   μΐΰηΰωμεν  τε- 


1)  ο  Tidetor  prima  manu  suppletum.  —  2)  non  correclum.  —  3)  άν  prima 
ex  γί  coirectiim  vuJelur.  Eadem  maou  euprascripium  est  a.  Pro  ytvo- 
μινα  igilur  ipse  scriplor  όνίαμίΐα  reposuil.  —  4)  **  αγατιηί^ωμίν  —  5)  priraa 
maoa  Dolatam. — 6)  λ  prima  manii  nolalum.  —  7)  σ  prius  leviler  rasum  el  signis 
noutam.  —  8)  9)  -Tta  el  -τασ:  nil  mutatum. —  10)  **  aviov  —  11)  **  γρα- 
φαν  —  12)  In  bie  nil  correctam  est. 


Lxvi  BARNABAE  EPISTOLA.  IV.  V. 

λιωΰ  τα  έργα  τηβ  πον^ιφαΰ  οδον  μη  καΰ•  εαυτουσ  ενδννοντεΰ  μ,ονα- 
ζεταί  ωβ  ηδη  δεδικαιωμενοι  αλλ  επι  το  αντο  βννερχομενοι  ΰννζητείτε 
περί  του  κοινή  Ονμφεροντοΰ  λέγει  γαρ  η  γραφή'  οναι  οι  ΰννετοι  εαν- 
τοια  και  ενωτνιον  εαυτών  επιΰτΎΐμονεΰ  γενωμεϋ'α  πνευματικοί  γενωμε&α 
ναοΰ  τελιοΰ  τω  ϋ'εω  εφ  οΰον  εοτιν  εν  ημιν  μελετωμεν  τον  φοβον  του 
ϋ•εου  φυλααΰιν  αγωνιζωμεϋ^α  ^  ταΰ  εντολαβ  αυτού  ϊνα  τοια  '^  δικαιω- 
ΐιιασιν  ο  κυριοΰ  απροβωπολημπτωα  κρινι  τον  κοΰμον  εκαΰτοΰ  καΰ•ωβ 
ετνοιηβεν  κομιειται  εαν  η  αγα^Όβ  η  δικαιοβυνη  αυτού  προηγηΰεται  αυ- 
τού εαν  η  πονηρού  ο  μί6ΰ•ο6  τηΰ  πονηριαΰ  εμπροΰΰ•εν  αυτού  ϊνα  μη- 
ποτε  επαναπαυομενοι  ωβ  κλιμοι  επικαΌ-υπνωΰωμεν  ταια  αμαρτιαιο  7}μων 
και  ο  πονηρού  άρχων  λαβών  την  κα&  ημών  εξουβιαν  απωΰηται  ημαΰ 
απο  τη6  βααιλιαΰ  του  κυρίου  ετι  δε  κακινο  αδελφοί  μου  όταν  ^  νοεί- 
ται όταν  βλέπεται  μετά  τηλικαυτα  ΰημια  και  τέρατα  ^  γεγονότα  εν  τω 
ϊΰραηλ  και  ουτωβ  ενκαταλελιφΟ•αί.  αυτουβ  προΰεχωμεν  μηποτε  ωΰ  γε- 
γραπται  πολλοί  κλητοι  ολίγοι  δε  εκλεκτοί  ευρε{^ωμεν 

V. 

εια  τούτο  γαρ  ϋπεμινεν  ο  κυριοσ  παραδονναι  την  ΰαρκα  ειΰ  καταφ&ο- 
ραν  ϊνα  τη  αφεΰει  των  αμαρτιών  αγνιβϋ'ωμεν  ο  εοτιν  εν  τω  αιματι 
του  ραντιΰματού  αυτού ' 

γεγραπται  γαρ  περί  αυτού  α  μεν  προβ  τον  ϊβραη)ί  α  δε  προΰ 
ημαβ  λέγει  δε  ουτωβ  ετραυματιαΰ-η  δια  ταΰ  ανομιαΰ  ημών  και  μεμα- 
λακιΰται  δια  ταβ  αμαρτιαΰ  ημών  τω  μωλωπι  αυτού  ημιβ  ϊαΰ•ημεν  ωα 
προβατον  επι  βφαγην  ηχϋ•η  και  ωΰ  αμνοΰ  αφωνοΰ  εναντίον  του  κι- 
ραντοΰ  αυτόν  ουκουν  ϋπερευχαριΰτιν  οφιλομεν  τω  κνριω  οτι  και  τα 
παρεληλυ&οτα  ημιν  εγνωριΰεν  και  εν  τοιΰ  ενεΰτωΰιν  ημαΰ  εΰοφιΰεν  xat 
ειΰ  τα  μέλλοντα  ουκ  εΰμεν  αΰυνετοι 

λέγει  δε  η  γραφή  ουκ  αδικωΰ  εκτινεται  δίκτυα  πτερωτοΐΰ  τοντο 
λεγεί  ort  δικαιωβ  απολιται  ανΰ'ρωποΰ  ο  έχων  οδού  δικαιοΰυν7}ΰ  γνω- 
ΰιν  εαυτόν  ειΰ  οδον  ΰκοτουα  αποσυνεχεί 

ετι  δε  και  τούτο  αδελφοί  μου  ει  ο  κυριοΰ  ϋπεμινεν  πα^ειν  περί 
τηΰ  ψυχηο  ημών  ων  παντοΰ  του  κο^ι^ου  κυριοΰ  ω  ειπεν  ο  Ό-εοσ  απο 
καταβοληϋ  κθ(ί|Μ.οι;  ποιηύωμεν  αν&ρωπον  κατ  ικονα  και  κα-Ο•  ομοιωΰιν 
ημετεραν  πωΰ  ουν  ϋπεμινεν  ϋπο  χιροΰ  ανΌ-ρωπων  πα&ειν  μαϋ-εται  οι 
προφηται  απ  αυτού  εχοντεΰ  την  χάριν  ειΰ  αυτόν  επροφητευΰαν  αυτοσ 
δε  εινα  καταργηθεί  τον  θάνατον  και  την  εκ  νεκρών  αναΰταΰιν  δείξει 
οτι  εν  ΰαρκι  έδει  αυτόν  φανερωΌ'τ^ναί  ϋπεμινεν  ϊνα  και  τοιΰ  πατραΰιν 
την  επαγγελιαν  αποδώ  και  αυτοί?  εαυτω  τον  λαον  τον  κενόν  ονομα- 
ζων  ^  επιάεί/^ει  επι  την  ^  γηΰ  ων  οτι  την  αναΰταΰιν  αυτοΰ  ποιηΰαΰ  κρινι 


1)  **  ϊνα  «γ.  ~  2)  **  εν  τοια  Ad  διχαιωμασιν  **  supplevit  αυτού 
ενφρανθ^ωμεν.  —  3)  Εΐ  prima  manus  et  **  notavit.  —  4)  **  addidit  τα.  — 
5)  **  ετοιμαζων  —  6)  **  τησ 


BARNaBAE  EPISTOLA.   V.  VI. 


LXVII 


Editio. 

εχη^^ε  \  νπερι^γαπηΰεν 

αμαρτωλονα  εια  ftnravotav 

viov  &εον  είναι 

7ΐω6  αν  εΰω9'η6αν  οι  άνθρωποι 

οτι  τον  \  χειρών 

βλεποντεα 

εΐύ  τοντο  ηλ^εν  εν  ΰαρκι 

χεφαλαιωβη  \  αντον 

Ιεγει  γαρ 

οτι  εξ  Ι  [και  αλίοβ  τιροφψηβ] 

τοίταξω  \  ποιμένα 

τότε  αχορηια^ηοεται 

αντοβ  Ι  χα^λωϋον 
πονηρενομεν(αν  βνναγωγαι 
χαι  ταΰ  ΰιαγοναΰ 


Codex    Si  naili  cu  s. 

εκΊ]ρν(5ΰεν  \  νπερηγαπηϋαν 

αμαρτωλονΰ 

ftvat  VLOV  -Θ-εον 

ονδ  αν  πωύ  οι  αν&ρωποι  εΰωΘΎ}βαν 

οτε  τον  \  των  χιρων 

εμβλεποντεα 

εν  ααρκι  ηλ&εν 

αναχεφαλαιωαη  \  αντων  {**αντον) 

Κεγει  {**Κεγει  γαρ) 

εξ  {**οτι  εξ)  \  desiint 

παταξωΰιν  }  ποιμένα  εαυτών 

τότε  απολιπεται  (**  τότε  αχορπιαϋ^}- 

(>εται  και  απολιται) 
αντοΰ  δε  \  και  καϋ-ηλωοον 
ανναγωγη  πονηρενομενων 
ταΰ  δε  ΰειαγοναΰ  μου 


VL 


εντολίρ^  Ι  διχαξομενοβ 
Tunrcta  νμεΐΰ  παλαιω&ηΰεα&ε 
»ς  Cfurrfov  |  τιολντελη 
οσ  eibruiet  επ  αντον 
αλλ  επει 

Φηκ€  η^ν  6αρ%α 
ο  xvQUHt  Ι  οννιψε 
χροιφανιροντο 

Χεγει  δε  χαι  μωαηϋ  αντοια 

ααελ&ετε 

χνριοα  τω 

ιαααχ 

χατοίκληρονομηΰατε  αχηην  γην 

τι  '  ελπιαατε  [φηαιν] 

[γαρ]  |  [εΐϋ] 

την  ρεονύαν  |  ημζον 

αναχαινιοαβ 

mc  αν  δε  αναπίαααομενονα  αντονΰ 

τίΧαΰμα  αν^ρωπον 

τιροο  ημαα 

Ιεγει  χνριοο  \  τιοιηΰω 

ειβεΐ^ετε 

βάλω  ύαρχινασ  αντοκί '  οτι  ημεΚλεν 

IV  6a{fxi  φανερονΰ^αΐ 

mdiv  χνριοβ  |  ^εω 


την  εντολψ  \  δικαιονμεί'οΰ 
νμΐ6  παντεβ  ωΰ  ιματιον  πάλαι- 
ω^ηΰεΰβ^αι  \  πολντελην  {**  -λη) 
ο  πιατενων  εια  αντον 
άλλα  ειπεν   (sed    rusuris  reposilum 

esl  αλλ  επει) 
τεΟ-ειχεν  την  ααρκαν  (ν  erasuni) 
χνριοσ  Ι  αννιετε 
προεφανερωϋ•η 

τι  λέγει  ο  αλλοβ  προφητηβ  μωΰηβ 
ειοελϋ-αται 
χνριοΰ  (**    addidit    τοΐ6  πατρααιν 

νμων)  τω 
ϊΰαχ 
χαταχληρονομηΰατω   την   {**  -ΰατε 

αντην)  γην 
τι  δε  Ι  ελπιαατε  {**  addidil  φηϋιν) 
γαρ  \  εια 

γη  (**γην)  ρεονααν  |  ημών  αδελφοί 
εχαινιαεν  (**  ανακαινιααα) 
ωα  αν  δη  αναπλαααοντοα  αντον 
πλααμα  ημών 
προα  ημαα  λέγει  κνριοα 
λέγει  δε  χνριοα  |  ποιώ 
ίκτελθαται 

εμβαλω  σαρκιναα  οτι  αντοα 
εν  ΰαρχι  εμίλλεν  φανερονα^αι 
χνριοα  ηαλιν  \  τω  ϋ-εω 


LXVIII 


BaRNABAE  EPiSTOLA.  VI.  VII.  VIIK 


Editio. 


Codex  Sinaiticus. 


λέγει  εξομολογηΰοιιαι 
εν  μεϋω  αδελφών  μου 
ζωοπο  υείται 
ουτωΰ 


εξομολογηβομ,Μ 
μελί  αδελφών  μου  \  το  μέλι 

εξωητνοίειται  (ε  prius  erasum) 
οντωβ  ουν 
τνροειρηκε    δε    επάνω  οτι,  αυξανεΰ-  προειρη-καμεν    δε  επάνω  και  αυ^α- 

^ωύαν  νεβϋ'ωΰαν  και  πληΰ'υνεΰ'&ωΰαν 

νυν  αρχειν  \  ε^ουΰια  αρχιν  |  εξουΰυαβ 

κυρυευΰη  αυρι,ευβεί 


νπ. 


ξωοποιηΰη  \  πωΰ 

λάου  Ι  εντοληΰ  αυτού 

-θ-ανατω  |  ε^ολο&ρευ'Ο^ΐΐΰεται, 

νπερ  \  ημελλε 

ιΰοιακ, 

Όνΰιαΰτηριον  τελεβ&η 

επειδή  εμε  ειπεν 

λάου 

(ΐαρκα 

ΰακτίω  και  ΰποδω 

παΰ'ειν  νπερ  αυτών 

πωϋ  ουν  ενετειλαζο 

τον  ενα  ειβ  ολοκαύτωμα  νπερ 

τον  δε  ενα  \  ποιηΰουΰιν 
ΐϊ^σου  Ι  περιϋ-ειτε 
και  αφαιρεί  \  επιτιϋ"τΐ6ΐν 
λεγομενον  |  ραχί,-ί^ 
ταυτηβ  μονηϋ  τηύ  ()θ!χου 
και  τούτο 

επικαταρατον  εΰτεφανωμενον 
επει  δε 

εξουθ•ενηβαντεβ  και  κατακεντηΰαν- 
τεΰ  κοίί.  ει^-τται^αντεσ 

ϋ'εου  Ι  ομοιωΰ  και  τι  tovro 

και  ιΰουό  \  ιν'  όταν 

εκπλαγηΰονται 

ιδε  τον  τύπον 

ειΰ  μεβον  \  κεΐ|ΐιενο(>  ινα  οβ  εαν 

δει  Ι  κυριευΰαι 


ζωοποιηΰι  \  omissum 

ναού  Ι  εντοληΰ 

*omisit  Ι  εξολεϋ'ρεν&ηβετε 

επι  {**νπερ)  \  εμελλεν 

ϊΰακ  (correclum  ϊοαακ) 

Ό-υσιαν  τελεβ&ηναι  (sic,  corrupte) 

επι  (**επειδη)  εμεν  (**ψ^) 

λαον  μον 

ΰαρκαν  (nec  mulatum  teste  ed.  min.) 

ΰακκον  και  βποδου 

πολλά  παΌ-ειν  ϋπ  αυτών 

α  ενετιλατο 

το    έναν    (**ενα)    ειβ    ολοκαύτωμα 

τον  ενα  ϋπερ 
τον  δε  έναν  {**ενα)  \  ποιηϋωΰιν 
&εου  (**ιηϋον)  \  περιθεται 
φερι  (**και  αφερι)  \  επιτ.  αντο 
γενομενον  (** λεγομενον)  \  ραχηλ 
ούτω  μονηβ  τηβ  ραχουβ 
τούτο  εΰτιν 

εΰτεφανωμενον  επικαταρατον 
επειδή 
και  ε^ου&ενηΰαμεν  (ipse  *  addidit 

και,  sed  εμπτ.  ηοη  mulavit)  εμ- 

πτυΰαντεΰ 
του  'Θ'εου  \  ομοιοΰ  εχεινω  ειο  τούτο 
ειΰουΰ  (**ϊΰουΰ)  \  ινα  όταν 
εκπλαγωΰιν 

είδε  ^*ειδετε)  τον  τραγον  τον  τύπον 
μεΰον  Ι  ^•εμενοΰ  οτι  ωΰ  εαν 
έδει  Ι  κυριευΰαι  αυτού 


εντέλλεται  \  εν  οιΰ 

την  ΰποδον  παίδια  \  βαλλειν 


νιπ. 


εντεταλται  \  εν  οκϊ  ειΰιν 
τα  ποτιάια  ΰποδον  \  βαλιν 


BARNABAE   EPISTOLA.  VIII.  IX. 


LXIX 


Editio. 

ro  xoxjnvov  ow  ^vXov  και  τον  vo- 
camov 


οντω  I  catlovjjxi  λέγει, 

0  μοοχοϋ  ow  εβτιν  ο  ιηΰονβ 

επι  αφαγην  |  ανδρεΰ  [αμαρτωλοί] 
οι    δε    ρίίντιζοντεΰ   παιδεβ   εναγγε- 

L•ζoμεvoί 
αγνιύμον  τηβ  χαρδιαα  OiC  εδωχε 

δεχαδνο  (bis)  |  αι  φνλαι, 

/ΜΙ  κϊααχ  χαι  ια)ίωβ 

τον  ΐ9}σου  επι  ίνλω  διοΐί 

τον  νοΰωπον 

πονηροί  χαι  ρνπαραι  \  χαι  αλ/ων 

οντω  Ι  ακοτεινα 


G  ο  d  e  χ   S  i  η  a  i  ι  i  C  U  S. 

το  χοχκινον  (**addidil  επι  ^νλων) 
ει  δε  πάλιν  ο  τνποΰ  ο  την  βταυ- 
ρον  και  το  εριον  το  κοκχινον 
και  τον  (**το)  νΰΰωπον 

οντωΰ  \  εν  απλοτητι  λέγεται 

νομοβ  χριστοσ  ΐ7]ΰονα  (**ο  μοαχοα 
ο  ιηΰονΰ)  εβτιν 

επι  την  αφαγην  \  ανδρεο 

οι  {**οι  δε)  ραντιζοντεο  τταιάεσ 
{**παιδεβ  οι)  εναγγελιααμενοι 

αγνιομον  (**addidil  τηα  χαρδιαΰ) 
_οιΰ  εδωκεν 

φ  (bis)  Ι  φνλαι 

ϊβακ  ϊακωβ^ 

ι?^()θυ  επι  ξνλον  και  οτι 

το  νΰΰωπον 

ρνπαραι  και  πον7]ραι  \  ο  αλγών 

οντωΰ  \  ΰκοτια  {**ΰκοτινα) 


IX. 


ημών  χαι  την  1uιtρδuxv 


ο    XVQIOC 

πίρημη&ησΜ&ε 

/ΜΙ  πaL•v   το  πνεύμα  χνρΜν  ηρο- 

φητενιι 
awovacam 
τηό  φωνηύ 
tva  αχονοαντεα  λογον  πιατεναωμεν 

t]  γαρ  περιτομη  |  εφ  η 
ίοοφιζεν  |  οδε 

[νεαν]  εντολην  \  μη  Οπειρητε 
επι  αχαν<^αα  \  τω  κνριω  νμων 
7uριτμη^ψε  το  ΰκληρον  τηΰ  καρδιαα 

ου  μη  ΰχΧηρννψε 

/ΜΙ  πάλιν  ιδον 

απεριτμψα  αχροβνΰτα  \  κάρδια 

περιτεμνεται 

εκ  των  διαρκών  αντων 

τέκνα  \  περί  πάντων  πλοναιωΰ 

ο  πρωηοβ  \  προβλεψαα 

τριών  \  δεχα  χαι  οχτώ 

τοντω  \  μάθετε 


ημών  την  ΰαρκανρδιαν  (*ipse  χαρ- 
διαν  resliluit  quuui  lam  ΰαρκαν 
scripsissel) 

κνριοΰ 

περιτ/Λ>/ται  {**περιτμηΰΊίΐται) 

liaec  verba  desunl 

ακονΰαται  {**ακονΰατω) 

φωνή  {**φωνηΰ) 

ίνα  ακονΰωμεν  λογον  και  μη  μό- 
νον πιΰτενΰωμεν  ημιΰ 

άλλα  και  η  ττεριτοιίΑΐ?  |  εφ  ηΰ 

εΰφαξεν  {**εΰοφιζεν)  \  ωδε 

εντολην  \  μη  ΰπειρεται 

επ  ακαν&αιΰ  \  τω  ϋ•εω  νμων 

περιτμηται  (non  mulaluiii)  την  ΰκλη- 
ροκαρδιαν 

ον  ΰκληρννειτε 

ϊδον  (**improbavit)  λαβε  πάλιν  ϊδον 

ακροβνΰτιαν  \  καρδιαα 

περιτεΓ^Ατ/ταί 

εκ  τηα  δια^κηα  αντων 

τέκνα  αγαπηα  |  περί  πάντων 

πρωτοα  \  πλοναιωα  προβλεψαα 

γ  Ι  δεκαοχτώ 

αυτω  \  μα&ετε  οη 


LXX 


BARNABAE  EPISTOLA.   IX.  X. 


Editio. 
είτα  tova  τριαχοΰιονΰ 


Codex   Sinaiticus. 


KccL  δίαΰτημα  ποιηβαβ  λεγεν   tqlu- 
κοβίονΰ 
το  δε  δεκαοχτώ  ιώτα  δεχα  ητα  οκτώ  το  δεκαοκτώ^  reliquis  male  praeter- 

inissis 


ετι  δε 

εν  τω  ταυ 

τουϋ  τριακοΰιονΰ  |  δυΰίν 

εν  ενι 

ουδέν  ο  την 

τηΰ  δίδαχ7]β  \  αλλ  οιδα  οτι 


οτι  δε 

εν  τω   {τω    ipse*    supplevil)    τρια- 

κοβτω  (**εν  τοντω) 
τριακοΰιονΰ  |  ita  revera  codex 
εν  τω  ενι 

οιδεν  (**  Ιι.  Ι.  interpunxil)  οτι  την 
τηβ  διαϋ-ηκηΰ  \  άλλα  οτι 


Χ. 


ειρηκεν  \  ονδε  (quater) 
τίορακα  \  πάντα  ιχθ-υν 
λεπίόα  |  αντω 
αρα  Ι  μωΰηΰ 
ειρηκεν  Ι  ον  μη 
όμοιοι  εισι  χηιροιΰ  |  όταν  γαρ 
κνριον  εαντων  \  νοτερηϋ'ωΰιν 
και-  ο  Ι  όταν  τρωγη 
ονκ  οιδε  τον  ηνριον 
ηειναζη  \  ονδε  μη  φαγηβ  φηβιν 
ονδε  τον  κόρακα 
κολληϋ'ηβη 
ποριζειν  εαντοιΰ 
αλλ  Ι  εττιττ^ρου^ι-ν  |  ωΰ  εν  ακερ. 
περιτνατονντεΰ  και  καβ-ημενα  αργά 
ταντα  εκζητει 


καταφαγη  |  ον  μη  φαγηΰ 

ΰμνραιναν  \  πολνποδα 

ονδε  ΰηπιαν 

ομοιωϋ•η6η  κολλωμενοΰ 

ειβ  τελοΰ  ειβιν  ο;(?ε|3εκ? 

κεκριμενοι 

εν  τω  βνθ-ω  \  ωβ  τα 

αλλ  εν  Ι  ον  φαγη  φηβιν 

ον  μην  φηΰιν  \  τοντο  γαρ  το  ξωον 

ποτέ  δε  ϋ-ηλν  \  ον  μη  γαρ 

ομοιωΰ'ηΰη  τοιΰ  τοιοντοιβ 

ανομιαν  \  τω   ΰτοματι 

ονδε  κολληϋ'ηΰη   τακ?    ακαϋ•αρτοι6 


ειπεν  \  οντε  (quater) 

κορακαν  (**  -κα)  |  ΐχϋ-νν 

ί^εξίΐάα  {**λεπιδα)  \  εαντω 

αρα  ονν  |  μωνΰηΰ 

ειπεν  \  ον 

εισιν  όμοιοι  χοίρων  \  τοντεΰτιν  όταν 

κνριον  Ι  νϋτεροννται 

ωβ  καί  ο  |  orojr  τρώγει 

τον  κνριον  ονκ  οιάεν 

επι  (viliose,  **πί.να)  |  οντε  φαγη 

οντε  τον  κόρακα 

κολλη&ηΰη  ονδε  ομοιωβ^ηβη 

εαυΓοισ  ποριζειν 

άλλα  Ι  περιτηρονΰιν  |  εν  ακερ. 

περιπατονντεΰ  και  περιβλεπονται 
ηνα  εκδνϋωΰιν  5ί-α  την  πλεονε- 
|to;v  ωΰ  και  τα  ορνεα  ταντα  μονά 
(**ad(:lidit  ίια  κοπον)  εαντοιΰ  ον 
ποριζει  την  τροφην  άλλα  και  τα 
{**αλλα  αργά)  κα'&ημενα  εκζητει 

φαγη  \  ον  φαγη 

ΰμνρναν  \  πωλνπαν 

ονδε  ΰηπ.  ον  μη  φαγωΰιν 

ομοιωΟ•ηΰη 

εΐΰιν  α()ε|5εκί  ειΰ  τελοβ 

κεκριμενοι  ηδη 

τα  εν  τω  βνϋ^ω  \  ωΰ  και  τα 

άλλα  εν  |  ον  μη  φαγη 

ον  μη  φηΰιν  \  οτι  το  ζωον  τοντο 

ποτέ  '&ηλν  \  ον  μη 

γενηβηΰ  τοιοντοΰ 

ανομιαΰ  \  εν  τω  σω^Αατι 

ονδε  ταιΰ   την   ανομιαν   ποιονΰαιβ 


BARNABAE  EPISTOLA.  X.  XI.  XII. 


LXXI 


Editio. 

ταια  την  avoμutv  ποιονΰαίΰ  τω 

ΰτομϋαι 
πίρί  των  βρωμίαων   μεν  ουν   μω- 

ΰησ 
εν  τινενμεαι,  |  βρωματων 
χίηεδεξαντο  |  τριών  δογμάτων 
δαβιδ  Ι  χαί  λέγει  ομοιωα 
τια&ωΰ  οι  ιχθ.  |  ο  χοίροΰ 
επι  χα&εδρα  |  τα  χαθΊ]μενα 
έχετε  τελειωα  |  γνωαεωβ 
αλλ  είπε  μωΰηϋ  \  φαγεα^ε 
μαρνχωμενον  \  ο  την  τροψι^ν 
μίίετωντων  \  έργον  εΰτιν 
μοίρνχωμενων  \  χνριον 
μωοηα  \  ονν 
Ιαλονμεν 
η^εληαε  χνριοα 


Codex   Sinailicus. 

εν   τω    ΰτοματι    και   αχαΰ'αρΰια 

χολίηΰ^ΰει 
περί    μεν    των    βρωματων    λαβών 

μωνσηύ 
οντωα  εν  πνενματι  \  βρωΰεωΰ 
προΰεδεξαντο  \  των  αντων  τρι.  δογμ. 
δανειδ  \  και  λέγει {**  ΆάύκΙιΙ  ομοιωδ) 
κα&ωΰ  και  οι  ϊχθ.  |  οι  χοίροι 
επι  χαϋ-εδραν  \  χαΰ-ημενα 
εχε  τελιωβ  \  βρωΰεωβ 
πάλιν  λέγει  μωναηβ  \  και  φαγεΰΟ'αι 
μαρνχονμενον  \  ort  την  τροφην 
μελετονντων  \  εΰτιν  έργον 
αναμαρνχωμενον  \  τον  χνριον 
μωνΰηΰ  \  δε 
διχαιωβ  λαλονμεν 
η&εληΰεν  ο  χνριοΰ 


XI. 


ζητηαωμεν  δε  ει  |  ημεληΰε 

του  ατανρον  \  ειΰ  αφεσιν 

πΐίΟύδε^ωντία  \  λέγει  ονν 

φρίξατω 

9όο  μεγαλΛ  χαι  πονηρά 

tmeav  Ι  Ιαχχσυσ  ανντετρψμενονο 

Cmv  Ι  ανιτεταμενοι 

ίίφηρημενησ  \  θυρασ 

βντ^Ιαΰω  \  αχοτεινονα 

xvQiOC  Ι  χατοίχηβει 

uta  τι  λέγει  εν  τω  νιω  \  το  νδωρ 

εαται  \  απορρνησεται 

ωβει  χνονβ  |  αοεβειβ 

νυν  δε  λέγει  \  απορρνηΰεται 

εξελθη  \  βτοματοα 

εαται  εια  επιατροψην  χαι  ίλττι^α 

ηαλιν  Ι  ο  δο^ααει 

χαι  οβ  εαν  \  τοντο  λέγει 

τον  φοβον  \  ελπίδα 

εχοντεύ  εν  τω  πνενματι 

06  εαν  Ι  πιατεναη 


ζητηα.  ταντα  ει  \  εμεληΰεν 

περί  τον  ϋτανρον  \  αψεβιν 

προΰδεξονται  \  λέγει  γαρ 

πλιον  φραξατω  (**φριξατω) 

δνο  κ«ι  πονηρά 

ζωηα  Ι  βο^ρον  θανάτου 

αεινα  \  ανεπτο(μενοι  (**ανιπτ.) 

αφειρημενοι  \  πνλαβ 

ΰννχλαβω  Ι  ΰκοτονβ 

εγω  κνριοβ  \  κατοιχηβεια 

haec  ilesunl  |  χαι  το 

και  ε^ται  |  απορνηβεται 

ωα  ο  χνονβ  |  οι  αύεβειΰ 

ννν  δε  ο  λέγει  \  απορνηΰεται 

εξελεναεται  \  ϋτοματοα  νμων 

εαται  καν  επιΰτροφην  και  ελττιάα 

και  πάλιν  |  δοξάζει  {**δοξααει) 

και  00  αν  \  ha«ic  desunl 

και  τον  φοβ   \  ελπιδαν  (ν  erasum) 

εν  τω  ττνευματι  εχοντεο 

οβ  αν  Ι  πιΰτεναει 


X«yovn  χαι  \  επι  ατανρον 
tv  τω  μωαη  \  νπομνηαη 
μωαη  |  αταυρον 


ΧΠ. 


λέγων  οη  και    \   περί  τον  ατανρον 
τω  μο)ναη  \  νπομνηβει 
μωαεωβ  \  τον  ατανρον 


LXXn 


BARNABAE  EPISTOLA.  XII.  XIII. 


Ε  d  i  t  i  o. 

και  τον  μ.ελλοντοΰ  |  εαν  μη 

μωΰηο  |  πηγηβ 

eTcc&eie  νψηλοτεροβ 

οντω  Ι  πάλιν  κ<χϋ•ειλε 

πάλιν  εϋ•ανατονντο   \  και  εν  ετερω 

απειϋ•ονντα.  \  και  πάλιν 

αντον  ζωοποιηΰαι 

ον  δοξωβιν 

εποιηΰε  γαρ  \  γεγονεν 

εν  Ό'λΐ'ψει  \  αντοβ  μωΰηΰ 

εβται  |  οντε  γλυπτον  οντε  χωνευτον 

ποιεί  Ι  δει^η 

μωΰ^β  Ι  εν  δοκω 

νπερ  αντων  \  δεομενοα 

προα  αντονβ  μωβηο 

νεκροβ  ων 

και  εν  τοντω 

τταντα  |  μωβηΰ 

τω  ιηβου  τω  τον  νανη  νιω 

επιΌ•εια  \  τούτο  όνομα 

οτι  πάντα  ο  πατήρ 

περί  τον    νιον   [αντον]    ιηΰον    νιω 

νανη 
και  επιΘ'εια  \  έπεμψε 
καταΰκοπον  \  [είπε]  λαβε 
εκ  ριζών  εκκοψει 
πάντα  τον  οίκον 
ιδε  Ι  ονχ  \  αλλ  \  τνπω  και 
Ι^ελλουσι  λέγειν 
ο  χρίΰτοδ  νιοβ  εατι  δαβιδ 


των  αμαρτωλών  λέγει 
ειπεν  ο  κνριοβ 
τω  χρι6τω  μον  κνριω 
εκρατηΰα  τηΰ  <5f^to;^  αντον 


εμπροΰΰ•εν  αντον 
ιδε  πωβ  λέγει  δαβιδ 
νιον  ϋ'εον 


Codex    Sinailicus. 

τον  μελλοντοΰ  \  εαν  μη  φηαιν 

μωνΰηΰ  \  πνγμηΰ 

νιρηλοτεροβ  βταΰΊΰ 

οντωΰ  \  κα&ιλεν 

εΌ'ανατονντο  \  και  πάλιν  εν  ετερω 

απιθ?^  Ι  πάλιν 

αντοΰ  ζ^^οποιηΰει 

ον  (**ον  αν)  δοξονΰιν 

εποιηΰεν  γαρ  κυριοσ  |  εγενετο 

ειΰ  'Θ'λΐ'ψιν  Ι  οντοα  μωνβηΰ 

εβτιν  Ι  ούτε  χων.  οντε  γλνπτ. 

αντοΰ  ποιεί  \  δείξει 

μωνΰηβ  \  ενδοξωΰ 

περί  αντ.  |  δεηβιν 

μωϋηβ  προΰ  αντονβ 

αντοΰ  ων  νεκροΰ 

πάλιν  και  εν  τοντοιΰ 

πάντα  {**τα  πάντα)  \  μωνΰηΰ 

ί-•)^(?ου  νιω  νανη 

επιϋ•εΰ  (**-'9•εκ?)   |  τοντο  το  όνομα 

οτι  ο  πατήρ  ΰον  (**ΰον  improbavit) 
πάντα 

περί  τον  νιον  ιηΰον  λέγει  ονν  μων- 
ΰηΰ ιηΰον  νϊω  νανη 

επιθεισ  |  επεμπεν 

αντον  καταΰκοπον  \  λαβε 

εκκοψεκ)  εκ  ριξων 

τον  οίκον  πάντα 

είδε  Ι  ονχι  \  άλλα  \  τνπω  δε 

μελλονΰιν  (**addidil  λέγειν) 

χριΰτοΰ  νιου  δάδ  εΰτιν  αντοΰ  ο  (ipsa 
prima  manu  improbalum)  προ• 
φητενει  δάδ 

των  αμαρτωλών 

ειπεν  κνριοΰ 

τω  κνριω  μον  (**χριΰτω  μον  κνρω) 

εκρατηΰεν  τηΰ  δεΙιασ  {**χηΰ  χειροΰ 
τηΰ  δεξιαΰ)  αντον 

αντον  (**εμπροΰΰ•εν  αι;του) 

είδε  πωΰ  δάδ  λέγει 

υιον  Ό-εου  λέγει  (**improbavil  λεγ.) 


xm. 


αλλ  ιδωμεν  \ 
η  ο  πρωτοΰ 


κληρονόμου 
και  ει  η  δια&ηκη 


ειδωμεν   δε  \  κληρονομεί 
οπρωτοΰ{**ειοπρ.)  \  καιηδια&ηκη 


BARNABAE  EPISTOLA.  XIII.  XIV. 


LXXIII 


Editio. 

νυν  I  εκα.  και  εξηλ&ε 
Ιαοΰ  λαον  νπερεξει 

iacuni  Ι  τκτ  η  ρεβ. 

jCQoa  τον  ιωβηφ 

εατερηΰε 

εφραϊμ  χοι  τον  μανααοη 

^εΐων  ινα  ενίογηθ-η 

χείρα 

εναλλάξ 

[την  δεξιαν]  \  εφραϊμ 

ηνΜρ]ΰεν  Ι  μαναΰΰη 

εατιν  νιοβ  \  τε^ειχε 

τον  λαον  είναι  τούτον  |   απειχομεν 

οτε  πιατενααα 

πάτερα 

δι  ίίχροβνατιαα  <.  τω  κνριω 


Codex    Sinaiticus. 

ουν  Ι  είτα  ε^]λ&εν 

νπερεξει    λατοΰε     λαον    (corrupte, 

**νπερεξει  λ«οσ  λαον) 
ϊΰαχ  {**ϊααα)ή  \  κ«ι  τιΰ  η  ρεβ. 
ηροΰ  ϊωΰηφ' 
εατερεαεν  {**ε6τερηβεν) 
εφραψ    (etiam   inlVa)    και  μαναΰαη 
&ελων  τον  εφραιμ  ϊνα  ενλογηβη 
χίΐραν  (ν  erasum) 
εναλλάξ  (** εναλλαξαα) 
την  δεξιαν  \  μαναϋΰη 
ενλογηΰεν  \  εφραιμ 
νιου  εβτιν  |  εοικεν 
τον  λαον  τοντον  είναι  \  απεχομεν 
οτε  μονοΰ  niuTFvoaO 
αβρααμ   πάτερα 
δι  ακροβνΰτιαν  \  τω  ϋ•εω 


XIV. 


αΧλα  ΐψτ  διαθηκην 

τ.  ηίηρ.  6owca 

U  όεδωκεν  ζψονμεν  \  μΛοαηα 

ηαοαραχοντα  (bis)  |  έλαβε 

οη  ffvofiarfiav  ο  λαοα  βον  ονσ  εξη• 

γαγΈϋ  εχ  γηα  αιγντετον 
fXDMyettv     πaL•v     γωνενματα 
ταα  πλακαΟ  \  μεν  γαρ 
ο  KVQioc  Ι  (εινο(]  εια  λαον 
δ^  αντον  κληρονομονντεα 

*νρισυ  ίηΰον 

λντραπίαμενοα  ημασ 

ετοιμαααι  εαντω  \  ενιο^ναω 

εξ  οίκον  Ι  γινύ>ακετε 

(και  πάλιν  ο  προφητηα  λέγει 
ιδον  τε9εικα  οε  εια  φωα  ε^νατν 
τον  είναι  α  ε  ειΰ  αωτηριαν  εωύ 


άλλα  ειδωμεν  ει  η  όκχ^κι^ 

δονναι  τ.  πατρ.  δονναι  (sic) 

ει  δεδωκεν  \  μωνΰηύ 

τεΰΰερακοντα  et   μ  \    ελαβεν  μωΰηϋ 

ταα  γεγραμμ. 

οτι  ο  λαοα  οον  ον  εξηγαγεα  εκ  γηβ 

αιγνπτ.  ηνομηΰεν 
εποιηααν  εαντοια  χωνενματα 
*omisil  Ι  μεν 
κνριοβ  Ι  εια  λαον 
δια  τον  κληρονομονντοα    (**a(Uli(lil 

κνριον  ιηαον) 
κνριον  ιηαον  {**κνριον  χριατον) 
λντρωβαμενον  ημαα  (sic) 
εαντω  ητοιμααε  \  ϊΰχναω 
και  εξ  οίκον  |  γινωΰκομεν 
πάλιν  ο  προφητηα^  λέγει πνενμα 

κνριον  επ  εμε  ον  εινεκεν  εχριαεν 

με  εναγγελι  βααΰ•αι  πτωχοιϋ  απ- 


1)  Pofteriores  hnjas  capitis  eenlentiae  permntato  orrlinn  leguntiir  in  codice. 
Qoapropter,  at  nno  conspecta  porcenseri  possint  omnia,  iicciirale  utriimqiif  ex- 
•cnpsi  t«xtam  Restat  ut  addam,  posl  ηροφητηο  **  hupc  aiJdidisse  vcrha :  λέγει 
ϊάου  TtOiixu  (it  tt(i  (ftoa  ti/vo>v  τον  tivtti  at  ειο  αοιηριαν  (0)σ  εαχατον 
τησ  γηα  ηυτωπ  λ(γίΐ  (λίγίΐ  siipra  Hneam)  χυριοα  ο  λντηο)ααμενοα  rff  ο  xheo(t 
χαι  TtaXiv  ο  προ<(ητηα,  »ed  omuia  pror»ii8  ab  ipso  aufiorf»  tit  videtur  erasa 
sant,  quain  aniroadverti»Ael  eadem  infra  legi. 


Lxxrv 


BARNABAE  EPISTOLA.  XIV.  XV. 


Edilio. 

εΰχατον  τηΰ  γηΰ  λεγεί  κνρνοα 
ο  λντρωΰαμ^ενοβ  βε  ^  ε  ο  (?)  και 
παίιν  οπροφψηΰ  λέγει  πνεύμα 
κνρίον  επ  ε  με  ον  εινεκεν  εχριΰε 
με  ευαγγελίΰαΰϋ-αι  τ ατιε  ινοιο 
χάριν  απεΰταλκε  με  ιαΰαΰΟ'αι 
τονΰ  ϋνντετριμμενονβ  χην  καρ- 
5t-av  κι^ρυξαι  αιχμαλωτοιΰ  αφεσιν 
και  τνφΚοιΰ  αναβλεψιν  και  κα• 
λείίαί.  ενιαντον  κυρίου  δεκτον 
και  ημεραν  ανταποδοβεωύ  τναρα- 
καλεβαι  τνανταΰ  τονΰ  πενϋΌννταβ. 


Codex  Sinaiticus. 

εϋταλκεν  με  ϊαΰαϋΰ'αι  τονΰ  6υν- 
τετριμμενουΰ  την  κα:ξ)5ιαν  κη- 
ρυξαί.  αιχμαλωτοιΰ  αφεσιν  και 
τυφλοιΰ  ανα|3λε'ΐ/;ιν  καλεί?  ε  ενι- 
αντον κνριον  δεκτον  και  ημεραν 
ανταποδοΰεωΰ  παρακαλεΰε  παν- 
ταΰ  τονΰ  πενϋ•οννταΰ  πάλιν  ο 
προφητηΰ  λέγει  ΐδον  τε^ε^κα  σε 
εκ?  φωΰ  εθνών  τον  είναι  (**a(l- 
(lidil  ΰε)  εκ?  ΰωτηριαν  εωΰ  εΰχα- 
τον  τηΰ  γηΰ'  οντωΰ  λέγει 
κνριοΰ  ο  λντρωΰαμενοΰ  ΰε  θ  ε  ο  (? 
ιΰ ραη  λ 


XV. 


ετι  και 

ot  νιοι  μον 

εν  τη  ήμερα  \  εν  αντη 

οτι  ΰνντελει  κνριοΰ  εν  ε^ακιΰχιλιοιΰ 

ετεΰι  τα  πάντα 
παρ  αντω  χίλια  ετη 


αντοΰ  δε  μαρτ. 

ΰημερον  ήμερα  εΰται  \  τα  πάντα 

και  καταργηΰει  τον  καιρόν  ανομον 

την  ΰεληνην  και  τονΰ  α(?τερασ 

εν  τη  ήμερα  \  -ϊ^^ιακεν 

aytaijat  ει  μη  καθαροσ 

εν  jroiijtv 
ιδ  ονν 

καταπανομενοΰ  αγιάζει 
δίκαια  \  απολαβοντεΰ 
ονκετι  \  ανομιαί? 
γεγονότων  δε  καινών 
νπο  κνριον  \  τότε 
αντοι 
τα  (?α/3ΐ3ατα  υμών  ονκ 


εμοι  δεχτά  |  αλλ 
και  ο  ιηΰονΰ 

ειΰ  τονΰ  ονρανονΰ 


οτι  {**ετή  ονν  και 

οι  νιοι  μον  (**οι  νΐ.   ιΰραηλ) 

τη  ήμερα  \  αντην 

ort  εν  εξακιΰχιλιοιΰ  ετεΰιν  ΰνντελεΰι 
κνριοΰ  τα  (?υνπαντα 

παρ  αντω  ΰημαινι  χίλια  ετη  (**ad- 
didit:  μαρτνρει  γαρ  μοι  όαυειί 
λεχων  οτι  χίλια  ετη  εν  οφθαλ- 
μοιΰ  ΰον  ωΰ  η  ήμερα  η  εχ&εΰ 
ητιΰ  διηλΌ•εν  και  φνλακη  εν  ννκτι) 

αυτοσ  δε  μοι  μαρτ. 

ήμερα  κνριον  εΰται  \  τα   ΰννπαντα 

κατα(>^?^σει  τον  καιρόν 

τονΰ  αΰτεραΰ  και  την  ΰεληνην 

τη  ήμερα  \  ηγιαΰεν 

αγιαΰαι  (**addi(lil:  ει  μ/η)  καϋ•α- 
ροΰ 

εντταλιν  (**εν  παΰιν) 

ει  δε  ον  (**οι;ν) 

καταπανομενοι  αγιαΰομεν 

ίικαιωθ-εντεσ  |  και  απολαβοντεΰ 

μηκετι  \  τηΰ  ανομιαΰ  > 

καινών  δε  γεγονότων 

νπο  τον  κνριον  \  ον  (**τοτε) 

αντοι  γαρ  (^*γαρ  improbavil) 

τα  ΰαββατα  ονκ  (priraa  manu  ex 
νκ  factum) 

δεκτά  |  άλλα 

και  ο  ιηΰονΰ  (**και  ο  κνριοΰ  ημών 
ιηΰονΰ  ο  χρκ?το(?) 

εκ?  ονρανονΰ 


BARNABAE  EPISTOLA.  XVI.  XVII.  XVIII. 


LXXV 


XVI. 


Editio. 
CT»  xai  I  πωσ 

sni  την  οόον  \  αντον  \  αλλ  ωσ 
σχεδόν  γαρ  ωβ  τα  ε^νη 

αφιερωβαν  |  η  τιϋ  τι/ν  γην 

γνωτε  \  αντων 

περαΰ  γονν 

αντον  ΟΜοδομηΰονΰιν 

γίνεται 

οι  των  έχθρων  ν7ΐ7]ρεται 

ανοιχοδομηΰονβιν  |  ημελλεν 

xot  ο  ναοα  χαι  ο  λαοα  \  ήμερων 

τίοραδίοΰει  \  ξψηαωμεν  ονν 

Οίχοδομη^αεται 

εν  ονομ4χτι  |  ημαΰ  |  ην  ημών 

οτι   ημεν    ττλτ^ρίΜί    ειδωλολατρειαΰ 

ontoa 
%αι  ειδωλολατρεια  ημεν  οικοΰ  dai- 

μovuύv 
προαεχετε  \  χνριον 
au  τω  ονόματι  χνριον 
nws  Ι  αυτού  τηα  ετιαγγελιαα 
τουϋ  τ.  ^ν.  δεδονλωμενονσ 
^vffttw  Ι  ο  εατι 

βλί  εισ  Ι  ενοικοχτντα  \  εν  αντω 
f0ftt  αντον  j  τουτεοτι 


Codex    Sinaiticus. 
ετι  δε  και  |  ωσ 

εισ  την  οικοδομψ  \  αυτών  \  ω6 
ΰχεδον    εισ    τα   έθνη   γαρ   (**γαρ 

iniprobavil) 
αφιερωΰαν  γαρ  |  η  την  γην 
ε^'τωκαται  |  ϋμων  {**αυτων) 
περαΰ  γε  το  ι 

οικοδομηϋουϋιν  (**•αονΰιν  αντον) 
deest 

xort  OL  των  εχΰ'ρων  ϋπηρεται 
ανοιχοδομηαωΰίν  \  εμελλεν 
και  ο  λαοΰ  και  ο  ναοσ  |  των  7]μερων 
και  παραδωαει  \  ζητηΰωμεν  δε 
ει  (ipsa  prima    manu  punolis  nota• 

lum)  οικοδομηϋ'ηΰεται 
επι  τω  oiOjuorn  |  νμαβ  \  ημών 
οτι  ην  πληριΰ  μεν  ειδωλολατριαΰ 

και  ην  οικοβ  δαιμονίων 

προβεχετε  δε  \  τον  Ό'εου 
επι  το  όνομα  (**atldi(lil  κνριον) 
πωα  (**οπωσ)  |  τηΰ  επα/^ελιαο 
τοιο  τ.  Ό•αν.  δεδονλωμενοιΰ 
την  ^ραν  \  εοτιν  (**ο  εστίν) 
άλλα  εια  \  κατοικονντα  \  επ  αντω 
μητεαντοα  \  τούτο  εατιν  {**τοντε6τιν) 


χνιι. 

ελπ(|;ει  μου    η  ψχτιη   τη   επι9νμια  ελπίζει  μου  (**a(idi(lil  ο  νουα  και) 

μου    μη    παραλελοιπεναι    με    τι  η  ψνχη  (**addi(lil  τη    επι^υ/ϋΐα 

των  ανηκόντων   υμιν   εια  ΰωτη-  μον  μη)  παραλίλιπεναι  τι  (**ad(l. 

Qucv  ενεατωτων  των  ανηκόντων  εια  αωτηριαν) 

ηερι  των  μελλόντων  περί  των  ενεατωτων  η  μελλόντων 

γράφω  γράφω  {**γρα'φω) 


χνπι. 

μεταβωμεν  δε  και  επι  ετεραν  γνωαιν  μεταβωμεν  δε  εφ  ετεραν  και  (**  ίπι• 

prul)avil)  γνωαιν 
η  τί  τον  φωτοϋ  (  απ  αιώνων  η  τον  φωτοα  |  απο  αιώνων 

χαιρον  χαιρου  του  νυν 


LXXVI 


BARNABAE  EPISTOLA.  XIX. 


Ε  fl  i  t  i  0. 
αντη  |  QnsvGEi  \  bv  αντη 
αγαπ.  τον  ΰε  ποιΐ]6αντα 

μετά  των  πορενομενων 

ο  ουκ  αρεΰτον 

ταπεινοφρων 

ονκ  αρείΰ 

ληιρη  Ι  κατά  τον  πλ?;(ϊιον  ΰου 

τη  ipvp]  \  ο  τον  ϋ'εον 

εν  anad-ciQeia  τίνων 

ον  λήψη  προόωπον 

ον  μη  μνηΰυκακ,ηΰηβ 

ον  μη  δίψνχηΰηβ 

όνομα  κνρων 

νπερ  την  ψνχην  ΰον 

ανελειβ  \  ον  μη  αρηα  |  αλλ 

φοβον  κύριοι»  |  oiof  μη  γένη 

μετά  δl•κc(Lωv  και  ταπεινών 

προβδεξαι 


δίγνωμοΰ 

ονδε  διγλωΰβοΰ  παγιΰ  γαρ  ϋ'ανατον 

εβτιν  η  διγλωβΰια 
νποταγηΰη  κνριω  ■κνρίοΐΰ  ωβ  τνηω 

&εον 
εν  αιβιννη  και  φοβω 
ον  μη  επιτα^,ηΰ  παί-^ισκί/  η  δονλω 

ΰον 
επι  τον  αντον 
ον   φοβη'θ-ηΰη 
οτι  ηλΰ-εν  ον  κατά 
ονκ  ερειΰ  ίδια 
εν  τοιβ  αψ'&αρτοιΰ 
εν  τοίΰ  φϋ'αρτοιβ 
άτομα  \  περί  την  ψνχην  6ον 
ΰνΰπων  Ι  οφϋ-αλμον  βον 
ημεραΰ  κριΰεωΰ  \  ημεραΰ  και  ννκτοΰ 
εκζητηϋειΰ 
καΌ•  εκαβτην   ημεραν    τα  τνροβωπα 

των  α^ί-ων 
η  5ta  λογού  σκοπών 


ειΰ  λντρωΰιν  \  των  αμαρτιών  ΰον 


XIX. 

Codex  Sinailicus. 
τοιαντη  \  βπενΰη  \  εν  ταντη 
αγατν.  τον  ποιηΰαντα  6ε  φοβηθ-ηβη 

τον  6ε  πλα6αντα 
μετά  πορενομενων 
ο  ονκ  ε6τιν  αρε6τον 
ταπινοφρων  κατά  τταντα 
ονχ  (**ονκ)  αρΐ6 
λημψη  \  κατά  τον   πληΰ.  ΰον 
τη  ψνχη  6ον  \  τον  ϋ•εον 
εν  ακαΰ'αρΰια    τίνων   (**a(l(li(l.     ου 

λημιρη  βονλην  πονηραν) 
ον  λημψη  προ6. 
ον  μνη6ΐκακη6εΐ6 
ον   μη  διψνχηΰειΰ 
το  όνομα  6ον  (**κνριον) 
νπερ  την  ιρνχην  ΰον  {**ωΰ  εαντον) 
αποκτενειΰ  \  ον  μη  αρειΰ  |  άλλα 
φοβον  ^εον  |  ον  μη  γένη 
μετά  ταπινων  και  άικαιων 
προΰδείη  ειδωΰ  οτι  ανεν  ΰ•εον  ον- 

δεν  γεινεται 
διγνωμων 
ονδε  γλωΰΰωδηΰ  cetera  de.sunl 


νποταγη  (ηοη  altigil  norreclor)  κν• 

ριοκί  ωΰ  τνπω  &εον 
αιΰχννη  και  φοβω 
ον  μη  επιταξειΰ  δονλω  ΰον  η  παι- 

διΰκη 
επι  τον  αντον  d-εον 
ον  μη   φοβηϋ^ηΰονται 
οτι  ονκ  ηλ&εν  κατά 
και  ονκ  ερειΰ  ϊδια  είναι 
εν  τω  αφϋ-αρτω 
εν  τοιΰ  -^Vi^TOttj  (**φϋ'αρτοιΰ) 
το  ΰτομα  \  νπερ  τηΰ  ιρνχηΰ  ΰον 
**  ΰνΰτελλων  \  τον  οφϋ-αλμον  ΰον 
ημεραν  κριΰεωΰ  \  ννκτοΰ  και  ημεραΰ 
και  εκζητηϋειΰ 
καϋ•  εκαΰτην  ημεραν   (**addi{lit  τα 

προΰωπα  των  άγιων) 
η  ota    λογον  (**addidil    και    έργον 

και  κοπον)    κοπιωντι    (τι  rasum 

videlur) 
ειΰ  λντρον  \  αμαρτιών  ΰον 


BARNABAE  EPISTOLA.  XIX.  XX.  XXI. 


LXXVII 


Editio. 
γαγγνΰΐΐϋ  παντι   αιτονντι  <?ε  διδον 

ηροΰτι^εια  \  τον  πονηρον 

xρ^vεus  |  ειρηνενΰειβ  δε 

δνναγων  \  εξομολογηΰη 

εηι  αμαρτ^αο  ύον 

ονχ  ηξειύ  εν  προοενχη  ΰον 

αντί}  εατιν  η  οδοΰ  τον  φωτοα 


Codex    Sinailicus. 

γογγνβη    (**γογγν6εια    atque    addi- 
(lil  παντι  τω  αιτονντί  6ε  διδον) 
προα^ίΰ  Ι  πονηρον 
και  χρινειϋ  \  ειρηνενβειβ 
ΰνναγαγων  \  εξομολο/ί^σει 
εν  αμαρτίαιΰ  ΰον 
ον  προαε^εια  επι  προΰενχην 
haec  *  omisit,  **  supplevit. 


XX. 


όχολια 

εατι  γαρ  οδοα 

αιωνιον 

τα  ofeoXoxnrca 

παραβααια  \  ιιν&αδεια 

ηκί^μαχείΜ  μαγεία  πΙευνεξίΛχ  αφοβία 

^εον 
η/ν  αΐη^ειαν 
(το  ψενδοα]  αγαπωντεΰ 
κροόεχοντεϋ  \  αλλ  |  ^ιαταια 
ίλίονντεϋ  \  χίχτατιονονντεσ 


αχολιαΰ  (η  ο  η  mutatum) 

οδοβ  γαρ  εΰτιν 

α,ιωνια  (ηοη  alligit  correclor) 

απολΧυντα  (**τα  απολλ.) 

παραβαΰειΰ  |  ανΟ^αδια 

φαρμάκια    αφοβία   (**ad(lidil  Ό-εου) 

αλη&ιαν 

αγαπωντεΰ  ιρενδη 

ον  προΰεχοντεβ  |  άλλα  |  ματαιότητα 

ελεωντεύ  Ι  και  y,aτaπovovvτε6 


XXI. 


παλον  0W  Μη  |  κνριον 


tnnoTtoiocia 

{χηί  itu  ουα  εργαοαα^ε  με^  εαν- 


μη  εγηξααλειπψε  |  εγγνα  γαρ 

νομο^εται  αγαΟ^οι 

ο  παντοβ  τον  χοαμον  κνρ. 

επιατημην  ΰννεύιν  |  εν  νπομονη 

γινια^ε  δε  ^εοδιδαχτοι  εκζητονντεβ 

ινα  βω^τμε  |  ωσ  ετι 

μη  είλε^πητι  μηδενι  αχηων 

εατι  γαρ  ταντα  α^να 

όιο  χαί  μάλλον 

αφ  ων  ηδννη^ην  ειο  το  ενφραναι 

νμαα 
νμων.  αμηγ 


τον  χνριον 


χαλον  εατιν 

γεγραπται 

ανααταΰειβ  {**αναατααι6) 

ανταποδομα 

έχετε    με&    εαντων    εια    ονα    έργα 

ΰηΰ&ε 
το  καλόν  ρ/  ενλιπηται  \  ενγνΰ 
νομο^εται  αγα&ων 
ο  τον  παντ.  κοΰμ.  κνρ. 
οννεαιν  επιβτημην  \  νηομονην 
γιγνεαϋ-ε  δε  εκζητονντεα 
ινα  ενρε&ηται  |  εωΟ  ετι 
μη  ενλιπηται  μηδενι  εαντων 
εατιν  γαρ  άξια  (**a^tov) 
δ  10  μάλλον 
αφ  ων  ηδννη^ν  (**aildidil  εια  το 

ενφραναι  νμαα) 
νμων: 
Epigraphe : 
επιατολη  βαρναβα 


LX  XVIII 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  I. 
I. 


Edilio. 
αρχή  6vv  Ό-εω  βίβλου  λεγομενηϋ  ποι-  ποψην 

(ΐην 
οραβιΰ  α 

πεπρακεν  \  παίδιβκην  τίνα 
ταντην   —  — 
μετά  χρονονΰ  πολλονΰ  ....  αυτήν 


Codex  Sinaiticus. 


ενΰ  τον  ποταμον  τφεριον  ειδον 


χείρα  \  εξεβαλον 

ίδων  δε  το  καλλοβ  αυτηβ 

ευτνχηβ  \  τοιο  τροποιύ 

έτερον  δε  ουδέν 

εδο^αζον  \  οτί. 

χαι  όννοττοτί.  xat  ευτνρεπείΰ  εL6L 

aTtr^yays  |  δι  ανόδου  αίίκινον 

ο  αν&ρωποβ  \  τ/δυνατο 

απερρωγωβ 

ειΰ  ταΰ  οχΌ•αβ  (sed  apogr.  in  mar 

gine  τα  ομαλά) 
επίϋ^ω  τα  γόνατα  μου   |   τω 
ταΰ  α|Μ-αρτ^αί)  μου 
ηνοί,χ&η 

την  γυναίκα  |  και  λεγουΰαν 
εμβλειί^αΰ  δε  αυτή  \  λέγω 
τι  ΰυ  ωδε 
ΎΙ  δε  φηΰίν  \  ανεληφ'&ην 


deesl 

πεπρακεν  με  |  ροδή  τινι 

ταυτην  ανεγνωριΰαμην 

μετά  χρονον    τίνα    (*/addidit   ϊδον 

αυτήν)  λουομενην 
ειΰ  τον  ποταμον  τον  τιβεριν '  είδον 

(verl)o  ειδον  %*  puncla  imposuil, 

sed  videnlur  rursus  abstersa,  vix 

enini  apparent) 
την  χιρα  {****χείρα)  \  εξηγαγον 
ταυτηΰ  ουν  ειδών  το  καλλοΟ 
μακάριου  |  τω  τρόπω 
έτερον  δε  ουδέ  εν  (*^*  ουδέν) 
και  δοξαζοντοΰ  \  ωΰ 
και  εκπρεπειΰ  και  δυνατοί  ειΰιν 
απηνεγκεν  με  |  δι  ανοδιαα  τινοα 
αν&ρωποΰ  |  εδυνατο 
απερρηγωΰ  (inlaclum  raansit) 
ειΰ  τα  ομαλά 


κυριω  τι&ω  τα  γόνατα  \  τω  9εω 

ταΰ  αμαρτιαΰ  {*^*  μου  ταΰ  αμ.) 
ηνυγη 

την  γυναίκα  εκινην  \  λεγουΰαν 
βλεψαΰ  δε  ειΰ  αυτήν   |  λέγω  αυτή 
τι  ωδε  {**τι  ΰυ  ωδε) 
η  δε  απεκρί'&η  μοι  \  ανελημφϋτ^ν 
προΰ  κνζίΐον  |  αλλ  \  μου  τα  ζίτ/ρατα  προΰτον  κυριον  \  άλλα  \  τα  ρήματα 


ένεκεν  τηΰ  εκκλ.  αυτού 

ποιώ  τρόπω 

η  ποτέ  ΰοι 

αΐΰχρον  λογον 

[σε]   ωσ  ΰ•υγατεραν  ηγουμην 

με  εκατακριναΰ  \  dm  τι  μου 

ywat  Ι  τα  πον?^ροί  ταύτα 

επι&υμια  τηΰ  πορνειαΰ 

και  ου  δοκει 

επι  την  καρδιαν  αυτού 

αμαρτία  γαρ  εΰτι  μεγάλη 

η  δο^α  αυτού 

εν  τω  ουρανω  \  πρα^^ιιατι 


ένεκεν  τηΰ  αγιαΰ  εκκλ.  αυτού 

ποιώ  τοπω  {*^*  τρόπω) 

η  ποτέ  δε    (δε   improbavit  *^*)   σοί 

εΰχρον  ρήμα 

ΰε  ωΰ  '9•εαν  ηγηΰαμην 

ΰε  ενετραπην  ωΰ  αδελφην  \  τι  μου 

ω^νναι  Ι  ταπον.ταυτ.καιακαΰ'αρτα 

η  fTrt^vjLita  τηΰ  πονηριαΰ 

η  ΰοι  (*ψ*  ου)  δοκει 

αντου  επι  την  καρδιαν 

αμαρτία  γε  εΰτιν  καί-   μεγάλη 

η  δόξα  αυτών  (*^*  αυτού) 

εν  τοιΰ  ουρανοιΰ  \  πράγματι  αυτού 


οι  δε  τταλί-ν  [πονηρά]  βουλευομενοι  οι  δε  ποντ/ρα  βουλευομενοι 

και  γην  ερωντεΰ  και  γαυριωντεΰ 

των  μελλόντων  αγα&ων  των  άγαμων  των  μελλόντων 


HERMAE  PASTOR.    VISIO  I,  2.  3. 


LXXIX 


Editio. 

πολλά  μεταμ,εληβονΰιν 
ελπιδαΰ  \  αλλ  |  απεδωκαβι 
ΰον  τα  αμαρτήματα 
χαί  όλον  τον  οίκον  ΰον 


Codex    Sinailicus. 

μετανοηβουβιν 

ελπίδα  \  άλλα  |  απεγνωχαβιν 

τα  αμαρτήματα  Gov 

και  όλον  τον  οίκον  ΰον 


Π. 


εαντω  \  αμαρτία 
εξιλεωΰομαι,  \  ποιοιΰ 
IV α  ίλατενΰη  μοι 
διαλογίζομενον  εν  τη  κάρδια 

χατενωπιον  μον 

εξ  εριων  λευκών 

τιρεΰβντηΰ 

λαμπροτατω 

ηΰτιαΰατο  με  έρμα  χαίρε 


η  δε  είπε 

τι  ΰτνγνοβ 

και  αΰτοναχητοΰ  (apogr.  αΰτομ.) 

και  ειπον  αντη 


νπο  τινοο  γνναικοΰ  |  λεγονΰηΰ  μοι 

πράγμα  τοιοντον  \  εκφρικτοΰ 

εαν    αναβη    επιΟνμνα    η    πονηρον 

έργον 
ο  εγκρατηΰ  και  απεχομενοΰ 
απλοτητοΰ 


εμαντω  \  η  αμαρτία 

εξίλαΰομαι  \  ποιοιΰ  (**  et%*  η  ποιοιΰ) 

ϊνα  ΐλατενΰητε  (U.ot 

διακρινοντοΰ  εν  (**addidit  τη)  κάρ- 
δια μον 

κατεναντι  μον 

εξ  εριων  (%*addidit  χιονινων) 

πρεΰβντειΰ 

λαμπρωτατω  (ηοη  correclum) 

αΰπαζεται  μ.  ε.  χ.  καγω  λνπονμε- 
νοΰ  και  χαίρων  (*^*  κλαίων)  ει- 
πον  κνρια  χαίρε 

και  ειπεν  μοι 

τι  ΰτνγνοΰ  ερμαΰ  (ΰ  erasum) 

ο  αΰτομαχητοΰ 

καγω  ειπον  αντη  (%*addidit  κυ- 
ρία ovtdKjfioi?  [videtur  μοι  γε 
abscissum]  γεγονεν) 

νπο  γννεκοΰ  \  λεγονΰηΰ 

το  7r(>ayfia  τούτο  |  έκπληκτου 

εαν  επιΰ•νμηΰη  πονηρον  έργον 

ο  ενκρατηΰ  ο  απεχομενοΰ 
παΰηΰ  απλοτητοΰ 


m. 


ονχ  ένεκα 

οργίζεται  ΰοι 

και  ειΰ  νμαΰ  τονΰ  γονειΰ  αντων 

επιΰτρεψηΰ  |  αλλ  αφηκαΰ 
καταψ'θ-αρηναι  δεινωΰ 
οργίζεται  ΰοι  |  αλλ 
τα  γεγονότα  πονηρά 

εν  τω  οίκω  ΰον 

δια  γαρ  τα  εκεινίον  αμαρτήματα 

βιωτικίον  πραγμάτων 

η  πολλή  ενΰπλαγχνια 


ονκ  ινεκα 

οργει'ζεται  (%*  addidil  ΰοι) 

η  αντονΰ  (*^*και  ειΰ  ημαΰ)  η  (%*im- 

probavil)  τονΰ  γονειΰ  αντων 
επιΰτρεψη  (*^*  -'ψηΰ)  \  άλλα  αψηκεΰ 
καταψ'θ-αρηναι 
ΰοι  Οζί/εί-^εται  |  άλλα 
τα  προγεγονατα  τα  (%*  improbavil) 

πονηρά 
εν  τω  οικο)  (%*addidil  ΰον) 
δια  γαρ  ταΰ  εκείνων  αμαρτιαΰ 
ί-όιωτικων  {*^*βιωτικων)  πράξεων 
η  πολνΰπλαγχια  (ηοη  correctum) 
f 


LXXX 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  I,  3.  4.  II,  1. 


Editio. 
ίϋχνροτΐοιηβε  και  εϋΈμελιωβεν 

ροίΰ'νμηΰείβ  \  ιβχνροποιηΰεία 

χαλκενβ 

οντωΰ  ο  λογοβ 

καθημερινού  και  δίκαιου 

ΰον  τα  τέκνα 

οιδαΰ  Ι  μετανοηΰωΰιν 

παν'θηναι  \  κνρια  μον 

μεγαλαΰ  και  'θανμαβταα 

ων  ονκ  Ι  συνιεναι 

των  ονν  εβχατων  ρημάτων 

ημιν  βνμφορα  και  ήμερα 


iwajiist  κ«ι  κραταιά 
ο  τη  μεγάλη  ΰννεΰει 
αντον  βουλή  \  τη  κτιαει 
ετνι  των  νδατων 
την  εκκληΰιαν  αντον 
ενλογηΰεν  \  γίνονται 
IV α  αποδώ  αντοιβ 


Codex  Sinaiticus. 

και  ϊ6%νροποιη6ΐ  ΰαι  και  θεμελιω- 

ΰΐ  ΰαι 
ραθ•νμηβηβ  |  ειϋχνροποιει 
ο  χαλκ. 

οντω  (*^*ουτωσ)  και  ο  λογοβ 
ο  κα'θΎ)μερινοΰ  ο  δικαιοα 
ΰον  και  (*^*  improbavil)    τα  τέκνα 
οιδα  Ι  μετανοηΰονΰιν 
παηναι  \  κνρια 
μεγαλωΰ  και  Ό•ανμα6τωΰ 
ο  ονκ  Ι  βαΰταΰαι 
τα  ονν  εΰχατα  ρήματα 
ημιν  ΰμφορα  (sic)  και  ήμερα  (*^*  εξ 


και    εν    σν|«φορα  ημην. 
quicquam 


απερ  ελαβον 


ημεραι 

Sic.) 
ον    αγαπώ   (sic,     neque 

mutalum  esl) 
iwaftft  κράτα  {*^*  κραταιά) 
και  τη  μεγ.  ΰννεΰει 
βονλη  Ι  τη  κτκίι  αντον 
επι  νδατων 

την  αγιαν  εκκληΰ.  αντον 
ηνλογηΰεν  |  γεινεται 
ϊνα  αποδοι    αντον    {**  ϊνα   αποδώ 

αντοιΰ) 
α  παρελαβον 


IV. 


οτε  ονν  ετελεΰεν 

ηλϋΌν  τεΰβαρεΰ  νεανιύκοι  και  ήραν 

την  καΰ-εδραν 
λέγω  αντη 
τα    εΰχατα    αρεΰτα   τα    δε   πρότερα 

χαλεπά 
τα  δε  πρότερα  \  τοκ?  εΌ•νικοΐΰ 
δνο  ανδρεΰ  ηλ'Ο'ον 
α;πηλ•0^ον 

οπον  και  η  καΌ^εδρα  \  απαγονΰα 
λέγει  μοι 


οραΰιβ  β' 


ειΰ  κωμην 
ον  περνΰι 
περιεπατονν 


ετελεΰεν  {*^*  οτε  ονν  ετελ.) 

ηλΰ-αν  τεΰΰαρεΰ  νεανιαι  (%*addidit 

και  ήραν  την  καθεδραν) 
και  λε^ω  αντη 
τα   εΰχατα    (%*afldidil    αρεΰκι    τα 

δε  πρότερα)  χαλεπά 
τα  δε  πρώτα  \  τοιΰ  εϋ•νεΰιν 
δνο  τινεΰ  ανδραΐΰ  εφανηΰαν 
απηλΟ-αν 

οπον  η  καϋ'εδρα  \  νπαγονβα 
λέγει 


Ι. 


οραΰιο  βί 


εΐΰ  κωμαΰ 


ον  κε  (%*καΟ  περΰι  (*^*  περνΰι) 
περίπατων 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  11,  1.  1. 


LXXXI 


Editio. 

Tiz^vGiv  I  xaG  προτεραβ 
μετά  δε  το  εγερϋ^ηναι 
κατεναντί  |  περυβυν 
βίβλιδαριον  \  απαγγειλαι 
δοΰ  δη  μοι 
βLβL•δaQLOV 


Lva  μεταγρα-ψω  αντο  λαβε  φηβίν 
αυτό  χαί  αποδωβειβ  μοι  ελαβον 
εγω 

ευριΰκον  \  τελεΰαντοα  ονν  μου 

βίβλιδαριου 

απο  τηΰ  χειροβ 

V710  τινοσ  δε  ουκ  οιδα 


Codex    Sinailicus. 

περνΰι  |  ταΰ  προτερον 

μετά  το  (%*  addidit  h.  1.  δε)  εγερϋ'ψε 

απέναντι  \  προτερον 

βίβλαριδων  \  αναγγειλαι 

δο6  δε  μοί 

βιβλιδιον  {διο  rescripsit  prima  ma- 

nus  sine  rasura.    Priora  prorsus 

latenl) 
εινα  μεταγραι^ωμαι  αυτόν  (*^*αντο 

el  addidil  λαβε  φηΰιν   και   απο- 

δωΰίΰ   μοί)    ελα|3ον    (*^*   addidit 

ε^ω) 
ηυριΰκον  \  τελεΰαντοΰ  ουν 
βιβλιδιου 

εκ  τηΰ  χιροβ  το  βιβλιδιον 
νπο  τινοβ  (**add.  δε)  ουκ  ϊδον 


Π. 


μετά  δε  ημεραβ  ιε 


το  ΰπερμα  6ου  ηΘ^ετηβεν 
εβλααφημηΰεν 
προεδω'κε  τουβ  γον.  αντου 
εν  αμαρτία  \  αλλ  ετι 
και  τακ?  ασελ^ειαισ  και  ϋυμφοραιβ 
αυτών  και  πονηριαίΰ 

και  τη    αυμβιω   τη   μελλουΰη    ϋου 

αδελφή 
τη  γλωαΰη  |  αλλ  ακουβαΰα 
ταύτα  τα  (>r/|Liara 
εξει  Ι  και  μετά 
τότε 

παΰι  δε  τοΐ6  αγιοιΰ  αφεβιν  εττα^ει 
ε'ξ  οληα  καρδιαα  \  μετανοηοωαι 
απο  των  καρδίων  αυτών 
ετι  [τια]  αμαρτηΰαβ  γενηται 

αυτόν  \  γαρ  αι  τ^μεραι 

τοιΰ  δε  ε\}νε6ΐ 

εωΰ  τηα  εβ/ατηβ 

αυτών  \  εμμείνατε 

μη  διψυχηΰητε 

υπομενειτε 

τηγ  ζωην  αυτών  \  ο  κυριοβ 

τον  κυριον  αυτών 


μετά   δε   δέκα   κα^   πέντε  ημαιραΰ 

C^*  ημεραβ) 
το  ΰπερμα  6ου  έρμα  ηϋ'ετηβαν 
εβλα6ψημηΰαν 

προεδωκαν  τουβ  γον.  αυτών 
εν  πονηρία  \  άλλα  ετι 
τα6  αΰελγιαβ    και  6υνφυρμου6  πο• 

νηρια6    και    ουτω6    επλη6θ'η6αν 

αι  ανομιαι  αυτών 
και    τη     6υμβ.    6ου   τη    μελλου6η 

(*^*  addidil  6ον)  αδελφή 
τηΰ  γλω66η6  |  άλλα  ακου6α6α 
τα  ρήματα  ταύτα 
ε'ξεΐ6  (ηοη  mulaluin)  |  μετά 
ποτέ  (%*τοτε) 
και  πα6ΐν  τοΐ6  αγιοΐ6 
εξοληΰτη6καρδια6  \  μετανοηβουβιν 
απο  τη6  καρδια6  αυτών 
επι     (ηοη     correclum)    αμαρτη6εΐ6 

γενηται 
αυτουβ  \  αι  ήμερε  {*^*-ραι) 
και  τοΐ6  δε  εϋ^νεβιν 
εω6  εβχατηΰ 

αυτών  (*^*  εαυτών)  \  ενμινατε 
μη  διψυχηΰιτε  (*^*-χηθητε) 
νπομενεται 

την 'ζωην  αυτών  (*J*' εαυτών)  \  κυριοα 
τον  χρΐ6τον  (*^*  κυριον)  αυτών 


LXXXII 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  II,  2—4. 


Edilio.  CodexSinaiticus. 

τονΰ  μελλονταβ  τονβ  vvv  μελλονταΰ 

τονΰ  δε  προτερον  αρνηΰαμενονΰ  τοια  δε  προτερον  ο;()ΐΊ^(7ο;|Μ,ενοΜ? 

δια    την   πολλην    αυτού  ευϋπλαγχ-  δια  την  πολνΰπλαγχνίαν 

ViCiV 


ΙΠ. 


μνηβικακει  |  ποαδειαν  δι^,αιαν 

μνηβίκαζία 

ιδLωτLκaΰ 

δία  ταΰ  μεν 

ταια  Tr^oiyiitartaKy 

αποβτηναι  \  απο  τον  'Θ•εον  τον  ζωντοΰ 

η  απλοτι^το;  ΰον  |   και  7]  εγκράτεια 

εμμεινηβ  \  βωζει 

060 L  δε  εν  ακακ. 

κατιβχνΰονΰί 

αδίαφΰ-αρτον  εχονβίν 

φανη  \  πάλιν  —  — 

γεγραπται 

εν  τω  ελδαδ  και  μωδηδ 


μνηύικακηϋηβ  \  παίδια  δίκαια 

μνηΰικακια  (*^*η  μνηβ.) 

ϊδιωτικαΰ  (*^*  ^ιωτί-κασ) 

δια  ταΰ 

τεΰ  (*ψ*  ταΐΰ)  πραγματιαιΰ  (*^*αμαρ• 

τιαιο) 
αποβτηναι  ΰε  \  απο  θεού  ξωντοΰ 
η  απλοτηύ  ΰον  \  και  η  πολλή  ενκρατια 
ενμινηβ  \  ΰωζειβ  (ηοη  mulatum) 
και  πορενομενονΰ  εν  ακακ. 
κοίτκ?χΐίου(?ί.ν 

ον  διαφϋ'αρηΰοντε  (^^-νται) 
φανη  (^^  δοκη)  \  πάλιν  a^vt^tfat 
ωσ  γεγραπται 
εν  τω  ε  (punclo  notatum  est)  ελδαδ 

και    ^ωδατ   {μ  prima    manu    su- 

prascriptum  videlur) 


IV. 


απεκαλνφΰ^η  δε  αδελφοί 


νπο  τινού  νεανιβκον  \  λεγοντοβ 

το  βιβλιον 

τιΰ  ονν  εϋτιν 

η  εκκληΰια  φηΰιν  ειπον  ονν  αντω 
δια  τι  ονν  πρεββντερα  οτι  φη- 
ΰιν 

έδωκα  τοιΰ  πρωτοιΰ 

πεποιηκαΰ  \  προΰ'Ο'ηναι 

αποτελεΰω 

γνωΰ&ηΰονται 

^ξία-ψεκί  ονν  δνο  βφλιδαρια 


πεμ-ψεισ 

επι^ε^ζχχπται 

ΰν  δε  αναγνωΰειΰ 


ειΰ  αντην 


απεκαλνφ&η    δε   μοι    αδελφοί  κοι- 

μωμενω 
νπο  νεανιΰκον  \  λεγοντοΰ  μοι 
το  βιβλδιον  {%*  βιβλιδιον) 
τ^''  (%*ι^ί^(?)  ονν  εΰτιν 
η  εκκλί^σια  φηΰιν  (**supplevit  ειπον 

αντω  5ια  τι  ονν  πρεΰβντερα  οτι 

φηΰιν) 
δ  έδωκα  τοιΰ  πρεΰβντεροιΰ 
εποιηκαΰ  (*^*πεποιηκαΰ)  \  πζ)θ(?θί.ναι 
επιτελέσω  (sed  ipse*  ΓββΙϊΙυίΙαποτελ.) 
γνωριΰϋ•ηΰεται 
γρατρειΰ   (%*  γρ.  ονν)    δνο    βιβλα- 

ριδια 
πεμψηΰ   (ex  η  rasura  reslitutum  ι) 
επετρεπται  (**επιτετρεπται.  Sic.) 
ΰν  δε  αναγνωΰη  \  ειΰ  ταντην 


HERMAE  PASTOR.  MSIO   III,   1. 


Lxxxni 


Edilio. 
οραΰιό  y' 

οραίσιν  ίΐδον] 
-■   ''-τηγγειλceτo 

τηΰ  πρεαβντεραδ  εκειν»;σ 
Γ/;   »'ΐ•κτι  ωφ^η  μοι  |  ££πεν 
ενδεηΰ    χαι     ΰττονδαι^οβ     είΰ     τον 

γνωναι 
ΐρονιζειύ 

luXlm  φ€(νκί^}ΰομαι  <το»  |  δείξω 
λαΧηΰαι  αχπην 
τόπον  Ι  ηξω  έχει 
αννωψΐύα 
οπον  αχηη  ελθειν  έμελλε 

ΰνμψελλιον  Ι  όυμψελλίον 

ΧΜ  εποτνω  λεντιου 

Uvov  χαρτΐαΰιον 

ίδων  ονν  Ι  χαι  ωοει 

εν  εμίΐυτω 

εξωμολογονμην  τω  χνριω  ταΰ  αμαρ• 
τιαΟ  μον  ωθ  και  προτερον.  η 
δε  ηΧ^εν  μετά  νεανίσκων  εξ 
0V6  xat  προτερον  ειοραχειν  και 
(Οταθι;  μοί  χαι  7ίατηχρθ€(το  ττροα- 
βνχιψίναΌ  χαι  ίξομοΐογονμίνον 
tm  Mvgtm  ταύ  αμαρτίαα  μον 

χαι  ζίψ<ιμ{νη  μου  Ι^ει 

xahv  e^ayrcrv  εραηα 

η  εί  αντηα  μετά  αεαντον 

Φΐγεί(}ε  \  εια  το  avμψελL•ov 

μετά  το  ίΐναχίορηααι 

μον(αν  ημ.  γεγ.  \  α  βοι  λέγω 

^ύοντού    μον   εια   τα    δεξιά   μέρη 

xa^usai 
ουκ  ειααε  με   αλλ  εννενει  μοι  τη 
χε^ρ»    ινα   ειο  τα   αριοτερα  μέρη 
χα^ιΟω  λογιζομενον  μον  ονν  χαι 
ΧνΊίονμενου   οτι   ον%   ειαοεν   με 

ο  ειο  τα  δεξιά  \  ενηρεύτηχοτων 
νπερ  τον  ονοματοβ  αντον 

αλλ  ωα  εμμενεια 

τη  απΧοτψί  |  μεινον 


Codex  Sinaiticus. 
οραοΐΰ  γ 

ην  ειίον 

ην  μοι  επηγγειλατο 

δια  τηΰ  πρεΰβντεραα 

αντη  τη  ννχτι  μοι  ωπται  \  ειπεν  (uot 

ενδεηΰ  ει  χαι  ΰπονδεοα{*^* -δαιοΰ) 
ειΰ  το  γνωνε 

χονδριζειΰ  (*/  χρονιξεια) 

ενφανιΰΰΊ]ΰομε  βοι  \  διξω  6οι 

λαλί^σαι  αντην  {*^^  αντη) 

τον  τόπον  \  εχι  (*^*ί?ξω  εκι) 

αννετρ^^φιαα 

οπού  διεταξαμην  {*^*εταξαμην)  αντη 
ελΰΈΐν 

βνμ-ψελιον  Ι  Ονμ'ψελιον 

χ.  ε.  λεντιον 

λινονν  καρπαβινον    (*^*  χαρπαΰιον) 

ϊδων  Ι  ωΰει  (*^*και  ωϋει) 

εν  εαντω  (sed  correclum  εμαντω) 

εξομολογονμην  τω  χνριω  πάλιν  ταβ 
α|Μ,αρτια(>  μον.  (Reliqua  propler 
ο|ΐιοιοτε'λευτον  exciderunt.  Con- 
senlit  cuin  Sinaitico  codex  Lali- 
nus  Paldtinus.) 


αψαμενη   {*/   και    αψ.)     μ.    λέγει 

(%*add.  μοι) 
πάντα  αιρωτων  έρωτα 
τι  εξ  αντηα  {*^*  μετά  ΰεαντον.  Sic.) 
εξεγείρει  \  προΰ  το  ΰνμψελιον 
χαι  μετά  το  αναχωρηΰαι 
χαι  μονών  ημ.  γεγ.  \  ο  ΰοι  λέγω 
^ελοντοΰ  ονν   μον  καθ•ΐΰαι  ειο  τά 

δεξιά  μέρη 
ονχ  ιασεν  με  (**  supplevil:  εννενει 

|Liot  τη  χειρι  εινα  ειΰ  τα  αριατερα 

μέρη  χα^ιΰω  διαλογιζομενον  μον 

[*^*  supplevit    χαι    λυττον/ιιενον] 

οτι  ονχ  ιαΰεν  με) 
ο  ειΰ  τα  δεξιά  μέρη  \  εναρεΰτηχοτων 
εινεκα  μον  τον  ονοματοΰ   (*^*  τον 

ον.  μον) 
αλλ   ωΰ  μενίΰ   (*^*  άλλα  ωΰ  ενμε- 

νιΰ) 
τη  απλοτητι  αον  \  μινον  (*^*εμμινον) 


LXXXIV 


HERMAE  PASTOR.  VISIO   ΠΙ,  1—3. 


Editio. 

χαΰΊΰειϋ  \  av  εργαΰονται 
u  εκείνοι  υπενεγκαν 


Codex    Sinaiticus. 

καΰ•ιη  I  εαν  εργαΰωνταυ 
cc  και  εκ.  νπηνεγκαν 


II 


νηενεγχαν 

ενεχα  τ.  ονο(ΐατο6  τον  ϋ-εον 
δια  του  ονομ,ατοα  του  &εου 
KccL  των  [εξ]  αριβτερων 
και  αι  εηαγγελιαι 

και  εχωΰι  ^οξαν  τίνα 

ΰυ  δε  κατεπΐ'Θ•νμοΰ  ει 

και  παντεβ  δε  ot  μη 

ατνο  των  αμαρτ.  αυτών 

ταύτα  δε  ειπονβα  \  αυτή  τιρ.  τ.  ποδ. 

τηΰ  χειροα  μου  \  ήγειρε 

ΰνμιρελλιον  \  κ^'Ο-ε^εται 

ιδού  ονχ  οραβ 

ωκοδομουμενον  εη  υδάτων 

τε  Ι  ωκοδομψο 

εξ  Ι  τουβ  λιϋΌυβ 

τοιΰ  νεανιΰκοίΰ 

ωκοδομουν 

ελκομενουΰ 

την  αρμογην  αυτών 

ουΰ  μεν  —  ουΰ  δε 

κατεκοπτον  και  ερριτντον 

άλλοι   δε   λιθΌί.  πολλοί  κύκλω   του 

ηυργου  εκειντο 
εκ?  την  οικοδομην 
τουΰ  ριπτομενουβ  \  ειΰ  την  οόον 
εκ  τηΰ  οδού 
επι    πυροβ   εκπιητονταΰ   καί^    και- 

ομενουΰ    ετερουβ   δε    πιπτονταβ 

εγγυβ  υδάτων 

κυλιΰ&ηναι  ειβ  το  ύδωρ 


υπηνεκκαν  (ηοη  correctuin) 

εινεκεν  του  ονοματοϋ 

δια  το  όνομα 

καί  των  (ηϋ  suppletum)  αριύτερων 

και   ε    αυτέ   (*^*  αι   αύται)    επαγ- 

)/ελί.αι 
και  εχουΰιν  δοξαν  τιναν  (%*  τίνα) 
ΰυ  δε  κατεττι^υ^ικ? 
κ.  παντ.  {*^*παντ.  δε)  οι  μη 
ατνο  πάντων  των  αμαρτ. 
τταυτα:  ειπαΰα  \  αυτηΰ  πρ.  τ.  ποδ. 
μου  τηΰ  χιροΰ  \  ε^ί-ρι 
βυμιρελιον  \  εκαΌ'εζετο 
μέγα  πράγμα 

λέγει  μοι  ύυ  ϊδου  ονχ  οραβ 
οικοδομουμενον  επι  ϋδατων 
δε  Ι  ωκοδομιτο 
*εξηκοντα  (*^*  εξ)  \  λιϋΌυβ 
τοισ  εξηκοντα  (%*ε|)  νεανιύκοιύ 
οικοδομούν 
ελκομενουΰ    (λ  prima   manus  super 

ν  ut  videtur  reseripsit) 
την  αρμογην  αυτήν 
τουΰ  μεν  —  τουΰ  δε 
κατεκοπταν  και  ετιθΌυν 
οι  εκιντο  (nil  suppletum) 

επι  (*ψ*εκί)  την  οικοδομην 

ριπτομενουΰ  \  ειΰ  το  αυτό 

haec  desunt 

επι  πυρ  ενπιπτονταΰ  (**  supplevit 
και  κεομενουΰ  ετερουΰ  δε  εμπι- 
πτονταΰ  (%*  εμ  improbavit)  εγ- 
γυβ υδάτων 

κυλιΰ'&ηνε  ειΰ  το  ϋδωρ  καιττερ  ϋ•ε- 
λοντων  εκκυλιΰϋ•ηναι  (*^,*κυλιΰΰ'.) 
και  ελ&ιν  ειΰ  το  ϋδωρ 


ΠΙ. 

δει^αΰα  δε  μοι  ταύτα  τα  πράγματα   δι^αΰα  μοι  ταύτα  ηΰ•ελεν  αποτρεχειν 
....  ςίποκρί'θ'ειΰα  λέγει  μοι  λέγω  αυτή  κυρία  τι  μοι  ωφελοΰ 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  111,  3.  4. 


LXXXV 


Editio. 


xai  ιλαρωτεροί  γίνονται  xcci  ταύτα 
αχονΰαντεα  γινωακονΰί  τον  Ο^εον 

η  δε  εφη  \  οντοι 

εαν  αχονβαντεΰ  μετανθ7ΐαωΰί  και 
αντοι  χαρηϋονται 

αοι  γαρ  τα  πάντα 

ηετίληρωμεναι 

€ίπο)»ίλνψεία 

τον  μεν  πνργον  \  οικοδομημενον 

ο  εαν  0W  ^εληΰ  \  αποχαλνψαί 

Ιεγει  μοι  \  ο  εαν  ενδέχεται 

οτΐοχαλνφΘΎγναι  ΰοι 

προο  τον  &εον 

μη  διψνχηΰηΰ  ο  εαν  ίδηβ 

εφ  νδατων  |  ειπον 

Λονονργοβ  ει  ττερι  ratf  γραφαΰ 

εχξψηαείύ 

ενρηΰεκί  \  εφ  νδατων 

axovcov  Ι  δι  νδατοα 


Codex  Sinaiticus. 

ταντα    εωραχοτι   και   μη    γινωϋ- 

χοντι  τι  εΰτιν  τα  πράγματα  απο- 

κρι&ισα  juoi  λέγει 
άνθρωπε  (*^*  ανϋ-ρωποΰ) 
και   ακονΰαντεα   γεινωσκονΟιν    τον 

κυριον 
εφ?;  Ι  αυτοί 
εαν    ακονΰωΰιν    και   μετανοηαωΰιν 

(%*  addidit  και  αντοι)  χαρηαον- 

ται 
γαρ  ΰοι  πάντα 

*επληρωμενε  (%*  πεπληρωμεναι) 
αποκαλνψειν  (%*  -ψεισ) 
ο  μεν  πνργοΰ  \  οιηοδομονμενον 
ο  αν  ονν  ϋ-εληΰηΰ  \  μοι  αποκαλνψαι 
λέγει  \  ο  εαν  δεχψαι  (**εαν  ενδεχ.) 
ΰοι  αποκαλνφϋ^ηναι 
περί  τον  ΰ•εον 
μη  διιρνχηαειΰ  ο  αν   ειδηο 
επι  νδατων  \  είπα 
haec  desunl 
εκ^ι^τισ 

ενριΰκειΰ  |  επι  νδατων 
άκουε  Ι  δια  νδατοα 


IV. 


axoxift^ui  δε  Ιεγω  αχηη 

<{ 

[οι]  οικοδ.  τινεο  ειαιν 

η  δε  εφη  οντοι  ειοιν 

δια  τοντων  ονν  \  εξ 

νπερε'/ρντεβ  αντων 

την  διαφοραν  \  την  δνναμιν 

π€ηηων 

aλL•ι  γαρ  ΰον  τιροτ. 

βείτιονα 

αοι  απεκαΧνφ^    και    ετι    αττοκα- 

λνφ^αεται 
ει  αρα  εαται  ταντα  η  ουκ  εαται 

αλη^  εατιν 

ονδεν  εατιν  έξωθεν  \  ταντα 


αποκριΰ'εια  λέγω  αντη  κνρια 

*εξη7ίοντα  (*^*  ε^) 

οι  οικοί.  τινεβ  ειΰιν  κνρια 

οντοι  εκτιν 

δια  τοντων  \  **improbavil 

ϋ7Γερεχοντε(ί  αυτουσ 

την  εξοδον  \   την  όυνα;*ιν  αντων 

εκ  πάντων 

άλλοι  γαρ    (**el%*    supplev.    αον) 

προτ. 
βελτιονεα  αον 
αποκαλνφ&ηαεται     (*^*    praeposuit 

απεκαλνφΌ-η  και) 
*l»aec   omisil    (**  .sujiplevil    ει   αρα 

εατιν  ταύτα  ει  [sic]  ουκ  εατιν) 
εατιν  αλη&η 
ουθεν  έξωθεν  εατιν  \  τναντα 


LXXXVI 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  III,  5.  6. 


V. 


Editio. 
ovv  I  OL  μεν 
Kcci  δίδαΰκαλοί 

κατά  την  βεμνην  διδαΰκάΚιαν 
τοιβ  dovXoLG  τ.  ^εον  τον  λογον 
πάντοτε  εαυτοιϋ  αννεψίονηΰαν 

εΰχον    και    αλλήλων    ηκονΰαν    δια 

τοντο  εν  τ.  οικοάο^ΐ'»^ 
ει6  την  οικοδομην 
ϋυμφωνονντεβ 

ωκοδομημενων 

οι  κεκοψημενοι  και  πα&οντεβ 

ένεκα  τον  ονοματοΰ  τον  κνριον... 

....  και  κατωρϋ^ωΰαν  ταΰ  εν- 

τολαΰ  αυτού 


.....  εν   τη    ^tarst   τον  κνριον 

και  ηιβτοι 
ειΰ  το  ποιειν  το  αγαϋ-ον 
ονχ  ενρεϋ'η  \  ερριπτονν 
οι  ημαρτηκοτεΰ  \  («,εταχωρηο>αι 
ονκ  ατίεριφ&ηύαν 
μετανοηύονΰιν 
οι   ονν   μετανο[ηϋοντεΰ   εαν]    μετά- 

νοηβωϋιν 
τη  πκττει  εκείνη 

εζο fovrat  κ. . 

εξονΰιν  οτι  πάρα  τω  τννργω  κείνται 


Codex    Sinaiticus. 

ννν  ι  οι  μεν  ονν 

και  διδαΰκαλοι  και  διάκονοι 

κατά  την  ΰεμνοτητα 

τοιβ  εκλεκτοιβ  τον  ϋ•εον 

και  παντοται  αντοιβ  βνμφωνηΰαν- 
τεΰ 

εΰχαν  (**  supplevit  και  αλλήλων 
ηκονον  δια  τον)  το  εν  τ.  οικ. 

desunt 

βνμφωνονντεΰ  τεΰ  αρμογεβ  (%*τακ? 
-γαιΰ)  αντων 

οικοδομον  μένων 

οι  παΰΌντεβ 

ένεκεν  τ.  ονοματοα  τον  Ό^εον'  τονΰ 
δε  ετερονϋ  λι&ονβ  τονΰ  φερομε- 
νονα  επι  (*^*  ακο)  τηϋ  ^ηραβ 
θ•ελω  yvrovat  τινεϋ  ειαιν  κυρία' 
εφη  τονβ  μεν  ειΰ  την  οικοδομην 
νπαγονταΰ  και  μη  λατομονμενονΰ 
τοντονβ  ο  κνριοβ  εδοκιμαΰεν  οτι 
επορεν&ηααν  εν  τη  ενΰ-ντητι  τον 
κνριον  και  κατορϋ'ωβαντο  ταΰ 
εντολαΰ  αντον 

νέοι  ειΰιν   εν   τη  ηιΰτι   και  πιστοί 

ειΰ  το  αγα^οποιειν 

ενρε^η  \  εριπτονν 

ημαρτηκοτεΰ  |  μετανοηΰαι 

μακράν  ονκ  απεριφτ^σαν 

μετανοι^σωσιν 

οι  ονν  μελλοντεΰ  μετανοειν  εαν  με- 

τανοηΰονΰιν 
εν  τη  τιιΰτι '  εαν  ννν  μετανοηΰωΰιν 
εχουσιν  τόπον  αλλ  εΰονται  εκβολοι 
εχονΰιν  πάρα  τω  πνργω  κκΐ-β-αι 


νι. 

τονΰ    κατακοπτ.    και    μακράν   ριπ•   τονΰ  δε    κατακοπτ.    απο   τον  πνρ- 

τομενονΰ  απο  τον  πνργον  γον 

.  .  .  άιοτι  επ   .  .  .  τηΰ  ανομιαΰ       οντοι  εκ?ιν  οι  νϊοι  τηΰ  ανομιαΰ 
ειΰ  νποκριΰιαν  \  ανομία  εν  υποκρκίΐ  |  πονηρία 

ωφέλιμοι    ειΰ    την    οικοδομην    τον   ενχρηΰτοι  ειΰ  οικοδομην 

πνργον 
δια  ταΰ  πονηριαΰ  αντων  δια  ταΰ  πονηριαΰ  αντων  δια  τοντο 

ΰννεκοπηΰαν  και  πορω  (%*  πόρρω) 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  ΠΙ,  6.  7.  lxxxvii 


Editio.  CodexSinaiticus. 

απεριφηΰαν  δια  την   οργην   του 
κνρίον  οτι  παρωργιΰαν  αυτόν 
τονΰ  δε  ετερονΰ  λι&ουβ  τονΰ  δε  ετερονΰ 

xdi  μη  υπαγονταΰ  υπαγονταβ  (*^*  μη  υπαγ.) 

[οντοί  εψωίριακοτεβ  είϋιν  ούτοι  οι  μεν  ειρωριακοτεΰ  εt(y^v 

μη  επιμειναντεΰ   δε  εν   αντη    μηδέ  μη    εττιμενοντεΰ    δε     εν    αυτή   (nil 
κολλωμενοι  τοιΰ  αγιοιβ  δια  τούτο        supplelum) 
άχρηστοι  εκ?ιν 
εχοντεβ  εν  τακ?  καρδιαιβ  εν   τ.    καρδ.    εχοντεΰ 

οι  εια Ttov  ειρηνην  εχοντεΰ  άλλα  προΰωπον  ϊρηνηα  εχοντεΰ 

όταν  δε  αποχωριΰΰ-ωΰιν  όταν     δε    απ    αλλήλων    αποχωρη- 

ΰωΰιν 
αι  πονηριαι  εν   τακί   καρδιαιΰ  αυ-  αι   πονηριαι    αυτών   εν   ταιΰ  καρ- 
τών εμμ.  5i.at(y  εμμ. 
αΰ  εχουΰιν                                           αΰ  εχου(?ιν  ot  λιΌ-οι 
οι  πεπιΰτευκοτεΰ  μεν                         τιεπιΰτενκοτεΰ  {*^*πεπ.  μεν) 
και  το  πλειΰτον   μεροΰ   εχοντεΰ   εν  και  το  πλιον  μεροΰ  εχουΰιν   εν  τη 

δικαιοΰννη  δικ. 

εχοντεΰ  \  λέγει  μοι  |  οι  εχοντεΰ  εχου(?ιν  |  μοι  λέγει  \  εχοντεΰ 

εχοντεΰ    δε    πλουτον    του    αιωνοΰ  εχοντεΰ  δε  και  πλουτον  αυτών  και 
τούτου  την  ουΰιαν  όταν  ^ενϊ^ταί        ίι,α  ταο"  πραγματιαΰ  ατΰαρνουντε 
^λιιριΰ  όί-α   τον   πλουτον  αυτών       τον  κυριον  αυτών 
και  ταΰ  πραγματειαΰ   απαρνούν- 
ται αυτόν  τον  κυριον 
αποκρι&εΐΰ  \  ωΰπερ  γαρ  και  αποκριΰ'εΐΰ  \  ωΰπερ  (*^*ωΰπ.  γαρ) 

τω  χριΰτω  \  απο  σεαυτου  τω  κυριω  \  απο  (%*  απο  δε)  ΰεαυτου 

ηΰϋ^α  Ι  ευχρηΰτοΰ  και  ωφέλιμου  ει    ηΰ  \  ευχρηΰτοΰ  ει  και  ωφέλιμου 
ηΰ^ε  τω  θεω  γεινεΰ^'ε  τω  ϋ'εω 

και   γαρ   ΰυ  αυτοΰ  χραΰαι  εκ   των  haec  desunt 
αυτών  λι&ων 

νιι. 

ειδεΰ  \  απο  τηΰ  οδού  ουΰ  ειδεΰ  \  εκ  τηΰ  ο^ου 

αφινουΰιν  την  οδον  την  αληϋ'η  αφιουΰιν  την  οδον  αυτών  την  αλη- 

&ινην 

ανοδιαιΰ  \  το  μετανοηΰαι  ανομιαιΰ  \  του  μεταν. 

τηΰ  αΰελγειαΰ  και  τηΰ  Trovt/^taa  ων  τηΰ  αΰελγιαΰ  αυτών  και  των  πονη- 

ειργαζοντο  ριων  ων  ηργαΰαντο 

^ελειΰ  γνωναι  τινεΰ  εκ?ιν  τινεΰ  ε«)ί.ν 

όταν  ελ&η    αυτοιΰ    ειΰ    μνήμην    η  όταν     αυτοΐΰ    ελϋ-η    ειΰ    μνιαν     η 

γνωΰιΰ  αγνοτηΰ 

πονηρευονται  \  πονηριών  πορεύονται  \  επι&υμιων 

επ  αυτήν  επηρωτηΰα  ετι  ετι  αυτήν  επ7]ρωτηΰα 

εξουσι  |  αλλ  ειΰ  \  τόπον  εχουΰιν  |  άλλα  ειΰ  |  πυργον 

εαν  |3ασανκίθωί)ΐ  και  πληρωΰωΰι  όταν  βαΰανιΰ&ωΰιν  και  εκπληρωΰω- 

οειν 


LXXXVIII 


HERMAE  PASTOR.    VISIO  III,  7.  8. 


Editio. 

τ.  αμαρτ.  αντων 
βαΰανων  αντων 

εαν  αναβη 

αντων  μετανοηΰαι  .... 

δια  την  ΰκληραν  καρδιαν 


C  ο  (Ι  e  χ   S  i  η  a  i  t  i  C  U  S. 

των  αμαρτιών 

βαΰανων  αντων  δια  τα  έργα  α  ηρ- 

γαΰαντο  πονηρά 
αιαν  (*:^,*£ο;ν)  δε  μη  αναβη 
ον  6ωξ.     αντων    (%*  addidit  μετανοηΰαι)  ον 

ΰωζ. 
δια  την  ΰκληροκαρδιαν 


νιπ. 


άλλο  (detr 


εμβλειραΟα  \  ο  πνργοΰ  οντοα 

η  ταβ  χειρασ  κρατονΰα 

^m  ταντηα 

η  περιεζωβμενη 

οΰ  αν  ακολον&η  ανταιΰ 

εν  τ.  ζωη 

πονηρών  έργων  αφε|εται  πιβτενων 

οτι    εαν    αφε^ηται   παβηβ  επιϋ•, 

κληρονομηθεί 
ετεραι  κνρια  πέντε  τινεβ  ειβι 
η  δε  ακακία 

η  δε  επιοτημη  η  δε  αγάπη 
ποιηΰηΰ  \  γνωναι  φημι 
τ.  δνναμειΰ  αντων 
νπ  αλλήλων 
καϋ^ωΰ 

τοντων  ονν  \  'θ'εια  εισιν  |  οΰ  αν 
επερωτηοα  αντην   περί  τον  καιρόν 

φωνην  μεγαλην  \  εποικοδομονμενον 
εωϋ  αν    ονν  ο  πνργοΰ  οικοδομον- 

μενοβ 
ε^ει  το  τελοβ 
μηκετι 
ί^ρκει  ΰοι  ταντα  ....    μετά  τρειϋ 

ημεραΰ 


νοηβαι  γαρ  δει  πρώτον,  εντέλλομαι 

601  πρώτον 
πάντα 
καΰ•αρΐ6ΰ^ωΰιν 


άλλο    (ο    ex    α    ipse*    fecil)    ϊδειν 

(%*addidit  τι) 
βλει^^αίΤα  Ι  ο  πνργοΰ 
η  κρατονΰα  ταΰ  χιραΰ 
δια  ταντην 

η  περ.  και  ανδριζομενη 
οΰ  αν  ονν  ακολονϋ•ηΰη  αντη 
εν  τ.  ζωη  αντον 
των   πονηρών    έργων  αφεξεται   και 

παΰηΰ  επιβ•.  και  κληρονομηΰη 

έτερε  (*^,*-ραι)  κνρ.  τινεΰ  εισιν 

η  δε  επιΰτημη  η  δε  ακακία 

η  δε  αγάπη 

ποιηΰ  \  φημι  γνωνίίΐ 

τ.  5υνα|ΐΐί.σ  αΰ  εχονΰιν 

απ  αλλήλων  αι  δνναμιΰ  αντων 

κα'θ^ωΰ  και 

τοντων  |  &ia  εΰτιν  \  οΰ  αν  ονν 

επηρωτων  δε  αντην  περί  των  και- 
ρών 

φωνή  μεγάλη  \  ετι    οικοδομονμενον 

Οΰ  εαν  (*+*ω(?  εαν  ονν)  ΰνντελεΰϋ•η 
ο  πνργοΰ  οικηδομονμενοΰ 

εχι  τελοΰ 

μηκαιτι  (*^*  μηκετι)  μαι 

αρκετοί  {*^*αρκενη  ΰοι)  η  νπομνη- 
ΰιΰ  αντη  και  τοιΰ  αγιοιΰ  και  η 
ανακαινωΰειΰ  των  πνενματων 
νμων  αλλ  ον  ΰοι  μονω  απεκα- 
λνφΰ•η  αλλ  ϊνα  παΰιν  δηλωΰεΐΰ 
αντα  μετά  τριΰ  ημαιραΰ  (*^*ημε- 
ραΰ) 

νοηΰε  ΰε  (ΰε  ex  τε  correclura)  δει 
πρώτον 

αντα 

κα-θ-α^κϊωσιν  (*^*  καϋ^αριΰϋ•ωΰιν) 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  III,  9.  10. 
IX. 


LXXXIX 


Editio. 

Εφ  νμων  |  βταξαντοα 

διχαιωΰ-ψε 

xai  πααηΰ  \  πανΰαι 

εν  εαντοια 

ίηηιίαμβανετε  \  νΰτερονμενοι,β 

αφ^ονιχίν  τη  ϋαρχι  αυτών 

εηιαπωνται 

λυμαίνονται  την  σαρχα 

η  0€κρ|  αιτίων  \  τα  βωμ,ατα 

ερχομενην  \  ετελεο&η 

αγα^οτΐοιηααί  \  ουχ  εξετε 

γαυριωντεα 

Οτεναζωδιν  |  αποβηϋεται 

μετά  τηο  ....  άγαμων 

01  φ<ζρμαχ.  μεν 

βτντον  Ι  εοχιρρωμενοι 

χ.  χαρδ.  υμών  χαί  ΰυγχεραϋαι  νμων 

την 
(χνται  αι  διχοστασία»  ίίτνοατερηαωΰί' 

τ.  ζ.   υμ. 

η€αδειαν 
υχερ  υμών 
τ.  χνριω  υμών 


Codex    Sinaiticus. 

εφ  νμαβ  \  *^*ταξαντοα 

διχαιω&ητε  χαι  αγιαΰ^τε 

%αι  απο  παΰηΰ  \  τιαηνε  (*^* -ναυ) 

εν  αντοιΰ  (*^*  εαντοισ) 

αντιλαμβανεΰϋ'αι  \  ϋΰτερημενοίΟ 

αβ^ενιαν  τη  ϋαρχι 

επιετωνταί  (*^*  επιϋπωνται) 

λνμενι  την  ΰαρχαν  (*^*  -κα) 

η  ΰαρξ  \  το  ΰωμα 

επερχομενην  |  τελεοΰτ] 

aya^oicouLV  \  ουκ  εξετε 

γανριωμενοί  {*^*γανρονμενοι) 

ατενα^ονΰιν  |  αναβηαεται 

μετά  των  «ya^rov 

Οί  φαρμακ.  μεν  ουν 

εαυτών  \  ενεϋκιρωμενοι 

ταΰ  καρδ.  νμων  και  (%*add.  ΰννκε- 

ραϋαι  νμων)  την 
ανται.  ε  (*^*  αή  δι%ο6τααιαι  αύται 

(*^*addid.  νμων)  αποΰτερηΰονβιν 

τ.  ι  νμ. 
ηεδιαν  (%*παιά.) 
νπερ  ημών  {^^*νμων) 
τ.  χνριω  ημών 


Χ. 


ηΟα»  Ι  σνμψ£λλ(ον 
βαΐηνιγχαν  εια  τον  πυργον 

τούτων  το  τιροοωτιον  ουχ  ειδον 

νπαγουοαν  δε 
ανΗρανια^η 
ιρωτηβαι 

τιιρυαινη  (apogr.  περιουνη) 
δευτέρα  \  σαρχα 
τίρεοβυτεραα 

ην  η  το  προτερον  |  ιυπρεπεβτατη 
χαι  επί  αυμψελλιου  δε 
[εωά]  \  λεγουβαν  |  Ιηψη 
χαί  αυτή  |  ωφθ^ 
τι  αυ  υπο  χείρα  αιτοΰ 
σαρχα  αρκούνται   αοι   αι  αποκαλν- 
ψίίύ  αύται  μητι  δννη 


απηνεγκαν  \  αυμιρελιον 
απηνεγκαν     και     αντο     προΰ    τον 

πνργον 
τούτων  (*^*  addidil    το)   προΰωπον 

ονκ  ϊδον 
νπαγονΰαν  (%*addidit  δε) 
ενεφανηΰ&η  (correctqin  -vιΰ^'η^ 
επερωτηααι 

περΰννη  (nec  inulalum) 
έτερα  |  σαρκαν 
πρεΰβντερα  (*^*-ρασ) 
ην  το  προΰωπον  \  εκπρεπεατατη 
και  επι  ανμψελιον 
ileesl  Ι  λεγονΰαν  μοι  |  λημψη 
αυτή  (*  *  και  αντη)  \  μοι  ωφϋ•η 
οτι  αν  υπο  χιρααιτιααι  (iiil  iiiulalum) 
ααρκα  (*^*  addidil  αρκουοιν  αοι  ot 

αποκαλνψεια  αύται)  μητι  δννη 


xc 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  IU,  10—13. 


Editio. 

iSsiv  ων  εωρακαΰ 

Lvu  μοι  η  αποκαλνψιΰ 

νπο  ΰον  Ι  ανταβ 


Codex    Sinaiticus. 

ων  εωρακαΰ  ϊδειν 
ϊνα  αποκαλυψειΰ 
αηο  ΰον  Ι  αυτά 


XI. 


περί  των  τριών 
επί  ααϋ-εδραΰ  \  μεμ,αραβμ,ενον 
αμαρτιών  \  και  των  διιρνχ. 
ελπιδαΰ  \  προΰδεχονται  \  κοιμην 
οντω  και  νμειβ 

παραδεδωκατε  |  επερριιρατε 
ίια  τούτο  ονν 

εκαϋ•ψο  ....  η&ελον  γνωναι 
επι  καΰ'εδραβ  κα^ι^ε^  |  ειδον 


περί  των  (%*ad(lidil  γ) 

επι  κα^εδραν  \  μεμαραμμενον 

μαλακίων  \  και  ^ιψυχ. 

έλπιζαν  Ι  προΰδοκωβιν  |  κοιμηαιν 

οντω  (*^*  οντωβ)   και  νμειβ  μαλα- 

κΐ6ΰ•εντεβ 
παρεδωκατε  \  επερΐ'\\}ατε 
δια  τι  ονν 

εκαΰ'ψο  ηΰ•ελον  γνωνε  (%*•ναί.) 
ειΰ  καϋ'εδραν  κα&εζεται  \  εχια 


χπ. 


ϋαρκα  \  απελπιΰη 
προΰδεχεται 

την  εΰχατην  ημεραν  τηΰ  ζωηΰ 
κληρού 

και.  ακονΰαβ  είηγερϋ•η 
ονκ  επανακειται  αλλ  εβτ.  και  ανα- 
νεονται  αντον  το 

πραγμάτων  \  αλλ  ανδρ.  |  ούτω 
αποκαλνψιν  ην  νμιν  ο  κνριοΰ  απε- 
καλνφεν 

ενΰπλαγχνιβΰ'η  εφ  νμων 
ανανεωααι  το  πνενμα  νμων 

ενεδνναμωϋ-ητε  \  νμων  εχαρη 
εδηλοποιηαεν  |  οληϋ  τηβ  καρδιαο 
ειρηνενητε 


βαρκαν  |  ϊδη  αφελπικωβ 

προΰδεχετε  (*^*•ται) 

την  ημεραν  τηβ  εΰχατηϋ  ζωηΰ 

κληρονομιά  (cod.  -νια) 

ακονΰαβ  δε  εξεγερϋ'η 

ονκαιτι  ανακιται  άλλα  εϋτ.  και 
ανανεοντο  (*^*  ανανεονται  αν- 
τον) το 

πράξεων  \  άλλα  ανδρ.  \  οντωΰ 

αποκαλνψει  (**  -  'ψειν  unaque  ad- 
didit  ην  νμιν  ο  κνριοβ  απεκα- 
λνΊΐ;εν) 

εβπλαγχιΰ&η  (sic)  εφ  νμαΰ 

αναναιωΰατο  (*^*  ανεναιωΰατο)  τα 
πνε^ΐΜ-ατα  νμων 

εδνναμωϋ•ητε  \  αντων  εχαρη 

εδηλωΰεν  \  οληβ  καρδιαΰ 

ειρηνενεται 


ΧΙΠ. 


καλην  και  ιλαραν 


ωΰ  γαρ  εαν  \  αγαΟ•η  τι6  α^^ελια 
ενϋ^εωα  \  περί  τον  λοιπόν 
ανανεοποιειται  το  πνενμα  αντον 
οντω  Ι  ελαβατε 
ϋνμιρελλιον  et  -λλιον 


καλην    και  ιλαραν    και    καλην   την 

μορφην  αντηβ 
ωβ  εαν  γαρ  \  αγγελία  αγαΟ'η  τιΰ 
ενϋ'νβ  Ι  λοιπόν 
ανανεονται  αυτού  το  πνενμα 
οντωβ  Ι  ΐληφατε 
βνμψελιον  et  -λιον 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  III,  13.  IV,  1.  2. 


χα 


Edi'tio. 

τεσΰαραβ  ποδαΰ 
οι  εξ  οληΰ  \  απεχειΰ  ηδΐ] 
€ίίτΐ]αηΰ  περί  ίοΐοτιαλνψεωΰ 
xoi  εαν  δε  τι 


Codex  Sinaiticus. 


τεαΰαρεβ  ποδαα 
εξ  οληΰ  Ι  απεχεια 
αιτηΰειβ 
εαν  η  δε 


ορααια  ά' 


ορααιβ  δ' 


οραοιβ  ην  ct^ov  |  ημεραΰ  » 

ίΐϋ  τντιον  τηΰ  ^λιψεωΰ   τηα  εηερ- 

χομενηΰ 
εν  τη  οδω  τη  χαμ,πηλη 
ίΐύ  τον  αγρον 
arriv  (οα  αταδια  ι    ραδιωβ 

μονοα  δε  |  αξιω 

αντου  εx1dηδuzΰ 

ινα  με 

δαιη  την  μεταΧηψιν  ηααι  rouT  δον- 

Χοιο 
δείξαι  Ι  ι/χοί  |  %αι  εν  αντω 
τε&εμεΙιωμ(νον  \  ειδον 
και  too  προέβην 
tv  (αντω 

tytiifovaiv  |  οντω  δε 
α>αει  otco  αταδιον 
γενομένου  δε  μει'ζονοα   τον  χονιορ- 

τον 
χητού  Ι  τω  fifv  μη%εί 
ίοαει  χεραμον 
χλαιειν 

νπανεμνησ&ην  \  αχηκοα 
ηιοτιν  τον  &εον 
έδειξε  fioi  μεγαλεκον 
δεδωχα  \  ρνζων  \  ώστε 
τηL•xovτov  χτηνοα  εχτειναΟ  εαντον 

χαμαι 
γίωτταν 
μεχρΜ  οτον  \  τεαααρα 


ην  ειδον  Ι  ημεραα  εικοΰι 
haec  desunt 

τη  οδω  τη  κα^ιπαν?^ 

desunl 

εΰτιν  δε  ωΰει  ΰταδια  τεααε  ραδιωο 

(%*ίεκα  ραδιωα) 
μονοβ  (*^*μον.  ονν)  |  και  άξιων 
εχχληβκχβ  αυτόν 
ϊνα  μοι  (ηοη  correctum) 
δω  την  μετανοκχν  τοιΰ  δονλοια 

διξε  μοι  \  ωβ  ηχοϋ  \  εμαντω  (sic) 

τε&εμελιωμενοΰ  \  ϊδων 

χαι  προΰεβην  (sic) 

εν  εαντω  {*J^  εμαντω) 

εγιρωαιν  |  οντω  γαρ 

ωθ  απο  ΰταδιου 

γεινομενου  μιζονοΰ  κα*  μιζονοα  κο- 

νιορτον 
χητοβ  τι  \  τω  μηχι 
ωΰ  καιραμον  (%*  ωΰει   καιραμιον) 
κλιναι  τα  γόνατα  {*^*κλαιειν) 
επανεμνηοόην  \  ακτ^κοειν 
πιστιν  του  κνριον 
εδιδαξεν  με  μεγαλιων 
έδωκα  \  ροιζω  |  ωΰ  δε  (*^*ωΰτε) 
τηλικοντο  χητοΰ  εκινι  αυτό  (*^*  εαν• 

το)  χαμαι 
γλωΰΰαν 
μειρειΰ  οται  {*^*οτον)  \  τεΰΟΕρα 


Π. 


μετά  το  \  ηαρελ&ειν 
ίδου  νπαντα  Ι  ω0ει 


μετά  δε  το  \  προελ&ιν 
νηαντα  (%*ί^ου  νπ) 


xcii  HERMAE  PASTOR.  VISIO  IV,  2.  3. 

Editio.  CodexSinailicus. 

εν  λενκοιβ  ^  εν  λενκοίΰ  (%*a(l(lidit  και)  νποδψ 

μαΰι,ν  λενκοίβ 

δε  η  κατακ.  |  τριχαβ  αυτηβ  δε  ην  η  κατακ.  \  yiQCiG 

απο  τ.  προτερ.  \  ανερ  \  καγω  εκ  τ.  προτερ.   \  ανθ-ρωπε  \  και  εγω 

νπηντηβε  \  τηλικοντον  απηντηΰεν  |  τηλίκοντο 

πολλή  ενΰπλαγχνία  πολνΰπλαγχια  {-χυα  ηοη  correctum) 

προΰ  κνριον  προΰ  τον  κυριον 

δια  τον  μεγάλου  και  δια  του  άγιου  αγγέλου  και 

ο  κυριοα  απεβτειλε  απεβτιλεν 

τον  επι  τ.  θηρίων  τον  επι  τ.  ϋ"ηρ.  οντά 

ου  το  όνομα  αυτού  ϋ'εγρι  ου  τ.  όνομα  εΰτιν  γ  (ipse  *  exslin- 

xil)  ϋ'εγρει  {ρ  supplelum) 

λυμηνη  \  και  μεγαλην  λυμην  εξεφυγεΰ  λοιμανη  \  μεγαλην  Ό'λί.'ψιν  εκπεφευγαβ 

οτι  τηλικουτον  ϋ-ηρ.  και  οτι  τηλικουτο  'Θ•ηρ. 

κυρίου  \  μεγαλεία  \  ειπον  του  κυρίου  \  μεγαλια  \  είπε 

τηα  μελλουΰηΰ  'θ'λΐ'ψεωΰ  ϋ'λΐ'φεωβ  τηΰ  μελλουϋηΰ 

δυνηΰεΰϋ'ε  δυνηβηα&ε  {^^^δυνηΰεβ^ε) 

η  κάργια  η  κάρδια  ϋμων 

ταΰ  λοιπαϋ  ημεραΰ  τηΰ  ζωηΰ  υμών  ταβ  λοιπαβ  τηΰ  ζωηβ  ημαιραΰ  ϋμων 

επιρρίψατε  ταΰ  καρδιαΰ  υμ.  επιριιραντεΰ  ταΰ  μεριμναΰ  υμ. 

dwaTcct  και  αποΰτρεψαι  δυνατι  και  αποΰτρεφι 

αποΰτειλαι  ftacJrtyaG  τ.  διψυχοιΰ  ε^απηΰτελλι  μαστι^.  ϋμιν  τ.  διιρυχοιΰ 

γεγενηΰ'θ'αι  γεννηϋ'ηναι 

ΠΙ. 

και  ηρωτηΰα  \  χρωμάτων  ηρωτηΰα  \  χρημάτων  (*ψ*χρω|Μ'•) 

ο  κοσ|ΐιοσ  ουτοΰ  εΰτιν  \  πυροειδεΰ  ουτοΰ  ο  κοΰμοΰ  εΰτιν  \  πυρροϊδεΰ 

αιματωδεΰ  εματωΐδεΰ  (*J^  αιματοϊδεΰ) 

δει  Ι  απολεΰϋ'αι  praelermissum  |  απολλυΰϋ•αι 

υμειΰ  εΰτε  οι  εκφευγοντεΰ  ϋμειΰ  οι  εκφυγονταιΰ 

ούτω  και  |  οι  κατοικουντεΰ  εν  αυτω  ουτωΰ  και  \  οι  κατοικουντεΰ  εν  αυτοιΰ 

εμμειναντεΰ    και    πυρω&εντεΰ    υπ  (ΐιιναντεί)  και  ποιρωίϊεντεΰ  (*^*  πυρ.) 

αυτόν  υπ  αυτών 

το  χρυΰΐον  \  αποβαλεΰΌ•ε  χρυΰιον  |  αποβαλιται 

ο  ερχομένου  εΰτιν  ο  επερχομένου 

κατοικηΰουΰιν   οι  εκλ.    του   κυρίου  κατοικουΰιν  οι  εκλ.  του  d-εου.    Re- 

οτι  αΰπιλοι  και  κα&αροι  έσονται       liqua  praetermissa    nec  suppleta. 

οι  εκλελεγμενοι  υπο  του  Ό'εου 

μη  διαλειπηΰ  ταύτα  λάλων  μη  όιαλιττ^^ί?  λάλων 

και  τον  τύπον  \  τηΰ  μεγαληΰ  τύπον  \  μεγαληΰ 

'Θ'εληΰετε  ουδέν  εΰτι  ϋ'εληΰητε  ουδέν  εΰται 

των  προγεγραμμενων  τα  προγεγραμμενα 

ταύτα  ειπουΰα  απηλΟ•εν ,    και   ουκ  ταύτα  ειπασα  (*^*  ειπουΰα)  απηλ'&εν 

ειδον  ποιώ  τοπω  απηλ&ε  (*^*  supplevil  και  ουκ  ϊδον  ποιώ 

[νοχ     quae    sequebatur    exlremo 
margine  abscissa]  απηλϋ•εν) 

'ψοφοΰ  Ι  οπιΰω  νεφοΰ  \  ειΰ  τα  οπιΰω 


HERMAE  PASTOR.  VISIO  V.  MANDATUM  I.  II. 


XCIII 


Editio. 

ορ<χύΐ6  ε' 

τΐοοϋενχομενον  μου  εν  τ.  ο/κ.  μον 
επι  τηβ  χλιιη^β  \  ανηρ  \  αιγείον 
£Λ*  τον  ωμον  |  ειβ  την  χαρά 
ξχντηϋτΜΟαμψ 

περ^εχα^ίΰε  μοί  \  νπο  τ.  ΰεμν. 

ΰν  γαρ  τιβ  ει 

εγω  φημι 

[ο]  τιοιμην  ω  παρεδο&ηΰ 

αντον  ΙαΧονντοΰ 

ιδέα  Ι  εχεινοΰ  εατιν 

κίηείαβε  \  μη  ακίχννου 

αλΙ  ιοχνρ. 

ιδεύ  το  προτερον  πάντα 

α%ηα  τα  μετά  τα  οντά  (sic   apogr.) 

νμιν  ανμφεροντα 
ηρωτον    γρα-ψον    ταβ  εντολαβ  και 

ταβ  ηαραβολαβ 


αναγιν.  tnrtaa 

και  ταϋ  ηαραβοΧαο 

awov9tanto  μου  φυL• 

βαηΐηψίσ^ε 

προΰ&ψε  [δε]  vcu4f  αμ.  νμ. 

αποΙηψεοΘτ  απο  τ.  χυρ. 

Ttavia  οντω  γραψαι  ο  τιοιμ.  ενετειΚατο 


Godex  Sinailicus. 

αποχαλυ'ψεια  ε 

προΰενξαμενον  μου  εν  τ.  οίκω 

εΐΰ  τψ  κλινην  |  ανηρ  τιβ  \  λευκον 

επι  των  ωμών  \  εια  την  χιραν 

αντεαπαΰαμην  (ηοη  correclum.  Ea- 
dein  scriplura  iam  supra  ) 

τταρεκαθισεν  μοι  |  απο  τ.  αεμν. 

ΰν  γαρ  τι  (*^*  τισ  ει) 

εγω  γαρ  (%*iniprobavit)  φημι 

ειμί  ο  ποιμην  ω  παρεδο&ηβ 

λαλουντοα  αυτού 

ειδεα  \  εκινοο  ην 

ελαβεν  \  μη  ΰυνχυννου 

άλλα  ϊΰχυρ. 

ειδεα  προτερον  ταύτα 

αυτά  τα  καιφαλεα  (%*κεφ.)  τα  οντά 
υμιν  ϋυμφορα 

πρώτον  πάντων  ταβ  εντολαΰ  μον 
γραψον  γ,αι  ταβ  παραβολαβ'  τα 
δε  έτερα  καΰ-ωβ  βοι  δι'ξω  οντωβ 
γραψειβ '  δια  τούτο  φηβιν  εντελ- 
λομε  βοι  πρώτον  γράψε  ταβ  εν- 
τολαβ και  παραβολαβ 

αναγειν.  αντα 

■και  παραβολαβ 

αχουβαντεβ  αυτασ  ςρνλ. 

απολημψεβϋ^ε 

αλλ  ετι  προβ^ται  ταισ  αμ.  ϋμ. 

απολημιρεοϋ-αι  πάρα  τ.  κυρ. 
ουτωβ  γράψε  ο  ποιμ.  ενετιλατο 


εντολή  α  εντολή  α' 

εατι  ^εοα  εβτιν  ο  ■Ο^εοβ 

%αί  φοβηϋητι  αυτόν  χαι  αποβαλειβ  πιβτευβον  ονν  αυτω  και  φοβη^η- 
παύ.  ηονηρ.  απο  βου  τει  (*-τειν)  αυτόν  φοβηΟ'ειβ  δε  εν- 

κρατευβε  ταύτα  φύλαξε  και  απο- 
βαλιβ  παβ.  πονηρ.  απο   βεαυτου 

ηαο.  αρετ.  χαι  διχαιοαυνην  |   ζηβη  παβ.  αρετην  δικαιοβυνηβ  \  ξηβηβ 


βΟίΧονηιτα 

πqyηρutv  την  ατιολλυβαν 

βχονων  ενοχοο  εβη 


εντολή  β> 

απλοτηταν  {**  -τητα) 

την  πονηρ.  την  απολλυουβαν 

ο  ακουων  ενοχοα  ει 


XCIV 


HERMAE  PASTOR.  MANDATUM  II.  ITI. 


Editio. 

εαν  πιΰτενβηΰ   τη  γ,αταλαίια  η  αν 

ακουβηβ 
πιβτευααϋ  γαρ  και   ΰυ  αντοβ  ε|εκ5 

....  του  αίελφον  ΰου 
ενοχ.  εβη  τη  αμαρτία 
πονηρά  η  ηαταλαλια  και  ακαταΰτα- 

τον  δαψονιον 
ε^ειβ 
τταντΛ  ομαλά  και  ιλαρά  τα  έργα 

εκ  τ.  κοπών  ΰον  \  εκ  των  ιδκύν 

νποκριβει 

εδ[ω6ε]  μη  διακρινων  τι  δω 


ξηβεται 


ί5(νιατω<ί 


Codex  Sinaiticus. 

εαν  γαρ  πιβτευβηβ  τηΰ  καταλαλιαΰ 

ηα  αν  ακονΰηΰ 
πιΰτενύαβ  και  ΰυ  αντοβ  ε^ειβ  κατά 

τον  αδελφού  ΰον 
ενοχ.  εβη  τηΰ  αμαρτιαΰ 
πονηρά  καταλαλια  ακαταΰτατον  δε• 

μονιον  (%*  δαιμ.)  εΰτιν 

πάντοτε  (*^*  πάντα)  ϊλαρα  και  ομαλά 
(%*  supplevit  έργα) 

εκ  τ.  κοπούν  \  απο  των  ϊδιων 

αποκριΰει  (*^  νποκρ.) 

τελείϊαί  απλωΰ  αντην  ετελεΰεν  μη- 
^^^  (*♦*  μηδέν)  διακρινων  rtvt 
δω  η  μη  δω 

Hac  voce  exit  exlrenium  codicis  fo- 
liuin  integrum.  Folii  eius  quod 
sequitur  fragmenlum  priraum  lo- 
tum  adscribemus,  additis  iis  quae 
edilor  codicis  singulis  versibus 
supplenda  duxit. 
[αμι]αντοα 


εντολή  γ' 

πάλιν  λέγει  μοι  α- 
λ'ί^'θ'ειαν  αγάπα  και 
παΰα  αληϋ'εια  εκ 
τον  ΰτοματοΰ  ΰον 
εκπορευεΰ&ω  ί- 
να το  πνενμα  ο  'Θ'εοΰ  κατ• 
ωκιΰεν  εν  τη 
ααρκί-  ταντη  αλη-Θ'εΰ 
ενρεϋ'η  παιροί  παΰιν 
ανϋ'ρωποιΰ  και  ον- 
τω  δοξαΰΌ'ηΰε- 
ται  ομον  ο  εν  ΰοι  κάτοι- 
κων οτι  κνριοΰ  αλη- 
'Θ'ΐνοΰ  εΰτιν  εν  παντι  ρη- 
|ΐΑαη  και  ονδεν  παρ 
αντω  ιρενδοΰ  οι 
ονν  'ψενδομενοι 
αθετούσα  τον  κυριον 
και  γίνονται 


εντολ[η  γ'] 

πάλιν  μ[οι  λέγει  α] 

λϊ^^ιαν  α[γαπα  και] 

παΰανι  α[λη9ια  εκ]*) 

τον  ΰτομ[ατοΰ  ΰον] 

εκπορε[νεΰ•&ω  ϊ] 

να  το  πνενμ[α  ο  ο  ^εοΰ  κα] 

τωκηΰε[ν  εν  τη] 

ϋαρκι  ταν[τη  αλη&εΰ] 

ευρεΌ-η  [πάρα  παΰιν] 

αν&ρωπ[οιΰ  και  ον] 

τωΰ  δο'ξ[αΰ&ηΰε] 

τοίΐ  ο  κνριοΰ  ε[ν  ΰοι  κατοι] 

κων  οτ[ι  ο  κ'ΐ;ζ)ΐθ(?  αλη] 

ϋΊνοΰ  ε[ν  παντι  ρη] 

ftatt  κα[ι  ονδεν  πα] 

ρ  αντω  ιρίενδοΰ  οι] 

ονν  ιρενίδομενοι] 

α&ετονΰΐιν  τον  κνριον] 

[κα]ι  γειν[ονται] 


")  Correctum  est  παύα  αλ. 


j 


HERMAE  PASTOR.   MANDATUM  IV. 


xcv 


Praelerea  ile  huius  mandati  lexlu  nihil  superest  nisi  χη,  eo  qui- 
deiii  loco  quo  αφεξεται  iii  texlu  Lipsiensi  scriplum  est,  unde  lexlum 
Sinailitum  praehuisse  αττεχηται  probabile  fil,  et  iillima  verba  —  ρο• 
τκτον  Φευΰμκτοο  (pro  πνευματοβ)  ζηα.  τ.  Ό-εω. 

Sequunlur  mandali  δ'  secliones  prima  et  altera  inlegrae  usqiie 
ad  verha  πίχρα  βον  πάντα'  πρώτον  μεν. 


Editio. 
εντολή  δ' 


Ι. 


Codex  Sinaiticus. 
εντολι^  ^ 


αγνειαν 

και  μη   αναβαινετω 

η  περί  πονηριαα 

η  περί  τοιοντ.   ομοιωμάτων 

αμαρτιαν  μεγαλην 

η    ενϋνμηβια    η    ττονί^ρα:    επι    ττ/ν 

καρδίαν  ΰον  αναβη 
και  εαν   ετεραν  ωβαυτωβ  πονηριαν 

εν&νμηΰη  πονηρά  εργαζη 

εργαζηται  et  τοντοϊ 
εαντω  'κατεργάζεται 
ει  γνναίχαν   φημι  .  .  .  κνριε  πιβ- 

την 
μητι  αμαρτανει  \  ο  ανζων  |  ονχ 
εαν  δε  γνω  ο  ανηρ  αντηΰ  τ.  αμ. 
επιμεινη  τη  αμαρτία  αντηΰ 
κ.  ανζη  μετ  αντηΰ  ο  ανηρ 
εαται  τηΰ  αμαρτιαΰ 
τηΰ  μοιχειαΰ  αντηΰ 
ποιηΰει  \  μεινατω 
την  yuvatxa  και  ετεραν  γαμ 
αντοΰ 
μετά  το   απολν&ηναι    την   ywatxa 

μετανοηΰη 
επι  τον  ίδιον  άνδρα  επιΰτρειραι 

μεγαλην  εαντω  αμαρτιαν 

τοιΰ  γαρ  \  ο  ανηρ 

καύ  ανδρι 

εαν  την  ΰαρχα  αντον  fttavi^ 

ποιη  τα  όμοια 

καν  τοιοντοιΰ  εργοίΰ  επιμεινη 

μετανοηΰει 

και  μηδέ  συί;τ/^ί. 

είτε  γννη  είτε  ανη{/ 

εν  τοντοιΰ 


αγνιαν.    Item   infra  μοιχια. 

μη  αναβενετω 

η  πονηριαΰ  {^^η  περί  πορνειαΰ) 

η  περί  τοιοντ.  τίνων  ομοιωμάτων 

μεγαλην  αμαρτιαν 

η  ενΰ'νμηΰειΰ  επι  κ,αρδιαν  ΰον 
αναβη 

και  εαν  έτερα  {***-ρ^'^)  οντωΰ  πο- 
νηρά {*^*-ραν,  ut  videlur)  αμαρ- 
τιαν εργαζη  {*J^  εργαΰη) 

εργαΰηται  et  τούτο 

εαντω  εργάζεται  {****  κατεργάζεται) 

κνριε  φημει  (****  φημι)  η  (ηοη  (;or- 
reelum)  γνναικα  έχων  τιΰ  πιΰτην 

«^α  αμαρτανι  \  ΰννζων  \  ονκ 

εαν  δε  γνοι  ο  ανηρ  τ.   αμ.  αντηΰ 

επιμενη  τη  πορνια  αντηΰ 

καί.  ΰννζϊ]  ο  ανηρ  μετ  αντηΰ 

γεινεται  (****  γιν.)  τ.   αμ.  αντηΰ 

τηΰ  μοιχιαΰ 

ποιηΰη  |  μενετω 

την  γννα  (****  γνναικα)  ετεραν  γαμ. 

οντοΰ  (*^*  αντοΰ) 

μετά  το  απολνΰαι  (*^*  απολνΌ'ηναι) 
την  γνναικαν  μετανοηΰη  η  γννη 

επι  τον  εαντηΰ  άνδρα  ϋποΰτρεψε 
{**''*.ψαι) 

μεγαλην  αμαρτιαν  εαντω 

τοισ  δε  (***Y^Q)  Ι  ^  ^^VQ  «^^^<ϊ 

aildilur  κιται  (****  κε/.τ.) 

εαν  χιΰ  την  σαρκαν  αντον  (*^*θ'αρκα 
εαντον)  ικ-ιαν»? 

τα  ομοιώματα  ποιη 

και  εν  τοιΰ  τοι.  εργ.  εαν  ενμενη 

μετανοη 

και  μη  ΰνζηϋΊ   ^^*ΰννζη^ι) 

είτε  ανηρ  είτε  γννη 

εν  τοιΰ  τοιοντοιΰ 

g 


XCVI 


HERMAE  PASTOR.  MANDATUM  IV. 


Editio. 


Codex  Sinai  ticus. 


iva  η  πρα^ίβ  αυτή  οντω  ανντελειταί   ϊνα  αντη  η  πραξιβ  (**  et  *^*  add. 

οντωβ)  ΰυντελεαηται  (*^*  -^ηταή 
ώστε  μηκετι  αμαρτανειν  αλ'λα  εια  το  μ.  αμαρτανειν 

εστί   τον   δυνάμενου    ιαΰιν   δούναι  εΰτιν  (*^*  addidit  ο  δυναμενοα  ϊααυν 


αυτοβ  γαρ  εβτιν  ο  έχων 


δούναι  αυτοα  γαρ  εστίν)  ο  έχων 


Π. 


ηρωτηβα  δε  \  λέγων  κνριε 
ο  κυρίοΰ  μου  \  ανεΰχον  {*^^αναΰχου) 
πεπηρωται  απο  τ.  προτερ.  πραξ. 
ουϋ-εν  {*^*  ουδέν)  νοω 


ηρωτηβα  \  πάλιν  λέγων 

ο  τίυριοΰ  |  αναβχου 

πετνωρωται  α.  τ.  προτ.  μου  πρα^. 

ουδέν  νοω 

φηϋιν  ωσ  αυτό  τούτο  το  μετανοη-  ool  φηΰιν  αυτό  τούτο  το  μετα- 
ΰαι  ύυνεαιβ  εβτι  μεγάλη  νοηβαι    ΰννεαιν   είναι   το   μετά- 

νοηΰε  φηΰιν  ΰυνεΰ.  εΰτιν   μεγ. 

ΰυνηκε  γαρ  ο  αμαρτηΰαΰ  οτι  εποιηΰε  συνιει  γαρ  ο  ανηρ  ο  αμαρτηΰαΰ  οτι 
το  πονηρον  έναντι  κυρίου  και  πεποιηκεν  το  πονηρον  εμπροΰϋ•εν 
ανεβη  επι  την  καρδιαν  αυτού  του   κνριον    και     αναβεννει    επι 

την  χαρδιαν  αυτηΰ  (*J^  αυτού) 

και  μετανοηβαΰ  ουκ  ετι  και  μετανοεί  και  ουκαιτι  {*^*ουκετι) 

την  -ψυχην  αυτού  \  βλεπειΰ  ουν  φηΰιν  την  εαυτού  ψνχην  \  βλεπειΰ  ουν 

η  μετάνοια  ΰυνεΰιΰ  εΰτι  μεγάλη        η  |ΐ*ετ.  (**  el  %*  suppl.  σΐ'νεσισ)εστίν 

δια  τούτο  ουν  5ια  τούτο  (%*addidil  ουν) 


Sequilur  fragmentum  eiusdera  foiii 
perlinet.     Dabimus  inle 

καρδιογνωΰτηΰ 
ων  ο  κυριοΰ  και  πάν- 
τα προγινωΰκων 
εγνω  την  αΰ&ε- 
νειαν  των  ανϋ•ρωπων 
και  τί^ν  πολυπλο- 
κιαν  του  διάβολου 
οτι  ποιηΰει  τι  κακόν 
τοιΰ  δουλοΐΰ  του 
^•εου  και  πονηρευε- 
ται  ειΰ  αντουΰ  πο 
λυευΰπλαγχνοΰ  ουν 
ο  κυριοΰ  ευΰπλαγχνι- 
ΰ&η  επι  την  ποι- 
ηΰιν  αυτού  και  ε- 
&ηκε  την  μετα- 
νοιαν  ταυτην  και 
εμοι  η  εξουΰια  τηΰ 
μετανοιαΰ  ταυτηΰ 
εδοΰ-η  άλλα 
λε^ω  σοι  ςρί^σι 


ullimuiii,  quod  ad   mediam  sect.   III. 
grum  ul  priuiura  dedimus. 

[καρδιογ]νωΰτηΰ 

[γαρ  ων  ο]  κυριοΰ  και  παν 

[τα  7Γρο)/ι]νωσκων 

τι^ν  αΰ&ε 

[νιαν  τω]ν  ανθρώπων 

[και  τ-ί^ν]  πολυπλο 

[κιαν  του]  διάβολου 

[οτι  ποΐί^]σι  τι  κακόν 

[τοισ  δου]λοιΰ  του 

[Ό-εου  και  π]ορηρενΰε  {*:^*7ΐονηρ.) 

[ται  ειΰ  αι;]τοι;σ  πο 

[λυΰπλαγ]χνοΰ  ουν 

[ων  ο  κυριοΰ]  εΰπλαγχνι 

[ΰϋ'η  επι]  την  ποι 

[ηΰιν  αυτ]ον  και  ε 

[&ηκεν  τ]ην  μετά 

[νοιαν  τ]αυτην  και 

[εμοι  η  ε]έουσια  τι^σ 

[|ΐιετανο]ιασ  ταυτηΰ 

[εδοΟ'η]  άλλα  εγω 

[σοι  λεγ]ω  φη  .  .  .  . 


ΒΑΡΝΑΒΑ  ΤΟΥ  ΑΠ02Τ0Α0 γ  ΕΠΙ2Τ0ΑΗ. 


BARNABAE  APOSfOLI  EPISTOLA. 


Ι.     Posl  salutalionem   scriplor   sese  cum  fralribus   ex  eo   aliquid  com- 
mumcaiurum  annunlial,  quod  ipse  accepent. 

Avele,*  filii^  et  filiae,  in  nomine  Domini  nostri  lesu  Christi,  qui  nos 
dilexil,  in  pace.  Magnaram  et  honestarum  Dei  aequitatum*  abundanliam 
sciens  esse  in  vobis,  supra  modum  exhilaror^  beatis  et  praeelaris  spiri- 
libus  vestris,  quod  sic  naturalem^  gratiam  accepislis.  Propler  quod 
plurimum  gratulor  mihi,  sperans'  liberari,  quia  vere  video  in  vobis  in- 
fusum  spiritum  ab  honesto^  fonle  Dei,  cum^  persuasum  mihi  sit  hoc,  et 


1")  Inscriptionem  illam  //  ΦΕΡΟ- 
ΜΕΝΗ ΤΟΥ  ΑΓΙΟΥ  ΒΑΡΝΑΒΑ 
ΑΠΟΣΤΟΑΟΥ  ΕΠΙΣΤΟΛΗ  ΚΑ- 
ΘΟΛΙΚΗ in  edilione  (priiicipe)  Hiig. 
Meiiardi  praeviain,  qui  scriplum  Bartiuba 
acfphahim  evulgarunl  post  eum,  varie 
mataverunt.  Apud  Eiiseb.  H.  E.  III,  25. 
esl  η  φερομένη  Βαρνάβα  Ιηιατολη. 
Origenes  (|iiidem  leliquit:  Γέγοαπται 
δη  iv  τη  Βαρνάβα  καϋ^ολιχη  (πισιολί^ 
conlra  Cels.  Ι,  b3.  Tom.  XVIIi.  Ρ.  Ι.  ρ. 
116.  ed.  C.  Η.  Ε.  Lommatzsch,  Beroliiii 
1S31 — 1848.  Etiamsi  obiler  taiiluiTi  ali- 
qiiis  indolis  atque  iiigcnii  liiieumenta 
liuiiis  Epislolac  φυσιογνωμονΗν  voluerit, 
oam  ad  proprium  defmilumque  lcctorum 
coetum,  riec  ad  universaleni  dalam  fuisse, 
facile  sibi  pcrsuadcbit.  Verurnlamen  posse 
<;am  pro  caplii  Oiigi.-nis  eodem  iure  ca- 
Iholicam  dciiominarc,  quo  cuiiisvis  aliiis 
Ab.'xaridriiii  scripliim,  ufrno  ccrle  infilias 
ibil.  Codiccs  Hibliolh.  l]arb(!iinae,  Ca- 
sanalensis,  Florenliiiac,  Oltoboiiianac,  Vali- 
ranac,  qiios  conluli,  epitliotun  ilhid  iii 
siil)scripliori<;  noii  agiiosciirit.  Nos  qiii- 
tU-m  duce  Cod.  Vaticatiu  lituhiiri  expres- 
simns.     Cfr.  iiifra  c.  21.  πυΐ.  12. 

2)  Vetus  Epislolae  iriliTprelalio  la- 
tina,  ca  quidcni  mciKlis  al•ιιtHIatιs  et 
marica  exlal  iii  Codicc  Corbcieiisi,  (jiii 
antc  sacc.  IX.  exaralii.s  «liciliir.  Illinc 
qiialliior  prima  capila  el  dimidium  quiiili, 

l*AT«hS    Al-UST, 


cum  graece  !desint,  mutuavimus.    Capitum 
autem  lemraata  nostra  simt. 

3)  Fideles  evangelio  regencrati  ap- 
pellantnr  filii,  patrcs  aiitem  Apostoli,  qui 
eos  spiritualilcr  genuerunt.  Cfr.  I.  Joan. 
2,  28.  I  Cor.  4,  15.  16.  17.  Gal.  4,  19. 

4)  Ita  Vossius  correxit  Cod.  mendum 
aequilale.  Velcri  hiiius  Ep.  Intcrpreti 
(δικαίωμα  cst  recte  faclum,  rectitudo,  sed 
eliam  slalutum,  iustiliac  praeceplum.  Prior 
sigiiificatio  hic,  altera  rcpeiitur  in  sqq. 
capp.  Cfr.  infra  c.  10.  16.  21.  Rom.  5,  18. 
el  Luc.   1,  6.  Rom.  1,  32.  2,  36. 

5)  III  Joan.  4. 

6)  Vet.  int.  infia  c.  9.  την  εμφυ- 
Ίον  (ίωρ6άν\ατΐ\1ηα1ητα1β  donum.  Unde 
Men.  eum  heic  εμφυτον  legisse,  recle 
coniecil  adiiotaiis:  Naluralis  gratia  esl 
firma,  ultius  radicata,  bcne  insila,  el  plan- 
lala  in  anima  iusli.  Eodem  sensu  in  ex- 
ordio  Ep.  Igiiatii  ad  Ephesios  Αποάίξά- 
μίνος  Iv  Θίφ  το  πολυαγάηητόν  βου 
όνομα,  ο   χέκτηύΒε  ^uatt  δικαία. 

7)  Ι.  e.  spciaris  lorc,  ιιΐ  periculis 
irniniiiciilibiis  expcdiamiiii.  (Ά'ν.  irifra  c.  2. 
ifiiliiiin.  Forsari  scribcridutn  sperans  vos 
libnari,  sc.  in  Chrislo  =  redimi. 

8)  Forlo  eral  Ιξ  άζιολυγον  ηηγης 
ϋεοΰ.  Gallicciolli  veilil:  giacche  vedo 
vcraccmente  Irasfiiso  iri  voi  lo  spirilo 
dair  aiiluievolc  foiitc  divirio. 

9)  Meii.   Vuss.   et   alii   maiori   inlcr- 

1 


1^^ 


BARNABAE  EPISTOLA.  I. 


pleniis^"  sciam,  qiiia,  dum  ad  vos  atlloquor,  niiilla  mihi  hona  successerunt 
in  via  acquitatis  Domini."  Ideo,  fratres/^  et,  cgo  cogilo  diligere  vos  su- 
per  aniniam  meam;  quia  magnitudo  iidci  cl  dileclio  habilat  in  illo/^  et 
spes  vitae  illins.'''  Cogitans  ergo ,  hoc^^  qiiodsi  curae  mihi  fuerit,  lU 
vobiscum  parliar 
αφ'  ου  ϊλαβον  μέρους     .     .     .     .     ex  eo  quod  accepi,    futurum  mihi, 

talilms    spirilu    servienli/®    hoc    in 

§ΰπονδα6α  κατά     iTiercede,  adproperavi"  pauca  vobis 

μικρόν  υμΐν  πεμψαι,  ϊνα  μετά  της     mittcre,  iit  fidem  consummatam  lia- 
πίΰτεως   υμών    τελείαν    'ε'χψε    καϊ     beatis  et  scienliam. 
την  γνώΰιν.^^ 

Tres  sunt  crgo  conslituliones^^  Domini ;  vitae  spes,  initium  et  consum- 
malio.  Propalavil^"  cnim  Dominiis  per  Prophetas  quae^^  praeterierunt, 
et  futurorum  dedit  nobis  inilia  scire.  Sicut  ergo  locutus  est,  honestiiis 
el  allius  accedere*^  ad  aram  illius.  Ego  autem  non  tanquam  doctor, 
sed  unus  ex  vobis ,  demonstrabo  pauca ,  per^^  qiiae  in  plurimis  laelio- 
res  sitis. 


pimclionis  signo  ante  cum  distinguunt, 
qiiae  cohaerent  male  distrahentes.  Pro- 
nomen  hoc  ad  sequens  membnim  qiiia 
sqq.  spectat. 

10)  In  graeco  fuisse  videlur  οτί  πε- 
πεισμένος y.al  πλήρης  εϊμΐ  εϊάώς, 
vel  πεπεισμένος  καϊ  πληροφορη&εϊς 
(Rom.  4,  21.).  ProponQnl  plenius  Men. 
Voss.  Fortassis  plane. 

11)  I.  e.  multum  percepi  spiritnalem 
fructum  cx  evangelio  intei  vos  praedicato, 
qnippe  quo  in  rectam  semitam  perducti 
fneritis. 

12)  Cod.  fors,  si  Menardo  fidcs  ha- 
benda.  Quod  lectionis  monstrum  procul 
dubio  ex  usitatissimo  illo  siglo  frs  = 
fratres  ortum  esse  iam  vidit  Vossius. 

13)  I.  e.  in  hac  le,  in  hac  dilec- 
tione  proximi  vera  consistit  dilectio,  vera 
fides  el  firma  spcs.  Aliter  alii  hunc 
lociim  interpretantur.  Schnitzenis  verba 
in  illo  ad  antecedentia  infusum  spirilum 
refert,  hunc  spiritiim  infusiim  fontem  di- 
lectionis,  fidei  et  spei  esse  affirmans. 
In  illo  =  in  uomino  esse,  Henrico  Rhode 
placet.  Hefele.  Reclc  Gallicciolli:  per 
questa  ragione,  ο  fratclli,  io  altresi  rico- 
nosco  essere  mia  obbligazione  lo  amarvi 
piucche  la  mia  vita  medesima:  in  questo 
consistendo  la  sublimita  della  Fede,  la 
Carita,  e  la  Speranza  di  vivere  con  esso. 

14)  Menardo  illius  idem  est  ac  ae- 
ternae. 

15)  Editores  inde  a  Mcnardo  nsque 
ad  novissimum  eorum  Hefelium  vbb.  quasi 
curae  mihi  fueril,  ul  vobisctim  pariiar 
ex  eo,  quod  accepi  uncis  seu  reticentiac 
signis  a  reliqnis  scgregantes  scnsiim  ob- 


fuscarunt.  Verumtamen  hoc  non  abundat, 
iili  Menardo  videbalur;  spectat  enim  ad 
sequens  membrum.  Quapropter  ante 
commate  distinxi.  Codicis  lect.  quasi  ni- 
hiliest;  dedi  quodsi.  Sensus:  Cogitanti 
ergo  mihi  curae  quodammodo  hoc  fuit, 
ut  vobiscum  partiar  ex  eo  qiiod  accepi, 
persuasus  qiiippe,  fore  nt  in  meam  ip- 
siiismet  mercedem  redundet,  si  animis 
vestris  praestoler. 

16)  spiritns  servientes  Men.,  qui  coni. 
spiritu  servientes.  Lege  spiritu  servienli 
cum  marg.  Clerici.  Litera  s  in  Cod.  per- 
peram  afflata  erat  voci  spiritu  ex  ea 
qiiae  subsequitiir. 

17)  Ila  scribendum  Clorico  monente 
ex  IITim.  4,9.  21.  Tit.  3,  12.;  adpro- 
piavi  ed.  Men. 

18)  Graeca  habes  in  Clcmentis  Alex. 
Strom.  II  c.  6.  p.  445.  ed.  Potter. 

19)  Forte  διατάξεις. 

20)  Sensus:  Talem  gradationem  Deus 
iam  per  Prophetas  indicavit.  Hi  enim 
a)  praedicabant  'βροιτι  vilae,  prophetan- 
tcs,  quae  b)  nunc  evenenint  (initium  vitae), 
et  qnae  c)  fnliira  siint  (consummationem 
vitae).    H. 

21)  Ila  ed.Oxon.correxitijfMiapiidMen. 

22)  Aut  legas  accidile  proponente 
Men.,  aut  scribe  ita  honestius  el  allitis 
acccdere  ad  aram  illins  nos  oportet.  Elo- 
cutio  ad  aram  Domini  accedere  =  ad 
vernm  {in  spirttu  el  veritate)  Dei  cullum 
ascendere.  Cfr.  Hebr.  13,  10.  Eodem 
sensu  in  Hermae  Past.  Sim.  8,  2.  nunthis 
Doinini  dicit:  ego  eos  super  aram  probabo. 

23)  Cfr.  IJoan.  1,  4. 


BARNABAE  EPISTOLA.  II. 


3 


II.    Nova  Chrisii  lex  sine  iugo  necessUatis ;  unde  sacrificia  ludaeorum 
iam  vacua  sunl  reddUa. 

Cum  siiit  ergo  dies  nequissimi  /  et  conlrarius  habeat  huius  saeculi 
poleslalera ,  debeiuiis  adleiuleiiles  iiKjuirere  aequilales  Domini. 

Tijg-  μίν   ovv  πίΰτεως  ημών  Fidei    ergo    nostrae  adiulor  est 

είσϊν  oi  ΰνλλτ{7ΐτο^ες  φόβος  καΐ  timor  et  suslinenlia ;  quae  aiitem 
νπομονη'  τα  δε  ϋιψμαχονντα  ημίν  iiobiscum  pugnanl,  palienlia  cst  el 
μα-ΛροΒ^νμία  καϊ  εγκράτεια.  Τοντων  conlinenlia.  Haec  cum  apud  Do- 
ovv,  τα  προς  τον  Κνριον,  μενόντων  minum  perinanent  casla,^  conlaetan- 
άγνώς,  αννενφραίνονται,  αντοίς  σο-  liir  iliis  sapientia  et  inlelleclus. 
φ(α,  αννεβις.  επιΰτημη,  γνώβις. 

Adapcruit  enim  nobis  per  omnes  Prophetas,  quia  iion  iitilur  noslris  bo- 
sliis,  neque  vicUmis,  iieque  oblalionibus,  baec  diceus :  ,Quo''  niibi  mul• 
liludinem  sacrificionini  veslrorum  ?  dicit  Dominus.  Plenus  sum  hoio- 
causloraalibus  arietuui  ct  pingiiaminibus  agnorimi•,  et  sanguinem  hir- 
corum  el  laurorum  nolo ;  nec  si  venialis  viderf'  mihi.  Quis  enim  ex- 
quisivit  baec  dc  manibus  veslris  ?  Calcare  aulam  meani  non  adiicietis. 
Si  adluleritis  niihi  similaginem ,  vanum;  supplicamenlum  execralio  mihi 
est  Neomenias®  veslras  et  diem  magnuni  noii  siislineo;  ieiunium  el  fe- 
rias  el  dies  feslos  vestros  odil  aniina  mca.'  Haec  eigo  vaciia  fecit,  ut 
nova  lex  Domini  noslri  lesu  Cbrisli,  quae  sine  iugo'  necessilatis  est, 
humanam"  habeat  oblalionem.  Dicit  Doininus  ilerum  ad  illos :  jNumqiiid^ 
ego  praecepi  parenlibus  veslris,  cuni  exieriint  de  lerra  Aegypti,  ut  offer- 
rent  Diihi  hoslias  et  vicliiiias  ?  Sed  hoc  praecepi  illis  dicens :  unusquis- 
que***  veslruiD  advcrsus  proxinium  non  babeat  maliliani,  ct  iuiamentum 
mendaiD"  non  amel/*'     InlcUigere  ergo  debcmus,   cum  ηυη  siinus  sine 


Cap.  IL  l)ltaPaalnsadRphe$.5,(16.) 
fmtmiamdiet  mali  %unt.  Mali  ilidiiiliirdics 
ob  neipiitiani  homintim,  iii  qiiiltiis  regtial 
peecatam.  Hic  aiitem  iiicipit  priina  pars 
haios  epistolae :  et  primo  propoiiil,  qiiHrc 
sint  Dei  iastificationes  ct  niaiHlaln  itiqiii- 
renda;  tam  reccnset  virliiles,  (jiiiiMis  iidcs 
no$lra  falcienda  sil;  laiideniqiie  osteiidit, 
qDaoi  rani  ΓυοηηΙ  liidaei,  qui  universiiin 
institiam  in  suis  sacrifidis  et  caeremo- 
niis  legalihiis  positam  essc  censiicniiil, 
o^tenditqac  eiiismodi  sarronim  aholitio- 
nera.  Jirn.  Cfr.  I  Petr.  5,  8.  Gallicriolli: 
Ma  perchi  qiiesli  sono  i  1<•ηιρί  scelera- 
liiisimi,  e  Salana  ha  ia  sigiioria  di  qiicsto 
*«culo,  dobbiamo  con  aUeii/ioiic  consul- 
Ure  le  legtn  del  Signore. 

2)  Gracca  ex  Clcm.  KUrx.  1.  I. 

3)  Qaalora  qiiesU;  idcfio  illibatc  iiicio 
rhe  rigiiarda  il  Signorn,  in  un  coii  «sse 
gioiftcono  sapienza,  inlclbfllo,  Kcicnza  c 
fojrnizione.  G.  Scieiilia  qiiippc  sinc  lldij 
fi  %\nf.  virtiilibn»  ή  roninnclis  ίηΠ3ΐ. 
lam  siqiiiiur  arniralior  ΰιχακομύτων 
disqiiisilio  paido  ante  coraincndala. 

4)  IsaL  I,  11—14. 


5)  ova^  nv  ερχησ&ε  6ψβ•ηνα(  μοι 
ΚΧΧ,  imdc  Meii.  corrcxil  Cod.  leelionem 
vidcre. 

G)  Cfr.  Clomentis  Rom.  Hom.  XIX. 
c.  22.  p.  392.  ed.  Dresscl.  "Ενβ^εν  γονν 
τις  Ικ  της  Μωύαεως  ηαραόόαεως  με- 
μαϋ^ηχώς ,  αΐτιώμενος  τον  λαον  Ιπϊ 
αμαρτίας,  νιους  νεομηνιών  των  κατά 
σεληνην  καϊ  ααββάτων  άηεκάλει.  Vid. 
bisliii.  Λρυΐ.  Ι.  η.  37. 

7)  Cfr.  Gal.  5,  J. 

8)  Ι.  e.  oldylio  ipsiiis  hominis  ve- 
leris  focderis  satriliciis  iam  est  substi- 
luenda. 

9)  Jerem.  7,  22.  23. 

10)  Zadiar.  8,  17. 

11)  (^ave  liaec  niiitps  ciim  Mcnardo 
el  i)xoiii<!nsilMis  iri  mcndax ;  esl  enim 
piisca  voxlatitia,  nl  docet  (lliaiisins  Lih.I. : 
Mcndum  inmcndacii  sifjniftcatiotii' dicilur; 
mcnda  in  ciUpa  opcris  aut  curpnris.  Hinc 
factiim  mendax.  Clericus.  Cfr.  A.  Gelli 
.Nocl.  Attir.  I,  7,  5.  »•1  XX,  0,   14. 

12)  liahel  Ms, ,  habcal  corii.  Mi?n., 
forlc  amel  vel  habeat  Coleleriiis  in  marg. 
Mihi  quidem  in  textu  gr.  Ιχέτω  =  ha- 


BARNABAE  EPISTOLA.   II.  III. 


inlelleclu,  coiisilium  beiiignitalis  palris  noslri ;  quia  nobis  dicit,  volens 
nos  simililcr  crranles^^  quacrere,  qucmadmotlum  ad  illum  accedamus. 
Nobis  enini  dicil:  ,Sacrificium^^  Deo  cor  conlrihulaliiiii,  et  hiimilialum 
Deus  non  despicit.'  Cerlius  crgo  inquirerc  debemiis,  fralres,  de  noslra 
salule,  ul  nc  quando  babeal^^  inlroilum  in  nobis,  et  averlal^®  nos  a 
vita  nostra. 

III.  Aliud  est  ieiunium  ludaeorum,  Chrislianorum  aliud. 
Dicit  ergo  ilerum  de  bis  ad  illos:  ,Ul^  quid  mibi  ieiunatis,  ut  bodio 
audialur  vox  veslra  iii  clamorc?  Non  lalc  ieiiinium  elegi,  dicit  Domiiius, 
ul  quis  humiliet  animam  suam  sine  causa.  Neque  si  curvaveris  qiiasi 
circulum  colliim  luiini,  el  sacciim  te  circumdederis,  el  cinerem  straveris ; 
nec  sic  celebrabis  ieiuniiim  acceptum.'  Ad  nos  aulem  sic  dicit:  ,Cum^ 
ieiunaverilis,  solve  omnem  nodum  iniustiliae,  et^  omnem  consignalionem 
iniquam  dele ;  rcsolvc  suflocaliones  impolentium^  commerciorum ,  dimilte 
quassalos  iii  rciiiissiuncm,  ct  omnem  cautionein  malignam  dissipa.  Frange 
esurienli  panem  tuuin,  et  egenos  sine  tecto  induc  in  domum  tuam.  Cuni 
vidcris  nudiim,  vesli,  ct  domcslicos  seminis  tui  non  despicies.  Tum 
erumpel  teinporaneum^  lumeu  tuum,  el  vestimeiita*'  lua  cilo  oriuiilur;' 
et  praeibil  anle  le  iuslilia,  ct  claritas  Dei  circumdabit  te.  Tunc  excla- 
mas,*  et  Deus  exaudiet  le;  cuni  adlmc  loqueris,  dicet:  ecce  adsum,  si 
absluleris  a  te  nodum  el  suadelan/  malorum,  et  verbiim  murmurationis, 


bclo  scripliim  fuisse  videliir  =  et  iu- 
ra7ncnium  eius  mendmn  non  liabclo.  Cfr. 
Oiig.  cunlra  Cels.  VII,  1.  T.  XX.  p.  1. 
ed.  Lommatzsch  lY ,  ΙξολοΟρ^υϋέί'- 
των  αυτών,  υί  πάντες  πίρισντησμοϋ 
άπολυϋέντίς  εϊπωύι  το  ^ξής  Ικείνφ, 
τό'  ,έκονσίως  ϋύϋω  αοΐ''  λογικην  καϊ 
ay.unvov  ϋυαίαν  ή Qou(f  βροντές  τ  φ 
Οεψ  των  δλων.  Malilia  aulem  dere- 
licta  ληγικην  καϊ  ακαπνον  ϋ^νύίαν, 
(piam  Dous  nostcr  ηοη  despicit,  ei  of- 
ferre  possumiis. 

13)  Simili  modo  nos  enanlcs  cnm 
vclcris  foedcris  populo  i.  e.  nos  iudai- 
zantes.  Respicil  simul  inlolleclus  pleni- 
tudinem  Chrislianorum  ( Col.  2 ,  2.)  et 
raenlis  cccilalcm  ludaeonim  (II  Cor.  ?.,  11. \ 

14)  Ps.  50,   19. 

15)  Menardo  videlur  decsse  voc.  Sa- 
tan,  vel  conlrarius,  vcl  siinile  aliqiiid. 
Forlassis  neqiiam  ohanleccdentiiim  simi- 
liludincm  neqiiamh  amanuensi  excidit. 
Eodcm  modo  legitur  iiifra  c.  4.  nc  quando 
quiesccnies  iam  vocali  addormiavms  in 
pcccaiis  noslris,  ct  Nequam  accipicns  rlqq. 

16)  Ita  Rliode.  Ms.  cvcrlal.  CAr. 
Ignat.  ad  Eph.  c.  17.:  μη  αίχμαλω- 
rCarj  νμας  Ικ  του  προκειμένου  ζην. 
//.  Hhodii  emcndalione  vix  opus  erat; 
nam  idem  omnino  vbb.  everlere  ct  aver- 
tcre  haud  raro  signiiicant.  Cfr.  Hermae 
Past.  Sim.  6,  2.:    ct   averlit    (^cvcrtitque 


Cod.  Palatiiius)  cos  α  veritalc.  lam  Gal- 
licciolli :  acciochc  il  malvaggio  non  mai 
Irovi  adito  in  noi,  c  nc  allontani  dal 
noslro   instituto  dl  vita. 

Cap.  III.  1)  Reprobat  Esaias  iciuninm 
bidaeuium,  quod  cum  fastii  erat  et  tri- 
slitia  aiTectata  ad  ostcntationem,  qiiale  est 
ieiunium  hypocritarum  Mallh.  6.,  et  bonis 
operibus  vacuiim  malisque  plenuin.  Men. 
Isai.  58,  4.  5. 

2)  Fortc  ^Eav  νηατεύης.  Isai.  58, 
6  -  10. 

3)  Vocc.  el  omnem  consifjnationem 
iniquam  dcle  ex  margine  irrepsisse,  coque 
releganda  cssc  vidit  Coleleniis,  cum  sint 
altera  versio  verbonim  πάααν  συγγρα- 
(frjv  αδικον  άιάσπα,  quac  iiiiia  sic 
redduiitiir:  ct  otnncm  caulionem  sqq. 

4)  Impotons  ut  alibi  inconiincns,  in- 
solens ,  ejfrenaius ,  vchcmens ,  impaiiens, 
siii  non  pulens.  Sic  Cic.  IV.  Fam.  9. 
Victoria  eliamsi  ad  ineliores  venit,  tamcn 
eos  ipsos  fcrocioics  impoleutioresque 
reddil. 

5)  πρωίμον  LXX,  i.  e.  matutinum. 
Mcn.  Scnsus:  Gloriam  apud  Dcum  tibi 
adqiiircs  ipsum  ila  magnificando. 

G)  Ιάματα  LXX,  i.  e.  sanilales,  pro 
quo  quidam  legeruiit  Ιμάτια.     Men. 

7)  orientur  legetidiim  momiit  Men. 

8)  exclamahis  scribi  vult  Men. 

9)  χειροτονίαν   LXX.      Nolum    est 


BARNABAE  EPISTOLA.   III.  IV. 


el  dedcris  esurienli  panem  cx  aiiimo.'  In  hoc  ergo,  fralrcs,  providcns 
esl  el  miserirors  Deus,  qiiia  iii  siniplicilale  crediUirus  essct  populus, 
quem  coiiiparavil  dilecto  siio,  alquc  ante  oslendit  omuibus  nobis,  ut  non 
incurramus,  lanqiiam  proselytij  ad  illorum  legcm. 

IV.     Error  huius  temporis  fugiendus,   simulque  iam  vocalis  cavendum, 
ne  legis  contemp(u  lanquam  iuMificali  superbiant* 

Oporlct  crgo  de  inslanlibus*  mulluiii  scriilantes  scribcre,  quac  nos^ 
possiiil  sanare.  Fugiamus  ab  omiii  opcre  iniquitatis,  ct  odio  babeamus 
errorera'  huius  lemporis,  ut  fuluro  diligamur.'*  Non  dcnius  animac'^ 
noslrae  spaliuin,  ut  possil  babere  polestalcm  discurrcndi  cum  iiequissi- 
uiis  el  peccatoribus ,  ne  quando  similcimis  illis.  Coiisummala  cnim  lcn- 
lalio,*  siciil  scriptuni  csl,  [el]  sicul  Dauiel'  dicil,  adpropinquavit.  Prop- 
ler  hoc  cniiu  Dominus  inlercidil"  tcmpora  et  dies,  iit  accelcret  dileclus 
illiiis  ad  hercdilaleni  suani.  Dicit  sic  propbela:  ,Regiia'^  in  terris  dcccm 
rcgnabunl;  cl  resurget  relro  pusillus/"  qiii  dcpoiicl  Ires  in  uniim.'  De 
regiiis  siiiiniler.**  De  hoc  ipso'^  dicil  iterum  Daiiiel:  ,Et^^  vidi  quartam 
besuam,  ncquain  et  forlem,  el  saeviorein  cacteris  besliis  marinis,  el  ap- 
panierunt  illi  decem  cornua;  et  ascendit  aliud  cornu  breve  in  medio 
iUonim,  et  deiecil  cornua  Iria  de  maioribus  cornibus.'  Intelligere^''  crgo 
debemus.     Adbuc'^  ct  rogo    vos    tanquain    uniis  ex  vobis,    omnes  amans 


illQd  digito  loqui,  u(  complici  significe- 
Inr  qnid  dical  quidve  laceaU  cnm  in  ne- 
foliis  qootidianis,  Itim  cnram  iiidicibus. 
Cfr.  ProT.  6,  12.  13. 

Cap.  IV.  l)Menardii$  inflantibus  iurc 
meriloqnr  roai.  p.  Cod.  histanlibus,  Voss. 
kii  taiibmt,  Cni.  his  tanlis,  tcI  in$lnniihus. 
In  Iritn  irra^co  fnisse  mihi  Tidctnr  /1ΰ 
ovw  ntfH  των  (ηατωτων  χτλ.  =  dc 
qaibos  nnnr  qaacriliir.  Ea  autcm  intel- 
ligit,  quae  insila  lcge  ad  vcleris  et  iiovi 
foeoeris  condilioncra  inviccm  pfTlincnl. 
Cfr.  infra  r.   17. 

2)  non  Ms. 

3)  Quamciinqiica  li-gis  riatiiralis  rccta 
»einita  aIiiTralioni'in,  praeseiliin  ellmico- 
ruin  inlclligo  crror<?m  {την  Ίων  ΪΟνων 
άνομ(ί(ν)^  qiio  illiid  lcinpus  vcl  maxiinc 
aegroUbal.  Opera  iniqiiilalitj  rugitMiila 
idcm  quod  (onsorlium  elliniconiin  saepe 
in  PP.  ApostoL  striplis  sibi  voliitil. 

4)  fulura  dUujamus  leg.  ci'iis<;l  Mcn. 

5)  appclilo.    G. 

{',)  Vid.  Is.  10,  22.  2X 

7)  Dan.  i),  21.  2Π.  27.  Copiila  cl 
excidistie  videliir.  Addidi  cain  aiile  sicul 
Daniel. 

8)  lla  \vnau\um  moncl  Mcn.  in  inar- 
ginr,  inxla  ilhid  Daniclis  Scptuaginla  heh- 
domadae  abbrevialae  $ unl.  i>fr.  Mallli.  2 1 , 2 2. 

9)  Dan.  7,  24.  Eliain  LXX  βασι- 
Ittai.  VnlgaUi  \en\o  .'icruraliiis  ciim 
teitii  bebreico  Hege%. 


10)  Alilcr  in  vnlgata  edltionc:  El 
alius  consurqct  poal  eof: ,  ei  ipsc  potcn- 
tior  cril,  nt  in  tcxtn  gracco  ct  hobraico. 
Vonim  Apostolus  vorha  nnn  rodflidit,  scd 
scMisiiin,  alhidciis  ad  illiid  |)arvuliim  cortiii, 
ijuod  de  niedio  ilcccm  cormmni  qiiartae 
Itosliae  orhim  tria  de  cornilms  primis, 
hoc  est  tres  regos  conlrivit.  Ille  ergo 
rox,  qiii  diciliir  caeleris  potenlior,  ab 
Apostulo  appellatnr  piisillus,  quia  per 
illiid  parvum  cornu  sigiiiricalur.   Mvn. 

11)  Snhnnai  diccndum  esl :  qiiac  ncinpc 
ctim  suis  rcgiliiis  ab  illo  poleiiliorc  fiiri- 
(litus  ('vortiMiliir.   Mcn. 

12)  [.  e.  <le  bac  ipsa  rc.  Alii  siib- 
aiidinnl  pusillo  =  Atilicbristo. 

13)  PiOfcrri  liaec  ex  sensn  polius, 
quain  ex  sacro  Codice,  admonct  Mcn. 
Cfr.  Dan.  7,  7.  8.      . 

14)  Sensiis:  Oiiidnam  illiid  Sniplii- 
ra<!  sigiiiricol,  iidbis  cst  |K'rscru(aii(liini, 
—  ΕΐίΜΐίιη  duriioiislraic  aiirldii  iti  atiinio 
(isl,  focdiis  cnm  Dfi»  iiiiliiiii  oli  Israclis 
prrlidiarn  riiissc  adiiibilatiiiii,  iarrMpn; 
n;iiovaliim  ciim  Novrjllis  iti  (iib•,  (^oin- 
rniMila  aiilein  Hcliiaiioniin  myslica  ad 
vbb.  omnc  cornu  Isracl  Tlirrii.  2,  3.  do- 
conl:  Cuncla  fucrunl  iUila  in  capilc  Israel ; 
cumquc  prccaverunl ,  ablala  sunl  ab  cis, 
cl  dala  sunl  (jcnlibus  scculi.  El  hoc  csl^ 
quod  scriptum  csl  in  Danielc  7,  7.:  Ecce 
hfstia  i;lc. 

15)  I.  e.  ΤΠρας  γέ  τοι. 


6 


BARNABAE  EPISTOLA.    IV. 


super  aiiimam  meam,  ut  altciKlalis  vobis,  et  non  similelis  eis ,  qui  pec- 
cala^**  sua  congerunt,  et  dicunt:  quia  teslanientum  illorum,  non"  et  no- 
strum  cst.  Noslrum*^  autem,  quia  illi  in  perpelimm  pcrdiderunt  illud, 
quod  Moyscs  accepit.  Dicit  eiiim  Scriplura:  ,El^"  fuit  Moyses  in  monte 
ieiiiiians  XL  diebus  ct  XL  noclibus;  et  acccpit  lestamenlum  a  Domino, 
tabidas  lcpideas,  scriptas  nianu  Dei/  Sed  conversi  in  idola  perdiderunt 
illud.  D'c;t  enim  Domiiius  Moysi:  ,Moyses/*'  dcscende  celerius ,  quia 
praeteriit  legem  populus  tuus,  quem  eduxisti  de  terra  Aegypti.'  Et 
proiecit  Moyses  tabulas  lapidcas  de  mariibus  suis,  et  conlraclum  est  le- 
stamenliim  corum,  ut  dileclio  lesii  consignelur  in  praecordiis  vestris  in 
spem  fidei  illius.^^  Propler  quod  adtendamus  novissimis  diebus.  Nihil 
enim  proderit  nobis  omne  leiiipus  vitae  noslrae  et  fidei ,  si  non  odio^^ 
iniquum  et  fuluras  lentalionfts  liabeamus,  sicut  dicit  filius  Dei :    ,Resista- 

Ergo    considerate  opera 
vos    tanquam  iustiticati ; 


mus      omni  iniquilali,  et  odio  babeamus  eam 


Non  separalim  debetis  seducere 


sed  in  uniira  convenientcs  inqiunte. 
et  prosit.     Dicit  enim  Scriptura: 

UvaL  ov  ΰννετοι  παρ  εαυτοις, 
καϊ  ενώπιον  αντών  επιΰτήμονες. 
Πνευματικοί   γενώμεϋ•α,   ναός    τέ- 


16)  Ι.  e.  opera  iniquilatis  et  eiTorcm, 
de  quibus  supra  dixerat. 

17)  Ita  dedi  ex  coniectura.  Apud 
Menardum  habes  qiiia  teslamenlum  illo- 
rum  et  nosirum  est,  quara  lect.  editores 
Fr.  Reithmayr  excepto  repetierunt.  Is 
enim  quia  lestamenlum  illorum,  et  non 
nostrum  est  evulgavit,  asserens  ita  exlare 
in  Cod.  ms.  Nescio ,  an  fides  habenda. 
lam  de  altera  parte  illius  erroris  disceptat, 
quem  in  capitis  inilio  fugiendum  fratri- 
bus  intimaverat,  i.  e.  de  totius  legis 
Moysaicae  contemptu  ex  spirituali  su- 
perbia.  Huc  spectant,  quae  mox  legun- 
lur:  Non  separatim  dcbetis  scducere  vos 
tamquam  iustificati  sqq.  Qui  cum  Me- 
nardo  legunt  quia  testamentum  illorum 
et  nostrum  est,  id  quidem  ad  ludaistas 
referentes,  sentenliarnm  progressum  in- 
tercidunt  confunduntque. 

18)  Sensus :  lam  nostrum  profecto 
est  illud  foedus  divinum,  quia  rlqq.  Cfr. 
infra  c.  13  et  14. 

19)  Exod.  31,  18.  34,  28. 

20)  Exod.  32,  7.  Deut.  9,  12. 

21)  Ostendit,  quomodo  vetus  testa- 
mentum  sit  etiam  Christianorura,  cum 
videlicet  repudiata  lege  a  ludaeis,  quod 
quidem  significatur  per  fractiiram  tabu- 
lanim,  nova  lex  data  est  scripta,  non 
in  tabulis  lapideis,  sed  in  tabulis  cordis, 
cum  illis  a  Deo  repudiatis  Christiani  fue- 
nint  adoptati  in  novum  popiihim,  iit  in- 
fra    de    eadem    tabularum    confraclione 


quod  commimiter  dileclis  convcniat 

,Vae  illis,  qui  sibi  solis  intelligunt, 
et  apud  se  docti  videntur.'  Simus 
spiritales,  simus  lemplum^''  consum- 

agens  recte  docet  S.  Barnabas,  accepto 
lestamento  a  bidaeis  per  idololatriara 
abieclo.  Quod  quidem  lestamcritum  in- 
lelligilur  tanliim  de  decalogo,  qui  in 
duabus  tabulis  Dei  digito  scriptis  et  a 
Moyse  fractis  contincbalur.  Oiigenes  libro 
primo  contra  Celsum  piimas  tabulas  di- 
cit  esse  legem  in  cordibus  hominum  scrip- 
tam,  quae  ciim  superfusione  peccatorum 
esset  abolila,  iterum  Deus  dedit  scriptam 
in  excisis  pcr  Mosen  tabnlis  lapideis,  iii- 
mirurn  prophelico  sermone  praeparante 
animam  post  primum  peccatum  ad  se- 
cundas  Dei  literas.    Men. 

22)  Ms.  modo. 

23)  Nullibi  in  N.  T.  haec  Christi 
verba  legunlur.  Unde  aut  a  quodam 
eius  discipulo  auctorcra  ea  audisse,  aut 
ex  variis  similibus  locis  (Jac.  4,  7.  IITim. 
2,  19.  et  Ps.  119,  163.)  sac.  Scripturae 
ipsam  sententiam  conflatam  esse  statu- 
endiim  videlur.  Cfr.  dictum  illud  Sal- 
vatoris  in  Act.  20,  35. 

24)  De  lucis  et  tenebrarura  via  plura 
infra  c.  5.  20. 

25)  I.  c.  subtrahere,  nisi  forle  scri- 
hendum  ducerer^gerere.  Cfr.Hebr,  10,25. 
Tit.  1,  10. 

26)  Isai.  5,  21.  Graeca  leg.  in  Clem. 
Alex.  Strom.  II.  c.  7.  p.  447.  Vocc.  pa- 
renthesi  inclusis  vetus  nostra  latina  versio 
non  convenit. 

27)  Gal.  6,   1.  I  Cor.  3,  16.  17. 


liARXABAE  EPISTOLA.    IV.  V.  7 

λείος   τω  Θεώ.      Εφ     ΰΰον   εΰτϊν     malum  Deo ;  iii  quanlimi  est  in  no- 
εφ'   ημίν  j    μελετώμεν    τον   φόβον     bis,    meditouuir^^  timorem  Dei,    el 
του  θεον,  xai  φνλάΰΰειν  αγωνιξώ-     custodiamus  inamlala  illius. 
με&α  τας  εντολας  αντοϋ  (ϊνα  εν  τοις 
δι•/Μίώμαΰίν  αντοϋ    ενφραν&ώμεν). 

Dominus" '  ηοη  accepta  persona  iudicat  mundum ;  iinusquisque  secundum 
quae  facit  accipicl.  Si  iuerit  boiiiis,  bonitas  cum  autcccdit ;  si  nequam, 
merces  uequitiae  eum  sequitiir.^''  Adtendile,  ne  quando  quiesceutes^^ 
iaiu  vocali  addonuiamus  iii  peccalis  nostris,  et  Nequam  accipiens  pole- 
slalem  noslram^"  suscilelur/^  et  [uos]  excludal  a  regno  Domiui.  Adhuc 
et  illud  iulelligile,  cuiu  viderilis^*  lanla  sigua  et  monslra  iii  populo  lu- 
daeorum,  et  sic  illos  dcreliquit  Doniiiius.  Adleiidamus  ergo,  ne  forle, 
sicul  scriptum  esl,  ,muUi^''  vocali,  pauci  elecli'  iiiveiiiamur. 

V.  Chrisli  morle  nos  salvati,  ludaei  iudicati. 
Propler  hoc  Domiuus  siislinuit  Iradcre  corpus  suuni  in  exterminiuni, 
ul  remissionc  peccatorum  saucliiiceuiur,  quod  esl  sparsione  saiiguinis  il- 
lius/  Scriplum  esl  enini  de  illo,  quaedam  ad  populum  ludaeorum,  quae- 
dara  ad  nos.  Dicit  aulem^  sic:  ,Vulneralus  est  propter  iniquilates  no- 
stras,  et  vexalus  cst  propler  peccata  iioslra;  sanguine  illius  sanati  su- 
mus.  Tanquam  ovis  ad  viclimam  adductus  estj  et  sicut  agnus  coram 
londentc  se,  sic  noii  aperuit  os  suum/  Supergratulari  ergo  debemus 
Domino,  quia  el  praelerita  nobis  osleiidit,  et  sapicntes  fecit,  et  de  fu- 
turis  non  suiiius^  sine  iulclleclu.  Dicit  autem:  ,Νοη  iniuste  tenduntur 
relia  avibus.'*  Hoc  dicit,  quia  iuslc  peri5l^  bomo  babens  viam  veritalis, 
scieatiam,  el  se  a  via  tenebrosa  non  coiitinet  adbuc.  El  ad  hoc*'  Domi- 
nus  susUnuit  pali  pro  anima  noslra,  cum  sit  orbis  lcrrarum  Dominus, 
cui  dixif  die  anle  conslilulionem  saecul•:  jFaciamus**  bominem  ad  ima- 
ginem  et  similitudinem  noslrain.'  Quomodo  ergo  sustinuit,  cum  ab  ho- 
mioibus  hoc  palerelur,  discilc.  Propbelae,  ab  ipso  babentes  donum,  in 
illuin  proplietaverunt ;  ille*  aulem,  ut  vacuam  faceret  mortem  et  de  mor- 

28)  Cfr.  Isai.  33,  18.  4)  Prov.    1,    17.     Sensus:    Quamvis 

29)  Cfr.   I  Pelr.    1,    17.    Gal.   2,  G.     ob  niraiam  Dornini  misoricordiain  sapien- 
I  Cor.  3,  8.  lcs  redditi  noii  simus  sine  intellcclu,  ca- 

30)  Cfr.  Isai.  5S,  8.  vcndum  lamen  nobis  est,  ne  in  rclia  uti 

31)  Cfr.  Mattli.  25,  5.  αψι  aves   incidamus,   in   via   tenebrariim  pe- 

32)  sopra  di  noi.    G.  rcuntes.    Cfr.  A.  Ililgcnfcld :   Die  Aposlo- 

33)  Ila  coni.  Meu.,   susciiet  Cod.    In     lischei»  Vater.     Halle   1853.  p.   16. 
utroque  deest  [iios].  5)  Meiito   Vossius  Menardi   improbat 

3t)  Hierosoiyma  urhs  iarn  diriila  erat  correclionein  peribit  p.  pericl,    cum  non 

(infra  c.  16.);    iinde  viderilis  rion  fuluri  hoc  minus    quam   alteriim  in   usn   fuerit 

exacli,  sed  perfccli  temporis  forina.  aevo  posteriori.  Ila  cl  alihi  inlcriel,  cxiet 

35)  Mallh.  20,   16.    22,  14.      Vocc.  et  transiet,  eliam  apud  Tibulliim  I,  4,  27. 

sicul  scriptum  csl  glossam  oleiil.  Cfr.  Bucricmann  ad  Laclaril.  IV,  13,  24. 

Cap.  V.     1)  I  Pctr.  1,  2.  (>)  Ε    inollnj    il    Sigriore    coinporlo 

2)  Sc.  ad  nos.  Cfr.  Isai.  53,  δ.  7.  paliie.    G.    Forlc  πέρας  γε. 

3)  In    vcleri   Codic<!,     ex   qiio    Men.  7)  Sc.  paler.    Mcn. 
hanc  versioiiein  cvulgavit,  sic   crat :    El  8)  Geti.  1,  2(5. 

de  fuluris  non  simus ,   sumus  sinc  inlcl-  9)  Coristr. :  llbiaiitcm  —  quia  incariie 

leclu.     Sed  expungendum  csse  «»n««  iam  oporlcbal  ciim  adpanuc,    nl  vacuam  fa- 

ille  intellexit.     Sensus:   Haud  ignari  su-  cercl  morlein  et  de  morluis  resurrectio- 

mas  eoniJD,  quae  veiilura  eunt.  iieifl   oslenderel  —  busUnuil  (i.  e.    pali 


8  BARNABAE  EPISTOLA.    V.  VI. 

luis  resurrcclionem  ostenderet,  quia  in  carnc  oporlebat  eum  adparere, 
siislinuil,  ut  proniissiim  parcnlibus  reddercl,  cl  ipse  sibi^" 
τον  λαυν  τον  καινόν"  ετηυμάζων  Ιπιδείξτ^^  επ\  της  γης  ων,  οτι  την 
ανάΰταΰίν  αυτός  ποιηβας  γ,^ινεν^  Πέρας  γε  τοι^*  δLδάΰκωv  τον  Ίΰραηλ, 
και  τηλίκαϋτα  τί^ατα  %αϊ  ΰημεΐα  ποιών ,  εαηρν'ξε ,  y.al  νηερηγάπηϋεν 
αντόν.^^  "Οτε  δε  τους  ίδιους  Άποατόλους ,  τους^^  μ,ελλοντας  κηρύΰ- 
ϋειν  το  ευαγγελιον  αυτοϋ ,  ϊξελε^ατο ,  οντας^''  υπέρ  πάΰαν  άμαρτίαν 
ανομωτερους  —  ϊνα  δεί^η ,  δτι.^"  ουκ  ήλϋ•ε  ,καλε'σαι  δικαίους,  αλλά 
αμαρτωλούς  εΙς  μετάνοιαν*"  —  τότε  εφανερωβεν  εαυτόν  υίον  Θεοϋ  είναι. 
Εί^^  γαρ  μη  'ήλϋ-εν  h  ΰαρζΐ,  πώς  αν  εοώ&ηβαν  οί  αν&ρωποι  ,  βλέ- 
ποντες  αυτόν;  οτι  τον  μέλλοντα  μη  είναι  ηλιον,  έργον  χειρών  αυ- 
τοϋ υπάρχοντα,  βλέποντες  ουκ  ίοχύουΰιν^^  εις  τάς  ακτίνας  αυτοϋ  άν- 
τοφΰ'αλμηοαι.  Οϋκοϋν'^'^  6  υίδς  τοϋ  Θεοϋ  είς^^  τοϋτο  ήλϋ•εν  εν  βαρκΐ, 
Χνα  το  τελειον  τών  αμαρτιών  κεφαλαιώογ}^'^ .  τοις  άιωέαΰιν  εν  0•ανάτω 
τους  προφητας  αυτοϋ.  Οϋκοϋν  εις  τοϋτο  υπεμεινεν.^^  Αεγει  γαρ  ο 
Θεός '  ,τί)ν  πληνην^^  της  ΰαρκος  αυτοϋ ,  οτι  ε'ξ  αυτών, '  [καΐ  αλλο^ 
προφήτης] '  ^'  ,  όταν  πατάξω  τον  ποιμένα ,  τότε  ΰκορπιϋ&ήϋεται  τα 
πρόβατα  της  ποίμνης.'  Αϋτος  ηΟ'εληΰεν  ουτω^^  πα^Έΐν  έδει  γαρ 
Χνα  επ\  ^υλου  πάϋ-τι.  Αεγει  γαρ  6  προφητεύων  επ'  αυτω'  ,φεΐοαί^^ 
μου  της  ιρυχης  αττό  ρομφαίας,  καΌ'ηλωϋόν'^"  μου  τάς  βάρκας^  οτι''^  πο- 
νηρευομενων  (Jwayroyal  επανεϋτηΰάν  fioi."  Καϊ  πάλιν  λεγεί'  ,Ιδοϋ^^ 
τέ'&εικά  μου  τον  νώτον  εις  μάϋτιγας,  καϊ  τάς  ϋιαγόνας^^  εις  ραπίΰ- 
ματα '  ^*  το  δε  πρόΰωπόν  μου  '^&ηκα  ως  ΰτερεάν^^  πέτραν.^ 

VI.     Prima  alque  secunda  crealio  passione  Chrisli  iam  α  prophelis 

annunliala. 
"Οτζ   οϋν   εποίηΰεν   εντολην,    τι   λέγει -^    ,Τίς^   6   κρινόμενος   μοι; 
Αντιατητω  μοι.^    '!ff  τις  6  δικαζόμενός^  μοι;  Έγγιΰάτω   τω  τταιίΐ  κυ- 

potuit  et  passus  cst),  iit  promissiim  pa-  Β  C  F  0  V  cum  ed.  pr.  Chrislus  in  iudi- 

rentibusredderet,  etpopuhim  novumetc.//.  cium  vocabil  morluos  ab  ipso  rcsuscilatos. 

10)  In  Codd.  manusciiptis,  quotquot  J4)  7τε'()«?  J"  ίτ/Betvar.  lect.  ap.Voss. 
alii  el  nosmet  ipsi  cxcussimus,  graeca  15)  ηυη  crcdidcrimt ,  ncc  dilcxerunt 
hucusqiic  desiderautur.    Quae  subseqmin-  illiim  vct.  Int. 

tiir,  cum  Ep.  Polycarpi    ad  Philippenses  16)  του?  reslitni  c.  Mcn.BCOV;  deest 

iibivis  coriiuncta  extant:  «λλ«  τον  νηΐρ  in  F.     In  marg.  Cod.  C  man.  sec:  ποίοι 

ημών  άποβ^ανόντα.  xai  Jt'  ημάς  υπό.  οι  άηόητολοι  προ  της  εκλογής  αυτών, 

τον  λαόν   Β,    άπο&ίκνόντα.     Καϊ   όι^  17)  Hiinc    locum    Origenes     defendit 

ημάς   νπό    τον  Xcwv  C  Ο  \ ,    ου   γαρ  contra  Cels.  1,63.  Tom.XVlIL  Ρ.  Ι.  ρ.  1 1(5. 

τον  νυν  ηγάπηααν  αίώνα,   άλλα  τον  cd.  Lommatzsch. 

νπερ     ημών     άπο&ανόντα     χαϊ     όι'  18)  Matth.  9,  13. 

ημάς   νηό    τον    λαόν   F.   Interpretalio  19)  Coniunge    haec    ciim   verbis    an- 

autem   latina,    quae    veisionem    veterem  leced, :  in  carne  oportebat  eum  apparere. 

abhinc  excipit,  Cotelerii  cst,  ab  Hefelio  Eandein  sentenliam   lepeiies    iii   oraculis 

quidem  iam  refusa  ct  a  nobis  passim  cor-  Sibyllinis,  Prooem.  V,  10 — 15.  Galland. 

rccta  atqne   castigata.  Bibliolh.  T.  I.    //. 

11)  y.aivov  coni.  Men.,  idem  χενον  20)  ίαώ&ηααν  οί  ανϋ^ρωποι,  βλέ- 
in  textu  ul  Β  C  F  Ο  V,  el  ipse  sibi  po-  ποντες  scripsi  c.  F  0  V,  Ιαώβ^ηαεν  ot 
pulum  parans  Int.  vet.                     '  ανβ^ροίτιοι  βλέποντες  Β  C,  Ιΰωί^ημεν 

12)  Ιπιδεί'ξτι  Voss.,  Ιπεί^ειξει  (sic)  (1.  ^αώ&ηύαν)  άνθρωποι;  βλέποντες 
C,  Ιπιδεί'ξει  BF  Ο  Men.,  qiii  lcgi  viilt  Men.,  ΙσόίΟησαν  ίίνΟ^ρωποι  οι  βλεπόν- 
Ιπέδειξε.    Ιη  V  ίηϊ  δείξει.  τες  Voss.,  quam  leclionem  editoribus  ad 

13)  χρινεΐ  recle   coni.  Men.,  κρίνει  novissimum  usque  pro  lubito  variare  pla- 


BARNABAE  EPISTOLA.    V.  VI.  9 

populiim  iionim  parans,  dum  in  terris  degit,  ostenderct,  quod  facla 
resiirreclione  ipse  esset  el  iiKlicalurus.  Porro ,  doccus  Israclem ,  at- 
qiie  lam  magna  prodigia  el  sigiia  faciens,  praodiravil,  ac  illuin  [Israe- 
lem]  siininie  dilexiL  Ouaiidei  aulom  Aposlolos  suos,  (pii  ipsius  Evange- 
lium  essenl  praedicaturi ,  elegiU  bomines  oniiii  peccalo  iniquiorcs  —  ut 
oslenderet,  qiiod  non  venil  ,vocare  iuslos  sed  pcccalores  ad  poeniten- 
liam'  —  lunc  palani  fccit,  se  esse  Πϋιιηι  Dei.  Nisi  vero  in  carne  vc- 
nisset,  quoinodo  servali  fuissenl  homines,  cimi  euni  videreiit?  quando- 
quidem  ii,  qui  solem  Imnc  aliqiiando  desilnnuii,  opiis  inanuum  eius, 
aspiciunt,  non  valenl  radios  illiiis  oblueri.  Porro  igilur  filius  Dci  ideo 
in  carne  venit,  ut  sumiuam  iiiiponercl  pcccalis  eoruin,  qiii  ad  morteni 
perseculi  sunl  prophetas  ipsiiis.  Ob  lioc  igitur  passiis  cst.  Dicil  eniiii 
Deus,  ,plagam  carnis  eiiis  ab  illis  esse',  et  alius  propbela:  ,cum  pcrcu- 
tiani  paslorem,  lunc  dispergcnliir  ovcs  gregis.'  Ipsc  autcm  ,sic*  pali 
voluit;  oporlel)al  qnippc,  iil  in  ligno  pateretur.  Dicit  eniiii,  qiii  de  illo 
prophelavit :  ,parce  animac  meac  a  gladio;  .  clavis  confige  carnes  meas, 
quia  coDcilia  malignanlium  insurrexerunt  in  mc/  Et  riirsus  ait:  ,cccc 
posui  dorsuiu  meuui  ad  flagella,  ct  gciias  ad  alapas;  facicm  autcm  mcam 
posui  sicul  solidaui  pclraui/ 

VI.     Prima  atque  secunda  crealio  passione  Christi  iam  α  prophelis 

annunliala. 

Cum  autem  fecit,    quod  praeceptum  ei  fuerat,  qiiid  ait?    ,Quis  esl, 
qui  liUget  mecum  ?     Resislat  niibi.     Vel  quis  csl,  qui  iudiciuni  incat  ad- 


cttiL     Velns  qaoqae  lat:   (homodo  pos~  occidcrent,    unde    ipsis    interilus.      Cfr. 

$imt  k«mimfs  tamuri.  Zachar.  13,  7.  Miilth.  26, 31.  Marc.  14, 27. 

21)  ΙσχύσονσίΡ   OV.     Suhinde    ad-  2b)  ούτως  0,  I.  e.  cnici  adfixus. 
didi  τ  ας  anle  αχτίνας  c.  Β  C  F  0  V.  29)  Ps.  21,  21. 

22)  Profprl    aliam    raiisain    ad\fnlus  30)  Ps.    IIS,    120. 
Cbrifu.,  alconsummareatur  pecrala  fu<iae-  31)  Ps.  21,  17. 

onnn  addila   Christi   morte.    Men.     Cfr.  32)  Isai.  50,  6.  7.     Cfr.  Iiislin.  Apo- 

Nallli.  23,  31.  sqq.  Ιομ.  I.  η.  3S. 

23)  Scribo  i/ff  c.  Β  C  0  V,  ^ff  Mcn.  33)  σιαγώνας  HV. 

el  riqq.                 ^  31)  (κ(πισμόνί^  el  var.  lcct.  ap.Voss. 

24)  xnftdaioiafi  V.  35)  I.  e.  iimnobilis  permansi. 

25)  V η iufiviv  scn[isi  c.  C0\,  νττέ-  Cap.  VI.     1)  Sc.  ό  νόμος. 
μπνί  Β  Mcri.   el   rlqq.                             ^  2)  Isai.  59,  S.  9. 

26)  ηΐηγην  lcgo  c.  Β  0  V,  πηγην  3)  Vocc.  Ιίντκττητω  μοι  dcsiiiit  iii 
C  Meii. ,  qui  aiitlonj  vrt,  Inl.  Icgctidiiiti  C  cl  ap.  Meii.  Iti  Π  oid(»  vlilt.  ila  pro- 
proponit:  τ^ηληγ^  της  σαοκός  αυτού  cfdil:  τις  ό  χοινόμίίός  μοι;  η  τις  ό 
ημίΐς  ΙάΟημη'^  plaga  cnrnis  {corporis  δι-καζόμίνόςμοι-,Άντιατητωμοι'ίγ- 
IriL  vel.)  iUiun  omnet  $anati  sumus.  Vid.  γιαάτο)  τφ  παιδϊ  xvqCov.  Λ|μπΙ  Vos- 
I»ai.  53,  %.  Zachar.  13,  0.  Qiii  lcclid-  siiitii  liabes  τ(ς  ό  χοινύμενός  μοι,  άν- 
nem  Cod.  C,  πηγην  relincre  vdiL,  logal  τιστητω  μοι;  rj  τις  ο  (εικαζόμενος 
is:  την  πηγην  της  σ(((>χ6ς  αντον,  μοι,  (γγισάτω  τφ  ηαιόϊ  κυρίου ;  κτλ. 
δτι  (ξ  αυτών (ί.  f.  πρίΗΐητ ων  (γ^νετο),  Erral  liolslcniiis,  Vossiiim  νχ  Mcdiceo 
όταν  πατάξω  κτλ.,  ita  iit  diios  locos  cl  C<idice  Val.  «'xiiiixTc  assoreiis  τϊς 
cilatOA   aiirtor  iri   iinunri  <;(inte.\iiftril.  ό    κρινόμενος    μοι ;    αντιΰτητω    μοι. 

27)  [χα\  αΙ)Μς  προί/ητης]  restitiii  //  τις  ό  εικαζόμενος  μοι,  ίγγιύάτω 
t-\  Int.  vel.,  qiii  Irgil:  Kl  nliiis  proplicla.  τ  φ   π.  κ. 

SrnlcriUaniin  ncxii»:   Dorninus    ρ<Ί•   |»ro-  1)  (Juis  acijualis  fulurus  cst  mihi  = 

ph<?Us   pracdixii.  fon•  iit  Iufl.-ici  Clirisluiu  είκασόμενος  leg.  vcl.  Inl. 


ΙΟ  BARNABAE  EPISTOLA.    VI. 

QLOv.  Ουαϊ  υ(ΐΐν'  δτι  πάντες  νμεΐς  παλαίω&ηϋεϋϋ-ε  ως  ίμάηον,  καΐ 
αης^  καταφάγεται  νμάς/  Καϊ  πάλιν  λέγει  ο  προφήτης'  ,επεϊ'^  ως 
λίϋΌς  ίϋχνρος  ίτεϋ'η  εις  ϋνντριβήν '  ίδον  εμβαλώ''  εις  τά  ϋ'εμέλια  Σιών 
λί^ον  πολυτελή,  εκλεκτον,  άκρογωνιαΐον,  εντψον.'  Είτα  τι  λέγει;  ,,Και 
og"  ελπίβει  Ιπ^  αντον ,  ζηαεται  εις  τον  αιώνα.^  Έπϊ  λί'&ον^  ονν  τιμών 
η  Ιλπίς;  Μη  γένοιτο'  αλλ'  επεϊ  εν  ιαχύει  'ε'&ηκε  την  αάρκα^'^  αυτοϋ 
6  κνριος.  Αέγει  γαρ'  ,καϊ  εΌ•ηκέ^^  με  ως  ΰτερεάν  πέτραν.^  Λέγει 
δε  πάλιν  ο  προφήτης'  ^λίΰ•ον^^  ον  άπεδοκίμαϋαν  οι  οίκοδομονντες, 
οίτος  εγενήθ-η  εις  κεφαλήν  γωνίας.^  Κα\  πάλιν  λέγει'  ,αντη^'"^  εβτϊν 
η  ημέρα  η  μεγάλη  καϊ  ϋ'ανμαΰτη,  ην  εποί7]6εν  ο  κύριος.^  Απλονατερον 
νμΐν^*  γράφω ,  ίνα  βννιητε '  έγώ  περί'ψημα^^'  της  αγάπης  υμών.  Τι 
ονν  λέγει  πάλιν  ο  προφήτης;  ,Περιέΰχε^*^  με  ΰνναγωγη  πονηρενομένων, 
εκνκλωΰαν  με  ωΰει  μελιβααι  κηριον,  και  ,επι  τον  ιματιΰμον  μου 
εβαλον  κληρον.'  'Εν  ΰαρκϊ  ουν  αντοΰ  μέλλοντος  φανερονοΰ'αι  καϊ 
πάοχειν,  προεφανεροντο^*^  το  πάΰΌς.  Αέγει  γαρ  6  προφήτης  έπϊ  τον 
Ίΰραηλ'  ,οναϊ  ττ}  'ψνχ^  αυτών,  οτι  βεβονλευνται^^  βουλην  πονηράν 
καθ'  εαυτών,  ειπόντες'  ^δηΰωμεν  τον  δίκαιον ^  οτι  δνβχρηΰτος^^  ημΐν 
έύτίν.^  Αέγει^^  δε  καϊ  Μωαής  αυτοΐς'  ,ίδου^^  τάδε  λέγει  κύριος  ο  Θεός' 
ειόέλϋ-ετε^^  εις  την  γην  την  άγα^ην ,  ην  ωμοϋε  κύριος  τω  'Αβραάμ 
καϊ  Ίβαάκ  καϊ  'Ιακώβ ,  καϊ  κατακληρονομή6ατε~'^  αυτήν,  γην  ρέουϋαν 
γάλα  καϊ  μέλι.^  Τι  λέγει  η  γνώΰις  ,^"^  μάϋ•ετε.  Έλπίϋατε  [φηβϊν  ,]^^ 
επϊ  τον  εν  ΰαρκϊ  μέλλοντα  φανεροϋβϋ-αι  νμΐν  Ίηΰοϋν.  "Αν9•ρωπος  [γαρ] 
γη  εΰτι  πάΰχονΰα'  άπο  προΰώπου  γαρ  της  γης  η  πλάΰις  του  'Αδάμ 
εγένετο.  Τι^"^  ούν  λέγει'  ,[εις]  την  γην  την  άγαϋ•ην ,  την  ρέουααν 
γάλα  καϊ  μέλι';  Ευλογητος  6  κύριος  τ^μών ,  6  ΰοφίαν  καϊ  νουν  τέ- 
μενος εν  ημΐν  τών  κρύφιων  αύτοϋ.  Αέγει  γαρ  6  προφήτης'  ,παρα- 
βολην^^  κυρίου  τις  νοήΰει,  ει  μη  ΰοφος  καϊ  επιϋτημων  καϊ  αγαπών  τον 
κύριον  αύτοϋ;'  Έπεϊ  ούν  άνακαινίΰας^^  ημάς  εν  τη  άφέΰει  τών  αμαρ- 
τιών, εποίηΰεν  ημάς  άλλον  τύπον  ^  ως  παιδίων^^  'εχειν  την  ψυχην,  ως 


5)  σ^ί  Ο,  man.  sec.  correclum  ίησ?}?.  sui.     Isai.    28,    ί6.     Cfr.    Rom.   9,  33, 

6)  Esa.  8,  (14,)  potius  iuxta  sensum,  I  Petr.  2,  6. 
quam   verba,   quemadmodum  Pauliis    ad  8)  ώς  Men. 

Romanos:    Sic    scriptiim  est:   Ecce  pono  9)  λ^^ου  Voss.  Dein  C  ad  oram:  fe- 

in   Sion    lapidem    offensionis    et    petram  cit  polentiam  in  brachio  suo. 

scandali.     Apud  Esaiam  enim   sic  habe-  10)  σαρξ   Christi    propter    ϊσχύν  a 

tur:     In    lapidem    aulcm    offensionis    et  Propheta  λίβος  vocatur.    //. 

pclram   scandali    duabus    domibiis   Israel  11)  Ita   nostri  Codd.  onines,   εϋ-ηκα 

iuxla  textum  hebraicum,    non  iuxta  sep-  LXX  in  Isai.  50,  7. 

tuaginta  interpretes,  qui  negatiouem  ap-  12)  Ps.  117,  22. 

ponunt.     Tangit    locum  Petnis    epist.  I.  13)  Ps.    117,  24.     Loquitur     de   ea 

cap.   2.     Et   lapis    offensionis ,    et  petra  die,  qua   lapis   reprobatns    factus   est  in 

scandali   his,    qui   ojfendunt    verbo ,    nec  caput  anguli.  H. 

credunt.     Hic  igitur  lapis   positus  est  in  14)  ύμίν  Β  C  0  V  vet.  versio  lat.  et 

afflictionem  et   contrilionem,    eorum   vi-  Clem.  Alex.  recte,  ημΐν  Men.  Voss.  Tum 

delicet,    qiii    non    credent,   iuxta    lociim  ΰννιεΐτε  V  0,    ad   cuius    oram   m.   sec. 

Petri  citatiim.    Est  etiam   lapis  offensio-  αννιητε.     Amannensis  Cod.  C  hic  evol- 

nis  et  petra  scandali  propler  ignominiam  vendum  monet  Clem.  Alex.  Strom.  V.  ubi 

ciTicis,  ex  qua  multi,  increduli  videlicet,  locus  extat  io  cap.  10. 

scandalizabuntur.   Men.  15)   Cfr.  I  Cor.  4,  12.  13.  el  Ign.  ad 

7)  Ιμβάλλω  Men.  et  cum  aliis  He-  Eph.  c.  18. 
felius  contra  auctoritatem  Codd.  Β  C  F  0  V  16)  Ps.  21,   17. 

et  Int.  vet.,  quorum  lect.  έμβαλώ  repo-  17)  Ps.  117,  12. 


BARXABAE  EPISTOLA.    VI.  11 

versum  uie  ?  Appropiiiqiiet  puero  Domini.  Vae  vobis ,  quia  oniiics  vos 
velerascelis  quasi  veslimenluiii,  el  linea  dovorabit  vos!'  Et  ilerum  dicit 
prophela:  ,quoniam  sieul  lapls  forlis  posiliis  est  iii  ooutrilioncm;  occe 
iuiuiittaiu  in  fiindamenla  Sionis  lapidcm  preliosum,  elccluiii,  aii^iilareni, 
honorabilem/  Deinde  qiiid  loquilur?  ,Et  qui  speraverit  in  illuiii,  vivet 
iu  aelerniim.'  In  ,lapide'  ergo  spes  uoslra  ^  Absil;  sed  quia  Dominus 
in  forliludine  posuil  corpus  suum.  Ail  namquc :  ,et  posiiit  mc  siciit  so- 
lidam  pelram.'  Adhuc  aiilciu  dicil  prophela:  ,lapidem  qiicm  reproba• 
verunt  aedificanles,  bic  faclus  csl  iu  caput  aiiguli.'  El  ilerum  ait:  ,baec 
est  dies  magna  el  mirabilis,  qiiam  fccit  Uoniinus.'  SimpUcius  vobis 
scribo,  ul  iiileHigalis,  ego ,  purgamenluiii  veslrae  cbarilali.s.  (jiiid  vcro 
porro  djcit  propbela?  ,Obsedil  iiic  concilium  malignanlium,  circuiiidedc- 
ruDt  me  sicul  apes  favum,'  el  ,supcr  vcslem  meam  miserunt  sorlem.* 
Cum  igilur  iii  carne  esset  apparilurus  ct  passuriis,  praemonslrala  cst 
ipsius  passio.  Nam  in  Israelem  dicit  prophcla:  ,vae  aniuiae  eorum,  (luia 
pessimum  consilium  inieriinl  adversus  semctipsos,  dicenlcs:  alligemus 
iusluni,  quoniam  molcslus  iiobis  est.'  Sed  et  Moses  dicit  ad  illos :  ,eccc 
isU  ait  Dominus  Dcus:  intralc  iu  terram  ))onam,  quam  iuramcnlo  pro• 
misil  Dominus  Abrabae  et  Isaac  et  lacob;  et  ut  bercditatcm  possidete 
eam,  terraiii  fluentem  lacte  et  melle/  Quid  dicat  cogiiitio,  discite : 
jSperate/  iuqiiil,  ,in  lesum,  qui  in  carne  maiiifeslandus  est  vobis.'  Homo 
eDini  esl  lerra,  quae  palilur;  ex  subslaiitia  eiiim  lerrae  formalus  est 
Adam.  Quid  ergo  dicit:  in  ,lGrram  bonam,  lacle  ac  melle  flueiitem?' 
Benedictus  sit  Domiuus  nosler,  qiii  sapientiam  et  inlclligenliam  occul- 
tonim  suorum  posuil  iu  nobis.  Dicit  eiiim  prophela:  ,parabolam  Domini 
quis  iotelliget,  nisi  sapieiis  et  peritus  el  diligcns  Douiiiium  suum?'  Ubi 
igilur  nos  renovavit  per  remissionem  peccatorum,  aliuin  nos  fecit  typum, 
qao  tafflquam  pueronini  aDimani  baberemus,    quemadniodum  nosmct  ipsi 


18)  xvQioy  scr.  C.  etiam  Mi-laphraslcs  Barnabae  velus  legil, 

19)  l*s.  21,  19.  Cfr.  luslin.  ΑρυΙ.  textui  reddeiida  osse  cx  Clem.  Alcx.  iam 
1.  n.  3S.  vidit  Davisiiis. 

20)  προ<Τ€φαν£(>οΰτο  C.  Cfr.  I  Ti-  29)  Heic  incipil  sccunda  loci  biblici 
molb.  3,  16.  Exod.  33,  1.  intcrprelatio  allcgorica  scii 

21)  βίβονίίυνται  Β  Ο  man.  sec.  el  gnostica.  Terra  illa  1)  prirnum  buma- 
Men.  pro  coDiect.  in  marg.,  βίβονλευται  nam  Chrisii  naluram  denotahat,  nunc  2) 
C  V  0  pr.  man.  el  Men.  iii  texln.  Isai.  Christianos  j)cr  sulvatorcm  rcnalos  = 
3,  9.  Sap.  2,  12.     Cfr.    iustin,    Dialog.  pueros  Dci  innuit.    //. 

cum  Tnnhont  n.  17.  30)  ilaec  veiha  in  sacris  libris  frus- 

22)  ovaxQiaiogQ..De\n  ^cn\is\tai(v  tra  qiiaercritur.  Similia  occurnmt  Esai. 
c.  OV,  ^ατ(  BC  cl  edili.  40,   13.  Prov.  16.    Eccles.   1,  10.  Po^e- 

23)  Ap.Clenii.Alcx..Strom.V,10.p.  683.  rxis  in  Clem.  Alex. 

24)  Exod.  33,  1.  31)  άνα/.αινίύία  0,    iri  inaig.  Χαως 
2h)  ιΙαΟ.^ατεϊί0\  ΊηιαώμοαίνΟ.  αναχαινίοας.     iNoii  iiiilii  displiceiel  iiif. 

26)  Levit.  20,  24.  apuxcapiaai,  si  apodosis  posl  intl  siiic 

27)  I.  e.  profundior  Vderis  Tett.  el  iaclura  abessc  possel.  Coriiiiiiclio  hic 
afUiquae  oecommiae  divinae  cofinilio  —  iii  supra  {intl  ώς  λίϋ-ος  χτλ.)  cerlc 
homini  chri$tiano  reclusa.    Cfr.  Ncari-  ahiindal. 

der   K.  G.  I,  415.     //.    Iii    Cod.    (l    ad  32)  ηαιδίων  iil  scrihcivm,  mihi  fa- 

oram:    Hic  esl  cibus  nulidun,  qucm  Pau-  cilc  pcrsiiasil  lo.   Kratiz,    (uiii    atite  hos 

lu$    dicit   in    epist.    ad    llebraeos    c.    5,  qiiitidccim   aritios   Hcrolirii   ijc  loco  luxii- 

(12 — 14.).  rato  fmTum   (:omiiimii(airl,    el  ila  video 

25)  Vocc.  [φησϊν]  [yttQ]  [<^f],  '1"««  ahllcfelioiioslea  cdiluin;  n((iJiovlH^i)\ 


12  BARNABAE  EPISTOLA.   VI.  VII. 

ftv  δε  ανατΐλαΰβο^ιενονς  αντονς  ημάς.  Asyu  γαρ  η  γραφή  τζερί  ημών^ 
ώς  λέγει,  τω  νίω'  ,ποίηβωμεν^^  'χατ  εικόνα  %α\  κ«ό•'  όμοίωΰιν  ημών 
τον  ανΰ^ρωηυν,  καϊ  αρχέτωΰαν  των  <&ηρίων  της  γης,  καΙ  των  πετεινών 
τον  ονρανον,  κα\  των  Ιχϋ-νων  της  •θ'αλάΰΰης.'  Καϊ  είπε  κνριος^  Ιδών 
το  καλόν  πλάβμα^  ανΰ•ρωπον  ,αν'ξάνεΰ^ε,'^'*'  καϊ  πληΟ'ννεΰϋ'ε ^  καϊ  πλη- 
ρώνατε την  γην/  Ταντα  προς  τον  υίόν.  Πάλιν  ΰοι  επιδεί'ξω  ,^^  πώς 
προς  ημάς  δεντεραν  πλάβιν  εττ'  εσχάτων  εποίη(5εν.^^  Αεγει  κύριος' 
^ίδου^''  ποιηΰω  τα  εΰχατα  ώς  τα  πρώτα.^  Είς^^  τοϋτο  ονν  εκηρνξεν  6 
προφήτης'  , εισέλθετε^"  εί^  γην  ρέουοαν  γάλα  καϊ  μέλι,  καϊ  κατακυριενΰατε 
αυτής.  Ιοε  ονν  ημείς  αναπεπλαΰμε&α ,  καϋ-ως  πάλιν  ενετερωπρο- 
φήτϊ}  λέγει'  ,Ιδον,'^^  λέγει  κύριος,  ε^ελώ  τοντων,  τοντέβτιν  ών  προέβλεπε 
το  πνεύμα  κνρίον ,  τας  λιϋΊνας  καρδίας,  καϊ  βαλώ  ΰαρκίνας  αντοΐς^ ' 
οτι  ηαελλεν^^  εν  ΰαρκϊ  φανερονΰϋ•αι ,  καϊ'^^  εν  ημΐν  κατοικεΐν.  Ναός 
γαρ  άγιος,  αδελφοί  μου,  τώ  κνρίω  το  κατοικητηριον  ημών  της  καρ- 
δίας. Λέγει  γαρ  πάλιν  κνριος^'^ '  ,καΥ^  εν  τίνι  οφϋ'ηΰομαι  τω  κνρίω 
Θεώ^^  μον  ^  καϊ  δοξαθΰ•ηΰομαι ;'  Λέγει'  ^ε'ξομολογηβομαί  (Jot*'  εν  εκ- 
κληβία  εν  μέΰω  αδελφών  μον,  καϊ  ψαλώ  ΰοι'^'^  άναμέβον  εκκληΰίας  αγίων/ 
Ονκονν  τϊμεΐς  εΰμεν,  ονς  είΰηγαγεν  εις  την  γην  την  άγαΌ'ην.^^  Τι  ονν 
το  γάλα  καϊ  μέλι•  "Οτι  πρώτον  το  παιδίον  μέλιτι,  είτα  ^άλακτι  ζωο- 
ποιειταΐ'  οντως^^^  και  7'}μεΐς  ττ}  πίΰτει  της  επαγγελίας  %αϊ  τω  λόγω 
ξωοποιονμενοι  ξη6ομεν^^  κατακνριενοντες  της  γης.  Προεί^ϊ}κε  δε  επάνω, 
οτι  ανξανέΰΰ^ωΰαν ,  καϊ  αρχέτωΰαν  τών  ιχ^νων.  Τις  ονν^^  6  δννάμε- 
νος  ννν  άρχειν  &ηρίων ,  η  ιχ&νων ,  η  πετεινών  τον  ονρανον -,  Λιΰϋ•ά- 
νεβϋ^αι  γαρ  οφείλομεν,  οτι  το  άρχειν  έξονβία  εβτϊν ,  ϊνα  τις  επιτά'ξας 
κνριενΰη.^^  Ει^^  ονν  ον  γίνεται  τοντο^'^  ννν,  άρα  τϊμΐν^^  εϊρηκεν. 
Πότε -,'^  Οταν  καϊ  αντοϊ  τελειω&ώμεν  κληρονόμοι  της  δια&ηκης  κνρίον 
γενέβΰ•αι. 

VII.     leiunium  lypus  et  hirciis  emissarius  figura  lesu  passuri. 

Ονκονν  νοείτε,^  τέκνα    ενφροΰννης,    οτι   πάντα    6    κάλος  κνριος 
προεφανέρωβεν  ημΐν ,    ϊνα  γνώμεν  ,  ω  κατά  πάντα  ενχαριΰτονντες  οφεί- 


vulg,  παιδιού  Dav,     fiisi  cfficiamini  si-  Men.  ίνδεί'ξω.    Iii  0  V  vocc.  προς  ημάς 

cut    parviiU    C    ad     oram,       Dein     dedi  rcpetunliir  antc  Ιπ''  Ιΰχάτων. 

ώς   αν  0£    άναπλασαομένονς   αυτούς  36)  Sic    scr.    Codd/   nostri    omncs, 

7;^«?  ex  F  0  V,  ως  αν  και  αναπλαύ-  ^ηοινϋε  vulg, 

αομένονς  αντος  ημάς  Β  C  et  Mcn.,  qui  ^^.  ,,.  1    ττ  r  ι 


Lectione  Codicis   C  admissa,  siipplendiim 


Hilgenfeld  1.  c.  p.  46.  ambigunt,  vel  po- 


aliquid    erit,    quod    nom.^  itJro?  innnit.  ^'"^    Jp^^^""*'    «^    ^^™    ^'    Scnplurac 

Vocabuhim   πνενματι   antc    άναπλ.    cx  clocutionem    haec   verba   sint   referenda. 

τ  .     1  »          4*  •        i<    Γ^ιι.,ο.    „t    ^•ι>;  Evolvant   11  Lor.    0,    1/.      Quare   ama- 

Inl.    lat.    restitui    vult    relliis:    at    miln  .       ,              η  \•  •    η        , 

•1         •   .    «     1  ^     .    V,    .oo„    ,;,i„t...  nuensis  ad  marg.  Lodicis  C  rccle  notal: 

quidcm    inlerpretamentiim   csse    videtiir,  ,.  ,        ,        .      ",             .    , 

.•  •   •       ■>.    .^Ί '      /„     ^  ^^t-.c    c,  Velera  transierunl,  eccc  facia  sunt  omnta 

participio    ανάπλασα  ο  μένους  satis    sii-  rt     ^       10    10    m    λ          οι     κ 

^             .                         Γ        ^»  nova.    Cir.  les.  43,  18.  19.  Apoc.  21,  5, 

pcrquc  lam  exprcssum.  ,  ±^.     u      1            ,     . 

33)  Gen.  1,  26.  Cfr.  Dicta  B.  Alhini  38)  I.  e.  respectu  secundae  hiiins 
Lcvitac  (vel  potiiis  Alciiini)  snper  illiid  creationis  ( regenerationis  christianae) 
Geneseos  Faciamtis  homincm  ad  imagincm  praedicavit  propheta :  inlrate  etc. ,  i.  e. 
et  similitudinem  nostram.  rcnascmiiii.    11. 

34)  Gcn.  1,  28.  39)  εΐαέλϋ^ατε  Β  0  V. 

3δ)  Ιπιδεί'ξω  scripsi  cnm  Β  C  F  Ο  V  40)  Scripsi  'Ίδε   (altice   "Ιδε)    c.    Β 

et  var.  lect.    ap.  Voss. ,    qui   in  lextu  c.  C  F  0  V,  Ιδου  Men.  et  rlqq.  edilt. 


BARNABAE  EPISTOLA.   VI.  VII.  13 

(lenuo  ficti  fucriraus.  Nam  de  nobis  scri}»lura  dicit,  loqiientc  palre  ad 
filiuni :  jfaciaraus  liomincm  ad  imaginem  et  ad  similitudinem  noslram ;  et 
pracsiot  bestiis  terrae,  et  volatilibus  coeli,  et  piscibus  maris/  Tum  Do- 
ininus  videns  homineni,  pulchrum  rigmoiituni  suuui,  ail:  ,crescite  et  mul- 
Uplicamini,  el  replete  terram.'  Haec  ad  fiUiim.  Iierum  aiilem  tibi  oslen- 
dani,  quo  modo  quoad  iios  ullimis  lemporibus  secundam  croalionem  per- 
egerit.  Dicit  enim  Dorainus:  ,ecce  faciam  novissima  tamquani  priora/ 
Hoc  respiciens  praedicavit  prophela:  ,iiilrale  in  terram  lacle  el  melle 
nuenlem,  et  douiinamini  ei/  Ecce  igilur,  nos  denuo  formati  suimis ; 
quemadniodiim  rursus  in  alio  prophela  dicit:  ,ecce,'  inqiiit  Doininus, 
,aufcraui  ab  eis/  hoc  esl  ab  eis  qiios  spiritus  Dumiiii  pracvidebal,  jCorda 
lapidea,  el  immitlaiu  ilUs  corda  carnea;*  quia  in  cariie  voliiit  apparere, 
el  habilare  in  nobis.  Temphim  cnim  sanctum,  fratres  mei,  Domino  est 
liabitatio  cordis  nostri.  Etenim  iterum  ait  Dominiis:  ,iibinani  apparebo 
coram  Doniino  Deo  meo ,  ct  glorificabor?'  Ait:  ,confilebor  tibi  in  ec- 
clesia,  in  medio  fralrum  mcorum,  et  cantabo  tibi  in  medio  ccclesiae 
sanctorum/  Ilaque  nos  sumus,  quos  introduxit  in  lerram  bonam.  Scd 
quare  lac  et  mel?  Quoniam  infans  primum  mellc,  luiic  lacte  viviscit: 
iU  et  nos,  fidc,  quam  babcinus  promissis  Dei,  et  verbo  praedicalionis 
vivificaU,  vivcuius  lerram  possidentes.  Superius  vero  praedixit:  ,crescant 
el  praesint  piscibus/  Quis  potest  nunc  praeesse  bestiis,  vel  piscibus, 
vel  cocli  volucribus?  Scire  enim  debcmus,  ,praeessc'  poleslatcm  desig- 
nare,  ut  quis  inipcrct  ac  dominclur.  Etsi  id  nunc  iion  contingat,  pro- 
misU  id  sane  nobis.  Quaudo  fict?  Cum  et  ipsi  adeo  perfecti  erimus, 
ut  hercdes  simus  lestaiucnli  Domini. 

Vll.     leiunium  Itfpus  el  hircus  emissarius  figura  lesu  passuri. 

Intelligile   ergo,   filii   diiectionis  ac  laclitiae,   quod   bonus  Dominus 
omnia  nobis  pracmonstravit,  ut  cognosccrcnms,  cui  in  oiiinibus  gratias  agerc 

•41)  Ezech.    11,   19.    3ϋ,  2ϋ.    C    ad  49)  Nos    sumus ,    quos   introduxit   in 

onm  et  lUbo  cor  eariie.  lerram  lacle  cl  mellc  mananlcm  C  ad  oram. 

42)  Scribo   ημ€λλίν    c.   Β  F  0  V  pl  50)  Ila  cx  Β  F  0  V,  υϋτω  C  Men. 
tcxta  graeco  Mciiardi  iii  nolis,  qui  qui-  51)  ζήσωμεν  0  V.    De  hac  terra  il- 
dem  ed.  ίμελλεν ,    iil  hahcs  iii  C.    Mc-  lud:  bcali  miles,    quoniam   ipsi  posside- 
nardum  i»ccu(i  sunl  rlqq.  hunt  lcrram,    id  csl  dominabunlur  lerrae 

43)  Cfr.  loaij.   1,   14.  qiiaudo  C  ad  oratn. 

44)  Voceni  xvQtog,  qiiam  ncc  velus  52)  r(g  odv  Ο  V,  τίς  νΰν  coni.  Men., 
legil  iiilen»res,  aul  raalc  addiUim  pulcs,  ^^  ^,^y  β  (j  jyj,.,,  j,,  ι,,χΐ,,^  ,,ι,;  ^ρ^^Ι  sq. 
aut  non  ad  Deum,  sed  ad  J'roj>lu'lum  ^fjy^  Vocal.ula  τ£  ουν  ΰ  δυνάμενος 
(BaTid)  referas.  —  Nolcs  deiiide,  liiscc  γζ,^  iinynv  (^ηοίων,  ή  ϊχΟύων  in  texlu 
veriiw  itrUam  loci  ilJius  liil.lici  cxplica-  (:,„|.  ij.  ,,iaelermis.sa  ipsius  margini 
lioncm  allcgoricam   seii    gnosticain    iiici-  adscripla  exlant. 

pirc,  quac  lenam  illam  de  ecclcsia  chri-  53»  χηο^ύση  scr.  C. 

4h\  I*•»    41    'i  '  Scnsu.s:  in  pracsenli  quidem  tm•- 

,'ρΙ     ■-       '/'      -   ο ,  ~  i> /•  u  perium  illnd    in  vuliirrps  clc.    non    lcnc- 

40)  ίψ  xvoiu)  τ  φ  Ο  εφ  UL  Mcn.        '  ,  ,  ,      ■     . 

4<)  (iouoXfjynaouul  σοι  u  C,  Ιξο-       ,■         ,     '  ,■  η 

μοΙί/νησοιμΜ    σοι   (i  V.      Deeel    pron.         \.  .       ~    '    r  „  :     u 

45)  σο*  rc.po.ui  Jx  Β  (marg.)  F  0  V  •^'•)  νμ,ν  L.l  M.u  .„  nol.s  ημ,ρ 
νμνησω  Ot  LXX.  Cap.  Vll.    1)  vorjte  0  V, 


14  BARNABAE  EPISTOLA.   VII. 

λο^ιεν  αΐνεΐν.  ΕΙ  ovv  6  νίος  τον  Θεον,  ων  κνριος,  καϊ  μέλλων  κρίνειν 
ζώντας  χαϊ  νεκρούς,  επαϋ-εν,^  ϊνα  ri  ηληγη  αυτόν  ζωοποιηΰΥ)  ημάς' 
πιΰτενΰωμεν ,  οτι  ο^  mo?  του  Θεοϋ  ουκ  ηδυνατο  παϋ'εΐν ,  εΐ  μη  5t''* 
ημάς.  Άλλα  καΐ  ΰτανρωΰ'είς  ίτΐοτίζετο  οξει  κα\  χολί)."^  Άκούΰατε,  πώς 
περί  τούτου  πεφανέρωκαν^  οί  ιερείς  του  λάου.'  Γεγραμμένης  εντολής 
αύτοϋ,  ος  αν^  μη  νηβτενΰη  την  νηΰτείαν  ^  ϋ-ανάτω  εξ,ολθ'θ•ρευ'9ηΰεται^ 
ενετείλατο  κύριος,  ^πε\  κα\  αντος  ύπερ  των  ημέτερων  αμαρτιών  ημελλε^ 
το  ΰκενος  του  πνεύματος  προοφερειν  'Θ-υΰίαν'  Χνα  καΐ  6  τύπος  6  γενό- 
μενος επ\  Ίΰαακ,  του  προΰενεχϋ'εντος  επϊ  το  Ο-υΰιαϋτηριον ,  τελεϋ0•7}^^ 
Τι  ούν  λέγει  iv  τώ  προφήτη ;  ,ΚαΙ  φαγετωΰαν^^  έκ  του  τράγου ,  του 
προΰφερομενου  τί^  νηΰτεία  υπέρ  παΰών  τών  αμαρτιών.*  Προϋεχετε  ακ- 
ριβώς '  ,καΐ  φαγετωΰαν^^  οί  ιερείς  |Liovot  πάντες  το  ϊντερον  απλυτον  μετά 
ο^ον?.'  Προς  τί;  'Επειδή  εμε ,  είπεν  ,^^  ύπερ  αμαρτιών  μέλλοντα  του 
λαοϋ  του  καινού  προοφερειν  την  ΰάρκα  μου,  μελλετε^^  ποτίζειν  χολην 
μετά  οξους '  φάγετε  ύμεΐς  μόνοι^  του  λαοϋ  νηΰτεύοντος  και  κοπτομενου 
επϊ  ΰάκκω^^  και  ΰποδώ.  "Ινα  δεί^τι^^^  οτι  δει  αύτον  παΟ•εΐν  ύπερ  αυ- 
τών. Πώς  ούν  ενετείλατο ;  προΰεχετε.  ,Λάβετε^"^  δύο  τράγους  κάλους 
κ«ι  ομοίους,  και  προϋενεγκατε '  και  λαρετω  ο  ιερεύς  τον  ενα  εις 
ολοκαύτωμα  ύπερ  αμαρτιών.^  Τον  δε  ενα  τί  ποιηΰουΰιν ;  'Επικατά' 
ρατος,^^  φηΰΐν ,  6  εϊς.^  Προΰεχετε,  πώς  6  τύπος  του  Ίηΰοϋ  φανερού• 
ταί..  ,Καϊ^^  εμπτύΰατε^^  πάντες,  καϊ  κατακεντηΰατε ,  και  περί'&ειτε^'^  το 
ϊριον  το  κοκκινον  περϊ  την  κεφαλήν  αύτον '  καϊ  ούτως  εΙς  ερημον  βλη- 
ϋ'ητω.'  Καϊ  όταν  γενηται  ούτως ^  άγει  6  βαΰτάζων  τον  τράγον  εις  την^'^ 
'ερημον,  καϊ  αφαιρεί  το  εριον ,  καϊ  επιτί&ηβιν  επϊ  φρύγανον  το  λεγό- 
μενον  ραχίη,^"  ον    καϊ   τονς   βλαστούς    ειώ^αμεν    τρώγειν   εν  ττ}  χωρά 

2)  Ό  νιος  χ^εού  επαϋεν,  haec  per  (το  σκεύος)  passam  esse  docuerit.  Quum 
communicalionem  idiomatum  dicla  siint  autem  Barnabas  supra,  in  hoc  ipso  ca- 
Cfr.  Francke  in:  Zeitschrift  fiir  luth.  pile,  filium  Dei  passum  esse  dixerit, 
Theol.  ed.  Rudelbach  et  Guerike.  1840.  clare  apparet,  doctrinam  eius  cum  or- 
Fasc.  II.  p.  81.   H.  Mox  ζωοποιήΰει  V.  thodoxa  fide  concoidare.    Passa  est  enim 

3)  Articulus  deest  ap.  Men.  in  cruce  humana  Christi  natura  ciim  di- 

4)  In  his  et  aliis  verbis  mors  Christi  vina  arctissime,  sed  άσυγχντως  etc. 
vicaria  a  Barnaba  docetnr.  Cfr.  Francke,  coniuncta;  quo  fit,  ut  per  commiinicatio- 
1.  c.  p.  86.  H.  Scribo  (f^'  c.  Β  C  F  0  V,  nem  idiomatum  ulnimque  dici  possit: 
tTifV  editt.  Menardiim  seciili.  a)  filius  Dei  passiis  est,    et  β)  Christus 

5)  Cfr.   Ps.  68 ,  22.    Matlh.  27 ,  48.  corpus  siuim  iii  hostiam  obtulit. 
Marc.  15,  23.  10)  τελέα&η  Men. 

6)  ηεφανερωκαν  Β  C  0  V  c.  Men.,  λλ\  τν  '  c    •  . 

qui  immerito  substitui  vult  formam  lon-  ,  V^  .    'ίν'''    ^^^^\^^"Ρ^"^«    «"^  «^ 

giorem    πεφανερώκααι.       Cfr.     Wincr  ''^''^'^    tradit.ones     potius,     quae    mter 

Grammatik    d.    neutcst.  Sprachidioms   p.  Pnmaevos     Clmslianos     inyaluerunt     de 

,-n      ,    jY                          ^                     ^  ludaeonnn  ritibus  in  testo  expiatorio  ce- 

*  "N  \f    '         •,•      r  ΛΛ  ~        *  4  lebratis,    respicere   videtur.     Cfr.   Num. 

/)  Men.    invitis    Codd.    ναού    pntat  ιπ'-ιιτ.    rvi  τ      u  λ  η 

,        Λ  e  c      ~  w  ,  ί  19,   /.  11.  Inst.  Dial.    c.    Trvph.   n.  40, 

legendiim.  ot  ιεοει^ς  =  Movses  et  Aron.  m    ,  η       i     τ  j        ολ       i      lii        τττ  " 

^  c\    '  οΛ  :,**  ,,       /    ..    ,.r>    o(»  Terlull.  adv.  lud.  c.  24.  adv.  Marc.  III.  i. 

8)  ως  ρ.  ος  αν  Men.  Levit.  23,  29. 

9)  εuελλεC.  Subsequens  το  apposui  12)  Vitiosam  lect.  suam  (/^ίυ^ίτωσαΐ/, 
ex  Β  (marg.)  F  0  V,  Observat  H:  I.  e.  Φ'^β  priiis  fiiit  etiam  in  B,  ipse  Men. 
corpus  suum.  Sensus  est:  mandato  de  mutavit  in^  φαγετωσαν.  Tum  το  εν- 
ieiunio  Dominus  typum  passionis  suac  "^Η^ον  V,  τον  έτερον  BC,  τον  έντερον  Ο. 
praehere  voluit.  Si  quis  hunc  epistolae  Gemiinam  lect.  lam  vidit  Men.,  elsi  edd. 
nostrae  locum  solum  spectaret,  Barnabam  "^^^  έτερον  (sic). 

Nestorianismi    accusare    possct,    quippc  13)  εΐπεν  (sc.  6  κύριος)  coni.  Dav., 

qui    humanam    lantum    Christi    naturam    εΐάον  Β  C  0  V  Men. 


BARNABAE  EPISTOLA.    VIl. 


15 


ac  laudes  offerre  debeanms.  Si  ergo  Dei  filius,  qui  est  Domimis  et  iiidi- 
calurus  est  vivos  ac  morluos,  passus  est,  ut  plaga  ipsius  vividos  nos 
redderel;  credamus,  iioii  poluisse  filium  Dei  pati  nisi  propter  nos.  Cruci 
vero  affixus  aceto  ac  felle  polabalur.  Aiidile,  qiiomodo  de  hac  re  indicia 
dederint  sacerdotes  populi  iudaici.  Scripto  praecepto,  ut,  qiii  ieiiiniura 
non  ieiunaret,  morle  exterminareliir,  praecepit  Dominus,  quia  et  ipse  pro 
peccatis  iioslris  vas  spirilus  oblalunis  erat  in  hosliam;  ut  el  impleretur 
iigura  facla  in  Isaac,  qiii  siiper  altare  fuit  oblatus.  Quid  igitiir  dicil 
apud  prophelam  ?  ,Et  nianducenl  de  birco ,  qui  in  dic  iciuiiii  offerlur 
pro  omnibus  peccalis.  Allendile  diligcnler:  ,et  mandiicent  soli  ac  omnes 
sacerdoles  inleslinum  noii  lolum,  cum  acelo/  Ad  quid?  Quoniam  me, 
inquil,  pro  novi  populi  dehclis  oblalurum  carnem  meam ,  potaluri  estis 
felle  cum  acelo;  ideo  comedite  vos  soli,  diim  populus  ieiunat  et  plangit 
io  sacco  et  cinere.  Haec  iit  oslenderet,  quod  oporleret  ipsum  mori 
pro  illis.  Quomodo  igitur  praecepil?  AUendite.  ,Siimite,'  inquit,  ,duos 
hircos  bonos  et  siiniles,  et  offerle  eos;  et  accipiat  sacerdos  unura  in 
holocaustum  pro  peccalis/  De  allero  vero  quid  facient?  ,Maledictus/ 
inquiU  ,unus.*  Altendite,  quo  paclo  figura  lesu  manifeslelur.  ,Et  coii- 
spuile  iUum  omnes,  ac  lancinate;  el  iniponite  lanam  coccineam  circa 
capul  eius;  et  sic  in  deserlum  emiUalur.'  Et  cum  ita  faclura  fuerit, 
qui  portat  hircuin,  abducil  eum  in  erenium,  et  aufert  ab  illo  lanam,  et 
ponit  eam  supcr  frulicem,  qui  vocalur  rubus,  cuius  germina  in  agris 
reperU  solemus  luanducare;   et  buius  solius   vepris  fruclus  dulces  sunt. 


14)  μ^λλ(ται  C  Men.  iii  lextu,  idem 
μίλλίτί  tn  niarir. 

15)  aaxxov  0  V. 

16)  όίίξίΐ  V. 

17)  Cfr.  Baehr.,  Symb.  Π,  679.  H. 
LeTiL  16.  7.  »qq. 

16)  οίμοίως  absqae  acrentu  C. 

19)  ίρίύς  0.  Ταπί  vocc.  νη^ρ  άααρ- 
fUSv  sobianxi  ex  F  0  V  marg.  Codicis 
Β  et  veL  Inl. 

20)  =  ντκτΛ  Cfr.  Baehr  I.  c.  p.668.  H. 

21)  Haec  sane  not^anda ,  ciim  gra- 
pliic«  exprimanl  Chrisli  passionom,  qiiac 
etiain  ol»ervat  Tertullianiis  lib  1.  contra 
Indaeos,  et  lili.  3.  conlra  Marcionem: 
Umtu  aMttm  eorum  circumdaius  coccino 
maUdietus  et  contputalut  el  convulsus 
el  ecmpunetut  α  populo  extra  civila- 
tem  abiiciebatur  in  perdilionem ,  mani- 
fetiii  nolaiut  intignibus  Chrisii  pas- 
iionit^  qui  coceinea  circumdatus  rcs/c,  el^ 
contpulalui  et  omnibus  contumeliis  af- 
flieluM  fxlra  cirilatem  crucifixus  cst.  Quac 
quidem  rircnmslanliac  a  Haniaha  nolatac 
^ΐΛΐ  non  «int  iri  Scriptiira,  tiimi;n  pcr 
Iradition^m  inriotii<?nitit  iil  alia  pliira, 
qoac  in  hac  (>piHlola  coiiliricndir,  quoil 
impraesenliantm  oslrndifrc  operac  prcliiim 
daii.  Ariliqiii  igiiiir  llcliraei  praeler  le- 
gem  ecriplam  babebant  quasdam   tradi- 


liones  non  scriptas,  iil  notnm  est  ex  Phi- 
lone  bidaeo  lib.  de  circumcisione:  τ«ιίτ« 
ovv  €!ς  άκοάς  ηλϋ^ε  τάς  ημετέρας  αρ- 
χίΐιολογούμενα  πάρα  θεσπέσιοι  ς  αν- 
όράσιν,  οϊ  τα  Μωαέως  ον  παρέργως 
όιηρμηνευααν.   Mcn. 

22)  Ila  c.  Β  Ο  V  Voss.,  Ικπτύσατε 
C   Int.  vet.  Men. 

23)  περι&ητε  Ο  V. 

24)  τον  Voss.  in  margine  pro  var. 
lecl.     Turn  άίρερεΐ  C. 

25)  ραχίηλ  Men.,  qui  leg.  putal  ρα- 
χόν.  Vossio  auclore  dcdimus  ^κχίη. 
Γη  Β  C  Ο  V  et  marg.  Vossii  ραχίλ.  Tiim 
βλαύτονς  Β  0  V  c.  Vossio ,  βαατονς  C, 
βάτους  Mcn.,  φπ  in  notis  scrihil:  ,In 
tcxtu  Graeco  ov  τους  βάτους  corruptc 
Ifigitnr ;  nam  βατός  oxylone  esl  pcrvius^ 
cl  βάτος  gravitoiio  rubits.  L<'gft  igilui• 
ου  και  τα  βάτινα'  esl  cnim  βάτινον 
rnictns  riihi.  Oalciiiis  2  dc  alimcnlis 
των  βάτων  καρηον  όνομάζουσιν  ot 
ηαρ^  ημΤν  άν^^ρωποι  βάτινον  id  csl, 
ruhonmi  ΓηιοΙπιτι  noiniii.uil  lioiiiiii(.'s  πο- 
slii  βάτινον.''  Μίτηίηί,  Hotii.u'  saopiiis 
iTifi  vidisse  (lic  fcslo  S.  Aii(lr<!ao  Apo- 
sloli  (30  ΓΠί'π,  NoviMnhis)  anlc  tompltmi 
ipHi  dfMiicaliim  (Saril'  Andrca  il<'lla  Vallc) 
popiilo  ramoH  V(;ndi  ciiin  diilci  ΓπιγΙιι 
(legno  di  Sant*  Andrea  seu  legno  santo 


16  ΒΑΜΑΒΑΕ  EPISTOLA.    VII.  VIII. 

ίνφΰτίοντες  ταύτης  μονής  της  ραχου  ol  καρποί  γλυκείς  zlGlv.  Il 
ονν  καί  τοντο ;  Προΰέχετε'  τον  μεν  ενα  Ιπι  τό^"  ϋ^νΰιαϋτηριον  ^  τον 
δε  ενα  i7tLκaτάρaτov,  καΐ  οτυ^^  τον  Ιπικατάρατον  εΰτεφανωμενον  ]  Ετιεϊ 
όε  οψονται  αυτόν  τότε  ττ}  ήμερα,  τον  ποοηρη  έχοντα  τον  κοκκινον 
περϊ  την  βάρκα,  καΐ  εροϋΰυν'  ονχ  ουτός  εστίν,  ον  ποτέ  ημείς  εΰταυ- 
ρώΰαμεν  ε'ξον^•ενη6αντες,^'^  καϊ  κατακεντηΰαντες,  κα\  εμπαί'ξαντες ;  ^Αλη- 
^ώς  ούτος  ην,  6  τότε  λέγων  εαυτόν  υίον  Θεοϋ  είναι.  Πώς  γαρ  ομοίως 
και  τι  τουτο^  ομοίους  τους  τράγους  κάλους  και  ιύους ;  ιν  όταν  ιοω- 
6LV  αυτόν  τότε  ερχόμενον ,  iκπλaγήΰovτaL•^'^  επΙ  vrj  όμοιότητι  του  τρά- 
γου. Ουκοϋν  ϊδε^^  τον  τύπον  του  μέλλοντος  πάΰχειν  Ίηβοϋ.  Τι  δε, 
οτί  το  yριov  είς^^  μεΰον  των  ακανθών  τι0•εα6ΐν]  Τύπος  εβτΐ  του  Ίη- 
ΰου  ττΙ  εκκληύία  κείμενος ,  Χνα ,  ο^'^'  εαν  θ-ελτ}  το  εριον  αραι  το  κοκ- 
κινον,  δεϊ^^  αυτόν  πολλά  παϋ•εΐν ,  5ιά  το  εΓι/cii.  φοβεράν  την  ακανϋ-αν, 
και  ϋ'λιβέντα  κυριείσαι.''^  Ούτω,'**'  φηΰϊν,  οί  Ο-ελοντες  με  ίδεΐν,  καϊ 
αψαοϋ-αί  μον^^  της  βαΰιλείας,  οφείλουβι  ϋ'λιβέντες  καϊ  παθόντες  λαβείν  με. 

VIII.     luvencae  rubrae  sacrificium  lypus  Chrisli  eiusdemque  regni. 

Τίνα  δε  δοκεΐτε  τύπον  είναι,  οτι  εντέλλεται^  τω  ^Ιΰραηλ  προΰφερειν 
δάμαλιν  τους  άνδρας,  εν  οϊς  α/Λα^τ/αι  τελειαι,  καΡ  ΰφά'ξαντας  κατα- 
καίειν  καϊ  αϊρειν  τότε  την  ΰποδον  παιδία,^  κα\  βάλλειν  εις  άγγη^  καϊ 
περιτΐ'3•εναι  το  εριον  το  κοκκινον  επϊ  ^ύλον  ,^  καϊ  τον  ϋοΰωπον  καϊ 
ουτω^  ραντίζειν  τα  παιδία  κκθ•'  ενα  τον  λαόν  Χνα  άγνί^ωνται^  άπο 
των  αμαρτιών ;  Νοείτε ,  πώς  απλότητα  λέγει  υμΐν.  '^Ο  μόΰχος  ουν^ 
εβτϊν  6  ^Ιηΰοϋς'  οί  προΰφέροντες  άνδρες  άμαρτωλοϊ^  οί  προΰενεγκαντες 
αυτον^  επϊ  ΰφαγην.  Είτα  ουκετι  άνδρες  [άμαρτωλοϊ\  ουκε'τι  αμαρτωλών 
η  δό'ξα.^^    Οί  δε  ραντίζοντες  παίδες  ^    ευαγγελιζόμενοι  ημΐν  την  άφεΰιν 


i.  e.  diospyros  lotus) ,   quos   hic  fortasse  Davisius  lcgit:  επειδή  oipovrai  αυτόν, 

intelligendos    esse    prius   putabam.     Sed  ravTrj  κτλ. 

procul  dubio  mora  rubi  indicantur.  3)')   Sc.  Christum  in  die  iudicii.  Mcn. 

26)  ταύτης  μόνης  ιης  οάχον  coni.  Dein  τον  ηυδηηη  ρ.  τον  ποδηρη  C. 
Voss.  haec  adnotans:  ,Ma]e  alius  alitcr  32)  ^ξον^^ννήσαντες  C. 
emendavit.  Paulo  post  lege:  καϊ  ο,  τι  33)  Dcdi  ηώς  γαρ  ομοίως  καϊ  τι 
τον  Ιπικατάρατον  ^(ίτε^ανωμένον.  τοντο,  ομοίους  τους  τράγονς  κάλους 
Ita  infra:  ο,  τι  cFt  το  εριον  Ιπϊ  το  καϊ  ΐϋονς ;  vcrbo  λ^γει  snbaudito.  Ιη 
ξνλον.  Quomodo  particula  δτι  et  in  Codd.  Β  C  F  Ο  V  et  var.  lect.  ap.  Voss. 
hac  epistola,  et  apnd  alios  aulores  sae-  est  πώς  γαρ  ομοίως  εΙς  τοντο  κτλ., 
pissime  accipilur.  Male  itaque  viri  docti  praetermissa  tamen  copvila  καϊ  ante  ϊσους 
haec  corrigunt.'  οϋτω  μόνης  της  (5«-  in  F  V.  Mcnaidns  in  textu  ηώς  γαρ 
χους  Β  C  c.  Men. ,  qui  scribi  vult  του-  ομοίως  καϊ  τούτον.,  sed  adnotat:  In 
τον  ραχον  expunctis  tribiis  primis  vo-  toxlu  gr.  ηώς  γαρ  ομοίως,  male;  lcge 
cabulis;  οϋτο)ς  μόνης  της  ραχοϋς  Ο  \  ώς  ουν  όμοιος.  Sic  in  textii  gr.  καϊ 
et  Voss.  in  texlu.  τούτον    1.  ούτως.     Sensis    horum  est: 

27)  Ita  estinFOV,  ^/crt  Β  C  et  edd.  'Sicut   ergo  Chiistus    similis   est    duobus 

28)  t6  om.  Men.  illis  hircis  in  die  ieiunii  ad  populi  expia- 

29)  δτι  =  CHV,  sicuti  c.  8.  "Οτι  cTi  tionem  oblalis,  sic  similes  hircos  et  aequa- 
τυ  ίριον,  c  10.  "Οτι  δε  Μωσής,  ct  lcs-subaudi:offerripraeccpitMoyses.Apud 
alibi.  Vocc.  καϊ  οτι  τον  ^ηικατάρα-  Cot.  ad  marg.  pro  conieclnra  ώς  γουν 
τον  desideranlur  in  BC  et  ap.  Menardiim.  όμοιος,  κατά  τοντο  ομοίους.    Davisius 

30)  δη  Β.  Tiim  αυτόν  τότε.  τλ]  ίη-  proponit  ηώς  γαρ  όμοιος;  εΙς  τοϋτο 
terpungunt  C  V.    Post  «urov  parnm  rcclo  ομοίους. 

coramale  dislinguunt  Men.  Voss.   et   alii.  34)  Ικπλαγίαονται  0  V. 


RARNABAE  EPISTOLA.    VII.  VIII.  17 

Cur  vero  et  hoc?  Alleuiiite:  ,uiium  quidem  super  allare,  alterum  verum 
malediclura/  Et  quare  qui  malediclus  esl  coruiialur  (  Quia  videbunt 
eiim  illa  die  habeutem  circa  corpiis  talareiii  coccineam,  et  dicenl:  iionne 
hic  est,  quem  nos  aliquando  despeclum,  compuncluni  ac  illusuiii  cruci- 
fiximus?  Vere  ille  est,  qui  lunc  se  dicebat  esse  filium  Dei.  Quomodo 
similiter  el  cur  hocce  ,similes  hircos  piilcliros  et  aeqiiales  V  Ut,  cum 
viderint  eum  tunc  venienlem,  percellantur  de  Iiirci  similitudine.  Vide 
igilur  figuram  lesii  passuri.  Quaiu  ob  rera  vero  lanam  in  medio  spi- 
narum  pouiint?  Id  est  tigura  lesu,  ecclesiae  proposita.  Ponunt  autem 
lanam  in  spinis,  ut,  qui  voliieril  lanam  coccineam  auferre,  eo  qiiod  spina 
rormidabilis  sit,  debeat  plurima  sufferre,  et  affliclaliis  potiri  iUiiis.  Sic, 
inquit,  qui  voluiit  iiie  videre  et  ad  regnuin  meum  pervenire,  debent  per 
aiflictiones  et  lormenta  possidere  rae. 

Mll.     luiencae  rubrae  sacrificium  lypus  Chrisli  eiusdemque  regni. 

Quain  aulem  figuram  pulalis  esse,  quod  praecipilur  Israeli,  ut  ho- 
mines  consummatae  nequiliae  iuvencam  airerant,  et  eam  maclalam  coin- 
buranl;  ulque  tunc  pueri  toUant  cinerem  el  iii  vasa  mittant;  postea  ba- 
culo  alligent  lanam  coccineam  cum  byssopo ;  et  sic  populum  siiigulatim 
pueri  aspergant,  ut  a  peccatis  purgelur?  Aspicite,  quomodo  in  simplicitate 
nobis  loqualur  Dominus.  Vitulus  isle  lesus  est;  bomines  nequam  qui 
aflTenint,  sunt  ii  qui  Dominum  ad  nccem  oblulerunt.  Sed  niinc  non 
amplius  sunt  viri  oequam,  nec  amplius  pro  peccatoribus  babenlur.  Pueri 
▼ero  aspergenles  stinl  qui  nunliaveruut  nobis   remissionem    peccatoruni, 

35)  XoiTt  lefi  vull  Meii.  Cfr.  Iqsud.  F  0  V  el  Int.  vcl.   Tolits  autetn  locus  in 

DiaL  c.  TrfplL  il  111.  his  tribus  Mss.  ila   sonat:   xal   περιτι^ 

96)  *mk  Meo-,  ίΐς  id^m  coni.  in  marg.,  ^^vccl  x6  %qiov  το  κόχκινον  Ιπϊ  ξνλον. 

■t  etl  ia  Β  C  0  V.    Articulum  τώΐ'  anle  fJi  πάλιν  ό   του   σταυρόν,    το   ίριον 

itiutw9iip  <ΝΒ.  Men.     Tum  η^^ασιΒ  C  το  κόχκινον.    κιά    τον  νσϋωπον  κτλ. 

C  e^^  Deesse     τφ  ξύλφ  haud  male  suspicalus 

37)  Sr  C  Men.  io  Ufxlu.  ος  ideni  ίη  est  Meti. 

■arg.     Tum  αραι  Β  C  0  V  Men.  Voss.  5)  ούτως  0  V.     Dein    παιδεία    ρ. 

38)  tya  c.  indic.  praes.  habes  eliani    παιδία  scr.  V  et  pr.  man,  0. 

1  Cor.  4,  6.  Gal,  4,  17.     Videndiim  ta-  6)  αγνίζονται  VO,   iri    hoc   quidem 

neo,  an  hic  et   illic   non  potius  substi-  emcndatum  in  άγνίζωνται.     Tum  από 

tiieoda  sit  forma  <fy  ob  Itacismum,   vo-  c.  Davisio  p.  υπό  BCOV  Men. 

caJem    η  promisciie  in  scribendo   iisur-  7)   Cinn    vct.    Int.    Meaardus    scribi 

paotem  pro  diphthongo  €i  eodemqiie  modo  \\x\i  ομοιότητι.  ^ 

proDanciaiitem.  8)  Ueposui  ουν  ex  BCFOV,  ούτος 

39)  χνρΐίύααι  Codd.  nostri  oranes,  odiU.  seculi  Meti.,  qui  vocetn  deleri  ma- 
χυριώααι   Men.  Iu<;iil,  ciiin  dcsit  ap.  Iiit.  vcterem.  Hiero- 

40)  οντοίς  0  V.  nynms  in  c.  43.  Ezcchielis,  iibi  ad  huius 

41)  αφασΟ^ί  μου  V  Ο,  in  hoc  qiii-  Epislolac  aucluntalem  inovocal:  Vilulum 
aem  rniilatura  iii  αίΐ^ασί^έ  /^ov,  iii  C.  aulcm,  qui  pro  nobis  mmolalus  esl,  et 
Men.  uipua^aC  μου.  Deiii  όφίίλουσιν  multa  scriplurarum  loca,  el  praecipue 
OV.     Reepicerc  vidirliir  ad  Mallh.  10,  24.  Harnabac    cpislola,     (μιαβ    liahetur    inter 

Cap.   VIII.      1)    ίντέλεται    C.      Cfr.  Scripluras  ajiocnjplias,  mminat. 
Nom-  19,  2  »qq.  Hfbr.  l.J,  11.  i))  προσινεγκύντες  αυτών  ρ.  προ- 

2)  xta  excidit  eililioni  Μ<•ιι.  Siibindc  Οέν^γκηντίς  αύτ^ν  C.  ^ 
σφάξαντίςΒ^()\.  κuτuκuίtιv»cr.\.  10)   ί?τ«    ούκέτι    άνδρες,    ούχέτι 

3)  Tiaidtia  V  cl  pr.  man.  Ο.  αμαρτωλών  η  δόξα  Β  Ci)  V  Mcn.,   qiii 
4 1  Vocc.  inX   ξνλον  acccHfterunt  ex    prupusuit:   tha  ούκέτι  άνδρες  άμαρ^ 

PaTKU  ATOfT.  2 


18  BARNABAE  EPISTOLA.    VIII.  IX. 

των  ά(ΐαρτίών  καΐ  τον  άγνίβμον  της  καζ)ά/ο;?•  οϊς  Ι'ίωκε  του  ευαγ- 
γελίου την  ίξουΰίαν  —  ούύι  δενΜδνο  εις  μαρτύρων  των  φυλών,  οτι 
δεκαδυο  αί  φυλοά  του  ^Ιϋραηλ  —  εις  το  κ7]ρύΰ6ειν^^  ^ια  τι  δε 
τρεις  παίδες  οί  ραντίζοντες ;  Εις  μαρτύρων  Άβρααμ  KaV^  Ίΰαακ  %αϊ 
'Ιακώβ,  οτι  ούτοι  |ii£j'aAot  τω  Θεω.  ''Ότι  δε^^  το  εριον  επϊ  το  'ξύλον; 
''Ότι  η  βαΰιλεία  τοϋ^^  Ίηαοϋ  επϊ  ξύλΓο'  διότι  οί  ελπίξοντες  επ 
αύτον^^  ζηΰοντοι  εις  τον  αιώνα,  ^dia  τι  δε  αμα  το  εριον  καϊ  τον^*' 
υβΰωπον ;  "Οτι  εν  τγ  |3ο;θ'ί.λεία  αυτοϋ  τ/,αεραι"  εβονται  πον7]ραϊ  %αϊ  ρυπα- 
ραϊ,  εν  αις^^  ημείς  σωϋ'ηΰόμεΟ•α'  οτι  καϊ  αλγών  ΰάρκα^^  ίί-ά  του 
ρύπου  του  ύΰΰώπου  ίαται.  Καϊ  δια  τούτο  ούτω'^^  γενόμενα  ιψΐν  μεν 
εΰτι^^  φκνεζ)^,  εκείνοις  δε  ΰκοτεινά'  οτι  ουκ  ηκουΰαν  φωνής   κυρίου.^^ 

IX.  Circumcisio  veieris  teslamenti  spiritualiler  inleUigenda. 
Αεγει  γαρ  πάλιν  περί  τών  ώτιων/  πώς  περιετεμεν  ημών  %α\  την 
καρδίαν.  Λέγει  6  κύριος  εν  τω  προφήτη'  ,εις  άκοην  ώτίου  ύπηκου- 
ϋάν^  μου/  Καϊ  πάλιν  λέγει'  ,ακοΎ^^  άκούΰονται  οί'^  πό^ρωϋ'εν,  α  εποίηΰα 
γνώϋονται.^  Καϊ  ,περιτμηΰ'ηΰε6ΰ•ε  ,^^  λέγει  κύριος,  ,τας  καρδίας  υμών/ 
Καϊ  πάλιν  λέγει  *  ,  άκουε  Ίΰραηλ ,  οτι  τάδε  λέγει  κύριος^  6  Θεός 
ΰου/  Καϊ  πάλιν  το  πνεύμα  κυρίου  προφητεύει'  ,τίς  εΰτιν''  ο  ϋ•έλων 
ξηΰαι  εις  τον  αιώνα;  ΆκοΎΐ  άκουΰάτω  της  φωνής  του  παιδός  μου/ 
Καϊ  πάλιν  λέγει'  ,άκουε  ουρανέ,  καϊ  ενωτίξου  γη  ,^  οτι  κύριος^ 
ελάληΰε/  Ταύτα  εις^'*  μαρτύρων.  Καϊ  πάλιν  λέγει'  ,άκούΰατε^^  λόγον 
κυρίου  άρχοντες  του  λαοϋ  τούτου.'^  Καϊ  πάλιν  λέγει'  ,άκούΰατε,^^ 
τέκνα,  της  φωνής  βοώντος  εν  ττι  ερημω.'  Ούκοϋν  περιετεμεν  ημών 
τάς  ακοάς,  ϊνα  άκούΰαντες  λόγον  πιΰτεύΰωμεν'^^  η  γάρ^"^  περιτομη, 
έφ'  y  πεποί'Θ'αΰιν,  κατηργηται.     Περιτομην  γαρ  εϊρηκεν  ου  ΰαρκος  γε- 

τωλοϊ,  ονκέη  αμαρτιών  η  δόξα.     Το-  y.alcapaaS^aC μου  της  βαύιλείας,  οφεί- 

tum  membrum  ab  vet.  Int.  non  agnitum  λουΟι  ^λιβεντες  καϊ  ηα&όντες  λαβείν 

Davisins  censet  delendum.    Scd  nil  mu-  με.    Vid.    et   infra    c.    15.    noiiniillunim 

tes.    Sensus:  Viri consummatae  nequitiae  Codd.  lectionem   et  vnlg.   αγιάσεις  av- 

iuvencam    afferentes    aspersione    postea  την  iv  χεραϊ  κτλ. 

peccatis  cnm    toto    populo  piirgati  siint.  18)  ημέραις   Men.,    in   notis   ημεΐς 

Ita  nosmet   ipsi  redomptione  per  Icsum  ut  Β  C  0  V  Voss. 

Christum  iam  non  snniiis  peccatorcs  iiti  19)  Viilg.  art.  την  antc  σάρκα,  pcr 

prins,    sed    fratres    ipsins    Deique    filii,  sc  quidem  probabilcm,  omisi  c.  Β  C  F  0  V 

cuius  histitiae  Christiis   passionc   sua    ac  restituiqne    siibindc    lectioncra    ex    meis 

morte  expiatoria  pro  nobis  satisfecit.  qnaltuor  Codd.  et  textii  Menardi  δια  του 

11)  Cfr.  Ps.  121,  4.  ρύπου  του  νσσώηου  ρ.   Cotelerii  con- 

12)  καϊ  om.  OV.  iectura    του  ρύπου  δια   του  ύσσώπου. 

13)  οτι  δε  C  Ο  V  Β,  ίη  cnins  marg.  Cotelerius  autem  et  qui  eiim  seciiti  sunl 
Holsteniiis  monet  legendum  hi  vcl  τί  Hefclio  non  cxcepto,  quid  ρύπος  heic 
δε  interrogative.  Sequens  το  anle  εριον  significct,  parum  capiunt.  Descendit  enim 
om.  Men.  ex  ρύω  {ρύομαι)  et  ρξω.     Sensus:  Si- 

14)  του  om.  0  V.Deinde  c.  Β CFOV  cuti  acgrotantes  quidam  sibi  medentiir 
excliisi  τφ  ante  ξύλω,  quod  auctore  hyssopi  succo  expurgante,  ita  nos  sanali 
Menardo  rcpetieruntediti.ad  iiniim  omnes.  sumus   lavacro   et   abstersione    sanguinis 

15)  Dedi  ^λπίζοντες  Ιπ^  αύτον  c.  Christi.  Vocc.  δια  του  ρύπου  ct  ante- 
B  C  F  0  V  et  var,  lect.  ap.  Voss.,  ίλπί-  ced.  ημίρα  ...  .  ρυπαραΐ  alterutro  sese 
ζοντες  εΙς  αυτόν  vulg.  interpretantur.    De    hyssopi    virtiite   ab- 

16)  To  Β  CFOV.  stergendi  Origenes  Hom.  octava  in   Lev. 

17)  ^i/aif=abl.  insti•.,  cuirespondet  c.  10.  Tom.  IX.  p.  330.  ed.  Lommatzsch 
praep.  δια  inseqiientis  membri.  Cfr.  dicit:  lungitur  tamcn  ad  emendationem 
supra  c.  7.  in  fine  oi  β-έλοντές  με  Ιδεΐν,  leprae  huiiis  etiam  coccus  tortus,  socia- 


BARNABAE  EPISTOLA.  VIII.  IX.  19 

et  purificalionem  cordis,  quibiis  dedit  evangelii  praeilicandi  poleslalem ; 
quique  sunl  duodocini,  iii  Iribuum  tesUmonium,  qiiia  apud  Israelitas 
duodecira  eranl  Iribus.  At  cur  Ires  pueri  aspergonles  l  Nempe  iii  le- 
stimonium  Abrahami  et  Isaaci  et  lacobi ;  quod  ii  iiiagiii  fuerint  coram 
Deo.  Cur  vero  lana  in  ligno  [baculo]  i  Quia  iii  ligno  lesiis  dominiuni 
suum  tenet,  cuius  causa,  qui  in  illum  sperant,  vivenl  in  aclenuim.  Qiiare 
aulem  siuiul  lanain  et  hyssopum?  Quoniaiu  iii  regno  illius  erunl  dies 
raali  ac  sordidi,  quibus  iios  salvi  erimus:  quandoquideni  qiii  corpore 
aegrolal,  emundanle  hyssopi  succo  ciiratiir.  Et  propler  boc  quae  ila 
se  habeiit,  nobis  nianifesla  siinl,  iUis  [ludaeis]  aulcm  obscura,  quia  noii 
audierunt  vocem  Doniini. 

IX.     Circumcisio  veleris  teslamenli  spirilualiter  inlelligenda. 

Loquilur  porro  scriplura  de  aiiribus  noslris,  quomodo  eas  et  cor 
noslnim  circuinciderit  Doniinus.  Ail  Domiiuis  apud  Propbetam:  ,in  au- 
dilu  auris  obedierunt  niibi.*  Et  ileruni  dicit:  ,audilu  audient,  qui  longe 
absunlj  quac  feci,  scient/  Et:  ,circumcidile  corda  veslra/  ait  Dominus. 
El  rursus  ail:  ,audi  Israel,  baec  dicit  Dominus  Deus  liius.'  Ilerumque 
spirilus  Doinini  propbetat:  ,quis  esl,  qui  vult  vivere  in  perpetuum?  Au- 
dilione  audiat  vocem  filii  mei/  Et  ilerum  dicit:  ,audi  coelum,  et  auri- 
bus  percipe  lerra,  quia  dominus  locutus  est/  llaec  in  lestimonium. 
Rursusque  ail:  ,audite  verbura  Domini  principes  populi  huius/  Et  ad- 
huc :  ^audile  fiUi  vocem  claraantis  in  deserlo.'  Ergo  circumcidit  aures 
noslras,  ul  audilo  verbo  crederemus ;  circumcisio  enim,  in  qua  illi  con- 
fidebant,  abrogala  est.  Praecepit  enim  Dominus,  circumcisionem  non 
carnis  esse  raciendam*,  illi  aulem  praeceplum  boc  transgressi  sunt,  quia 


tor  el  hjMopas.    Coccus  tortus  figuram  4)  Χ(ά  οί  ρ.  ol  Mcn. 

Mcri  Mogvinb  continct,  qai  At  eius  la-  5)  ηεριτμηΟησετοα  OV,  in  lioc  qui- 

lere  per  ianceae  vuluus  eiortus  est.  ,El  dcm  τΐέριτμηΟ^ησεσ&ί  adoram.ler.  4^  4. 

hjMopas/     Hoc   genns    hfritae   Daluram  G)  Vulg.  ό  anle  κύριος  omisi  c.  Β  C 

habere  medici  rerunt,  ut  diluatet   cxpur-  F  0  V  ct  LXX  Iir.  7,  2. 

gel,  si  qiiae  illae  peclori  hominum  sor-  7)  Ila    nostri    qnatluor   Codd.,    ^arr* 

de•    ex  cornjptione   noxii  humoris  inse-  Men.  ct  rlqq,  Ps.  33,   13. 

deriot    Uede  el  necessario    in  expurga-  S)  Scripsi   γή  ρ.  vulg.  η  j/^  c.  Β  C 

tioae  peeeatomi  huiuscemudi   graminis  FOV  LXX  Isai.  ],  2. 

fifnra    siiscepta    eeL  —   »Scripserim    iv  9)  Dedi   κύριος   c.   Β  C  F  0  V   LXX, 

βίς  ημ(Τς  σω9Ύΐσόμί&α,   χαϊ  δτι  άλ-  vet.  ΙηΙ.  Voss.,  ό  ϋ^εός  Meri.  ct  alii. 

γώ>  κτλ.  10)    Sc.    circumsisionis    aurium   Deo 

20)  όντως  Ο  V.  acccplae.    II.    Maluerim   Ιλάλησε  τηϋτα 

21)  laiiv  OV.  (Ις  μαρτύρων  c.  Men.  ut  sil:  Duminus 
•    22)  Art.  του  leclionis  vulg.  anlc  κυ-  liaec  lociilus  csl,    cocliim    el  tenain  in 

qCov  omisi  c.  Β  C  F  0  V.  tfsUmoniiun  (lcslcs)  advocans. 

Cap    IX.    1)  «ίτ/ων  Mcn.  Tum  ημών  \  ]}^  Kvulgavi  ^rixo^^ari  .x  Β  C  F  0  V, 

euani  0  m    exlu,    quod    ami.o..cns.s  a.l  ,>,^,^/,,  Mch.  Voss.  el  alii.    Dcin  scripsi 

oraro  m..lav,  ,r.  v^on-    Cfr.  Dcul.  21,  U.  ^^^               ^^^         ^    «  (marg.)  F  0  V 

LefU.  19,  23.    Ep.  ad  D.ognet.  c.  4.  ίχχ,  ^oLV;;?  B(lcxlns)  C  vulg.  lsai.40,3. 

2)  ΰητικουσε  Iftgendum  proponit  Men.  13)  K.iidi  πιατεύαω^εν  ex  Β  F  0  V 
c.  LXX  Ps.  17,  44.  et  mar^.  Voss. ,    πιατίυαωμην  (sic)  C, 

3)  iHai  .'53,  13.     Quelli  ctie  8ono  da  ηιαηνωμεν  viilg. 

Iiinghi  perfetUimerite  irit(;rideranno;  cono-  14)  ti  γαρ  ρ.  η  γαρ  Ο  V.  ucin  ττε- 

sc«raono  qoali  cosc  io  abhia  adoperalo.  G.  ποΙΟ^ααι  Β  C  c.  vulg. 

2• 


20  BARNABAE  EPISTOLA.    IX.  X. 

νη^ήναι'^^  άλλα  παρεβ7]ΰαν ,  οτι,  άγγελος  πονηρός  iΰ6φL•ξεv^^  αντους. 
Αεγει  προς  αντονς '  ,τάδε  λέγει  κνριος  6  Θεός  νμών^  —  οίε"  ευρίΰκω 
[νέαν\  ϊντολην  —  ,μη  ΰπείρψε  έπϊ  ακάν^ο;?/^  περιτιιηΰ'ψε^^  τω 
xvQUu  νμών.^  Kcu  τι  λέγει;  περιτμΊΐ'&ητε  το  6κληρ6ν  της  καρδίας 
υμών,  καϊ  τον  τράχηλον  νμών  ον  μη  βκληρύνητε.^"'  Καϊ^^  πάλιν '  ,ιδου 
λέγει  χνριος'^^  πάντα  τα  ϊ^νη  άπερίτμητα,  άκρόβνΰτα'  ο  δε  λαός 
οντος  άπερίτμητος  καρδία.^  '^λλ'^^  έρεΐς'  καϊ  μην  περιτέμνεται  ο  λαός 
εις  ΰφραγίδα.''^*  Άλλα  καϊ  πας  Σνρος,^^  καϊ  Άρα^,  καϊ  πάντες  οι  ιερείς 
των  ειδώλων.  Άρα^^  ούν  κάκεΐνοι  ίκ  των  διαϋ^ηκών  αντων  ειΰίν;  Άλλα 
καϊ  οΡ'  Αιγύπτιοι  εν  περιτομη  είβίν.  Μά&ετε  ούν,  τέκνα,  περϊ  πάν- 
των πλουαίως ,  ou  ^ Αβραάμ  ^  6  πρώτος  περιτομην  δούς ,  εν  πνενματι 
προβλεψας  εις  τον  Ίηΰονν^^  περιέτεμεν ,  λαβών  τριών  γραμμάτων  δόγ- 
ματα.  Αεγει  γαρ'  ,και  περιέτεμεν  Αρρααμ  £κ  του  οίκον  αυτού  άν- 
δρας δέκα  καϊ  οκτώ  καϊ  τριακοβίους.''  Τις  ούν  tp"  δοΒ^εΐΰα  τούτω^^ 
γνώΰις;  Μά&ετε  τους  δεκαοκτώ  πρώτους,  είτα  τους  τριακοΰίους.  Το 
δε  δεκαοκτώί^^  ιώτα  δέκα^  ητα^^  οκτώ.  "Εχεις  Ίηβοϋν.  "Ετι  δε  ο 
ΰταυρος^"^  εν  τω  Ταυ  ημελλεν^^  εχειν  την  χάριν,^*^  λέγει  καϊ^''  τους  τρια- 
κοβίους.  Αηλοΐ  ούν  τον^^  μεν  Ίηύοϋν  εν  τοις  δυαϊν  γράμμαΰιν,  καϊ 
Ιν  ένϊ  τον  ΰτανρόν.  Οίδεν  6  την  εμφυτον^^  δωρεάν  της  διδαχής  αυτού 
ϋ'έμενος  εν  ημΐν.  Ονδεϊς  γνηΰιώτερον  h'μa'^'εv  απ  εμού  λόγον  '*"  «λλ'^^ 
οΐδα,  οτι  ά^ιοί  έΰτε  νμεΐς. 

Χ.     Quae  Moses  de  escis  praecepil,  spirUualUer  capienda,    quemadmo- 
dum  iam  α  Davide  faclum  esse  videmus. 

"Οτι  δε  Μωΰης^   εϊ'ρηκεν'  ,ού^  φάγεϋϋ'ε  χοΐρον,  ούδε  άετον,   ον^ε 
οξύπτερον,   ονδε  κόρακα,   ούδε  πάντα    ιχ-θ-υν,    ος^  ουκ  'έχει  λεπίδα  εν 


Ιδ)  γενη9^ην€(ΐΒ,γεννη&ηνκι  COV  23)  Sic  c.  nostris  quattuor  Codd.  et 

Men.  Voss.  F  p.  ^λλά  vulg. 

16)  Ita  nostri  qualtiior  Codd.  et  F,  24)  Retinui  ΰψραγίδα  c.  Β  F  0  V 
Ιαόφιαεν  vulg.                                   ^  Voss.,  (σφαγιάα  sine  accentii  C),  qiiam- 

17)  Scripsi  οάε  i.  e.  εγωγε  ρ.  ώδε,  vis  puriori  graecilati  acceptius  fuisset 
quod  coni.  Men.  vulgoque  edilores  ex-  properispomenon ;  ϋφράγιδα}(\αι\.  Huic 
presserunt  Inlerprctem  vet.  secuti,  δ  (ΓΑ  veteris  foederis  signo  sigillum  illud  filii 
idem  in  lexlu,  ο  ίί  B,C  F  0,  otri(.sic)V,  Dei  (baptismus)  respondet,  quo  signati 
man.  pr.  miitatum  in  οδε.  Deinde  [v^m']  etiam  qui  mortui  erant  in  regnum  Dei 
suppleri  vull  Mcn.  auclore  [nt.  vet.  Tum  intraverunt.  Cfr.  Hermae  Past.  Sim.  9, 16. 
σπβίρητκι  ρ.  ύπείρητε  Men.   ler.  4,  3.  25)  Adeas  Coteleriura  h.  1.  commen- 

18)  Dedi  ίπϊ  άκανθας  c. FOV,  ίπϊ  tantem. 

uyMVx^civCjn  άκάν^^ανΒ,Ιπ  ακανϋαν  26)  αρκ  Β  Ο  V.    Dein  scrip^i  αυτών 

(sic)Men.,^7i*«;iai'^a/ffVoss.etrlqq.c.LXX,  (i.  e.  ^Ιουδαίων)  c.  Β  C  F  0  V,  αντον  vulg. 

19)  Vossii  δε  post  ηεριτμήχ9ητε  27)  Art.  ot  post  Vossium  reslitui  c. 
omisi  c.  BCFOV  LXX  Men.  Vocabiila  FO  V,  deest  in  Β  C  Men.  Tum  είσι 
καϊ    τί  λ^γει ;     κα\    ττεοιτμηΟητε    το  Β  C  vnlg. 

ακληρόν  της  καρδίας  υμών  desideran-  28)  ^Ιηαονν   auctore    vet.  Int.    coni. 

lur  in  C  B,  cuius  qiiidem  margini  adscri-  Dav.  suffraganlibus  nunc  0  V,  viov  Β  C  F 

buntur.    ler.  7,  26.  Men.  et  plerique  libb.  irapress.     Ex  Β  C 

20)  Ila  lego  c.  Β  C  FO  V,  σκληρύ-  FOV  interpunxi  \)OSt  ηεριέτεμεν  {CF  0 
νετε  vulg.  περιίτεμε)    ciim    prius    post    ^Ιηύοΰν 

21)  καϊ  deest  in  OV.  (vldv)    commate  distinguerelur.     Neque 

22)  Exclusi  vulg.  art.  ό  ante  κύριος  Codd.  lectionem  vlov  piorsus  ciim  non- 
c.  BCFOV  LXX  ler.  9,  25.  26.  nuUis  conlempserim.    Namque  lesus  est 


BARNABAE  EPISTOLA.    IX.  X.  21 

maliis  angelus  docebal  illos.  Ait  ad  eos:  ,haec  dicit  (lominiis  Dcus  ve- 
sler'  Λ'φίϊιίοιη  novam  lieic  logem  inveiiiu):  ,noIite  sercre  super  spiiias ; 
circumcitliiiiini  Douiino  veslro.'  Et  quid  vult  sibi  Doniinus  liisce  verbis? 
,Circumcidile,'  dicit,  ,duritiara  Cuidis  vcslri,  el  cervicem  veslram  ne  in- 
durelis.'  Alque  iterum:  ,ecce,  dicit  Dominus,  onines  geules  incircum- 
cisae  sunt,  ac  praepiiliiim  liabent;  isle  vcro  popuUis*  [ludaeoruni]  ,eoide 
esl  incircumcisus.'  Al  inquies:  et  vero  ille  populus  in  signum  focdciis 
circumcidilur,  Veruiii  el  circiimcidiinlur  Syri  oimies,  ac  Arabes,  ac  oni- 
nes  sacerdoles  idolonmi.  Hinc  ergo  i>erl!iienl  illi  qiioquc  ad  eorum  le- 
stanientum  <  Sed  el  Aegyplii  circuiiicisiouem  usurpaiil.  Discile  igilur, 
filii,  de  omnibiis  abuiide,  quod  Abraliamus,  qui  priiims  dedit  circumci- 
sionera,  in  spiriUi  prospicicns  iii  lesum  circimicidil,  arcanam  Irium  lit- 
terarum  doclrinain  adbibens.  Narral  eniin  scriplura:  ,et  circunicidit 
Abrahamus  e  domo  sua  CGCXVHI  viros.'  Qiiae  ergo  illi  in  hoc  dala  est 
cog:oitio  ?  Discile  prinio  dccem  et  oclo ,  dein  Irecenlos.  Decem  aulcui 
el  oclo  expriiiuinlur,  per  I  decem,  per  II  octo.  llabes  inilium  iiomiiiis 
lesu.  Adhiic  vero  crux  in  figiira  iillerae  Τ  graliain  redeinplionis  nosliae 
eral  signatura;  quapropler  ait  .Irecenlos.'  Ostendil  itaque  lesiim  iii  dua- 
bus  liUeris,  et  crucem  in  lerlia.  Scit  boc,  qui  profundius  doiium  doc- 
trinae  suae  posuil  in  uobis.  Nemo  inagis  germaiium  a  me  accepit  ser• 
monem;  sed  scio,  vos  diguos  esse. 

X.     Quae  Moses  de  escis  praecepil,  spmlualiler  capienda ,   quemadmo- 
dum  iam  α  Davide  faclum  esse  videmus. 

Quare autem  510*^6$  dixil:  ,noiiiiiaiulucabili.s  suemiieqiie  aquilam  iicque 
accipilrem   neque  corvum  nec  ulluni  pisccm,  qui  non  babeal  squaniam?' 


(,   ob   proniis$ion(>m   fac-  3ti)  Aliler  Gallicciolli:  Ma  porcho  la 

iri  omncs  i^enlps  in  ipsiiis  croce  iiolla  Τ  duveva  avcre  il  bel  niodello, 

•«niine.  dicc  <?  Irecenlo. 

29)  Refprenda  videnlur  »Λ  (ion.   17,  ol)  καϊ  Β  (in  lcxlu)  C  0  V  Int.    vel. 
26.  27.,  coll.  Gen.  14,  1  J.  Men.,  yuQ  Β  iii  marg.  Voss. 

30)  η  om.  Men.  38)  τύ    C  Meii.     Dein    δυσϊ    γράμ- 

31)  τοντω   Β  ('    Men..    iui  i^   ο  V,  μααι  Η  C  c,  viilg. 

αντφ  \Oss.    De   hiiiiiscemodi  γνώοίως  39)  k\u(f()iTov  V  0,  hic  qiiideni  cor- 

gi-nere  //.  dispulavil  iii  libro:  Das  Send-  iPcliim    iri    βμφυτον.     VAr.   supra    c.    1. 

schreibfn  des  Ap.  Barnabas  p.  83  sq.  naturulem  r=z  nalura  insitam. 

32)  Scripsi  dixwoxfio  c.  OV  ex  aiia-  40)  1.  <*.  φ  ΙμοΙ  (ϋυς  Ιστϊν,  προς 
lo|Eria  anlecedentiiim ,  ίΓ/χ«  χκϊ  όχτο)  τονς  γνηαιωτέ(>ονς  λ^γεσ&αι.  Iiilellige 
BC  C.  ΙηΙ.  vel.  el  vulff.  Vox  (ϊ^κα  οχ-  γνώσιν.  Ιιάί'ΐη  γνηύιωτίροι-  snut  ac  ίη 
cidit  ap.  Mcn.  Iii  F  extare  iiiihi  assi-ri-  Ipiialii  Kp.  ad  Kpli.  c.  12.  συμμύσται. 
tur  τό  o(y.a  οχτώ,  Ιόίτη.  ητα  χτλ.  (>lr.  (Ίβιη.  Ηοιπ.  ΙΙοιιι.  XIX,  25.  ed.Diessel. 
Cfr.  Clem.  .4lcx.  Slroin.  VI.  r.  11.  p.  7S2.  41)  αλλά  vulg. 
PrndenliiinPsTcomachiampracr.  v.5Gsqq.  Ca|».  X.    1)    Lrgfs    Mosaicas  rituales 

33)  (ha  (10,  in  hoc  qiiidcin  miila-  allogorice  cvitlicatitiir,  (picin.Mlniodurn  ab 
luoi  in  ητα.  OrigctM;    uliis(pi(!    Alcxainlriiiis    racliim  et 

31)  Rccepi    hi   dl  L•    ατανοος    ex  ad  πκ^ϋπηι  afvurn  usqiic  liic  illic  sciinus 

BFOV  cl  var.   lecl.   ap.  Vos».,    οτι  όί  contimialuin. 

ό    σταυρός  C,    δτι   όί    σταυρός   Meii.  2)  Lifvil.  11.  1)<•η!.  14.  LocuR  a  Clcm. 

Η  riqq.  Alcx.    laudatus  Strom.  II.  c.  15.  p.  464, 

35)  ταυ  ημέλλίν  F  Ο  V,    f  ημβλ-  el  V.  c.  8.  p.  077. 
Itv  Β  C.     Menardi  ημίλλιν  iam  iii  Clc-  3)  οϋτί   ηΰν  ΙχΟ^υν  S  V  el  Ο,    ίπ 

rici    ed.   a.    1608    faclum    esl   ίμιλλ^ν,  qno  qiiidem  οΐίΐί  πάντα  Ιχβίν  ος  lia- 

qnod  repetiit  Hef.  bt•»  man.  sec,  οΐ/τί  πάντα  ίχ^υν,  6'fBC 


22  BARNABAE  EPISTOLA.    X. 

αύτώ',*  Τρία  ελαβεν  εν  ry  ΰννεΰει  δόγμ,ατα.  Πέρας  γε  τοι  λέγει^  αν- 
τοΐς  εν  τω  ^εντερονομίω'  ,%αϊ  διαϋ'ήΰομαι^  τιρος  τον  λαον  τούτον  τα 
δικαιώματα  μον/  Άρα^  ονκ  εϋτιν  εντολή  Θεον  το''  μη  τρώγειν ;  Μω- 
ΰής  δε  εν  πνενματι  ελάληΰεν.^  Το  ονν  χοιρίον^  προς  τοϋτο  ειρ7]κεν' 
ου  μη  κολληΰ•ήατι,  φηβίν,  άνθ-ρώποις  τοιουτοις ,  οΧτινες  όμοιοι  είΰι 
χοίροις.  '^Όταν  γαρ  βπαταλώβιν ,  επιλανΟ-άνονται  του  κυρίου  εαυτών 
όταν  δε  ύΰτερηϋ-ώοιν^  επιγινώΰκουοι  τον  κυριον.  Καϊ  ο^"  %οϊρος,  όταν 
τρωγτ)^  ουκ  οϊδε  τον  κυριον  υτκν  δε  πεινάζτ],^^  κραυγάζει'  καϊ  λαβών 
ηάλιν^'^  ϋιωπα.  ,Ουδε  μη  φάγης,^'^  φτ/σΐν,  τον  άετον,  ουδέ  τον  οξυπτε- 
ρον,  ουδέ  τον  ικτΐνα,  ουδέ  τον  κόρακα.^  Ου  μη,  φτ/σΐν/*  κολληϋ-ηατ^^ 
άνϋ'ρώποις  τοιούτοις ,  οϊτινες  ουκ  οϊδαβι  δια  κόπου  καϊ  ίδρώτος  πο- 
ριζειν  εαυτοις  την  τροφην ,  αλλ  αρπαζουΰι  τα  αλλότρια  εν  ανομία 
αυτών  καϊ  επιτηροϋΰιν  ,^^  ώς  εν  άκεραιοΰύντ}  τνεριπατοϋντες}^  Καϊ 
κα^"ημενα  άργα  ταύτα  εκξητεΐ,  πώς  αλλότριας  ΰάρκας  καταφάγτ} ,  οντα 
λοιμα  Ty  πονηρία  αυτών.  Καϊ  ου  μη  φάγης,  φηαϊ ,  σμ-ύραιναν ,  ουδέ 
πολύποδα,  ουδέ  ΰηπίαν.'  Ου  μη,  φηΰϊν ,  ομοιωΰ^ηβΎ}  κολλώμενος  άν- 
ϋ•ρώποις  τοιούτοις,  οΧτινες  εις  τελο^  εΐβϊν  άβεβείς ,  καϊ  κεκριμενοι^'''  τω 
ϋ•ανατω '  ώς  καϊ  ταύτα  τα  Ιχ&ΰδια  μόνα  επικατάρατα  εν  τω  βύϋ•ω  νηχε- 
ται,  μη  κολυμβώντα  ,^'*  ώς  τα  λοιπά,  αλλ'^^  εν  τ)]  γτι  κάτω  του  βυΰ•οϋ 
κατοικεί.  Αλλά  καϊ  τον  δαΰύποδα  ου  φάγη ,  φηοίν.^^  Προς  τί;  Ου 
μη  γεντ(^^  παιδοφΰ'όρος,  ουδέ  όμοιωΰ'ηΰϊ)  τοις  τοιούτοις'  οτι  ο  λαγωος 
κατ  ενιαυτον  πλεονεκτεί^'^  την  άφόδευϋιν.  '^'Οΰα^^  γάρ  ετη  ξη,  τοβαύτας 
έχει  τρυπάς.  ^Λλΐ!^'^  ουδέ  την  υαιναν  φάγτ}.'  Ου  μην ,  φηΰϊν  ,^^  γένη 
μοιχός,  ονδε  φΰ•ορευς,  ουδέ  όμοιω^ηβη  τοις  τοιούτοις.  Προς  τί ;  Τοντο^^ 
γαρ  το  ζώον  παρ'  ενιαυτον  άλλάαϋει^^  την  φύΰιν,  και  ποτε  μεν  άρρεν, 
ποτέ  δε  Ό-ήλυ  γίνεται.  Άλλα  καί  την  γαλην^^  εμίΰηΰε  καλώς.  Ου  μη 
γαρ,  φηΰϊν,  ομοιω'&ήατ}  τοις  τοιοΰτοις,  οΧους  άκούομεν  άνομίαν  ποιοϋν- 

4)  Ίοις  (sine  accentu)  λόγοις  ]^.  τοι  16)άλλά¥ 0\η\ξ.Ύ\\τηανιώνοϊη.^βη. 

λέγει  C.  Post  λέγει  Men.  add.  λυγοις.  17)  Libenter    rescripserim :    Ιπιτη- 

^)όιαϋ^ησονται  C  et  Β  Men.intextu,  ρονσι    τους  Ιν  άκεραιοσύνιτ^   περιπα- 

όιαβ^ήσομαι  ulerque   in  marg.,    ut  exh.  τοϋντκς'    y.ai    γάρ    /.α&ημενα    αργά 

Ο  V.  Deiit.  4,  1.  ταϋτα.     Vide  Theophilum    Antiochenum 

6)  άρα  Β  C  Ο  V.  Lib.  II.  ρ.  110.     De  liisce  porro  legibus 

7)  το  noslri  omnes.  Margini  tamen  similiter  αλληγορεί  Aristeas  apud  Euse- 
Cud.  Β  Holsleniiis  rubro  adscripsit  του,  bium  Praep.  Evang.  Lib.  VIII.  c.  9.  p. 
ab  ipso  poslea  obliteratum.  320.;  alio  vero  modo,  ne  plures  memo- 

8)  Ιλάληαε  C  c.  vulg.  rem,  Cyrillus  in  lulianum  p.  317.  et  sqq. 

9)  Dedi  το  ουν  χοιρίον  c.  BCFOV,  Nec  mirum,  cum  sensus  allegoricus  non 
το  (leg.  τον)  ουν  χοΐρον  Men.,  το  ουν  in  ipsa  re  sit  situs,  sed  a  scriptoris  pen- 
χοίριον  \oss.                             ^  deat  ingenio.     ΰαν.    Cfr.  Ps.   63,  5  —  7. 

10)  ό  om.  Men.  Tum  τρώγει  V  0,  18)  In  vet.  versione  lat.  additur  sic 
heic  quidem  correctum  in  τοώγψ  aves  istae  solac  sibi  non  acquirentcs  escam. 

11)  πεινάύϊ]  Β  C  0  V.            '  19)  κεκρυμμένοι  CB,  heic  quidem 

12)  Codd.  Β  C  post  λαβών  distia-  κεκριμένοι  rubro  ad  marg.  Illud  ma- 
guiint  commate,  quod  Men.  et  Voss.  po-  vult  Gallicciolli,  qui  vertit:  Non  ti  as- 
siierunt  post  πάλιν.  somiglierai,    accoppiandoti   con  loro,    a 

13)  In  marg.  Β  nibro  scriptura  est  quelli  iquali  iinalmente  sono  empj,  e  si 
φάγει  lineola  postea  inducta,  in  textu  occultano  per  mettere  altrui  a  morte. 
φάγιτις  cura  rlqq.    ΊηχΆ  φηαϊ  BC   vulg.  Adnolat   autem:    Cio    meglio    fa    al  pro- 

J^)  φηαϊ  Β  C  vulg.  posito,  sapendosi  che  le  seppie  spargono 

15)  Integra  lectio  ap.  Clem.  Alex.  et    il   loro   atramento,    e   i    polipi   non    so 

vet.  Int.  extat  ούδε  όμοιω^^ησι;!.  qual  umore ,    che   non   li    lascia  distin- 


BARNABAE  EPISTOLA.   X.  23 

Tria  dogmala  in  inlelleclu  comprohendil.  Porro  ail  illis  Dominus 
in  deuterouomio :  ,et  disponam  ad  populiim  hunc  praecepla  inea.'  Nonne 
ergo  mandatum  Dei  esl,  ne  mandyrent?  Est;  sed  Moses  in  spiritu 
loculus  est.  Quapropter  sic  ,suem'  ail,  quasi  dicerel:  iion  adhae- 
rebis  homiiiibus  talibiis,  qui  similes  sunt  porcis.  Nam  cuni  iii  deliciis 
vivunt,  Domini  siii  oblivisciinlur;  cuni  aiitem  deslilmmUir  necessariis,  Do- 
minura  agnoscunt.  Et  qiiidem  porciis,  quando  comedil,  dominum  non 
novil;  quando  auteni  esiiril,  clanial:  et  accepla  ileruni  esca  lacel.  ,Nec 
mauducabis/  inquit,  ,aquilam ,  neqiie  accipitreni,  neque  inilvuni,  nequc 
corvum.'  Non  adhaerebis,  dicit,  iis  bominibus,  qui  nesciuiU  sibi  laborc 
ac  sudore  parare  victum,  sed  aUcna  rapiuiit  inique;  et  cum  vidcanlur 
in  simpHcilale  ambulare,  lamen  abis  insidianlur.  Et  aves  islacj  dum 
oliosae  sedent,  quaerunt,  qiiomodo  alienas  carnes  devoreiit,  suntque  iu 
malilia  sua  pesUferae.  ,Nec  manducabis,'  inquil,  ,muraenaiii,  neque  po- 
lypum,  neque  sepiam.'  Non ,  iiiquit,  adbaerebis,  iiec  siinilis  eris  huius- 
modi  hominibus,  qui  in  perpeluiiin  impii  sunt,  el  ad  niorlem  sunt  adiu- 
dicati;  queraadaiudum  isli  piscicuH,  soli  maledicli,  iii  profundo  volutaii- 
lur,  nec  ul  rebqui  pisces  emergunt,  sed  iii  lerra,  quae  in  profundo  maris 
est,  degunl.  Sed  et  ,Ieporcm,'  inquit,  ,ηοη  coraedes.'  Quamobrem?  Id 
esl,  non  eris  puerorum  corriii)lor,  iiec  similem  le  lalibus  efficies;  quo- 
niajn  lepus  annis  siugulis  spurciim  cubile  mulliplicat.  Quot  enim  annos  vivit, 
tot  habet  foramina.  ,Sed  nec  byaenam  manducabis/  Non  profeclo  eris, 
inquit.  aduller,  neque  corruplor  puerorum,  iieque  tabbus  assimilaberis. 
Quarc  ?  Quia  islud  animal  annualim  sexum  mutat,  et  modo  fit  mas,  modo 
femiua.  Sed  et  muslelani  iuslo  odio  proseculus  est.  Dissimileiu,  inquit, 
le  praebebis  viris  illis,  quos  audiinus  ore  impiiro  nequiliain  patrare ;  nec 


gvere  dal  suolo  io  cui  sono:  geltano  poi  Haoc  autom   vox   significal  spurcum  cu- 

le  loro  trecce.  ο  nagelli  iiilomo  lc  for-  bile ,  (piod  η  λίβηρις  (cunicubis)  sive  η 

bici    e   famhe    de'   cancri  e   simili    cro-  λέπορις  (piolaiuiis  iioviim  multiplical,  ut 

slacri ,    e  col   loro   bccco   forandone  la  inter  oinnes  rei  vciiaticac  (piodaiii  iuodo 

buccia,  li  divorano.  peritos  salis  conslat.    Lopus  qnidem  τρύ- 

20)  xoiliyi/SoiTaC,  man.sec.oisupra.  πας  nunquam  fodil,   et  quac  habet  cu- 

JJl)  Sic  Codd.    nostri   omiies,   άλλα  Itilia  z«/>*  ηα^ραν  polins  rcnovat,  uon 

vulg.     Deinde  scripsiiniis  κάτω  c.  FO  V,  χατ     Ινιαυτόν.     Quarc    Colelerii  veisio 

χατά  Η  C  el  libri  impr.  ah  Hefelio  repelila  quoniam  lepus   annis 

22)  Apud  Voss.    perperam  irrepsil  ό  singulis  auummullipliculdhaiiclonsmenle 
anle  ψησίν.  prorsus  aliciia   esse  videlur.    Reclius  vel. 

23)  γίνηται  11  0  V.  bil.    qttia   lepics   singulis    annis    facil  ad 
2i)  ηλ(ον(κτη()\.     Dein  atioJtv-  adsellandum   singula   foramina.     Cfr.  illi 

aiv  C  0  VB,  hic  nibro  ad  marg.  άφό-  oixoifO^oQoi  Lp.  Ιί,'ΐι.  ad  Lph.   c.  Ib. 

QtvOiV.     Recla    liuius    loci  inkTpretatio  25)  Vid.  Clcm.  Ale.x.  Pacdag.  II.  c.  10. 

pendct  ab  illa  Tocis  ntuooifO^OQog,  qnac  I'•  220.  221.  22.i. 

praecedit.     Non   csl  puerorum  corruplor,  2(>)  άλλα  0   c.  viilg. 

ut  in  periodo  subscqiiciiti,  iiec  eo  dicilur  27)  Scribo  υύ  μην,  φηύϊν  c  FOV, 

sen«a,    quo  M«dea    τιαιδοί^Ο^όρος,    scil  ου  μη,  (/ησί  Η  il  viilg. 

denolal,    qiti  iii  (•xcidiiim    rf-njin   domc-  2S)  Cfr.  Clcin.    Alex.   I.   I.  Colel.  in 

»ttcanjm     pronus     dispcrsioiie    forlunac  noslr.  loc.  «Ί  sqq. 

alqne    dissipalione    familiae   niiiiain    in-  20)  άλλάσση  0  V.    Mox   leg.   γίν€- 

leritamque  accelerat,  ideoqtic  (ilios  pcrdil.  ται   ν.  iiostiis    omtiibiis,   codice  F    non 

Ac  ilhid  quidcfD  ob  Vcncrem,  niins  mi-  exccplo,  yiyvtrtu  vulg.  ^ 

merosa»  8ncbifica.«i  nimii*  frcqnefilai:    ad  30)  γάλην  \i  V,  γαλην  d  0.  Subiiidc 

eas    την  cufodivaiV  allegorice    refcj-as.  (μίσηη^ν  0  V. 


24  BARNABAE  EPISTOLA.    X.  XI. 

τας  τώ  ΰτόματι  δι'^^  ακαΟ-αρΰίαν  ουδέ  κολληϋ-ηϋτι^^  ταΐς  άκα^'άρτοις, 
ταϊς  την  άνομίαν  ποιονΰαις  τώ  ΰτόματι.  Το  γαρ  ζώον  τούτο  τω  ΰτο- 
ματι  %νίΐ.  Περϊ  των  βρωμάτων  μϊν  ονν  Μωΰής  τρία  ά()7|Μ.ο;τα:  εν 
πνενματι  ελάληΰεν  οί  δε  κ«τ  επίϋ-νμίαν  της  ΰαρκος  ως  περϊ  βρωμά- 
των  χεταδεξαντο.^^  Ααμβάνει^*  δε  τριών  δογμάτων  γνώΰιν  ^αβίδ,  καΐ 
λέγει  ομοίως'  ,μακάρως  άνηρ ,  ος  ουκ  επορεύ&η^^'  εν  βουλτ]  άύεβών,^ 
κα&ώς  οί  ί%%•νες  πορεύονται  εν  ϋκότει  εΙς  τα  βά&η '  ,καϊ  εν  οδώ  αμαρ- 
τωλών ονχ  εΰτη,^  καϋ'ως  οι  δοκονντες  φοβεΐΰΰ•αι  τον  κυριον ,  άμαρ- 
τάνονΰιν  ως  6  χοίρος'  ,καΐ  επϊ  κα^εό^ρο;^'^  λοιμών  ουκ  εκάΌ'ΐΰεν,'^'' 
κα^•ώς  τα  πετεινά  τα  καθι5ίλ£ΐ'«  εις  άρπαγην.  "Εχετε  τελείως  καΐ  περϊ 
της  γνοόαεως.^^  ^Αλλ"^^  είπε  Μωΰης'  ,φάγεϋϋ^ε  παν  διχηλονν'^"  καΐ  μα- 
ρυκώμενον.^  Τι  λέγει;  Ό"*^  την  τροφην  λαμβάνων  οιδε  τον  τρεφοντα 
αντον,  και  επ'  αντώ  άναπανόμενος  ενφραίνεΰ'&αι  δοκεΐ.  Καλώς  ειπε^^ 
βλέπων  την  εντολην.  Τι  ονν  λέγει )  Κολλά6ϋ•αι  μετά  τών  φοβούμενων 
τον  κνριον ,  μετά  τών  μελετώντοιν ,  ο  ελαβον ,  διάύταλμα^^  ρήματος  εν 
TYJ  καρδία,  μετά  τών  λαλονντων  τα  δικαιώματα  κυρίου  και  τ7]ρούντων, 
μετά  τών  ειδότων ,  οτι  ή  μελέτη  έργον  εύτϊν'^^  ενφροΰννης ,  και  μα- 
ρυκωμένων  τον  λόγον  κυρίου.  Τι  δε  το  διχηλονν;  ''Ότι  καϊ  6  δίκαιος'^^ 
εν  τούτω  τω  κοΰμω  περιπατεί,  και  τον  αγιον  αιώνα  εκοεχεται.  βλέ- 
πετε, πώς  ενομο&ετηΰε  Μωβής  καλώς.  ^Αλλα  πόΰ•εν  εκείνοις^^  ταύτα 
νοηβαι  η  ΰυνιεναι ;  "^ΗμεΙς  ονν  δικαίως  νοήΰαντες  τας  ίντολας  ,  λαλού- 
μεν,  ως  ήΰ•εληΰε  κύριος.  Αια  τούτο  περιετεμε  τας  ακοας  ημών  καϊ 
τας  καρδίας,  ϊνα  ΰυνίωμεν  ταύτα, 

XI.    Baptismus  el  crux  in  V.   Τ.  praefigurala. 

Ζ,ητήϋωμεν  δε,  ει  ήμεληΰε^  τώ  κυρίω  προφανερώΰαι  περϊ  τού  νδα- 
τος  καϊ  του  ΰτανρού.  Περϊ  μεν  τού  νδατος  γεγραπται  επϊ  τον  Ίΰραηλ, 
πώς  το  βάπτιΰμα,  το  φερον  εις  αφεΰιν^  αμαρτιών,  ου  μη  προΰδέ'ξων- 
ται,^  αλλ'  εαυτοί?  οίκοδομήΰουΰιν.'*^  Αεγει  ονν  6  προφήτης'  ,εκϋτηΟ-ι^ 
ουρανέ,  και  επι  τοντω  φριξάτω  ή^  γη,  οτι  δνο  μεγάλα  καϊ  πονηρά 
Ιποίηβεν  6  λαδς  ούτος'  εμε  εγκατέλιπον ,''  πηγήν  ζώΰαν  ^  καϊ  εαυτοΐς 
ωρυξαν  λάκκους  ΰνντετριμμενονς,^     Μή^  πέτρα  έρημος  εΰτι  το  ορός  το 


31)  Sic  C.  nostris  Codd.  omnibiis,  graeca  corrupta  el  diice  vel.  Int.  in  hunc 
άιά  vulg.  fere   modum    castiganda    esse    videntiir: 

32)  κολληβ^ήσι  OV.  έχετε τελείανηερϊτηςβρώαβως γνώσιν. 

33)  Scripsi  κατεόέξαντο  c.  Β  C,  39)  ^χχ^  ,„,  Locus  laudatus  ap. 
quod  accuralius  respondet  versioni  vet.  ciem.  Alex.  Strom.  V.  c.  8.  p.  677.  et 
perceperunt;    ηροϋεδεξαντο    F  0  V  c.  Paedag.  III.  c.  11.  p.  298. 

Voss.    et   reliquis.     Excidit   hoc  verbum  .^x    p^     •.       ,,         o, 

textui  Menardi:     Cfr.  tamen  c.  11.  initio  ^*^^ /if ?/ ^J  ^'"•    Tum  ««ρυ>Γω,«ε- 

ov  μη  προα^ξωνται.  ^^^  ^•  «P^   Men.,    qnam    formam    do- 

34)  Cfr.  Clcm.  Alcx.  Strom.  II.  c.  15.  "^««    d.alectns    cum  usitatiori  ^τ,ουκω- 
^gi  μενον,  ut  est   in  F,  hic  et  infra  permu- 

*    db)  Ιπορεν^η  C,seaad  oram  Bea-  ^^'^    non    auserim ;    μαρνκόμενον    C. 

tus   vir ,    qni   non    ahiil    etc.     Ps.  1,    J.  ^^'  '^'^^* 

Tum  χαΟώς  Β.  41)  6  accessit  ex  Β  F  0  V  etlnt.  vet. 

36)  κα&ίδραν  V,  etiam  Β  pr.  man.  Vhb.  την  τροφην  λαμβάνων  —  τϊ  υνν 

37)  Ικά^ισε  Β  C  c  vulg.  λ/ρ'ε*  ηοη  extant  in  C.    Cfr.  Iren.  V,  8. 

38)  Ita  Β  C  F  OV  Men.,  cui  quidem  42)  είπεν  0  V. 


BARNABAE  EPISTOLA.    X.  ΧΙ.  25 

adhaerebis  iiiipuris  islis  femiuis,  qiiae  infandiim  facinus  ore  perpelrant. 
ADimal  eiiiiii  illuil  ore  concipit.  Moses  igilur  tle  escis  loquens  Iria  de- 
creta  loculus  est  iii  spirilu;  illi  vero ,  iiixla  carnis  ciipidilatcm,  (iiiasi 
de  escis  simpliciter  egisset,  acceperunt.  David  vero  horuin  trium  nian- 
datorum  sensum  spiritualcm  comprehenilit,  cl  ait  simililer:  ,beatus  vir, 
qui  iion  abiit  in  coucilio  inipiorum,'  siciil  ii  pisces  ambulaiit  in  leiiebris 
ac  maris  profundo;  ,et  in  via  peccatorum  non  stelil,'  sicut  ii  qui  viden- 
lur  timere  Doniinum,  et  veluli  siis  peccanl;  ,cl  iu  calhedra  irrisuriiiii 
non  sedil,'  quemadmoduui  aves  quae  ad  rapiiiam  sedcnl.  Ouinino  sciisus 
spiritualis  cognitioni  adlendatis.  At  Moses  poiro  dixit:  ,nianducabiUs 
omne  bifidum  ac  riiminans.'  Quid  ail?  Ruminaus  est  is,  qui  accepta 
esca  meminit  niitrientis,  ct  satialus  dc  co  [nulrilore]  laelatus  conspicitur. 
Recle  dixil  Moses,  respiciens  ad  maiidalimi.  Quid  ergo  ail^  Adhaerciidum 
esse  ad  eos,  qui  liQienl  Doininum,  qui  in  corde  meditanlur,  quod  ac- 
ceperiint  praeceplum,  qui  loquunlur  ac  servant  mandala  Domini,  qui 
sciunt,  medilationem  opus  esse  laeliliaej  et  Domini  sermonem  ruminant. 
Quid  vero  sibi  vult  bifidum?  Quod  et  iustus  in  hoc  mundo  ambulat,  et 
sanclum  exspeclat  saeculum.  Videle,  quam  pulchre  sanxcrit  Moses.  Sed 
undeDam  ilHs  baec  inlelligere  ac  coniprehendere  ?  Nos  vero  iuste  maii- 
data  iDtelligcules  loquimur,  quomodo  Dominus  istis  praeceptis  sibi  voluit. 
Proplerea  enim  aiires  nostras  et  corda  circumcidit,  ut  ista  animadvertamus. 

XI.     Baplismus  el  crux  in  F.  T.  praefigurala. 

Quaeramus  vero,  an  Domino  curae  fuerit,  praeraonere  de  aqua  el 
de  cnice.  Et  quidem  de  aqua  scriptum  est  in  Israclitas,  quo  niodo 
bapUsmuiii ,  qui  aflTert  pcccatorum  rcmissioneni,  non  sint  recepluri,  sed 
alium  sibi  paraturi.  Dicil  itaque  prophela:  ,obslupcas  coelum,  et  super 
hoc  iohorrcal  lerra,  quia  duo  magna  et  niala  fccit  populus  hic:  me  de- 
reliqueruoL,  fonlein  vivum,  et  foderunl  sibi  cislernas  conlritas.  Num- 
quid    pelra    slcrilis*    [aquanim    expers]    .osl    nions    sanclus    mcus    Sion? 

43)  βίάαταλμα  nec  apiul  srriptores  3)  ηροαδέ'ξονται  0  V. 
claseicos,  nec  in  V.  el  N,  T.,  nec  apud  4)  Nori  nccessum  esse  piilo,  ul  cum 
Dn  Cangiam  reperilur.  Dcrivandum  cst  Vossio  et  Col.reponamus  ο/;ίονο^αί^(Τοι;σ'Λ; 
a  άιαστ^λλοιιαι,  imperare,praecipere.  II.  riam  τω  υϊκοδομίΐν  ini>Uluendi  vel  fa- 
Vox  βιάαταίμα  occurril  ap.  Clem.  Alex.  cicndi  vis  incssc  itolest,  ducla  ab  aedi- 
I.  c.  Pro  Οίάσταλμίζ  Meri.  Ιί-μί  viill  iiciis  inctapliora.  Dav.  Inlelligil  Hartiabas 
βιάγαλμα^  quam  vocom  ego  quidcm  noti  «rehra  ct  siipeistiliosa  Iiulaeoniin  bap- 
cognosco.     Fortasse  όιάγγΟ.μα.  lismala,    Mcii.     Scjibo    οίκυδομησουαιν 

44)  Sic  ecr.  iioslri  Codil.,  Ιατι  vulg.  ^•  *^  ^^  οϊκοδυμηαοναι  \\  C  νπίμ.     Cfr. 

45)  y.nX  6  dixuiog  a\u\\  raliorifi  ha-  i^bnc.  7,  4. 

biU  Codd.  F  0  V,  ubi  esl  ό  J/;i«/Of.  x«l  h)  ίκστηΟι.    BCV,    ίχΰτητι    Men., 

iv,  iri  Β  C  viilg.  6  δίκαιος  Iv.  txaiaiH  0  Voss.    Jer.  2,    12.    13. 

46)  alhjv  var.  ΙίτΙ.  ap.  Vossinm.  Mar-  L')  \  '"  ^^,'"""•  Ρ'•  «"PiniHl.lil.nu  est. 
Kini  Β  ad.scriptum  o«l  la.  Ι'ύ.λον,  poslea  ^  '}  γ>^«^^^•"^οί;  ^>  V.  I..  ...;.γκ  C. : 
oblileratiim  (lerelnjuerunl  fonlem  vtvum.    Dc  bap- 

47)  I.  e.  bidad.s.    Men.  '""''^•  i«^«^i  ^'-ί•-  ^^'  .    .  _  . 

8)  rorlassc  Iim;  <!l.  a|Mi<l  LXX  lcgcn- 
Cap.  XI.  ^l)  ήμ0.ησ€  scribo  c.  CF     uum  ρΜσυντίτρημ^νους  {συνπΊρηίνω) 

Men.  Voss.,  ημαψίν  0  V,  ^μ^λησε  Β.  =  fissas,  pcrforatas,  iil  iiic  Tafr-liiis  V.C. 
2)  ttau6Qov  wftaiv  leg.  pulat  Men.     moncl.    //. 

Cfr.  Francke  1.  r.  i•.  %7  mj.  9)  igai.  10,  1.  2. 


26  BARNABAE  EPISTOLA.    XI. 

ayLov  μον  Σιών^^  "Εύεΰ&ε  γαρ  ως  πετεινού  νοΰΰοϊ,  ανιητάμενοι  νο6- 
ΰιας^'^  ίιφΐ^ρημένης.'  Καϊ  πάλιν  λέγει  6  προφήτης'  ,εγώ^''^  πορεύϋομαι 
εμπροβϋ-έν  6ον,  καΐ  ορη  ομαλιώ,  %αϊ  ^ύρας  χαλκάς  ανντρίιρω,  %αϊ  μο- 
χλούς ΰιδηρονς  ΰυν&λάΰω,^^  καϊ  δωΰω  ΰοι  '^ηβανρους  ΰκοτεινονς,  από- 
κρυφους^ αόρατους,  ϊνα  γνώϋιν^"^  οτι  κύριος  ο  Θεό?.*  Καϊ'  ,κατοι- 
κήΰει^'^  εν  νψηλω  ΰπηλαίω  πέτρας  Ιοχυράς.^  Ε^τα  τι  λέγει  iv  τω  υίω ; 
,Το^"^  ύδωρ  αύτοϋ  πιΰτόν  βαΰιλέα  μετά  δόξης  Ο'ίρεβϋ'ε,  καϊ  ή  'ψυχή 
νμών  μελετηθεί  φόβον  κυρίου.''  Καϊ  πάλιν  εν  αλλω  προφήττ}  λέγει ' 
,εΟται  ο  ταϋτα  ποιών  ως  το  ξύλον  το  πεφυτευμένον^^  παρά  τάς  διε- 
ξόδους των  υδάτων,  ο  τον  καρπον  αύτοϋ  δώΰει  εν  κκί.()ω  αύτοϋ '  καϊ 
το  φνλλον  αυτοϋ  ουκ  άπορρυήΰεται,  καϊ  πάντα,  οΰα  αν  ποιή,  κατευοδω- 
'ϋ'ηΰεται.  ϋυχ  ούτως  οι  αβερεις,  ουχ  ούτως  αλλ  ή  ωΰει  χνονς ,  ον 
εκριπτει  ο  άνεμος  απο  προΰωπου  της  γης.  ^ια  τούτο  ουκ  αναΰτη- 
ΰονται  άΰεβεΐς  εν  κρίΰει ,  ούδε  άμαρτωλοϊ  εν  βουλτι  δικαίων '  οτι  γι- 
νώακει  κύριος  όδον  δικαίων,  καϊ  όδος  άϋεβών  άπολεΐται.^^^  Αίΰϋ'άνεΰΌ'ε, 
πως  το  νοωρ  και  τον  ΰταυρον  επι  το  αυτό  ωριβεν.  ίουτο  γαρ  λέγει 
μακάριοι,  ο'ί ,^'^  επϊ  τον  ΰταυρον  ελπίΰαντες ,  κατέβηϋαν  εις  το  ύδωρ, 
οτι  τον  μεν  μιαΰ'ον^  λέγει^^^  εν  καιρώ  αύτοϋ'  τότε,  φηΰϊν ,  άποδώβω. 
Νϋν  δε  λέγει'  ,τά  φύλλα  ούκ  άπορρυήΰεται.'^*  Τοϋτο  λέγει'  οτι  πάν 
ρήμα,  ο  εάν  έξέλΌ•τι  ε'ξ  υμών  άιά  τοϋ  ΰτόματος  iv  πίΰτει  καϊ  άγάπτ}, 
εΰται^"*  εις  επιΰτροφήν  καϊ  ελπίδα^^  πολλοίς.  Πάλιν  έτερος  προφήτης 
λέγει  ,και  ην  η  γη  του  Ιακωρ  επαινουμενη  τταρα  παΰαν  τήν  γην. 
Τοϋτο^^  λέγει  το  ΰκεϋος^^  τοϋ  πνεύματος  αύτοϋ  ^  ο  δοξάΰει.^"^  Είτα  τι 
λέγει;  ,Καϊ^^  ήν  ποταμός  ελκών  εκ  δεξιών  ,^^^  καϊ  άνέβαινεν  εξ  αύτοϋ 
δένδρα  ωραΓα*  καϊ  ος  εάν  φάγγ)  εξ  αυτών,  ί^^ί^εται  εις  τον  αιώνα.' 
Τοϋτο  λέγει,  οτι  ήμεΐς  μεν  καταβαίνομεν  εις  το  ύδωρ  γέμοντες  αμαρ- 
τιών καϊ  ρύπου, ^^  καϊ  άναβαίνομεν  καρποφοροϋντες  εν  ττ)  καρδία  τον 
φόβον  καϊ  τήν  ελπίδα  εις  τον  Ίηΰοϋν^"^  έχοντες  εν  τω  πνεύματι.  ,Καϊ 
ος^'"  εάν  φάγτ}  από  τούτων,  ζήΰεται  εις  τον  αιώνα.'  Τοϋτο  λέγει,  ος 
αν,  φηΰϊν,  άκούΰτι^'^  τούτων  λάλου  μένων ,  καϊ  πιΰτεύΰτ] ,  ^τ^σεΓα^  εις 
τον  αιώνα. 


10)  ^ιών    LXX,   Σινά  C  Ο  V   vulg.  15)  Isai.  33,  16.     Sensus :    Christus 

In  β  αίτιον  μου  (ίινά,  ad  oram  άγιόν.  est    aqua  pcremiis,    in    cacumine   montis 

li)  νοασοϊ  —  ι^οσσί«?  scripsi  c.  VO,  fonlem  habens.   H.    κατοίκησης  0  \. 

in  quo  quidem  postliac  νεοσσοί  factum  16)  Isai.  33,  16  — 18.    Sensiis :     In 

est ;  νεοσσοί  —  νοσσιάς  Β  C  F,  νεοσ-  perpeluum   gratia    Chrisli    vobis    adfluit ; 

σοι — νεοσσιΰς  vulg.    Apnd  LXX   quo-  aliquando  vero  videbilis  etiminmaiestate, 

que  Isai.  16,  2.  occurrit  forma  conlracta  el  replebiinini  reverentia.    H. 

νοσσός.      In    C    Men.    άνιστάμενοι   ρ.  17)  ^^  ^^  ξ^χ^^  ^^  ηεφντευαένον 

άνιητάμενοι,  Β  in  textu  άνιστάμενοι,  ^  (^i^  ^ρχ^ι)  ς  q  y,  ως  το  ξύλον  ηεφν- 

ad    oram    άνιπτάμενοι.     Sensns:    Sinc  τ^νμένον  Men.,    ώσπεο  ξύλον  το  ηε~ 

me  eritis  sicuti  piilli  nido  privali.  φντενμεΥον  Β  (in    rnaig.)    Voss.     lu  C 

12)  Isai.  45,  2.  3.  Sensus:  Per  pro-  ^^\  ο^-^^.  ^ήί  tamquam  lignum ,  quod 
phetani  Christus  de  sc  nuntiat:  ,Ego  —  pianiatum  est  secus  decursus  aquarum. 
fons   viviis  (iit  supra)  —  beabo  vos.'   H.  jj^  laplismo  et  cruce.    Cfr,    Ps.  1,  3—6. 

13)  σννηάσω  Β  C  c.    vulg. ,    σνν~  jg^   .  ^^^j^j  c.  Β  C  F  0  V. 
κλάσω  (sic)  V,  συνκλασω  0,  cui  favet  m     i>    -  λγ 

συγκλάσω  LXX.    συγκλάν  μοχλούς  vix  ^^>  tni\ oss.  male. 

dici  polest.  20)  άπόλειται    correctum    in    άπο- 

14)  γνώστη  =  scias,  ot  o'.  λεΐται  0. 


BARNABAE  EPISTOLA.   Χί.  27 

Erilis  enira  velut  avis  piilli  avolanles,  iiido  ablalo/  El  riirsiis  ait  prophela: 
,ego  ibo  anle  te,  el  montes  complanabo,  et  porlas  aeiieas  coiiteram,  et 
vecles  ferreos  confringam ;  et  dabo  libi  ibesauros  occultos,  absconditoSj 
invisibiles,  ut  scianl  quia  ego  Domiims  Deus/  Et:  ,habitabit  iii  excelsa 
spelunca  pelrae  fortissimae.'  Deiude  quid  ail  deFilio?  ,Aqua  illiiis  fide- 
lis'  [perennis] ;  ,regem  ciim  gloria  videl)itis,  el  anima  vcslra  meditabitur 
tiniorem  Domini.'  Et  ilerum  in  alio  prophela  dioit:  ,erit  qui  baec  fe- 
cerit,  tanquain  ligniim  qiiod  plantalimi  esl  secus  decursus  aquarum,  quod 
fructuni  suum  dabit  in  leuipore  suo;  et  foliuni  eius  noii  defluctj  et  om- 
nia,  quaecuuque  faciet,  prosperabuntur.  Non  sic  impii,  non  sic;  sed 
tanquam  palea,  quam  venlus  dispeUit  a  facie  terrae.  Ideo  iion  stabunl 
impii  in  iudicio,  neque  peceatores  in  consilio  iiistorum;  quoniam  novil 
Dominus  viam  iustorum,  et  iler  inipiorum  peribit/  Aniniadverlite ,  quo- 
modo  aquam  et  crucem  simiil  descripsit.  IHud  cnim  significat:  beali, 
qui,  cum  sperassenl  in  crucem,  descenderunt  in  aquaiu ;  quia  raercedeni, 
inquit,  in  tempore  suo  habebunt,  id  est,  liinc  relribuam.  Nuuc  vero  ait: 
jfolia  non  defluenL'  Hoc  signiticat:  omnis  sermo,  qui  ex  ore  vestro 
exierit  m  spe  et  caritale,  erit  in  conversionem  ac  spem  nuillis.  Rur- 
suni  alius  propbeta  dicit :  ,el  erat  terra  lacobi  laudata  supcr  omnem  ler- 
ram/  Haec  significant  vas  spiritus  eius,  quod  glorificabit.  Deinde  quid 
dicil?  ,Et  erat  fluvius  a  dexlra  fluens,  et  ex  eo  emergebant  arbores 
pnlchrae:  el  quicunque  ex  illis  manducaverit ,  vivet  in  aelernum.'  Hoc 
ait,  quod  nos  descendimus  quideni  in  aquam  pleni  peccatis  ac  sordibus ; 
iode  autem  eraergimus  fructum  afl*erentes,  in  corde  timorem  et  in  spi- 
riUi  spcm  in  lesum  habenles.  ,El  quicunquc  ex  illis  iuaiiducaverit,  vivel 
io  aeternum/  Id  dicit:  quicumque  eos  audierit  prophelanles ,  et  credi- 
deril,  rivet  in  perpetuum. 


i 


21)  tS^iOe  Β  C  vulg.  respicere    (int)  καϊ   αύτος    vntQ  των 

22)  ο?  om.  C  Men.  ημετέρων  αμαρτιών  ημελλε  το  σκεύος 

23)  D«r.  Icg.  putal  εξει.  του    πνεύματος    πουσφέρειν    χ^^υσίαν 

24)  Dedi  άηο(ί(>υήσεται  c  ΰ  C  Κ  Ο  V  c  7.),  vix  crediderini ;    ohstal  cnim  ver- 
yfU.lect  ap.  \oss^  ά7ΐο(ίρνη0^ήσετκι\\ι\^.  l)um ,  sive  legis  άοξάσει ,  sive  ό^οξάζει. 

25 1  iatk  V  0,  tn  hoc  quidem  mula-  Locus   polius   ud    id    prospicit    tcinpus, 

tniD  in  Tulg.  quo  Chrislus  cum  gloria  ad  niutidum  iu- 

26)  intatQOffTiv     <fk    καΐ    Ο.πίδα  (iicandiim  adpyrehil. 

Β  C  Men.  30)  Evulgavi  δο'ξάαει  c.  C  F  0  V  cl 

27)  Sopbon.  3,  19.  Meii.  ex  coiiieclura,  δοξάζει  Β  Mcii.  i» 

25)  Clem.  Alex.  Slrom.  III,  12.  p.  .550.  lcxlu  c.  Iiil.  vet. 

xut  ην  η  γη  τον  *Ιαχώβ  ίπ(ανουμ(νη  31)  Ezech.  47,   12. 

;r.  7ΐ.  τ.  y. ,   <(ησϊν   6    τιροιιητης ,    το  32)  δεξειών  Ο. 

αχίνος  πνεύματος  αυτός  ύο'ξάζο)ν  π=:  33)  ρύπους  Ιομΐ  νιιΐΐ  Μοιι.   Malc. 

ifte  Inudant  corpux  humanuvi.     liarnabas  34)  είς   τον  Γν    (λ  Vossii    var.  lect. 

dixil:  llaecterba  ufjnificanlcorpus  Chrisli,  vlov  j».  ^ίηύούν  ex    eiTonca  iiilcrprela- 

quod  propheta  laudibus  e/jferl.     Alias  την  liotic    sigli  Γν    I».    vv  (Ιηύονν  ρ.  vldv) 

γήν  ^Ιαχώβ  de  novo  populo  Dei  scu  de  urla   i-ss*;  vidi-liir. 
coela    Chn.stianonim    int''rpn'tatiis    κιιηι.  35)  ώς  Mcri. 

Cfr.  libelhim  meam :    Das  Spridschreilwn  36)  ακούσει  Ο  V.     l)i.'iii  scripsi  λα- 

de»  Αρ.  Baniabas.    Tiibing.  1840.  p.95. //.  λουμ(νο)ν  ν.  U  (iiiarg.)  FO  V  var.  Icct. 

29)  Voc.  σχεΰος  glorificatnm  Cliristi  ap.  Voh«.,  καλουμένων  Β  (loxt.)  C  vulg. 

corpas  ad  saaiflciam   io    cnice  oblaliim  Tiim  πιστεύσίι   ρ.  ηιατεύση  Β  C  Ο  V. 


28  BARNABAE  EPISTOLA.   XII. 

XII.     Alibi  quoque  in  V.  T.  crucis  el  Chrisli  menlio  lypica. 

^Ομοίως  πάλιν  περ\  τον  βτανρον  ορίζει  εν  αλλω  τν^οφηττ}  λεγοντι ' 
,κο;1'  τιότε  ταντα  ΰνντελεΰϋ^7}ϋεται ;  Αεγεί^  ανρίος '  όταν  ξυλον  κλιΌ^ί^  καϊ 
αναΰτη  καϊ^  όταν  εκ'ξνλον  κί^αο;  ΰταξτ}.^  "Εχεις  πάλιν  επϊ  ΰτανρον,  καϊ  του 
ΰτανρονβΰ-αι  μέλλοντος.  Αεγει  δε  πάλιν  εν  τω  Μωοτ},  πολεμονμενου 
του  Ίΰραηλ  νπο  των  αλλοφύλων^  Κα\  ϊνα  υπομνηϋϊ]  αυτούς  πολεμον- 
μενους ,  οτι  ^ιά  τάς  αμαρτίας  αυτών  παρεδόΰ-ηΰαν  εις  ϋ-ανατον ,  λέγει 
£tV'  T^V'^  καρδίαν  Μωΰη  το  πνεύμα,  ϊνα  ποιήϋΎ)  τύπον  ΰτανρον,  και 
του  μέλλοντος  πάϋχειν '  οτι ,  εάν  μη^  ελπίβωΰιν  ίπ'  αντω ,  εις  τον  αι- 
ώνα πολεμηϋ^ηΰονται.^  Τίΰ-ηΰιν"^  ούν  Μωΰης  εν  εφ'  *εν  οπλον  εν 
μέΰω  της  πηγης,^  καϊ  ΰτα&εϊς  υψηλότερος  πάντων  ενέτεινε  τάς  χείρας,^ 
καϊ  ουτω^"  πάλιν  ενικ«"  ο  Ίΰραηλ.  Είτα,  οπόταν  πάλιν  κα&εΐλε ,  πά- 
λιν^'^  εθ-ανατοϋντο.  Προς  τι;  "Ινα  γνώΰιν ,  οτι  ου  δύνανται  ΰωΟ^ηναι, 
εάν  μη  έπ  αύτώ^^  ελπίΰωΰιν.  Καϊ  εν  ετέρω  προφ7}τγ}  λέγει'  ,ολην^^ 
την  ημέραν  εξεπέταβα  τάς  χεϊράς  μου  προς  λαον  άπειΰΌυντα  καϊ  άν- 
τιλέγοντα  όδώ  δικαία  μου/  Καϊ  πάλιν  Μωϋης  ποιεΐ^^  τύπον  του  Ίη- 
6οϋ  {οτι  δει  αύτον  πα&εΐν ,  καϊ  αυτόν  ξωοποιηβαι  ,^^  ον  δό^ωΰιν  απο- 
λωλεκέναι  εν  ΰημείω),^''  πίπτοντος  του  Ίΰραηλ.  Έποίηΰε^^  γάρ  πάντα 
οφιν  δάκνειν  αυτούς,  καϊ  άπέϋ'νηΰκον ,^'  επειδή  η  παραβαΰις  5ια  του 
όφεως  εν  Εύα  γέγονεν  ϊνα  ελέγ'ξϊ}  αυτούς,  οτι  δια  την  παράβαΰιν 
αυτών  iv  -θλίψει  'Ο'ανάτου  παραδοΌ'ηβονται.  Πέρας  γέ  τοι  αυτός  Μω- 
ΰης  εντειλάμενος ,  ,ούκ  εϋταΓ^'  ύμΐν  ούτε  γλυπτόν  ^  ούτε  χωνευτόν  εις 
Θεόν  ύμΐν  ,^  ποιεί,  ϊνα  τύπον  του  Ίηΰοϋ  δείξτ}.  Ποιεί  ούν  Μωΰη  ς 
χαλκοϋν  όφιν,  καϊ  τίΟ-ηβιν  εν  δοκώ  ,^^  καϊ  κηρύγματι  καλεΐ  τον  λαον. 
Ελ'χτόντες  ούν  iπϊ  τό  αυτό,  εδέοντο  Μωΰέως,  ϊνα  νπερ'^'^  αυτών  άνε- 
νέγκη  δεόμενος  περϊ  της  ιάΰεως  αυτών.    Είπε  δε  προς  αυτούς  Μωΰης ' 

Cap.   ΧΙί.     1)   Εχ    libro    apocrypho.  impleiat    impudentissimns    iste    nebulo. 

Cfr.  Iltig.  hisl.  eccl.  p.  131.  sq. //.  Quem-  Vossius.   In  Cod.Barberino  vocem  ταϋτα 

admodnm  Ignatius  siios  habnil  iiiterpola-  eadem  excipinnt,  quae  exscripsit  Vossius, 

lores,  quiilliimcorruperint:  ita  neqne  de-  his  lamen  siibiiinctis  καϊ  εΙρήνη  πολλή 

fuit,  quiid  ipsnm  quoqueinBarnaba  licere  γεγονεν    ini    της    βασιλείας    νεβρώϋ• 

sibi  crediderit.     In  altcro    enim  Romano  y.ca  μονήτονος  a/Qi  της  σήμερον,  Ιπϊ 

codice    haec     sequebanfnr:     καϊ     πότε  δε  της    βασιλείας  νεβρώχ9   καϊ    πον- 

ταύτα    των    ηρώων    Τύγχανε ,    των  τίππυυ  νιου  χάμ  ουκ   ήν.     Holslenius 

τέκνων  του  Σήμ,  καϊ  αυτός  πρώτος  hoc    additamento    uncinis    incluso    atque 

Ιβασίλευσεν  Ιπϊ  της  γης.    τφ  δξέητα-  obliterato    margini    inscripsit:    Ihic    octo 

κοσιοστω    ετει    της    τρίτης   χιλιάδος  folia  ex    nescio   quo  alio    operc   irrepse- 

Ικτίσϋ^η  Βαβνλών  ή  μεγάλη,  καϊ  ^βα-  rant,  scriptoris    rcccnlissmi   et    nugacis- 

σίλενσεν  ^v  αύτ\]  ΝεμρώΟ ,  καϊ  μετά  simi].     Hinc  suspicor,  Holstenii  apogra- 

ταυτα    Ιποίησαν    εαυτοΐς    νΐοϊ    Χάμ  phum  prodisse  ex  Cod.  PP.  Theatinorum 

βασιλέα,  ov  το  όνομα  ΙΙούτιππος,  καϊ  a  Vossio  qnidem  collato,  sed  Romae  non 

TO)  επτακοσιοστω  Ινενηκοστω  Ιννάτφ  iam  superstite. 

ετει  της  γ    χιλιάόος ,   ετει  δε  τρίτο)  2)  Dedi  Αέγει  c  Β  C  F  Ο  V   Men., 

της  βασιλείας  Νεμρώθ,  εηεμψεν  αν-  χ^χ  χ^γ^,,  vet.  Int.  elVoss.,    cui    adhae- 

δρας   δυνατούς   Ικ   των  νίών  'Ιαφεϋ  γ^^^  Cot,  gt  qui  eum  repetierunt. 
σοφούς    πάνυ    τεχνίτας   καϊ   άρχιτέ-  3)  Εχ.  IV.   Esdrae  5,  5. 

κτονας,    και  κατηλ')-ον  επι  την  εωαν  ...,,.,        .      ,         ^     -,     ,- 

ποόςΜονήτονα  νΐόν  Νώε,  καϊ  φκο-  4)  Intelhgendus    Amalec     Exod.    1/ 

δόμησαν  αύτψ  ηόλιν,  καϊ  Ιπωνόμα-  18  sqq.    Meuardus  refert  ad  lustin.  Dial. 

σαν  αυτήν  Μονήτονα  κατά  τήν  προ-  f-    TiTPh;    »•    11   •    Ρ'  /,^-^•    Tert.   adv. 

σηγορίαν   αυτόν.     Sed   haec    satis    ad  Ι"^•  ^-  10-  adv.  Marc.  III,  18. 
gustum.    Plures  enim  paginas  nugis  istis  5)  καϊ  εΙς  ρ.  εΙς  Men.     Tum  μω- 


BARNABAE  EPISTOLA.   XII.  29 


XII.     Alibi  quoque  in   V.   T.  crucis  el  ChrisU  menlio  typica. 

Similiter  et  enicem  significal  in  alio  proplieta  dicente;  ,et  quando 
haee  consumiiiabiintur  ?  Dicit  Dominus:  ciim  lignum  iiiclinatum'  [succisum] 
,demio  erectiim  consUterit,  et  cum  de  ligno  sanguis  stillaveriL'  Habes 
ilenini  de  cruce,  et  de  eo,  qiii  erat  cruci  affigeudus,  praesagiiim.  Ad- 
huc  vero  hac  de  re  dicil  in  Mose,  quando  Israel  impiignabalur  ab  ali- 
enigenis.  Et  ut  commonefacerct  eos ,  quod  ])ropter  peccala  sua  trade- 
rentur  ad  morteni ,  ad  cor  3Iosis  dicil  spirilus  ,  iit  faciat  figuram  crucis 
el  eiiis,  qiii  erat  passurus;  quia,  si  in  hunc  iion  speraverint,  in  perpe- 
liium  vincenlur.  Posiiit  ilaque  Moses  ariiia  su})er  anna  in  medio  ag- 
geris,  et  omnes  supereminens  nianus  extendit,  sicqiie  rursus  Israelilae 
viocebant.  Cum  autem  ilerum  nianus  deinillebat,  iterum  occidebantur. 
Cur  hoc?  Ut  cognoscerent ,  quod  non  possent  servari,  nisi  per  spem  in 
illom.  Et  in  alio  propheta  dicit:  ,tota  die  expandi  maniis  meas  ad  po• 
pulum  iDcreduIum  et  coulradicentem  viae  iustae  meae.^  Et  iterum  Mo- 
ses  facit  figuram  lesu  (qiiod  passurus  esset,  et  vilara  praebiturus  ipse, 
quem  putabant  necasse  in  signo  crucis)  cadente  Israel.  Quoniam  enim  pec- 
catum  per  serpenlem  in  Eva  conligitj  effecit  Deus,  ut  ciincti  serpentes 
morderent  eos;  et  moriebaulur,  ul  argueret  eos,  quod  propter  peccala 
sua  in  angustias  mortis  esseut  Iradeiidi.  Denique  Moses,  qui  praece- 
perat:  ,ηοη  erit  vobis  neque  sculptile,  neque  conflatile  in  Deum  vestrum,' 
ipse  id  facit,  ut  ostendat  figuram  lesu.  Facit  ergo  Moses  serpentem 
aeDetim,  ac  coUocat  in  Irabe,  alque  per  praeconem  convocat  populum. 
CoDgregati  igilur  orabant  Mosen,  ut  pro  ipsis  sacrificaret,  deprecans  pro 
sanauone  eonim.     Dixil  autem  Moses  ad  illus:  ,euui/  inqiiit,  ,aliquis  ex 


oitH  0  \\  μωσ^α  Β  et  rorsan  C,  ubi  13)  inl  σταυρφ  Davis.    Vetus  Int. : 

T^  ηνίϋμα.  in    cruce    Christi.      Subinde    έλπίσωΟί 


i 


6)  lu perpttmmm  ttHctntur,  ita  ut  num-  Β  C  vulg 

qua  Tictoram   iagmn  excnlere  possint;  14)  isai.  (jS,  2.     Cfr.  lustin.  Apol.I. 

■am  Iwec  est  inlcrdum    vis  ^τΙμ  πολί-  „.  35.  Djai.  c.  Tryph.  n.  97. 

μον^αι.   CUr.  I5)  noitiv  C 

')  riOijai  B.  16)  Ita  Dav.,  ίωοττοιτ/'ίΤουοΤίΟ  V  Men., 

8)  ηηγης  Β,  πηγμης  C,  idein  est  qui  coni.  χ«*  οτι  αυτός  Ιζωοποίησε 
ηοίγμης  ιη  Ο  V,  πηγής  correctum  ιη  \^  ρ,  ^  et  quia  ipse  viviiicavit,  iierape 
ηηγμης  Men.,  qui  quidem  adiiotat:  genus  humanum ;  ζωοποιησουΰιν  Β  C. 
Loco  της  πηγμης  legendum  pulo  ioi)  Xum  άόξυνσιν  ρ.  όυξωσιν  Ο  V.  Su- 
πηγματος,  quod  Ijoc  Ioco  est  atjger,  li-  j,i„de  ^πολωχέναι  ρ.  άπολωλε/.έναι  C. 
cel  impropne.  Nam  proprie  πήγμα  17)  Sc.Tot;ar«i;(Joi/.Cfr.lustin.DiaI.  c. 
«ea  pe(^a  est  macbioa  ligtica   seu  cuii-  Tryph.  n.  72.   n.  1)4. 

ligiuUJo  imtar  poutis,   iii   qua   qiiis  slat,  ι^,χ  ν         οι    <>            ι          ο    « >■ 

«Γ  aliis   eminci.s    ab    oiDuibus   vidcalur  ^    ^Ta  ^^'  ^  Ί?•/"'"\^Λ  i^' 

■^     _,   I    .•        '           rr'         I      '  of  Jfiorii   mulatuni   iii   ovx  (σταΐ  (sic) 

mno  esl  leclio  ;n?yi?i.   Πηγή  \el  παγη,  ^    ^.         ^?    Γ) 

uli    apud    llesvcbium ,    locnin   exttlsum  *          •     *,  i^. 

signiUcaU          *  2\)  έν  άοκφ  (iull,  Ινάύξως  BCO\ 

9)  lU  cnix  effigiabaliii.  '^''^"•  'Ί  I>l<'n<l<»c   cdill.    Uecluin   iara  vi- 

10)  otJzii^  t.  BC  Mcri.,  οί;τωί  F  Ο  V  ^'l  ^^I^'"• 

Voes.  el  rlqq,  edilt.  22)  ΰπ^ρ  D  (lcxlus)  C  c.  vulg.,  πίρΐ 

l])ApiidM«n.>Uy£(addilaranle/}//'xa.  Β  (marg.)  0  V  var.  lecl.  ap.  Voss.    Sae- 

12)  ilodm  C  el  ed.  Men.  vocc.  x«-  piiis  pra('|»osiiio  uri^Q  in  Cudd.  a  libra- 

»7ίΓλ#,  πάλιν  cxcideruut.  riis  ιπ,-ιΙ*;  |triniulala  esl  t•.  π(ρ(. 


30  BARNABAE  EPISTOLA.    XII.  XIII. 

,οταν,  φηοΐν  ,^^  ^^]%^]}  τι?  νμών  ^  ελ&έτω  επϊ  τον  οφιν  τον  επϊ  του 
^νλου  επίκεψενον  y  καϊ  ελτΐΐΰάτω  ταοτενΰας  ^  οτι  νεκρός  ων  δύναται 
ξωοποίηΰαι'  %αϊ  παραχρήμα  ΰωϋ'7]οεταυ.^  Καϊ  ούτως  εποίονν.  'Έχεις 
'λαϊ'*  εν  τούτω  ττ/y  δο'ξαν  τον  Ίηΰον ,  οτι  εν'^''  αντω  πάντα,  καϊ  εις 
αυτόν.  Τι  λέγει  πάλιν  Μωβης  rc5^^  Ίηΰον,  τω  τον  Ναυη^''  νιώ,  Ιπι• 
3•εις  αντω  τοντο  όνομα,  οντι  προφήττ},  ί-να  μόνον  ακουΰτ)  πας  ο 
λαός,  οτι  πάντα  ο  πατήρ  φανεροί  περϊ  του  νιου  [αντοϋ]^*^  Ίηΰον  υίω 
Ναυη;  Καϊ  επι&εϊς  τοϋτο  όνομα,  οπότε  έπεμψε  κατάύκοπον  της  γης, 
[εϊπε]'^^  ,λάβε^^  βιβλίον  εις  τας  χείρας  6ου,  καϊ  γράιρον  α  λέγει  κύ- 
ριος' οτι  εκ  ριζών  έκκόιρει  πάντα  τον  οίκον  του  ^Αμαληκ  6  υιός  του 
Θεοϋ  ίπ'  έΰχάτων^^  των  τϊμερών.'  "Ιδε,^'^  πάλιν  Ίηϋοϋς  ούχ  υιός 
άνϋ•ρώπου ,  αλλ'  υιός  του  Θεοϋ^^  τύπω  καΐ^*^  εν  ΰαρκϊ  φανερω&είς. 
Έπεϊ  ούν  μέλλονΰι  λέγειν,  ort^'  ο  Χριΰτός  υιός  εΰτι  ^αβ\δ ,  φοβού- 
μενος καϊ  ϋυνιών  την  πλάνην  των  αμαρτωλών  λέγει*  ,είπεν  ο  κύριος 
τώ  κυρίω  μου'  κάί^ου  εκ  δεξιών  μου,  εως^^  αν  ϋ-ώ  τους  εχΰ'ρούς  ΰον 
ύποπόδιον  τών  ποδών  αον.'  Καϊ  πάλιν  λέγει  οντως^^  Ήβαΐας'  ,εϊπε 
κύριος  τω  Χριύτω  μου  κυρίω  ,"^*^  ου  ίκράτηϋα  της  δεξιάς  αύτοϋ ,  επα- 
κοϋΰαι  εμπροβϋ'εν  αυτοϋ  εΌ•νη,  καϊ  ιΰχύν  βαΰιλεων  δια^ρηξω.'^^  "Ιδε, 
πώς  λέγει  ^αβϊδ  αυτόν  κύριον  καϊ  υίόν  Θεοϋ. 

XIII.     De  populo  haerede. 

Άλλ'  ϊδωμεν,  εΐ  ούτος  ο  λαό?  κληρονόμος^  η  ό^  πρώτος,  καϊ  ει  τ} 
διαϋ'ηκη  εις  ημάς,  η  εις  εκείνους.^  Άκούΰατε  νυν  περϊ  του  λαοϋ ,  τι 
λέγει  η  γραφή.  Έδεΐτο  δε  Ίΰαάκ  περϊ  '^Ρεβέκκας^  της  γυναικός  αύτοϋ, 
οτι  ϋτεΐρα  ην'  καϊ  ΰννέλαβεν  είτα.  Καϊ^  εξηλϋ'ε  '^Ρεβέκκα  πν^έΰϋ'αι 
παρά  κνρίον ,  καϊ  είπε  κύριος  προς  αύτην'  ,δύο^  ε&νη  εν  τη  γαβτρί 
ΰου,  καϊ  δύο  λαοϊ  εν  τη  κοιλία  ΰου,  καϊ  λαός  λαοϋ  υπερέχει,  καϊ  6 
μείζων  δονλεύΰει  τω  ελάΰΰονι.^  Αίϋΰ'άνεβϋ'αι^  οφείλετε,  τις  ό  Ίΰαάκ, 
τις  η  '^Ρεβέκκα,  καϊ  επϊ  τίνων  δέδειχεν ,  οτι  μείζων  ο  λαός  ούτος,  η 
εκείνος.  Καϊ  εν  άλλη  προφητεία  λέγει  φανερώτερον  6  'Ιακώβ  προς  τόν 
Ίωβηφ  τον  υίον  αύτοϋ,  λέγο^'  ,ιδού ,''  ουκ  εΰτέρηΰέ  με  κύριος  του 
προΰώπου  ΰου'  προΰάγαγέ  μοι  τους  υιούς  6ου,  ίνα  εύλογη6ω  αυτούς.' 
Καϊ  προ6ηγαγεν  Έφραϊμ  καϊ  τόν  Μανα66η,  Ο^έλων  ϊνα  εύλογηϋ•η^^  οτι 

23)  φησί  vulg.  et  Β  C  ,  qiii  snbinde  31)  [είπε']  Cot.  ex  Int.  vet. 
scr.  a€ix&y  τις  ut  ediderat  Men.  c.  lec-          32)  Exod.   17,   14. 

tione    quidem    marginali    δηχϋ^ι^.     Num.  33)  ^tt'  αϊαχάτων  0  V. 

21,  9  sqq.  *  34)  Codd.   BCOV  εϊδε   idem   valet 

24)  oi  Men.  ac  ϊδε,    ut  Cot.    c.  Int.   vet.  recte  coni. 

25)  Coloss.   1,   16.    Cfr.  Hebr.  1,  2.  pro  ol  6k  viiig. 

Finis  legis  et  prophetarum  Christiis.  35)  Articuliim    ό  ante  νιος  avS^.    ct 

26)  Iv  τφ  ρ.   τφ  Β  ad   oram.  νίός  τ.  ϋ•.,  qui  est  in  Β  C  vulg. ,   omisi 

27)  νκβή  Β.  c.  Ο  V  sublata  interpunctione  ante  τνηψ 

28)  Cfr.    Num.   13,   17.    luslin.  Dial.  in  plerisque  edd.  obvia.     Eo  modo  ver- 
c.  Tryph.  n.  113.  borum  emphasis  plurimum  elevatur.    Ex 

21))  Β  ad   oram  Holstenii   manu:    an  F  mibi  notatur  ούχ  ό   νίός  ctvd•. ,  «λλ' 

leg.    μονονον.     Deindc    ό    addidi  ante  νιος  τ.  S•. 
λαός  c.  BCFOV.  36)  Betineo  καϊ    c.  Β  C  Men.  p.  δε 

30)  \_αντον'\    resliluit   Fcll.    anctore  0  V   Int.    vct.  Voss.    cum   interpunctione 

Int.  vet.     Tum    νιων  V.     In  Β  scriptum  ante  τΰπψ.     Cfr.  I  Tim.  3,  16. 
est  νίφ  ναβη.  37)  lesum  non  Dei,   sed  filium  esse 


BARXABAE  EPISTOLA.    XII.  XIII.  31 

vobis  iiiorsus  fueril,  veuial  aJ  serpenlom  iu  ligiio  positum,  et  credat 
atque  speret,  qiiod,  lioet  ille  non  vivat,  polesl  vitam  praeslare;  et  coii- 
festim  servaLilur/  Alque  ila  faeieLanU  Ilabes  eliam  in  hoc  gloriaiii 
lesii:  quod  iii  ipso  sunt  omnia  et  in  ipsiim.  Qiud  iteruiu  dicit  Moscs 
ad  losiie,  filium  Navae,  cum  illi,  prophelae,  id  nominis  [Iusiie=Iesus] 
iiuponerel,  ideo  solum,  iil  omnis  populus  inlelligeret,  ralrem  dc  filio 
siio  lesu  cuncta  manirestassc  filio  Navae?  Imposilo  igitur  eo  nomine, 
qiiando  misit  eum  in  exploraloreni  lcrrae  [Canaan],  dixit:  ,accipe  librum 
in  nianus  luas,  et  scribe  quae  dioil  Dominus:  radicibiis  exscissurum  csse 
filium  Dei  in  novissiiiiis  diebus  omnem  domiim  Amaleci.*  Ecce  nirsum: 
non  filius  hominis,  sed  Dei  filius  lesus,  qiii  in  figura  el  in  carne  ap- 
paruit  Quoniam  vero  dicluri  erant,  Cbrislum  esse  filiiim  Davidis,  refor- 
midaos  et  intelligens  errorem  sceleraloriim,  ait  David:  ,dicit  Dominus 
Douiino  meo :  sede  a  dexlris  meis,  donec  ponam  ininiicos  tuos  scabelUim 
pedum  tuorum.'  El  Isaias  porro  ita  loquitur:  ,dixit  Dominus  Gbristo 
nieo  Domino.  cuius  apprebendi  dexleram,  ut  obediant  ei  gentes,  et  for- 
liludincm  regum  disruinpam.*  Ecce,  quomodo  David  eiim  Dominum  vocet 
el  Dei   filium. 

XIII.    De  populo  haerede. 

Sed  videamus,  iilrum  bic  populus  haeres  sit,  an  vero  prior;  et 
utrum  testanientum  ad  nos,  an  ad  illos  perlineat.  Aiidile  niinc,  quid 
seriplura  dicat  de  populo.  Orabat  Isaacus  Rebeccae  uxoris  suac  causa, 
quod  esset  sterilis ;  et  illa  poslhac  concepit.  At  Rebecca  egrcssa  est 
ad  interroganduni  Doniinum,  et  dixit  Dominus  ad  iilam:  ,duae  gcntes  in 
olero  Uio  sunl,  ac  dtio  popuU  in  vcnlrc  tiio,  atque  unus  popuhis  allcrum 
sepenbit,  el  maior*  [nalu]  ,senicl  minori.*  Debelis  iutelligere,  quis  sit 
baacas,  qiiae  Rehecca,  ct  de  qiiibusnam  dcclaravcrit,  quod  popiilus  hic 
sit  maior  qiiam  ille.  Et  in  alia  propbelia  manifeslius  loquilur  lacobus 
ad  Γιΐίιιπι  suuin  loseplniiii,  dicens :  ,eccc,  Dominus  non  privavil  me  facie 
lua;  adduc  mihi  filios  luos,  iit  benedicaiii  eis.'  Et  adduxit  Epbraimum 
et  Maoassen,   cupieDs  ut  bencdicerelur,    quia   erat   nalu  maior.     Ilaque 


Daviil,  ludaei  el  oiim  iis  bidaizanles  dic-  4)  Ila  interpuiixi  cx  Β  C  0,  cum  ftr«, 

luri  erant.    Ps.  109,  1.  Matlli,  22,  43 — 45.  i.  o.  ίπειτα,   piius  Iraherelur  ad  meni- 

38)  Xva  var.  lect.  ap.  Voss.  brum   soquens;    αυν^λαβεν    βίτα'    xal 

39)  οντος  V  Ο,  in  hoc  qnidem  emcn-  V,  αυνέλαβεν  εϊτα,  χαϊ  in  F  dislingni 
datnni,  iit  iam  »if  ουτο}ς.     In  Β  crat  η  ad  mc  relatiim  cst 

βασιλείας  ρ.  'Ησαΐας.    Isai.  45,  1.  5)  Oen.  25,  23. 

40)  In  Β  xvQqt,  siipra  tw  sine  ac-  6)  αϊαί^άνεαϋε^,  prius  ctiatn  in  0. 
r«>ntn  el    iola  subscripto.     LXX    quoqiic  7)  (\^,^^    48    1 1    9 

ΰ.α(,ί,ηξο^  Cler.,  „1  cxh.bcnl  Β  C  0  V.  ^^,,^,,,,,,  ^ud.  V,  in  quo  l.ahcs  χαϊ  cum 

Cap.  ΧΙΠ.  1)  ο  add.  Col.;  extal  qiio-  ininc.ih  al  τον  sftilt  μανασση.    Iri  BCFO 

qiic  in  Β  C  0  \.  xul  ηροσηγαγεν  (((ραί'μ  τον  αανααση' 

2)  Cfr.  siipra  c.  5  el  6.  iyatnv   ϊνα   ενλογηΟ^ι),    iil    (li;<lil   Mnn., 

3)  Inler  ταρϊ  el  'Ρεβ^χχας  n-peliin-  ioniiiifns  qiiidiTn  χαϊ  προαηγαγε  τόν 
liir  ίη  Β  vocc.  τον  ?mov,  poslea  ex-  Μανασαη,  χαϊ  Έ(/(>αίμ'  ϋ^έλων  ^k 
punctac.     ilen.  2δ,  21.  Horn.  9,   1(J — 12.  ΛΙανασση,  iili  cbl  ap.  Int.   vet. 


32  BARNABAE  EPISTOLA.    XIII.  XIV. 

πρεΰβυτερος  ην  6  γαρ  Ίω6ηφ  προΰηγαγεν  εις  την  δεξιαν  χείρα  τον 
πατρός  Ίακωβ.  Είδε  δε  'Ιακώβ  τνπον  τψ*  πνενματι  τον  λαον  τον 
μετα'ξν.  Καϊ  τι  λέγει ;  Καϊ  εποίηβεν  'Ιακώβ  ίναλλά'ξ  τας  χείρας  αντον, 
καΧ  ετιε^ηκεν^"  [ττιν  δε'ξιαν]  επϊ  την  κεφαλήν  Έφράϊμ,  τον  δεντερον 
καϊ  νεωτερον^  καϊ  ηνλόγηβεν  αντόν.  Καϊ  εΐπεν^^  Ίωΰηφ  προς  Ιακώβ' 
,μεταΌ-ες^^  ΰον  την  δεξιαν  επϊ  την  κεφαλήν  ΜαναΰΟη,  οτι  πρωτότοκος 
(ΐον  ίΰτϊν  νίός/  Καϊ  είπεν  'Ιακώβ  προς  Ίωΰηφ'  ,οΐδα,^^  τεκνον,  οίδα' 
αλλ'  6  μείζων  δονλενοει  τω  ελάβαονι,^"^  καϊ  οντος  δε  ενλογη&ηοεται.' 
Βλέπετε^  επϊ  τίνων  τεΟ'εικε,  τον  λαον  είναι  τοντον  πρώτον,  καϊ  της 
δια&ήκης  κληρονόμον.  Ει  ονν  'έτι  καϊ  δια  τον  Άβρααμ  εμνηΰ^η,^^ 
απείχομεν  το  τελειον  της  γνώΰεως  ημών.  Τι  ονν  λέγει  τω  'Αβραάμ, 
οτε^^  πΐΰτενΰας  ετέϋ'η  εις  δικαιοΰνν7]ν ;  ^ίδον  τέΌ•εικά  αε"  πατέρα  ε&νών 
των  πιΰτενόντων  δι'^^  άκροβνϋτίας  τω  κνρίω.^ 

XIV.     Testamentum ,  quod  Moses  accepit,  posleaque    conlrivU,  Dominus 
per  lesum  Chrislum  iam  renovavii. 

Ναί.^  Άλλα  την  διαΌ•7]κην,  ην  ώμοΰε  τοις  πατράΰι  δονναι  τω 
λαω,  ει  δέδωκεν  ,^  ζητονμεν.  /Ιέδωκεν  αντοϊ  δε  ονκ  εγένοντο  α^ιοι 
λαβείν  δια  τας  αμαρτίας  αντών.  Λέγει  γαρ  6  προφήτης'  ,καϊ^  ην  Μω• 
6ης  νηΰτενων  εν  ορει  Σίνα,  τον  λαβείν  την  δια&ηκην  κνρίον  προς 
τον  λαον,  ημέρας  τεΰβαράκοντα  καϊ  νύκτας  τεβΰαράκοντα."*'  Καϊ^  'έλαβε 
πάρα  κνρίον  τας  δνο  πλάκας  γεγραμμένας  τω  δακτνλω  της  χειρός  κν- 
ρίον εν  TcvfVjLiart  •*^  καϊ  λαβών  Μωαής  κατέφερε  προς  τον  λαον  δονναι. 
Καϊ  είπε  κνριος  προς  Μωβην'  ,Μωβη ,  Μωΰη ,  κατάβηϋ•ι  το  χάχος, 
οτι  ηνόμηΰαν'  ο  λαός  ΰον,  ονς  εξι^γαγες  εκ  γης  Αίγνπτον.''  Καϊ  ΰνν- 
ηκε  Μωβης,  οτι  εποίηΰαν  πάλιν  χωνενματα,^  καϊ  'έρριψεν  έκ  των 
χειρών  τας  πλάκας,  καϊ  ΰννετρίβηϋαν  αί  πλάκες  της  διαΰ•ηκης  κνρίον. 
Μωβης  μεν  γαρ  'έλαβεν,  αντοϊ  δε  ονκ  εγένοντο  άξιοι.  Πώς  δε^  ημείς 
έλάβομεν ,  μάΰ•ετε.  Μωβης  Ό'εράπων^''  ών  'έλαβεν,  αντος  δε  6  κνριος 
ημιν  'έδωκεν ,  [είναι]^^  εις  λαον  κληρονομιάς,  δι  ημάς^^  νπομείνας. 
Έφανερώ^η  δε,  ίνα  κάκεΐνοι  τελειωΰ•ώΰι  τοις  α|Μ,α^τ?ί|ΐια;(>ί ,  καϊ  ημεϊς 
δι  αντον  κληρονομονντες  διαΰ-ίμην  κνρίον  Ίηβον^^  λάβωμεν ,  ος^^  εις 
τοντο  ητοιμαβθ'η,  ίνα  αντος  φκι^ε  1? ,  τάς  ηδη  δεδαπανημένας  ημών 
καρδίας^^    τω    ^ανάτίρ    καϊ    παραδεδομένας^'^    ττ)    της    πλάνης    ανομία 

9)  τφ  a  Gallandio  ct  Hefelio  perpe-  16)  Scripsi  οτε  c.  Int.  vet.  VO,  ad 
ram  omittitur.  Art.  τον  anle  λαοϋ  et  cuius  oram  οτ/,  BCF  vulg.  Subinde 
μεταξύ  desideratur  ap.  Men. ;  addilus  Codd.  ίπίύτίυαας  mutavi  in  participium 
est  in  Β  ad  oram  antc  μεταξύ,  iibi  in  Hefclii  τί  ονν  λέγε l  τφ  Αβραάμ;  Ι'Οτι 
C  ηοη  extat.  Eodem  scnsu  Act.  13,42.  Ιπίστενσας,  ίτέβ-η  εϊς  άικαιοσννην 
το  μετα'ξν  ύάββατον  =  Sabbato  in-  Ιδον  τεΊ^εικά  ύε  πατέρα  ΐΌ^νών  των 
sequenti.  Cfr.  Clem.  Rom.  Ι.  Ep.  ad  π ιατ ενόντων  δια  άκροβυϋτίκς  τφ  κν- 
Cor.   C.  44.  ρ£ο)'   gemiino    auctoris    sensui    ηοη   re- 

10)  Ita  leg.   c.  0  V,  ί&ε&ηκεν  (sic)    spondct.     Verum    iam    vidit   Coteleiius. 
F,  ξί^ηκεν  BC  vulg.,  transtulU  Int.  vet.     Gen.  15,  6.   17,5.  Rom.  4,  3.  11  sqq. 
Subinde  supplevi  [την^εζιαν]  ex  Int.  vet.  ιη\  ι^βηχά  ϋε  Ο  V. 

11)  Sic  scr.  Codd.  nostri,  ειτιε  vulg.  ^cn  j  >       η  j  i         .  •      i>  '       i 
12^  Gen    48    18  ^  ^*  ^^""•  "ostris,  Ota  vulg. 

13)  Gen!  48,'  19.  Cap.   XIV.     1)    Cum   Codd.   BCOV 

14)  ^λάττονί  0  V.  punctum  pono  post  Ncu,   quod  spectat 

15)  ίβ^νήα&η  Β  (ad  oram)  0  V.  ad  praecedentis  enuncialionis  finem.    In 


BARXABAE  EPISTOU.    XIII.  XIV.  33 

losephiis  adduxit  eiim  ad  nianiiin  dexteraiu  patris  sui  laeobi.  Vidil  au- 
tem  spiritu  lacobiis  figuram  populi  venturi.  Et  quid  narrat  soriptura^ 
El  commiitavit  lacobus  maniis  suas,  el  [dexteram]  posuit  siiper  caput 
Epliraimi,  minoris  ac  iunioris,  et  benedixit  illi.  Dixilque  losephiis  ad 
lacobum :  jtransfer  dexleram  tiiaiii  super  capul  iManassis,  quia  priniitivus 
filiiis  meiis  est.'  Et  respondit  lacobus  losepho:  ,scio,  iili,  scio ;  sed 
luaior  serviet  miiiori;  benedicelur  aulem  eliam  ille.'  Aspicite,  de  qiii- 
busnam  vobierit,  esse  biinc  primum  populum  ct  leslamcnli  baeredeni. 
Si  ergo  adhiic  et  per  Abrahamum  popuhis  ille  conimemoratiis  est,  lunc 
scientia  nostra  ad  perfeclionem  est  redacta.  Quid  igilur  dicit  Deus 
Abrahamo,  cum  fides  in  iustiliam  ei  aUribiita  fuerit?  ,Ecce  posiii  te 
patreiii  gentiiun,  quae  in  praeputio  credunl  Domino.* 

XIV.     Teslamentum ,    quod  Moses  accepit,  posteaque   conlrivil,  Dominus 
per  lesum  Chrislum  iam  renovavil. 

Ita  sane.  Sed  quaerimus,  an  dederil  Dominus  testamentum ,  quod 
palribus  iuravit  se  populo  datiirura.  Dedit  quidem;  verum  illi  propler 
peccala  sua  indigni  fueranl  qui  acciperent.  Dicit  enim  propheta:  ,et 
Moses  in  monte  Sina  ieiunavit  qaadraginta  diebus  el  quadraginta  nocti- 
bus,  ut  testamentum  Doniini  ad  populum  accipereU'  Et  accepit  a  Domino 
duas  tabulas  scriplas  digilo  manus  Domini,  in  spirilu ;  sumtasque  Moses 
deferebat  ad  populum  ul  Iraderet.  Et  dixit  Dominus  ad  Moseii :  ,Moses, 
Moses,  descende  celeriler;  inique  cnim  sc  gessit  populus  tuus,  qucm 
de  lerra  Aeg)'pti  eduiisli.'  Intellexitque  Muses  quod  ilerum  feceraiit 
UnagtDes,  et  proiecil  de  manibus  labulas,  conlritaequc  sunt  tabulac  tc- 
stamenU  dominici.  Accepit  itaque  Moses  testamentum ;  ipsi  vcro  digni 
non  fuerunL  Quomodo  aulem  nos  id  acceperimus,  discile.  Moses,  cuin 
esset  ramu!u5,  illud  accepil;  nobis  autcm  ipse  Dominiis  Iribuit,  esse  iii 
populum  haeredilalis,  pro  nobis  passus.  Apparuit  vero,  ut  lum  illi  [lu- 
daei]  in  peccalis  consummarenUir,  lum  nos  per  ipsum  haercdes  facti 
Uomini  lesu  testamentuni  acciperemus,  qui  deslinatus  erat,  ut  ipse  in  ter- 
ris  apparens  praecordia  nostra,  iam  a  morte  assumta  et  Iradita  erroris  in- 


Me.    F    Tirgula    ibidem    disUngui    inilii  10)  Cfr.  Hebr.  3,  5. 

aseernnt  11)  [dvai}  supplevit  Dav. 

2)  όίβωχί  Β  C  c.  vulg.  Suadenle  12)  δι  τιμάς  Β  C  F  0.  Eodem  spec- 
lo.  Franz  relinui  ζητονμιν  c.  Β  C  F  0  V  lal  (Γ^  Η  υμάς  (sic)  in  V,  δια  ημάς  viilg. 
.Men.  el  Voss.,  ζητώμεν  Dav.  ex  Int.  vet.  13)  Ila  margo  Col.,    ημεΓς  διά  του 

3)  Exod.  24,   IS.  Vid.  supra   c.  4.  κληοονομυΰντος  διαβ-ηκην  κυρίου  Ιη- 

4)  /χ'  Β  (hic  et  raox  in  texlu)  C  Men.  ϋου  C  0  V  Men.,  δια  τυϋ  κληρονομούν- 

5)  Exod.  31,   18.  τος   την    (ad    oram)   διαΟηκην    κυρίου 

6)  ηνίύματι    desideraliir   ap.    Mfni.  ^Ιησού  Β.     Snhitidc  λάβομίν  V. 

f-l  in   C,  ubi  tamen  laciinarn  amanninisis  14)  Heic  in  Mss.  el  Kdilioiiiltiis  malo 

.-idnotavil  in  marg.  Iransposila   legiinUir,  (piao  iiifni  iinris  () 

7)  Lego  ήνόμησαν  c.  C  Voss.,  ηνό-  inclusa  cl  a  nohis,  dino  \'(:[n\  iiili'r|)icl(', 
μηΟίν  BFOV  c.  LXX  pI  viilg.  Deiri  loco  sno  rcsliluta  smil.  Cir.  libcllum 
ιης  pro  y^f  Β.    Exod.  32,  7.  Deiil.  9, 12.  mcinn:  Das  Scndschreiben  dee  Ap.  Bar- 

%)  χονίύματα    Β  Ο  V,   qiiod    iri    C  nahas,  p.  10(5.    //. 

rnaii.  scc.  inulavil  in  χονίύματι  15)  καρδίας  rx  Inl.  vet.  praecordia. 

J)  δϊ  r.  Β  C  F  0  V  Voss.;  deest  ap.  κακίας  Β  C  0  V  Mrn.   Voss. 

Men.  el  alios.  16)  παραδέδωμένας  Β  (supra)OV. 

Patkeu  apo»t.  3 


34  BARNABAE  EPISTOLA.   XIV.   XV. 

τρωύάμ.ενος  εκ  του  ΰκότονς,  δLά&ητaι^''  εν  ημΐν  δίαϋ^7}χην  λόγω.  Π- 
γραπταί  yciij ,  πώς  αντω  6  πατήρ  εντέλλεται,  λντρωϋάμενος  ημάς  εκ 
του  ΰκότους,  ετοψάααι  εαυτω  λαον  αγίον.  yUγει  ουν  6  προφήτης' 
,εγώ^^  κύριος,  ο  Θεό?  ΰου ,  έκάλεΰά  6ε  εν  δικαίοΟυντ},  καϊ  κρατηΰω 
της  χειρός  ΰου,  καϊ  ενιϋχύϋω  6ε,  καϊ  'εδωκά  6ε  εις  δια'&ηκην  γένους, 
εις  φως  έΌ-νών,  άνοΐ'ξαι  οφθαλμούς  τυφλών,  %αϊ  εξαγαγεΐν  εκ  δε6μών 
πεπεδημένους ,  εξ  οϊκου  φυλακής  κα'&ημένους  Ιν  6κότει^  Γινώΰκετε 
ουν,  πόθεν  ελυτρώϋ•ημεν.  (Καϊ  πάλιν  6  προφήτης  λέγει'  ,ίδου ,  τέ- 
•θ^εικά  6ε^^  εις  φως  έϋ'νών,  του  εΙναί  6ε  εις  6ωτηρίαν  εως  ε6χάτου  της 
γης,  λέγει  κύριος  6  λυτρω6άμεν6ς  6ε  Θεός.')  ΚαΙ  πάλιν  ο  προφήτης 
λέγει'  ,πνεϋμα  κυρίου  επ'  έμε ,  ου  εϊνεκεν^^  εχρι6έ  με,  ευαγγελί6α6θ•αι 
ταπεινοΐς  χάριν '  άπέ6ταλκέ  με  ιά6α6&αι  τους  6υντετριμμένους  την  καρ- 
δίαν,  κ-ί^^υξοίΐ  αιχμαλώτοις  αφε6ΐν,  καϊ  τυφλοΐς  άνάβλεψιν,  καϊ  καλέΰαι 
Ινιαυτον  κυρίου^^  δεκτον  καϊ  ημέραν  άνταποδο6εως,  παρακαλέ6αι  παν- 
τας  τους  πενΟ•ουντας.^ 

XV.     De  falso  el  vero  Sabbaio. 

"Ετι  καϊ  περϊ  του  6αββάτου  ^ε'^ραπτίΥΐ  εν  τοις  δέκα  λόγοις ,  εν 
οϊς  ελάλη6εν  εν  τω  ορει  Σινά  προς  Μω6ην  κατά  πρ06ωπον'  ,zaV 
άγιά6ατε  το  6άββατον  κυρίου  χερ6Ϊ  κα&αραΐς  καϊ  καρδία  κα&αρα. 
Καϊ  εν  ετερω  λε^ει*  ,ίάν  φυλάξωΰιν^  οί  υιοί  μου  το  ΰάββατον  ,^  τότε 
ίπιΰ•η6ω  το  ελεός  μου  Ιπ  αυτούς.'  Το  6άββατον  λέγει  εν  άρχγ}  της 
κτί6εως '  ,καϊ  έποίη6εν  6  Θεός  εν  εξ  ημέραις  τα  έργα  των  χειρών 
αύτοϋ ,  καϊ  6υνετέλε6εν  εν  ττ]  ημέρα  τγ  εβδόμη  ,'^  καϊ  κατέπαυΰεν  εν 
αύτΤι,^  καϊ  ηγία6εν  αύτην.'  Προ6έχετε  ,  τέκνα,  τι  λέγει  το  ,6υνετέλε6εν 
iv  εξ  ημέραις.'  Τούτο  λέγει,  οτι  6υντελεΙ^  κύριος  εν  εξακΐ6χιλίοις 
Ϊτε6ΐ  τα  πάντα'  η'  γαρ  ημέρα  παρ'  αυτω  χίλια  ετη.  Αυτός  δε  μαρ- 
τυρεί, λέγων  '  ,ιδού,^  6ημερον  ημέρα  ε6ται  ώς  χίλια  ετη.^  Ούκοϋν,  τέκνα, 
εν  *εξ  ημέραις,  εν  τοις  έ'ξακιΰχιλίοις  ετεΰι ,  6υντελε6'Θ'ηΰεται^  τα  πάντα. 
,Καϊ  κατέπαυΰε  τη  ημέρα  τη  εβδόμη.'  Τοϋτο  λέγει '  όταν  ελϋ•ών  ό 
υιος  αυτού  και  καταργη6ει  τον  καιρόν  άνομου,  και  κρινεί  τους  α6ε- 
βεΐς,  καϊ  αλλά'ξει  τον  ηλιον  καϊ  την  ΰεληνην  καϊ  τους  ά6τέρας,  τότε^^ 
καλώς  καταπαύΰεται  εν  ττι  ημέρα  ττ}  εβδόμτι.  Πέρας  γέ  τοι  λέγει' 
,άγιάβεις  αύτην  χερΰϊ'^^  κα&αραΐς  καϊ  καρδία  καϋ•αρα/  Ει  ουν, 
ην  ο  ν^εος  ημεραν  ηγιακεν,  νυν  τις  ουναται  αγια6αι,  ει  μη  καϋ•αρος 
ών  τ]}  καρδία  εν  πάΰιν ,    πεπλανημεϋ•α.    "Ιδ^^^  ουν    άρα  τότε^^  καλώς 

17)  διάϋ^ητε  V  Ο,  hcic  quidem  cor-  Cap.  XV.  1)  Exod.  20,  8.  Deiit.S,  12. 
reclum  in  vulg.                                                    2)  φυλάξωσι  Men.  Jer.  17,  24  sqq. 

18)  Isai.  42,  6.  7.  3)  Rccepi  το  σάββατον  ex  BCFOV 

19)  τέ&ηκά   σε  C  Ο  V.    Isai.  49,  6.  Int.    vet.,    τά    σάββαια    vulg.     Deinde 

20)  Scribo  tivay.ev  c.  C  0  V  LXX,  Ιπιϋη  το  ρ.  Ιπι&ησω  το  C. 
ηνβκεν  F,  tvey.ev  Β  vulg.  Suliindc  C  4)  ey.nj  LXX.  Gen.  2,  2. 
Υχριύέ  με  (ίΥχριύέ  με  Men.)  ρ.  έχρισε'  5)  Ιπ"'  avTtj  Men. 

με.     Ιη  Ο  ϊχρησε  με,  ad  oram  έχρισε'  6)  συντελεί  ost  futiiii  Altici.     Unde 

με.     Isai.  61,    1.  2.  superflua    reddilur    Menardi     coniectiira 

21)  Sic  Codd.  nostri  omnes,  yvQioj  συντελέσει.  Vocc.  6  ϋίυς  iii  J3C  ap. 
Men.  et  var.  lecl.  ap.  Voss.  Tum  άντα-  vet.  Int.  et  Men.  mXc  κύριος  ol)via  omisi 
ηοδόσεως  BCOV  LXX,  άναποδόσεως  c.  FO  V  suadente  Fianz.  Qiiid,  si  y.v- 
Men.  et  alii.     Cfr.  Isai.  63,  4.  ριος  6  ϋεος  legeris? 


BARNABAE  EPISTOLA.    XIV.  XV.  35 

iqiiilati,  redimens  e  lenebris,  verbo  suo  disponat  in  nobis  testamentiim. 
Scriptiim  quippe  esl,  quomodo  Pater,  redempturus  nos  a  tenebris,  illi 
mandaverit  ut  sibi  pararet  populum  sanctum.  Dicit  igilur  propheta: 
,ego  Doniinus,  Deus  liius,  vocavi  te  iii  iustitia,  el  lenebo  mamim  liiani, 
et  corroborabo  te ;  et  dedi  le  in  testamentum  generis,  in  lucem  genliuni, 
ad  aperiendiim  oculos  caecorum,  et  ad  ediicendum  de  vinculis  illigatos, 
de  domo  carceris  sedentes  in  tenebris.  Agnoseile  ergo,  iinde  simiis 
redemli.  (Et  iterum  propheta  dicit:  ,ecce  posiii  te  in  lucem  genliiini, 
ut  sis  in  salutem  iisque  ad  exlremum  leriae;  haec  dicit  Doniimis  re- 
deuitor  liius.')  Riirsus  propheta  dicit:  ,spiritus  Domini  siiper  me,  propter 
quod  uiixit  me,  evangelizare  humilibus;  misit  me  sanare  contrilos  corde, 
praedicare  caplivis  reniissionem  el  caecis  visum,  et  nunliare  annuni  Do- 
iiiini  acceplum  el  diem  relribulionis,  consolari  omnes  lugentes. 

XV.     De  falso  et  vero  Sabbato. 

Adhuc  et  de  sabbalo  scriplum  est  in  decalogo  seu  decem  verbis, 
quae  Dominus  in  monte  Sina  loculus  est  ad  Mosen,  os  ad  os ;  ,et  sancti- 
ficate  sabbalum  Domini  manibiis  muiidis  et  puro  corde. '  Et  alibi  di- 
cil:  ,si  custodierint  filii  mei  sabbatiiin,  tunc  ponam  misericordiam  meam 
super  illos.*  Sabbali  meuiinit  Scriplura  in  principio  creationis:  ,fecitque 
Deus  in  sex  diebiis  opera  inanuum  siiarum,  et  desiit  die  septima,  et 
ea  requievit,  et  sanclificavil  cam.'  Advertile  filii,  qiiid  dicat:  ,consum- 
iiiavil  in  sex  diebus.'  Id  ail:  oninia  consumniabit  Dominus  in  sex  mil- 
lihus  annoruni;  nam  apud  illum  dies  aeqiiiparalur  mille  annis.  Ipscmet 
enim  testatur,  dicens:  ,ecce  hodicrniis  dies  erit  laniquam  inille  anni.' 
Ilaque,  filii,  in  scx  diebus,  hoc  esl,  in  sex  anuorum  millibus  consumnia- 
buntur  universa.  ,El  reqiiievil  die  seplinia.*  lloc  ait:  quando  veniens 
eius  Filius  (einpus  iuiqui  abolebil,  ac  iudicabit  impioSj  el  mutabit  soleni 
ac  lunain  steliasque ;  tunc  pulcbre  requicscet  die  soplima.  Deniqiie  ait: 
jSaDctificabi.s  eani  nianibus  nmiidis  et  corde  puro.'  Si  ergo  quam  diem 
Deus  sancdficavit,  aliquis  iiunc  polest  sanclificarej  nisi  sit  per  omnia 
mundus   corde,    erravimus.     Vide    ergo:    cerle  lunc    pulchre   quiescens 


7)  Cfr.  Π  Pelr.  3,  8.  praep.     h     c.  0  V     Iril.     vclcrc.      Cfr. 

8)  Ps.  89,  4.  c.  15.  init. 

9)  σνντίλ€σ9ησονται  Β  C.  14)  ό  adiunxi  c.  BCFOV,  scripsique 

10)  xai  Int.  vcl.;    deest  in  Β  C  0  V.  '/  f  ^^^"?,  'i^  '^«":  Υ««•  ,^οΐ.  ^ay.ev  ρ. 

Njbinde  >:αταογήσηϋ(:θ,  in  ψ.ο  ,ηαπ.  X?;ff  ^  "^'^-^  ^^'^•"f   '"Ζ  Ρ•  ^^?  ^'   ,^^ί 

nec.  χαταοχησί  ^^^'     ^  ^'^-   '^'   ^^  0"    '"f »•   '«<?• 

...    ,^'    ,              ...            ,    ,  τις),   τί?  Voss.,   ulerquo   cnrn  Int.   vet. 

11)  ανομίας    roni.    Men. ,    άνομου  inicrrogandi  sigrio  disting.iens  posl  7Γ«σ/, 
Ffll.     In   Codd.    BCOV   cl    tfxlii  Mon.  ρ,.^,  ,,„,,  ,„.|ρ,|  ^,^^,^  ,.    ο  V. 
fcvTov.     Dem  αλλαξη  0  V.     Aiilctfdeii.s  j5^  ^^  (;,„!,]    i3(j(jv  lccliotie  €i  ak 
xta  non  fsl  in  B.  facile  efiiciliir  /J^,  ul  (-oni.  Dav.;  εΐ  rf' 

12)  I,  c.  verum   sahbalum  α  gecundo  M«n.,    qiii    c.   Iiil.   \cA.   legi  vnll  εΐάεις. 
demum   ririlur  Christi   adventu.     De   Chi-  lilfm    siil)ind<!  (.oni.  ovv  p.  oi)J"  ,   quod 
liasmo    Bamabao    vidc    lihidliim    mfuin:  exliibetil  <;tiam   nostri  qiialliior  Codd. 
^'•ndschreiben  des  Ap.  Barn.  p.  110  sqq.  !(})  οτι  poKliilal  Mon.    Tnm  άγιάζη 

Francke,  I.  c.  p.  80  sq,    //.  0  V,  ηγίακε  proporiit  Mcn.     Μυχ  υννη- 

13)  Iv  χίροϊ   Β  C  F    vnlg.      Omisi  αώμεΟκ  0. 

3* 


36  BARNABAE  EPISTOLA.    XV.  XVI. 

καταπανό μένος  αγιάζει  αντην^  οτε  δννηΰυμεϋ•α  αντοί  δίκαια,^''  απολα- 
βόντες  την  επαγγελίαν ,  ονκεη  ονΰης  ανομίας,  γεγονότων  δε  καινών 
πάντων  νπο  κνρίον.^*^  Τότε  δυνηοόμεϋ-α^'^  αντην  άγιάααι ,  αντοϊ  αγια- 
ΰϋ-εντες  πρώτον.  Πέρας  γέ  τοι  λέγει  αντοΐς'  ,τάς^''  νεομηνίας  νμών 
και  τα  ΰάββατα  νμών  ονκ  ανέχομαι.'^  '^Ορατε^  πώς  λέγει'  ον  τα  νυν 
0ά^|3ατα  ^jLiol  δεκτά,  αλλ'  ο'^^  πεποίηκα,  εν  ω,  καταπανΰας  τα  πάντα, 
άρχην  ημέρας  ογδόης^^^  ποιηΰω,^^  ο  εύτιν ^  άλλου  κόβμον  αρχήν.  ^ι6 
καϊ  άγομεν^^  την  ΐίΐμέραν  την  ογδόην  εις  ενφροΰννην ,  εν  rj  καϊ  ο  Ιη- 
ΰονς  άνέβτη  έκ  νεκρών.     Καϊ  φανερωϋ'εϊς  άνέβη  εις  τους    ουρανούς.^" 

XVI.     Templum  spiriluale  Domino  iam  constructum. 

'Έτι  καϊ  περϊ  τον  ναον  ερώ  νμΐν,  πώς  πλανωίΜ-ίνοί-  ot  ταλαίπωροι 
^πΐ  την  οδον^  ηλπιβαν ,  καϊ  ονκ  επϊ  τον  Θεον  αντον  τον  ποιηβαντα 
αυτούς,  αλλ'  ως  οντά  οίκον  Θεον.  Σχεδόν  γάρ^  ως  τα  ε&νη,  αφιέρω- 
σαν αυτόν  έν  τω  ναώ.  Άλλα  πώς  λέγει  κνριος,  καταζ))/ών  αντον  ^  μά- 
Ό^ετε  *  ,τίς  εμέτρ7]ΰε  τον  ονρανον  ΰπι&αμί],  η^  τις  την  γην  δρακί ;  Ονκ 
ίγώ',''  ,Αέγει  κύριος'  6^  ού^ανο^  μοί.  ΰ'ρόνος ^  η  δε  γη  νποπόδιον  τών 
ποδών  μον  '  ποίον  οΓκον  οικοίορίσετε*  μοι^  η  τις  τόπος  της  καταπαύ- 
ΰεούς  μον  ,•'  Γνώτε  οτι  ματαία  η  ελπϊς  αντών.^  Πέρας  γονν  πάλιν 
λέγει'  jt^of ,  οι  καθελοντες  τον  ναον  τοντον^  αντοϊ  αντον  οικοδομή- 
ϋονϋιν.'^  Γίνεται.''  ζ/ιά  γαρ  το  πολεμεΐν  αντονς  καΘ•Ύΐρέϋ•η  νπο  τών 
εχΌ'ρών  ννν  καϊ  αντοϊ  oi  τών  εχϋ'ρών  ΰπη^εταί  άνοικοδομηΰονΰΐν^  αν- 
τον. Πάλιν  ως  ημελλεν  η  πόλις  καϊ  ο  vaog'"*  καΐ  ο  λαός  Ίΰραηλ  πα- 
ραδίδοΰϋ'αΐγ  εφανερώ'&η.  Λέγει  γαρ  η  γραφή'  ,καΥ^  εΰται  έπ  εσχά- 
των" ημερών ,  παραδώΰει  κύριος  τα  πρόβατα  της  νομής  καϊ  την  μάν- 
δραν  καϊ  τον  πύργον  αντών  εις  καταφ8•οράν.^  Καϊ  έγένετο  καθ'  α^^ 
ελάλτ^σε  κύριος.  Ζητηΰωμεν  ονν ,  εΐ  εΰτι^^  ναός  Θεον.  "Εΰτιν  οπον 
αντδς  λέγει  ποιεΐν  καϊ  καταρτίζειν.  Γέγραπται  γάρ'  ,καΐ^*  εΰται,  της 
εβδομάδος   ΰνντελονμένης   οικοδομηϋΎΐϋεται^^   ναός  Θεον   ενδό^ως^^  επϊ 

17)  άίκαιαν  leg.  nolal  Men,  nendum   est,   aiit  diceiulum,    scriplorem 

18)  Hic  iam  Menardus  et  Vossius  heic  Christum  dominica  die  in  coeliim 
punclo  distinxerunt,  quod  a  Cotelerio  ascendisse  docere  cum  Marc.  16,  14sqq. 
(ed.  a.  1672.),  Clerico  et  aliis  iii  com-  Luc.  24,  51  contra  Matth.  28,  10  sqq. 
matis  signiim  male  convcrsnm  fuit.  Act.  1,  3.     Codices  eliam  in  hoc  sequen- 

19)  όυνηύώμεβ^α  Β,  σο  ad  oram.  dum  duxi.     Nam  Β  exh.  ανέστη  Ικ  ve- 

20)  Isai.   1,  13.  κρών,  καϊ  φανερωί^είς  κτλ.    Ο  ανέστη 

21)  δ  dedi  c.   BCFOV,   α  vulg.  Ικ  νεκρών  καϊ  φανερωΟ^εϊς  κτλ.,  pla- 

22)  Illa  sex  millia  annorum  desinunl  nius  C  V  ανέστη  Ικ  νεκρών,  καϊ  φα~ 
die  ultima  (i.  e.  septima)  ultimae  he-  νερωίί^εϊς  κτλ.  Libri  impr.  aiit  Iv  y 
bdomadae.  Ergo  novum  aevum,  Dei  re-  καϊ  ό  ^Ιησούς  ανέστη  Ικ  νεκρών,  καϊ 
gnum,  sequenti  octava  die  incipit.   //.  φανερω&εϊς  άνέβη  εϊς  τους  ουρανούς, 

23)  πονησω  0V,  ποιησων  ριορο-  aiit  interpunctionem  omnino  negligiint. 
nit  Voss.  Ea  lectio  a  Vossio  ex  inferiori  Cap.  XVI.  1)  Retineo  την  όόον  c. 
Mcn.  margine  huc  male  transposita  esse  BCFOV  vulg.,  et  de  via  (Cfr.  Act.  19, 
videtur.  Deinde  Ιστι  vulg.  In  0  pr.  23.  et  22,  4.)  legis  Mosaicae  ad  tem- 
man.  exaraverat  ό  έστϊν.  αλλ'  ου  κό~  plum  Domini  ducente  agi  puto.  Quae 
σμον  αρχήν.  propter  lectionem  vulg.   τον  Ό-εόν   αυ- 

24)  αγωμεν  Ο  V.  Solerane  sciipto-  τον  repetendum  censui  c,  Β  C  pro  τον 
ris  diei  dominicae  primaevo  tempore  ce-  d-abv  αυτών,  ut  est  iaFOV.  Secundo 
lebratae  teslimonium.  casu   admisso  refriget  anlithcsis.     loter- 

25)  Aut  post   νεκρών  punctum  po-  pres   vet.   aedem   legit,  unde  τον  olxov 


BARiXABAE  EPISTOLA.    XV.  XVI.  37 

sanclificat  aliqiiis  eam,  ciim  polerimus  ipsi  iiisla  facere,  accepta  proniis- 
sioDe,  delela  iniqiiilate,  novalis  vero  cimclis  a  Domino.  Tunc  polerinms 
iliem  illaiii  sancliticare ,  si  nos  ipsi  prius  fuerimus  sanotificali.  Demum 
illis  dieit:  ,noviIunia  vestra  et  sabbata  veslra  non  fero/  Cernite ,  quo• 
inodo  loquatur:  iiou  milii  accepta  siint  praesentia  sabbala,  sed  illud 
quod  ego  feci ;  quaudo  scilicet ,  imiversis  linem  iniponens ,  octavi  diei 
faciaiu  initium,  hoc  esl^  initium  allerius  nmndi.  Idcirco  et  diem  oclavum 
in  laetilia  aginius,  qiio  el  lesus  resurrexil  a  niorliiis.  Et  ciim  appa- 
ruisset,  ascendit  ad  coelos. 

XVI.     Templum  spiriluale  Domino  iam  conslruclum. 

Adhuc  el  de  templo  dicani  vobis ,  quomodo  errantes  miseri  non 
iQ  ipsum  Deiim,  creatorem  ipsorum,  spem  babueriinl,  sed  in  viani,  quasi 
doniiis  Dei  esset  Naiii  fere  instar  gentiiim  illum  in  teniplo  venerali  sunl. 
Sed  quomodo  Dominus  loqiialur,  leniplunique  irritum  faciat,  animad- 
verlite:  ,quis  niensus  est  coeliim  spilhania ,  aul  qiiis  terram  palma? 
Nonne  ego  ?  Dicil  Doniinus:  coelum  mihi  Ihronus  est,  terra  autem  sca- 
l)elluiu  pedum  nieorum.  Qiiam  mihi  doimim  aedificabitis,  aut  quis  locus 
requielis  meae^'  Cognoscite,  quod  vana  est  spes  illorum.  Et  tandem 
nirsus  ail:  ,ecce,  qui  deslruxeninttemplum  hoc,  ipsi  illud  aedificabunt.' 
Idque  evenil.  Naiu  quia  bellum  gessenint,  ab  hostibiis  destnictum  esl 
leniplum;  nunc  el  ipsi  hoslium  minislri  reaedificant  illiid.  Iteriim,  quod 
Iradenda  essel  civitas  una  ciim  teniplo  et  cum  populo  Israelitico,  est 
declaratum.  Ail  quippe  scriptiira :  ,el  erit  in  novissimis  diebus ,  tradet 
Dominus  oves  pascui  el  ovile  el  turrim  eoriim  in  exitium/  Atque  con- 
ligil,  quemadmodum  locutus  esl  Dominus.  Quaeramus  itaque,  an  exstet 
adhuc  tcmplum  Dei.  Eiistit,  ubi  ipsemet  se  illud  facere  ac  perficerc 
testaUir.     Scnptum  enim  est :  ,el  eril,  hcbdomada  completa,  aedificabitur 

'  onL  Men.,  τόν  όόμον  proposuit  Cot.,  rc  di  Babilonia,  prese  e  incendio  Gcro- 
jov  ουβόψ  scribi    voluil   Mazoch.   For-    solima  col  Tempio,  4  Reg.  XXV.     Dopo 


scribendiim :   ίπ\    την  οδον    (vel  LXX  anni  di  schiavilu,  Ciro  re  di  Persia 

9r>qav)  αυτών  ηλτιιααν,   χαϊ  ovx  Ιτιϊ  per  ordine    di  Dio  rifabbrico  il  Tempio, 

τον  &f6v  τον  ηοιησαντα  αντονς  χτλ.  2  Paral.  XXXVI,  22,  23.     Ε  Ιο   reidifi- 

2)  Evnlpavi  η  e.\  BCFOV  Int.   vet.,  carono    gli   Ebrci    ministri    e   suddili   di 
xal  \α\μ.  LXX  Isai.  40,  12.  Ciro,   1  Esdr.  I  e  II.     Cio  precisaraenlc 

3)  ό  supraaddiliir  in  C.  qui  dicc  S.  Barnaba,  avvertendo  insiemc, 

4)  Ila  BOV  LXX,  οΙχοβομηαατ€  C  che  tutlo  verificossi  a  puntino. 
Men.     In  V  voc.  olxov  man.  sec.  supra-  8)  άνοιχοδομηϋονβι  Β  Meii. 
addilnr.    Isai.  66,   1.                                           9)  Vocc.  χαϊ  δ  ναός  exciderunt  ap. 

5)  I.  c.  gentes  Israelitanim.  Voss.  el  alios. 

6)  οίχοΰομήσονσι     Β    C     c.     vnilg.  10)  Haec,  prout  hic  habentur,   non 
Isai.  49,  17.  sunl  in   tola  Scriplura.   Men.     Cfr.    Isai. 

7)  Spirilaliler,  iil  mox  videbitiir.  Men.  c.  5.    Jer.  c.  15  et  25.  Mich.  c.  4. 
K;)dem  Galiiccioili  ad  templum  Saloinoriis  11)  ίπαιαχάτών  (sic)  V. 

rffprt     observaiis:    Veramcnte    Giiiliano  12)  xaOa  B,  χατά  ρ.  χαθ^'  «  Men. 

.'«poi.tata    ordino,    chc   gli  Ebrei    ricdiii-  13)  lam    dcslruclo   lemplo    Hicrosol. 

r;f?>f;ro  il  Tempio,  il  che  noii  riiisci  pi;r  quacrit,  an  allcnim  lcmphim  successurum 

U•  fiammc  rhe  iiscivano  dalla  lirra.     Ma  sil,    Men.   Ιύτϊ  0  V. 
.[lu-io    ff,sfndo    accadiito    circa    raimo  14)  Daii.  9,  24.  25.  27.  Aggac.  2,  10. 

(\c\\'  Kra   \olgare  370,  non  puo  qiii  es-  1.5)  οΙχοδομηΟηαονταί  C   Mcn. 

'•ere  indicalo  da  S.  Barnaba.     .Nabiizar-  16)   Stripsi  ίνάόξως  c.  0  V  liit.  vc- 

dan  duoque  geoerale  di  >abucodooo»or  tere  Cleiii.  Alex.,  ένδοξος  Β  C  F  vulg. 


38  βΛΠΝΑΒΛΕ  EPISTOLA.    XVI.  XVII.  XVIH. 

τώ  οΐ'οματί-  ηνρίον/  Ενρίΰκω  ονν  οτι  εϋτι^'^  ναός.  Πώς  oW^  oho- 
δομηΰ'ηΰεταί  εν  ονό|ΐι«τί.  ην  ρ  ίου ;  μύϋ-ετε.  Προ^'^  τον  ημίίς  πιβτενοια 
τώ  Θεώ  ήν  ημών  το  κατοίκητ7]ριον  της  καρδίας  ηρ&αρτον  και  αβϋ^ε- 
νες,  ίος  άλ7}^ώς  οίκοδομητος  ναδς  δια  χειρός'  οτι  η  μεν  πλήρεις  ειδω- 
λολατρείας  οϊκος,  καϊ  είδωλολατρεία  ημεν  οίκος  δαιμονίων  ,'^^  δια  το 
ποιεΐν'^^  οϋα  ην  εναντία  τώ  Θεώ.  Οίκοδομη^-ηβεται  δε  επί  τω'^^  όνό- 
fian  κνρίον,  προΰέχετε,  'ίνα  ο  ναός  κυρίου  ενδόξως~^  οικοδομη'Θ'γι.  Πώς ; 
μά&ετε.  yίaβόvτες  την  αφεΰιν  τών  αμαρτιών,  καϊ  ελπίΰαντες  επϊ  τώ 
ονόματι  κνρίον  εγενόμε{^α~'^  καινοϊ,  πάλιν  εξ  αρχής  κτί^ό^^ενοι.  ^ιο 
εν  τω  κατοικητηρίω  ημών  αληϋ-ώς  ό  Θεός  κατοικεί  εν  ημΐν.  Πώς; 
*Ό  λόγος  αντον  της  πίΰτεως,  η  κληΰις  αντον  της  επαγγελίας^  η  ϋοφία 
τών  δικαιωμάτων,  αί  εντολαΐ  της  διδαχής,  αυτός  εν  ημΐν  προφητεύων, 
αυτός  iv  ημΐν  κάτοικων  τους  τώ  'Θ•ανάτ(ύ  δεδονλωμενονς^^  άνοίγων 
ημΐν  ϋ-νραν  τον  ναον,  ο  Ιβτι  βτόμα,^^  (ΐιετοίνοιαν  διδονς  ημΐν,  είΰάγει 
εις  τόν  άφβ'αρτον  ναόν.  "Ό  γάρ^''  ποϋ•ών  ϋω^ηναι  βλέπει  ονκ  εις 
τόν  άνϋ'ρωπον ,  «λλ'  εις  τόν  εν  αντώ  ενοικονντα  καϊ  λαλονντα  εν^^ 
αντώ ,  εκπληβϋόμενος  επϊ  τώ  μηδεποτε ,  μήτε  τον  λέγοντος  τα  ^tJ|M.arci 
άκηκοέναι  εκ  τοΌ^"  ϋτόματος,  μήτε  αντόν  ποτέ  επιτε&νμηκέναι  ακονειν. 
Τοντεΰτι^^  πνευματικός  ναός  οίκοδομονμενος  τώ  κυρίω. 

XVII.     Prioris  Epislolae  parlis  conclusio. 

'£φ'   οΰον  ην  iv  δυνατώ  καϊ  άπλότητι  5ί^λο3σαι  νμΐν,^  ελπίζει  μου 

η  ιρνχη ,   τη  Ιπι&νμία   μον    μη  παραλελοιπεναι    με   τι    τών    ανηκόντων 

ύμΐν^  εις  ΰωτηρίαν,  ενεύτώτων.^    Έαν  γαρ    περϊ  τών  μελλόντων  γράφω 

νμΐν,  ου  μη  νοηΰητε,  δια  τό  εν  παραβολαΐς  κεΐΰϋ•αι.    Ταντα  μεν  οντως^ 

Χνΐΐί.     AUera  Epislolae  pars.     Dq  duabus  viis. 

Μεταβώμεν  δε  καϊ  επϊ  ετέραν  γνώΰιν  καϊ  διδαχ7]ν.  Όδοϊ  δνο^ 
εΐΰϊ  διδαχής  καϊ  εξονβίας ,  η  τε  τον  φωτός,  και  η^  τον  ΰκότους.  δι- 
αφορά δε  πολλη^  τών  δυο  οδών.  'Εφ'  ης  μεν  γάρ  εΐΰι  τεταγμένοι 
φωταγωγοϊ  άγγελοι  τον  Θεον,  εφ'  ης  δε  άγγελοι^  τον  ΰατανά.  Καϊ  ο 
μεν  εΰτι^  κνριος  απ'  αιώνων  καϊ  εις  τονς  αιώνας,  6  δε  άρχων  καιρόν 
της  ανομίας. 

17)  εστίν  Ο  V.  21)  ηοιην  V. 

18)  ονν  om.  Β  (ίη  textii)  C  Men.  22)  τό  pr.  man.  0. 

19)  Clem.  Alex.  Strom.  II.  c.  20.  p.  23)  iv(^όξως  0  V  Int.  vet.  et  Clem. 
490.     Barnabas  hic  tristem  hominis  sta-  Alex.,  ενδο'ξος  Β  C  Mcn. 

tum  anle  advenlum  Christi  describit.  Cfr.  24)  Ita  Β  C ,    ^n\   τω  υνυμα.   Ιγε~ 

Francke,  Ι.  c.  ρ.  83  sq.    //.  νωμε^'^α   ρ.   ini   τφ    ονόματι    κυρίου 

20)  Scripsi  οτι  ημεν  πλήρεις  εΐ-  ^γενόμεθ^α  V,  Ιπϊ  τψ  ονόματι.  )γε~ 
δωλολατρείαςοϊκος,κ.αϊ είδωλολατρεία  νώμεϋ-α  corrcctum  in  Ιγενόμεϋα  Ο. 
ημεν  οίκος  δαιμονίων  αχ  coiiiectura,  Ιη  F  vocc.  του  κυρίου  deesse,  sed  nihil 
οτι  ην  πλήρης  μϊν  εϊδωλολατρείας  aliud  scio.  Ante  κυρίου  vulg.  add.  τον. 
οίκος  είδωλολατρεία  ην  οίκος  δαιμω-  2δ)  Rescripsi  τους  τφ  χ^ανάτφ  δε~ 
νίων  Β  (in  textu,  η  είδϋ)λολατρεία  cum  δονλωμ^νονς  c  Β  C  F  Ο  V  Men.  Voss., 
art.  ad  oram)  CFOV  et  plerique  lihb.  qiiod  alii  perperam  mutarunt  in  τοΐς 
impressi  c.  Men.,  quia  pleni  cramiis  ado-  τ  φ  &ανάτφ  δεδονλωμενοις.  Accusa- 
rationibiis  idoloriim,  et  erat  domus  dae-  livus  pendet  ex  verl)0  εϊύάγει.  Ita  enim 
moniorum  Int.  vet.  et  Clem.  Alex.  IIol-  legendiim  pnto  c.  Β  F  0  V  p.  εϊαάγαγε 
stenius  ad  oram  Cod.  Β  notat,  vocahula  C  Men.  (in  texlu)  Voss.,  εϊαήγαγε  Men. 
{_εΙδωλολατρεία  ην  οικος^  ab  ipso  iincis  in  notis. 

inclusa,  videri  expungenda.  26)  Cfr.  Rom.  10,  10.  καρδίι^  γαρ 


ΒΛΓχΝΛΒΑΕ  EPISTOLA.    XVI.  XVII.  XVIll. 


39 


pracclare  lemplum  Dei,  iu  noinine  Domiiii.'  luvenio  igitur  quod  leiiiplum 
exislit.  Qua  ralione  ergo  aedificabilur  iii  iiomiuc  Doiiiini,  discile.  Anlc- 
qiiam  Deo  crederemus,  erat  cordis  noslri  doniicilium  corruplioni  ol)- 
noxium  el  imbecille,  ad  inoduui  teiupli  vere  per  manus  acdiiicali ;  roferlasi- 
(|iiidem  eramus  idololalriae  domus  et  idolorum  cultu  daemonum  dunii- 
eiliuiu ,  quia  feciinus  qiiaeciiniqiie  Deo  coiilraria  sunl.  Aedilicahilur  au- 
tem,  allendile,  in  noiuine  Doinini,  iit  lenipluni  Domiiii  niagnilice  acdili- 
cetur.  Quomodo  ?  Discile.  Accepla  remissione  pcccatoruni  ct  spe  lia- 
bita  in  nomen  Domini,  facli  sumus  novi,  ileruin  ab  iiilciiro  creali.  Ideo 
in  Dobis,  iu  dumicilio  noslro ,  vere  Deus  habilat.  (juo  niodo  l  Verbum 
eius  fidei,  vocatio  eius  promissiouis ,  sapicnlia  maiidatoruin,  praccepla 
doctrinac,  imo  ipse  in  uobis  propbelat,  ipse  iii  nobis  inhabilal;  morli 
addictos,  porla  lcinpli  aperla,  id  esl  os,  et  pocnitentia  concessa,  nos  in 
templum  inlroducil,  quod  deslrui  iion  polesl.  Is  enim  qui  cupit  esse 
salvus,  non  in  boininem  respicil,  scd  in  euni  qui  in  hominc  Iiabilal,  al- 
que  iii  eo  lotjuilur;  admirans  quod  minquam  nequc  audicrit  cuin  lalia 
verba  ore  fundentem,  neque  ipse  lalia  aiidire  desideraverit.  Hoc  esl 
templum  spirituaie  Domino  constructuni. 

XVII.     Prioris  Epislolae  parlis  conclusio. 

QuanUim  poluit,  et  sine  obscurilalc  poliiit  vobis  raonstrari,  spes 
niihi  esl,  pro  stiidio  meo  iiie  nihil  oniisisse  eoriiin  quac  ad  veslram  sa- 
Intrm  spectant,  quaeque  siint  praesenlia.  Si  enini  dc  fiituris  scripsero 
vobis,  non  intelligelis ;  quoniaiii  in  abscondilo  posUuiu  est.  El  haec 
quidem  ad  hunc  raodura. 

XVIIL     Allera  Epistolae  pars.     De  duabus  viis. 

Transeamus  aiilcni  el  ad  altcrain  cognilionem  atque  doclrinam.  Duae 
sunt  Tiae  doctrinae  ac  polcstatis:  una  lucis,  altcra  tcncbraruiu.  Diflc- 
renlia  Tero  mulla  duanim  vianini.  Uni  siquidem  praeposili  sunl  angeli 
Dei  lucem  praeferentes ,  alleri  vero  angcli  Salanae.  Ac  iile  quidem  Do- 
iiiinus  est  a  seculis  et  in  secula;  hic  autem  princeps  temporis  iniqui. 


πιστ€νίται  ύς  διχαιοσύνην,  στόματι 
dk  όμολογΗται  είς  αωτηοίαν.  Deinde 
'/v{tiiy  dedi  c.  V  Inl.  vet.,  Ονηας  BCFO 
uilp.     Veniin  iam  vidit  Mcn.  iri  nolis. 

27)  Reposni  γαρ  c.  BCFOV  Iril. 
veL  el  var.  lecl.  ap.  Cot. ,  xal  \η\μ. 
Uox  vocc.  i/f  τόν  αν^ρωπον^  idV 
ΤοΜίαβ  pnalfrmWii. 

28)  Ip  Dav.  c.  Iiil.  vel.,  Ιπ'  BC  OV 
n.  et  pleriqiie  editt. 

29)  αυτού   ρ.  ix    του  Β    (in   (extu) 
Men.     Dcin    αυτόν  c.    Dav.,    αυτός 

llCFOV   Men.    el  pl#Tiqii<•  edill.     Tiim 
Ιτίίί^υμηχ^ναι   ρ.   ίπιτίΟ^υμηχίναι    C. 

30)  τουτέατιν  OV. 

Cap.  XVH.  1)  ύμΤν  BC  F  0  V  var. 
lecl.  ap.  Col.,  ημΐν  vnlg.  el  Inl.  vetiiti. 
Suhindc  ΙΙηίζη  V  0,  »ed  in  hoc  inari. 
tec.  malalum  in  vulg. 


2)  ήμΐν  correctum  in  ύμΐν  0. 

3)  I.  c.  de  quibus  nunc  disceplatiir, 
e.  g.  niirn  novum  focdus  veleri  sit  prac- 
ferpndiiin,  iiurn  adliiic  valeant  praecepla 
iiidaica  etc.  //.  ίνίΰτότων  0  V  Men., 
qiii  paiilo  anlc  άνοικόντων  ut  C. 

4)  Heic  desiiiit  vetus  lalina  versio 
in  Cod.  Corbeiensi  siiperstes. 

Cap.  XVin.  1)  Dc  diiabus  viis  Cfr. 
Coiisl.  Aposl.  VII,   1  sqq. 

2)  Lcgo  xal  ή  c.  Η  C  F  0  V ,  η  τε 
viilg.  Locus  laud.  ab  Orig.  (Κ;  |irinc. 
III.  c.  2.  ri.  4.  p.  314.  Tom.  X.\l  cd. 
Loiiimatzscb,  rt  llotii.  35.  in  Liic.  p.  18. 
Cfr.    lliTinac  l'asl.  Matid.  Vl,   1.  2. 

3)  πολύ  Hcr.  Β  ίλ 

4)  Cfr.  II  Cor.   12,  7. 

5)  ίστϊν  0  V.  Tiiiii  rcpnsiii  xal  cx 
Β  C  F  0  V. 


40  BARNABAE  EPISTOLA.    XIX. 

XIX.     De  via  lucis. 

'^H  ovv  όδος  του  φωτός  Ιΰτιν  αντη.  Έάν  τις  ΰ•ελων^  οδον  οδενειν 
επϊ  τον  ώριΰμένον  τόπον  ^  ΰπευϋει  τοις  ε^γοις  αντον.  "Εύτιν  ονν  η 
δοΰ•εϊ6α^  τΐμΐν  γνώΰις  τον  περιπατεΐν  εν  avrrj  τοιαύτη.  ^Αγαπηϋεις 
τόν  ΰε  ποιηΰαντα^  δο^άϋεις  τον  ΰε  λντρωΰάμ^ενον  εκ  ϋ'ανατον.  Εού) 
άτιλονς  ττι  καρδία,  καϊ  ηλονΰιος  τω  τΰνενματι.  Ου  κολλη&ηΰτ}  μετά 
των  πορευομένων  εν  οδω  d-ανάτον.  Μιΰηΰεις  παν^  ο  ουκ  άρεΰτον 
τω  Θεώ,  |ΐικ?λί()εΐ5  πάΰαν  υτΐόκριϋιν.  Ου  μη  εγκαταλίπτις^  εντολας  κυρίου. 
Ούχ^  ύιρώβεις  ϋεαυτον  ^  εΰτ}  δε  ταπεινόψρων.  Ουκ  άρεις  επϊ  (ΐεαυτον 
δό^αν.  Ου  λ7]'ψΎΐ^  βουλην  πονηραν  κατά  τον  τΐληΰίον  ΰου.  Ου  δώΰεις 
ττ{  ιρυχτΙ  ϋ-ράΰος.  Ου  τνορνεύαεις ,  ου  μοιχευΰεις ,  ου  παιδοφϋ'ορηϋεις.'' 
Ου  μη  ΰου^  6  λόγος  ο  του  Θεοϋ  ε'ξέλΟ'Υ}  εν  άκαΟ-αρϋία  τινών.  Ου 
ληψγι^  πρόΰωττον,  Ιλε^ξαι  τινο:  επϊ  παραπτώματι.^^  "Earj  πραυς,  εΰγ 
ηβύχιος.  "Εΰη^^  τρέμων  τους  λόγους  ους  ηκουβας.  Ου  μη  μνηΰικα- 
%ηύΐ)ς^^  τω  άδελφω  ΰου.  Ου  μη  δΐ'ψυχηΰης  ,^^  πότερον  εσται/*  η  ου. 
Ου^^  μη  λάβης  επϊ  ματαίΐο  όνομα  κυρίον.^^  Άγαπηΰεις^''  τόν  πληϋίον 
6ον  ύπερ  την  ι^υχην  ΰου.  Ου^^  φονευΰεις  τεκνον  εν  φθΌρα,  ουδέ  πά- 
λιν γενν7]ΰ'εν  ανελεΐς.  Ου  μη  αρτις^^  την  %ειρά  ΰου  από  του  υίοϋ  ΰου 
η  από  της  '&υγατρός  ΰου,  αλλ'  από  νεότητος  διδάξεις  φόβον  κυρίου. 
Ου  μη  γένι}  επι&υμών  τα  του  πληΰίον  ΰου,  ουδέ  μη^''^  γένη  πλεονεκτης. 
Ουδέ  κολληϋ-ήΰΥ}  εκ  ιρνχης  ΰου  μετά  υψηλών,  άλλα  μετά  δικαίων  καϊ 
ταπεινών  άναΰτραφηΰτ}.^^  Τα  ΰνμβαίνοντά  ΰοι  ενεργηματα,^^  ως  άγα^ά 
προΰδε^αι.  Ουκ^^  εΰΥ}  δίγνωμος,  ουδέ  δίγλωΰΰος'  παγϊς  γάρ  ϋ'ανατον 
εΰτϊν  η  διγλωΰΰία.  '^Τποταγηΰη  κνρίω ,  κυρίοις^'^  ως  τύπω  Θεοϋ ,  εν 
αιΰχύνΐ]  καϊ  φόβω.  Ου  μη  επίταξης  παιδίΰκη  η  δουλΓο^^  ΰου  εν  πικρία, 
τοις  επϊ  τόν  αυτόν  ελπίζουΰι,  μη  ποτέ  ου  φοβη&ηΰη  τόν  επ  άμφοτέ- 
ροις  Θεόν  ou  ήλϋ-εν  ου  κατά'^^  πρόΰωπον  καλέΰαι,  αλλ'  εφ'  ους  το 
πνεύμα  ητοίμαΰεν.^^  Κοινωνηΰεις^^  εν  πάΰι  τω  πληΰίον  ΰον,  ονκ  ερεΐς 
ϊδια'  ει  γάρ  εν  τοΓ?  άφϋάρτοις  κοινωνοί  εΰτε^  πόΰω  μάλλον  εν  τοις 
φϋαρτοΐς;  Ουκ  εΰη  πρόγλωΰΰος'^"^  παγϊς  γάρ  ΰτόμα^^  ϋανάτον.  "Οΰον 
ίυνασαι,    περϊ^^  την  ψυχην   ΰον    άγνενΰεις.     Μη  γίνον   προς  μεν  τό^^ 


Cap.  XIX.     1)  Participium  haud  raro  F  Ο  V  Voss.,   deesl   in  Β  C  ap.  Men.    el 

loco    verbi  finiti   apud    scriptores  eccle-  qui   eum    sequuntur.     Cfr.    Ciem.   Rom. 

siasticos  et  purioris  linguae  occurrit.  Vid.  Ep.    ad  Jacobum   c.   J3.    άνεπίληητον, 

Α.  Malthiae  Ausfuhrliche    gr.    Grammalik  ηολνπίΐρόν  τε    και  όηλον  τον  κατή- 

ed.   sec.  §.  556.    notae  1   et  2.     Subse-  χούντα  sivai  άίΐ. 

quens    δόόν  textui  insero    c.  Β  C  F  0  V.  '     9)  λημψη  V  0  ,  heic  quidem  emen- 

Forte  ταύτην  την  όάόν'  datum  in  λήψη,  apiid  Men.  λίψη.     Tum 

2)  δοϋ-ηαα.  V  et  pr.  man.  0.  dedi  Ιλεγξαι  c.  Β  C  F  0  V  var.  'lecl.  ap. 

3)  Evulgavi    παν    c.    Β  C  F  0  V   p.  \oss.p.  \u\g.  ίλεγξας.  Leclionem  Ιλ^γξαι 
ηοιεΐν  vulg.     Const.  Apost.  VII,   14.  reperio   etiam   in    duobus    optiniis  Rom. 

4)  Ιγκαταλίπη  Voss.  Codd.    Constilutionum    Apost.    VII,    10. 

5)  Const.  Apost.  VII,  8.  Novam  earuin   editionem   praeparavi    his 

6)  ληψει  V   et    pr.   man.   0.     Dein  maxime  Mss.  adiulus. 

τον  πλησίον  ρ.  τόν  πλησίον  Ο  V.  10)  Ita  BFOV  et  Const.  Apost.  1.  c, 

7)  Ita    dedi   ex  Β  C  F  0  V   et  Const.  παραπτώματα  C  vulg. 

Apost.  VII,  2  p.  παιάοφ^ορενσεις  vulg.,  11)  Isai.  66,  2.  Cfr.  Phil.  2,  12. 

qiiae  vox  est  infimae  graecitatis.  12)  μνησικακήσεις     C,     correctum 

8)  σον  scripsi   c.   F  0  V,  ioOt  Β  C  in  vulgatum. 

vulg.     Tum  addidi  ό  ante   του  ϋ-εον  c.  13)  όιψησης  Β  (ίη  textu)  C  Men.  el 


BARNABAE  EPISTOLA.   XIX.  41 


XIX.     De  via  lucis. 


Via  igitiir  liicis  haec  est.  Si  quis  cupit  ea  via  pervenire  ad  prac- 
finiliim  locam,  suis  operibiis  id  consequi  sludeat.  Coguilio  ilaque  nobis 
data  iu  hac  via  ambiilandi  eiusmodi  esl.  Diliges  creatorem  timm,  gloria 
afficies  eiuu  qiii  redemit  le  a  morte.  Eris  corde  simplex  el  spirilu  di- 
ves.  Non  adhaerebis  ad  eos  qiii  incedunt  iii  via  niorlis.  Odio  habcbis 
quodcumque  Deo  displicet,  odio  babeas  omuem  simulalioncin.  Ne  de- 
relinquas  mandata  Domini.  Te  ipsum  non  exallabis,  eris  aulem  hiimilis. 
Non  assumes  tibi  gloriam.  Non  capies  niahim  consilium  adversus  proxi- 
mum  tuum.  Non  dabis  animae  insolenliam.  Non  fornicaberis,  non  adul- 
leriiim  facies,  pueros  non  corrumpes.  Non  ex  te  verbiim  Dei  in  quo• 
rundara  impurilate  exeat.  Non  accipies  personam  ad  lapsum  cuiuspiam 
arguendum.  Eris  mansuetus,  eris  quietus.  Contremisces  ad  verba  quae 
audivisti.  Fratri  luo  ignosces.  Non  ambigas,  iitrura  futurum  sit,  necne. 
Ne  assumas  in  vanum  iiomen  Domini.  Diliges  proximum  tuiim  plus  quain 
animam  tuaiii.  Non  interiicies  foetum  in  abortione,  nec  etiam  interime.s 
post  nativitatem.  Ne  auferas  manum  luam  a  filio  luo  vel  a  filia  lua, 
sed  a  puerilia  docebis  eos  timorem  Domini.  Bona  proximi  lui  non 
concupisces,  nec  eris  avaru*.  Neque  ex  anima  tua  adhaerebis  superbis; 
sed  cum  iustis  atque  bumilibus  proficiscaris.  Qiiae  tibi  conlingunt 
vexaliones ,  lamquara  bona  admitle.  Non  eris  inconslans  nec  bilinguis ; 
laqueus  enim  mortis  est  lingua  duplex.  Subiicieris  Domino  Deo,  domi- 
nis  vero,  ul  Dei  iinagini,  in  verecundia  et  limore.  Ne  in  amariludine 
imperes  ancillae  aut  servo  tuo,  qui  in  eundem  sperant;  ne  forte  non 
limeas  Deum,  qui  super  ulrumque  est,  quoniam  non  venit  vocare  se- 
cundum  personam,  sed  secunduni  id  quos  Spirilus  praeparaverit.  Gom- 
iDunicabis  in  omnibus  cum  proximo  tuo,  nec  quidquam  dices  proprium ; 
81  eDim  in  incorruptis  consortes  estis,  quanto  magis  in  iis  quae  cor• 
nimpuDtur?  Non  eris  iingua  praeceps;  os  enini  laqueus  est  mortis. 
QuantuiD  poles,    castus   sis  anima.     Noli    porrigere  manus  luas  ad  acci- 


rar.  lecL  ap.  Voss.,    quod  quin  in  texlu  21)  Reccpi   άναΰτραφηΰτι  (verseris) 

repoDerem  ?ix    me  tenere   potui.     Idem  ex  BCFOV,   άναγραφήΰκ}  vulg.     Idem 

esl  ac  silire  de  veheraenter  desiderando.  est  άναύτρ^(ρ(ΐν  ac  αυμηορενΐΐν. 

Const.  Aposl.  VII,  11.    Cfr.  Ep.  I.  Clem.  22)  πάϋη  Const.  Apost.  VII,  8. 

ad  Cor.  c.  11  el  23.   Jac.  1,  8.  23)  Const.  Apost.  II,  6.  VII,  4. 

14)  Videlicet,  quod  Deus  per  Scrip-  24)  Cfr.  Ephcs.  6,  5. 

taras    promisit  seu   praedixil  esse    vcn-  25)  aovXrj  Men.,  1.  άούλφ  in  marg. 

turam,  nempe  iudicium,  merces  sancto-  Const.  Apost,' VII,  13. 

rnm  et  malonim  supplicia.    Men.  26)  Reposui  ov    χατκ   c.   BCFOV, 

15)  Ου  excidit  ap.  Men.           ^  ^yx  Ιπϊ  viilg.    Cfr.  Eph.  6,  9. 

V.  .\J^    r'  Γ  ^'  xl^ITr'^^'  7%""  27)  ήτοίμασε  Β  C  el  pleriquc  edill., 

κυρίου   i    Men.   Voss.   Cot.    Praepos.Uo  ^         ;j^  ^ζ^     ^^^.    ^J  g^  ^^    3^^ 

«ff  anunnai.  28)  (:fr.Act.4,32.  Const.Aposl.  VII,12. 

1/)  αγα7ΐησης\,  αγαπηααις  muta-  , 

liim  iri  άγαητ,σΗςΟ.    Cfr.  Joan.  15,13.  29)  προγνωϋσος    C  Men.,    in   nolis 

18)  Const.  Aposl.  VII,  3.  'eg•  πρόγλϋ)αύος. 

19)  ουκ  άρεις  Const.  Apost.  VII,  12.  30)   στόμα  di-sidoralnr  in  C. 

Cfr.  Eph.  6,  4.  31)  Ila  Dav.,  νη^ρ  HCOV  Mcn.  Voss. 

20)  ουό'    (sine   spiritu)    ov    μη    ρ.  32)  του  li  (iri  lexlii)  C.     Cfr.  Eccli. 
ούάέ  μη  V.   Const.  Aposl.  VII,  4.  4,  31.  (v.  36  vulg.)  Const.  Apost,  VII,  11, 


42  BARNABAE  EPISTOLA.   XIX.  XX.  XXI. 

λαβείν  εκτείνων  τας  χείρας,  προς  δε  το  δούναι  ϋυΰπών.  Άγαπηϋείς, 
ώς  κόρην  6φΟ•αλμοϋ  ΰον ,  πάντα  τον  λαλοϋντά  6ol  τον^^  λόγον 
κυρίου.  Μνηΰ&ηϋΎ]^^  ημέρας  κρίΰεως,  ημέρας  %α\  νυκτός.  Έκζητη- 
ϋεις  κα&  εκαΰτην  ημεραν  τα  προΰωπα  των  αγίων,  η  οια  λογού  άκο- 
πων καϊ  πορευόμενος  εις  το  παρακαλεΰαι,  κα\  μελετών  εις  το  ΰώΰαί 
ιΙ)νχην  τω  λόγω'  η  δία  των  χειρών  ΰον  εργάΰ}/'''  εις  λντρωΰιν  των 
αμαρτιών  ΰον.  Ου  διΰτάΰεις^"^  δούναι,  ονδε  διδονς  γογγνΰεις.  ,ΤΙαντϊ^^ 
αΐτονντί  ΰε  δίδου ''  γνωΰη  δε  τις  6  του  μιΰϋΌυ  καλός  άνταποδότης. 
Φυλάξεις  α  παρέλαβες,  μήτε  προΰτΐ'&εϊς ,^^  μήτε  αφαιρών.  Εις  τέλος 
|ΐικτι}σεΐί  τον  πονηρόν.  Κρίνεις^'*  δικαίως.  Ου  τίοιήΰεις  ΰχίΰμα,^^  ει- 
ρηνεύΰεις  δε  μαχόμενους  ΰυνάγων.  Έ'ξομολογήΰΎ}'^'^  επϊ  άμαρτίαις  ΰον. 
Ουχ^^  ηξεις  εν  προΰευχη  ΰου  εν  ΰυνειδήΰει  πονηρά.  Αντη  έΰτιν  ή 
οδός  του  φωτός. 

XX.     De  νια  ίβηβίνανηιη. 

'^Η  δε  του  μέλανος  όδός^  έΰτι  ΰκολια^  και  κατάρας  μεΰτη.  Εΰτι 
γαρ  οδός  ΰ-ανάτου^  αιωνίου  μετά  τιμωρίας ,  εν  τ}  έΰτΐ  τα  άπολοϋντα^ 
την  ιρυχήν  αυτών'  είδωλολατρεία ,^  ^■ραΰύτης,  ϋιρος  δυνάμεως,  υπό- 
κριΰις,  διπλοκαρδία,  μοιχεία,^  φόνος,  αρπαγή,  υπερηφανία,^  παράβαΰις, 
δόλος,  κακία,  αυ&άδεια,  φαρμακεία,  ftaysto!,  πλεονεξία,  αφοβία  Θεοϋ. 
/Ιιώκται^  τών  άγα&ών,  μιΰοϋντες  τήν"^  άλή'&ειαν,  [τό  ιρεϋδος]  αγαπών- 
τες,  ου  γινώΰκοντες  μιΰϋ•όν  δικαιοΰύνης,  ου  κολλώμενοι  άγαϋ^ώ ,  ου 
κρίΰει  δικαία  χήρα  καϊ  όρφανώ^'^  προΰέχοντες,  άγρυπνοϋντες  ουκ  εις 
φόβον  Θεοϋ,  άλλ^  έπ\  τό  πονηρόν,  ων  μακράν  καϊ  πόρρω  πραυτης 
καϊ  υπομονή,  άγαπώντες^^  μάταια,  διώκοντες  άνταπόδομα,  ουκ  έλεοϋν- 
τες  πτωχόν ,  ου  πονοϋντες  επϊ  καταπονουμένω  ,^'^  ευχερείς  εν  κατα- 
λαλια,  ον  γινώΰκοντες  τόν  ποιήΰαντα  αυτούς,  φονεΐς  τέκνων^^  φΰΌρεΐς 
πλάΰματος  Θεοϋ,  άτωΰτρεφόμενοι  τόν  ενδεόμενον ,  καταπονοϋντες  τόν 
'd-λιβόμενον,  πλουΰίων  παράκλητοι,  πενήτων  άνομοι  κριταϊ,  πανταμάρτητοι. 

XXI.     Epilogus  exhorlaiorius» 

Καλόν  ονν  εΰτϊ,  μαΰ•όντα  τα  δικαιώματα  κυρίου,  οΰα  προγέγραπται, 
εν  τούτοις  περιπατεΐν.    '^Ο  γαρ   ταϋτα  ποιών  εν  τη  βαΰιλεία  τοϋ  Θεοϋ 

33)  τόν  accessit  ex  Β  (marg.)  Ο  V.  ά(ά  τών  χειρών  commutavi  in  η,  inter- 
Deinde  exclusi  τοϋ  ante  κυρίου  c.  Β  punctione  totius  enunciationis  sanata. 
(texlu)  C  0  V  Mcn.  Apud  Voss.  λογόν  Lcctionem  ύκοπών  exh.  Β  Voss. ,  ακο- 
τυϋ  κυρίου,  \ά  Υ  τον  λόγον  ί ου  κυρίου,  πιών  C  Meii.,  κοπιών  Ο  \.     Forte  άιά 

34)  Pron.  αυτόν,  qnod  post  μνη-  λόγου  κοπιών  i.  ο,  instituendo  et  edo- 
σχ^ηύΐΐ  exh.  BC  vulg.,  omisi  c.  F  0  V.  cendo  operam  navans  (sudans).  Cfr.  I. 
Scribe  sallem  κυτοϋ.  Vocc.  -ημέρας  Tim.  5,  17.  Tum  μελετοΐς  Β. 
κρίύεως  non  lcgimlnr  in  C.  Subinde  36)  αργάσει  OV;  in  utroque  deest 
transposui  ημέρας  καϊ  νυκτός  c.  C,  τών  ante  αμαρτιών,  ίη  Β  articulum 
νυκτός  καϊ  -ημέρας  FOV  vulg.  Ge-  sec.  man,  obliteravit.  Cfr.  I  Cor.  4,  12. 
nuina  lamen  leclio   in  Cod.  Β  latere  vi-  Const.  Apost.  VII,  12. 

detur,  ubi  habes  μνηαβήοη  αυτόν  καϊ  37)  διαϋτάύίΐς  Β. 

-ημέρας    καϊ    νυκτός.      Rectius    Consf.  38)  Matth.  5,  42.  Liic.  6,  30. 

Apost,   VII,  9.     μνηαΌ-ήα^}    όε     αύτοϋ  39)  προτι&εϊς  Β,  quod  forsan  prae- 

-ηαέρας  καϊ  νυκτός.  '  stat.  Const.  Apost.  VII,   14. 

35)  rj  dedi  c.  Β  C  F  0  V,   καϊ  vulg.  40)  Ibid.  VII,  10. 

lisdem  quinque  Mss.  nisus  κ«1  vulg.  anle  41)  Ita  Β  0  V,    αχημα  C,    Οχημα 


BARNABAE  EPISTOLA.    XIX.  XX.  XXI.  43 

piendiim,  ad  danduni  vero  coiitralierc.  Diliges  ut  pupillam  oeuli  liii 
omnera  qui  libi  loquetur  verbum  Domini.  Iii  memoriam  luam  die  noc- 
luque  revocabis  iudicii  diem.  Exqiiiras  quotidie  vulliis  sanctorum ,  et 
iii  sermone  eos  perscrutans ,  et  ad  exhorlandum  incedcns,  et  mcditans 
quomodo  aniniam  verbo  luo  servare  possis;  et  manibus  luis  operaberis 
ad  redemlionem  peccatoriim  tuorimi.  Non  dubilabis  dare,  iiequc  nuir- 
luurabis ,  cum  das.  ,Omni  pelenli  te  tribue  ;*  cognosces  aulem  qiiis  sit 
l)Oiius  mercedis  retributor.  Servabis  quae  acccpisU,  nec  addcns,  iiec 
demens.  Malus  odiosus  libi  crit  in  perpeluum.  Iiisle  iudicabis.  Non 
facies  dissidium;  sed  paceiu  conciliabis  inler  conlcndcntes,  eos  associans. 
Confiteberis  peccata  lua.  Non  accedes  ad  orationem  tuam  in  conscienlia 
iiiala.     Haec  est  via  lucis. 

XX.  De  via  tenehrarum. 
Via  autem  tenebrarum  obliqua  est  plenaque  maledictionis.  Est  enim 
via  morlis  aelernae  cuin  supplicio,  iii  qiia  sunt  qiiae  pcrdunt  animam 
boniinum:  idololalria,  lenierilas,  elalio  ob  potcnliam,  siniulatio,  cor  du- 
plex,  adulteriuni,  homicidium ,  rapina,  superbia,  Iransgressio,  dolus,  ma- 
lilia,  arroganlia,  veneficium,  niagia,  avaritia,  nullus  Dei  timor.  In  qua 
sunt  bonoruin  perseciitores,  osores  veritalis,  amatores  mendacii,  non  co- 
gnoscentes  mercedem  iusliliae,  non  adiuncti  ad  bonum,  viduae  et  pupillo 
Don  aUendentes  ex  iuslo  iudicio,  vigilanles  non  ad  limorcm  Dei,  sed  ad 
niaiitiam,  a  quibus  longe  ac  procul  sunt  niansuetudo  et  patientia,  qui 
diligunt  vana,  consectanlur  remuneralionein,  non  miserentur  inopis,  non 
laborant  iu  gratiam  labore  ac  aerumnis  confecti,  ad  obtrectalionein 
prompli ,  non  cognoscenles  crealorem  suum ,  liberorum  inleremptores, 
in  aborlioDe  corrumpentes  Dei  crealuram,  aversanlcs  cgenum,  opprimen- 
tes  afnictum,  divituin  advocati,  pauperum  iniqui  iudiccs;  per  omnia 
peccatores. 

XXI.     Epilogus  exhorlalorius. 
Aequum    igitar  est,  ul  boino    edoclus    mandata  Domini,    quotquot 
priue  icripla  sunl,  in  eis  ambulet.     Qui  enim  ea  periicit,  iii  regno  Dei 


Men.     Dein  μαχόμενους  ^C0\,  ί^^^Χ^~  ^o  ^ρενδος  ante   άγαηώντες ,    quod  in 

μ^νοις  Men.  Voss.  Const.  Apost.  VH,  10.  niillo     noslronim    qualluor    Mss.    extat, 

42)  Const.  Apost.  VII,  17.  ncc  est    in   F.     Vciam    lectioncm    Meii. 

43)  Ibid.  VII,  17.  iam  indicavit  obseivans:  Lcge  «/«πώι/- 
Cap.  XX.     1)  Const.  Aposl.  Vli,  8.  r«f   hoc   modo:    μιαούντες   άλψ'^ειαν 

2)  σχόλια  Ο  V.  αγαπώντας  i.  e.  odio  haltciitcs  verita- 

3)  Vulg.  τον  ante  ϋ^ανάτου  oinisi  c.  lis  amalores;    aiil   certe    vidctiir    deesse 
BCFOV.     Dein  ίστιν  0  V.  nomcn    Λρεϋδος  i.   c.    niondacium,     hoc 

A)_  άποαλονντα  C,  άπολλούντα  V,  niodo:  άγαπώντες  ιρενδος  i.  e.  aman- 

αποΐλύντα  (sic)  0.  l•^*'  meudaciiim.     Cfr.  Const.  Apost.  I.  c. 

δ)  ttdo)).o).arQBia  BOV  Col.,  ϊδω-  10)  o(fav(f)  B. 

λολατηία  M«  ri. ,  ειδωλολατρία  C  Voss.  n)  ^(γαπόντες    F    et    0    in    tcxtu, 

0)  fxotyitt  0  V,                            ^  άγαπώντες   ίιι    rnarg.     Dein    ανταπό- 

7)  υπεοψιανεία  Ο  V.     Dein  avd-a-  ^(^μα  scr   0  V 

δ(α\    ,ιαομα^.ία  μαγία  OV.      ^  •         .              yMτaπovovμέvoJ 

8»  Suband.cndurn    .hso.    Εν  y    είσί  ,,,,us    <•.  HC  Κ  Ο  V.     Snhhuk    εύ/%εΐς 

ante  Οιωχται  lam  Mcn.  animadvi;rlil.  u\Am      '          -    \t  ,                   λ  ν     ' 

9)  την  addidi  r.  Β,    ad  cuius  rnarg.  «^^^^•  ^νχε,χη,ς  Mcn. 

Holstenius  recle  nolat,  supplendum  essc  ^3)  τέχνοιν  V, 


44  BARNABAE  EPISTOLA.    XXI. 

δοξαΰΰ'ηΰεται '  ο  ΙκεΓνα*  iκλεγoμεvoς  μετά  των  Ι'ργων  αντοϋ  βννακολεϊται, 
Jia  τοϋτο  άνύϋταβις,  δια  τούτο  άνταπόδοΰις.  'Ερωτώ  τους  νπερεχον- 
τας^  ει  τινά  μου  γνώμης  άγοί'Θ'ης  λαμβάνετε  ΰνμβονλίαν  έχετε,  εΙς  ους 
ίργάϋαΰϋ'ε f^  μεΰ''  εαυτών'  μη  ^γκαταλείπητε.^  'Εγγνς  γαρ  tj*  ήμερα, 
iv  ή  ΰυνατΐολεΐται  πάντα  τώ  πονηρω.  Έγγυς  6  κύριος  καϊ  6  μιΰ&ος 
αντοϋ.  "Ετι  καϊ  ετι  ερωτώ  νμάς'  εαυτών  γίνεβΟ'ε  νομοΘ'έται  άγα'&οϊ, 
εαυτών  μένετε  αύμβουλοι  πιστοί,  άρατε  Ι|  υμών  πάΰαν  νπόκριϋιν. 
"^O^  δε  Θεός,  ο  παντός  του  κόΰμου  κυριενων  ^  δώη  υμΐν  ϋοφίαν ,  επι- 
ΰτημην,  ϋύνεΰιν^  γνώϋιν  τών  δικαιωμάτων  αυτού,  εν  υπομοντ}.  Γίνε6ΰ•ε 
δε  'Θ'εοδίδακτοι ,  εκξητοϋντες,  τι  ζητεί  κύριος  αφ'  υμών,  κα\  ποιείτε, 
Χνα  ΰω'&ητε  εν  ημέρα  κρίαεως.  Ει  δε  τις  εΰτιν  άγαΰ•οϋ  μνεία  ^  μνη- 
μονεύετε μου,  μελετώντες  ταύτα,  ϊνα  καϊ  η  επιϋ'υμία  καϊ  η  αγρυπνία 
εις  τι^  άγαΟ-ον  %ωρηΰη.  Ερωτώ  υμάς  ^  χάριν  αιτούμενος,  '^ίΐς  ετι  το 
καλόν  ακεϋός''  εατι^  μεϋ'^  υμών,  μη  ελλείπητε  μηδενϊ  αυτών,  άλλα  ΰυν- 
εχώς  εκξητεΐτε  ταί;τα,  καϊ  άναπληροϋτε  πάβαν  εντολύ^ν'  εΰτι  γαρ  ταϋτα 
άξια.  jdib  καΓ  μάλλον  εβπούδαβα  γράιραι,  αφ'  ων  ηδυν7}ϋ'ην,  εις  τό^" 
εύφραναν  ύμας.  Σώζεΰϋ-ε,^^  αγάπης  τέκνα  καϊ  ειρήνης.  Ό  κύριος  της 
δόξης  καϊ  πάΰης  χάριτος  μετά  του  πνεύματος  υμών.    Άμην.^^ 


Cap. XXI.     i)  εναντία  coniecit  Mcn.  3)  Ιγκαταλείπητε   dedi    ex  BFOV, 

atl  ea  referens,  quae  supra  fiieranl  expo-  Ιγχαταλίηητε  C  vulg. 
sila.  (c.  20).  4)  Adscripsi  ή  c.  BCFOV. 

2)  Ιργάσαύβεϋ.^ΟΥΟΥ  Men. Voss.  5)  Locus  cit.  a  Clcm.  Alex.  Slrom.II. 

Cot.,  εύεργάααύ&ε  al.  Fortassis  είργά-  c.  18.  p.  472. 
(ίαΰ&ε.  Accipe  de  labore  in  vinea  Domini.  6)  το  Men. 


BARNABAE  EPISTOLA.   XXI. 


45 


gloria  cumulabitiir ;  qiii  vero  alia  clegeril,  simul  cum  suis  opcribiis  peri- 
bit.  Proplerea  resurreclio ,  proplerea  relributio.  Rogo  vos ,  proceres, 
si  honae  voluntalis  meae  consilium  accipere  velitis :  babealis  vobiscimi, 
pro  qiiibus  laboraslis;  ne  eos  derelinqiialis.  Prope  eniin  est  dies,  in 
qua  omnia  cum  malo  peribunl.  Prope  est  Dominus  et  merces  eius. 
Eliam  alque  eliani  rogo  vos :  cstole  vobis  boni  legislalores,  vobis  manete 
consiliarii  fideles,  lollile  ex  vobis  oranem  bypocrisim.  Deiis  auleni,  qiii 
universo  luundo  dominalur,  det  vobis  sapienliam,  scientiain,  intelligentiam, 
cognilionem  inandatonim  suorum,  ciim  perseveranlia.  Efliciamini  aulem 
docli  a  Deo,  exqiiirenles  qiiid  a  vobis  rcquirat  Dominus;  et  cfficite  ut 
salvi  silis  in  die  iiidicii.  Si  qua  vero  est  in  vobis  boni  recordalio,  me- 
mentote  mei,  haec  verba  mea  inedilaules,  ut  et  desiderium  et  vigilantia 
mea  in  aliquod  bonuni  evadaf.  Rogo  vos,  gratiam  postulans.  Cum  ad- 
huc  in  hoc  pulchro  vase  estis,  in  nullo  iiorum  mandatorum  deficite,  sed 
indesineuler  haec  exquirile,  et  adimplele  omne  mandatum;  haec  namque 
digna  siinL  Quare  vel  maxinie  id  operam  dedi,  quanlum  in  me  fuit, 
ut  scribereiu  vobis  qiio  exhilararera  vos.  Salvete,  filii  dilectionis  et 
pacis.     Dominus  gloriae  et  omnis  graliae  sil  cum  spiritu  vestro !    Amen. 


7)  axivog  =  corpus.  Supra  c.  7. 
de  corpore  Chrisli :  ίπύ  x«*  αυτός 
vnkg  των  ημετέρων  αμαρτιών  ημελλε 
τό  σχεύος  τού  πνεύματος  ηροσφέοειν 
»υα(αν.    Cfr.  Ι  Thess.  4,  4. 

S)  Ιατιν  Ο  V.  Deinde  scripsi  ^Jl- 
Ιίίηητε  c.  BCFOV,  έχλείτιητε  vulg. 

9)  χάί  in  texta  posoi  ex  marg.  B. 


10)  τα  Mcn. 

11)  αωζεαβ^αι  Β. 

12)  Epigraphe  'Επιστολή  Βαρνάβον 
του  αποστόλου  συνεχδημου  Παύλου 
του  αγίου  αποστόλου  ost  \η  Β ,  Ιπι~ 
στολή  Βαρνάβα  του  αποστόλου  συν- 
εχόήαου  Παύλου  του  αγίου  αποστό- 
λου ιη  V;  nullam  exhibenl  CFO. 


ΚΑΗΜΕΝΤ02 

ΠΡ02  ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ  ΕΠΙΣΤΟΛΗ  AJ 


Ι.     Salulalio.     Laus  Corinthiorum  anle  orlum  schisma. 

[ΪΖ"  εκκλ7β6ία  τον  Θεοϋ ,  η  παροικονΰα^  ["ΐΡωρ/ν],  ττ}  εκκληΰία 
τον  Θεον  f  τΤ]  πα[ροίχον]6Ίί}  KoQLvdOVy  κλητοΐς,  ηγί[α6μεν]θίς  εν  Ό^ελη- 
ΐιατί  Θεού,  δια  τον  [κνρίον  ημ]ών  Ίηΰον  Χρίβτον.  [Χάρις  ν]αΐν  καϊ 
ειρήνη  άπο  παντο[κράτ]ορος  Θεον  δια  Ίηΰον  Χριβτον  πλΎΐ&ννΰ-είη. 
[z/m  τας]  αιφνιδίονς  %αϊ  επαλληλονς  [γενομ]ένας  ημΐν  ϋνμφορας  και 
[τζερ^ιτζτώοεις,^  αδελφοί,  βράδιον  [νομ]ίζομεν'^  επιύτροφην  7ΐεποίη[κεν]αι 
περί  των  επιζητούμενων  [πα]ρ  νμΐν  πραγμάτων  ^  αγαπητοί ,  της  τε 
αλλότριας  καΐ  ξενης^  τοις  εκλεκτοις  τον  Θεον ,  μιαρας  καϊ  άνοαίου 
ατάύεως,  ην  ολίγα  πρόΰωπα  προπετη  καϊ  ανϋ•άδη  νπάρχοντα  εις  το- 
ϋοντον  άπονοίας  εξέκανΰαν,  ωΰτε  το  ΰεμνον  καϊ  περιβόητον''  καϊ  παΰιν 
άνϋ'ρωποις  άξιαγάπητον  όνομα  νμών  μεγάλως  βλαΰφημη&ήναι.  Τίς^ 
γαρ,  παρεπιδημηύας  προς  νμας ,  την  πανάρετον  καϊ  βεβαίαν  νμών  πί- 
ΰτιν  ουκ  εδοκίμαΰεν ;  την  τε  ΰώφρονα  καϊ  επιεική  εν  Χριΰτω  ενβε- 
βειαν  ονκ  εϋ'ανμαΰεν;  καϊ  το  μεγαλοπρεπές  της  φιλοξενίας  νμών  ηΰΌς 
ονκ  εκηρνξεν ;  καϊ  την  τελείαν  καϊ  άΰφαλή  γνώΰΐν^  ονκ  εμακάριοεν ; 
Απροΰωποληπτως  γαρ  πάντα  εποιεΐτε ,  καϊ  τοις  νομίμοις^^  τον  Θεον 
iπoρεvεΰ^'εy  νποταΰΰόμενοι  τοις  ηγονμενοις^^  νμών,  καϊ  τιμήν  την  κα- 
ϊ) Ea  inscriptio  est  editionis  princi-  2)  ηαροικεΤν  =  peregiinari ,  iit  in 
pis  (Patr.  Junii  a.  1633).  in  Cod.  Alcxan-  exordio  Ep.  Polycarpi  ad  Philippenses, 
drino,  qni  unicus  priorem  Clemenlis  Ep.     et  alibi, 

cum  alterius  fragmento  exhibet,   praeter  3)  Clcmcnlis  Epislolani  fcrvente  per- 

ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ A.  nihil  iii  fronte  ap-  scculione  DoDiitiani  scriplam  fuisse,  nec 
paret;  cadem  antem  epigraphe  iii  ipsins  quo  tempore  procella  Ncronc  impeiatore 
Epistolac  calce  subiecta  extat.  Qiias  edi-  in  Christianos  piOtitnis  cxstiteiit,  cum 
tores  a  primo  ad  ultimiim  usque,  ul  Co-  allis  persuasum  liabeo.  Namque  subitae 
dicis  lacunas  explercnt,  proposuerunt  illac  ac  inviccm  sibi  succedcnles  calami- 
coniecturas ,  nos  qiioque  eas  iincinis  in-  lalcs  ad  Domiliani  polius,  qiiain  ad  Ne- 
cliisimiis,  In  ipsis  aiilem  lacunis  in-  ronis  impcrium  qnadranl.  Favent  tesli- 
dicandis  miia  quaedam  singnloriim,  qni-  monia  Eusebii  11.  E.  Ili,  15  — 17.  accu- 
bus  Codicem  inspiccre  coutigit,  oiTeiidit  ralius  inter  se  comparala.  Hnins  Ep. 
discrepantia,  ita  ut  ca  ciilicae  pars  etiam  cap.  5,  ubi  auctor  ad  Neronis  lempora 
post  rciteratam  messem  messorc  indigere  respici,  niilliiis  momenti  est  ad  nostruni 
videatur.  Versio  latina  Cotelerii  est,  ab  locum  alitcr  iiiterprelandura. 
Hefelio  nobisque  hicillic  emendata;  lem-  4)  Ad  supplendam  hanc  lacnnam  Ju- 

matura  series,  qualis  ex  Gallandio  concin-     niiis  piiraum  νομίζομεν  substituit;  loco 
nata  ap.  Hefelium  proslat.  lamen  ilerum  inspeclo,  reponendum  ipsi 


CLEMENTIS 

EPISTOLA   AD    CORINTHIOS    I. 


I.     Saluiatio.     Laus  Corinthiorum  ante  orium  schisma. 

Ecclesia  Dei,  quae  Romae  peregrinaliir,  Ecclesiae  Dei,  qiiae  Co- 
rinlhi  peregriualiir ,  vocalis,  sanctificatis  voluntale  divina,  per  Dominum 
nostrum  lesum  Chrislum.  Gralia  vobis  et  pax  ab  omnipotenle  Deo  per 
lesum  Chrisluni  mulliplicetur.  Propler  subitas  ac  sibi  iiivicem  succe- 
dentes  calamilates  ct  casus  adversos,  qui  nobis  acciderunl,  tardius,  fra- 
Ires ,  nosuict  ipsos  converlissc  exislimamus  ad  ea  qiiae  fuerant  quaesila 
a  vobis,  dilecli,  el  ad  sedilionem  inipiam  ac  deleslandam,  Dei  cleclis 
peregrinain  et  alienam,  quam  pauci  liomines  tenierarii  et  audaccs  iii 
tanlum  insolenliac  accenderunt,  ut  bonorificum  cl  illustre  nomen  veslrmn, 
el  ah  omiiihus  amari  digiuim ,  vebeincnler  blaspbemaretur.  Quis  enim, 
apud  vos  diversalus,  oiiini  virtute  plenam  rirmainquc  ac  slabiicm  fulcm 
vestram  non  probavit<  sobrianique  ct  niodcralam  in  Cbrislo  pielatem 
noo  est  admiralus?  cl  splendido.s  ac  liberales  bospilabtatis  veslrae  niores 
Don  praedicavil?  el  pcrreclani  cerlamque  cognilionein  veslram  non  bea- 
tam  exisliraavit?  Oninia  enim  sinc  pcrsonaruui  inluilu  a  vobis  facla  sunt, 
el  in  Dei  legibus  anibulaslis,  praeposilis  veslris  subdili,  et  presbyleros, 


Tidebatnr  βναοίζομ^ν.  IHud  repetioniiil 
margoCotoirfrii  (lG72),Culomesins(1634), 
Wotlonos.  Alii  '/vwQiCofjtv  absque  iusta 
cansa    proponiint. 

5)  £x  lioc  dicendi  modo  nonnulli 
coliigunt,  (^hristianos ,  qiii  Corinthi  de- 
gerenf,  lileris  a  Roinaiia  fccb^sia  cxpe- 
lisee,  nt  ad  ipsoniin  dis»i(iia  de  mtinprc 
fcc\fis\a9>\\co  scdanda  aiictoritatc  siia  in- 
lercederH.  Fama  poliijs  de  Corinlliio- 
nim  sedilione  Romarn  perlatnm  essi;  vi- 
detiir.  Cfr.  infra  c.  17  el  Hilgenfeld  d. 
Aposl.   Vaeler  p.  54  nol.  2. 

fi)  Cod.  AIpx.  ξύ'οις,  qnod  ab  ama- 
niiensi,  diphlliongos  o/,  €i ,  η  oli  ilacis- 
raum  pro  tiliitii  perniiilantp,  prociil  dn- 
l»io  poHittim  fnit  pro  adierl.  ξ^νης  ili- 
dpin  honarile.  Idcirco  de  advenis  in 
lerra  non  cogitandiim. 


7)  Simili  modo  infra  c.  47.  το  σ£- 
fjvov  της  π^ριβοήτον  φιλα^ελ(ρ(ας 
υμών  ίμείωααν. 

8)  Τίς  γάη  —  θεοΰ  Ιπορενεαθ^ε 
locus  tilatns  a  (llcmentc  Alcxandrino 
Slrom.  IV.  c.  17.  p.  010.  cd.  Poll. 

9)  Cfr.  Ep.  Uarnabac  c.  6. 

10)  Hanc  es.sc  genuinam  lectionem, 
(^olomcsins  collegit  <;x  serl.  3  el  40  et 
Clcrn.  ΛΙοχ.  1. 1.,  tnrn  Ms,  cxliihcat  νόμοις. 

11)  Vruesidcs  {ηγούμίνοι)  iioii  lideni 
siiiil  ac  presbylcri.  lllis  qiiippfi  omnos 
aibiiJincraiiliir,  qtii  (Mclcsiac  rcgcndac 
ac  f^n\)('.iniiU(\;n'  ronstiltili  siiiit,  ciim  pros- 
byliToniin  iioniiii••  a  (uiiiiacvis  (llirislia- 
iiis  app<'llan'tifiir  fjalics  tioii  soliim  of- 
(icii  caHsa,  scd  etiam  oh  honorcm.  Cfr. 
Lipsius ,  d<i  Clpincrilis  Roinani  Epislola 
ad    Corintbios  priore    disquisitio    p.  28. 


48  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   I.  II.  III. 

ϋ-ηκονΰαν  απονεμ.οντες  τοΐς  παρ'  νμΐν  πρεϋβυτεροις.  Νεοις  τε  μέτρια 
καϊ  ΰεμνα  νοεΐν  έπετρεπετε '  ywat^/v  τε  εν  άμώμΓΟ  κα\  βεμν'^  %αϊ 
ayvfi  ΰννειδηΰει  πάντα  επυτελεΐν  παρηγγέλλετε ,  ϋτεργονΰας^^  ζα^ηκόν- 
τως  τους  άνδρας  εαυτών  '  εν  τε  τω  κανόνί  της  υποταγης^'^  νπαρχονΰας, 
τα  κατά  τον  οίκον  ΰεμνώς  οίκονργείν  εδιδάϋκετε^  πάνυ  ΰωφρονονΰας. 

Π.     Conlinualio  laudis  prioris  Connlhiorum. 

Πάντες  τε  εταπεινοψρονεΐτε ^  μηδέν  άλαζονενόμενοί^  νποταΰΰόμενοι 
μάλλον  η  νποτάΰΰοντας,^  ηδιον  δίδοντες  η  λαμβάνοντες.^  Τοΐς  εφοδίοίς^ 
τον  Θεοϋ  άρκονμενοι,  καϊ  προΰεχοντες  τους  λόγους'*^  αυτόν  επιμελώς, 
εΰτερνιβμενοι^  ητε  τοΐς  ΰπλάγχνοις,  κα\  τά  πα^-ηματα  αντον  rjv  προ 
6φΰ•αλμών  νμών.'^  Οντως  ειρήνη  βα&εΐα  καϊ  λιπαρά  εδεδοτο  παΰιν, 
καΧ  άκόρεϋτος  πόϋ-ος  εΙς  άγα&οποιΐαν ,  καϊ  πλήρης  πνεύματος  άγίον 
εκχνΰις  επϊ  πάντας  ^γίνετο '  μεϋτοί  τε  οβίας  βονλης ,  εν  άγα^η  προ- 
ϋ'νμία  μετ'  ενΰεβονς  πεποι&ηΰεως  ε'ξετείνατε  τάς  χείρας  υμών  προς 
τον  παντοκράτορα  Θεον,  ίκετενοντες  αντον  ίλεως''  γενε6θ•αι^  εϊ  τι  άκον- 
τες ημάρτετε.  'Αγων  ην  νμΐν  ημέρας  τε  καϊ  ννκτος  νπερ  πάΰης  της 
άδελφότητος  f^  εις  το  ΰωζεαΰ•αι  μετ'  ελεονς  καϊ  ΰννειδηΰεως^  τον  άρι- 
'Θ'μον  των  εκλεκτών  αντοϋ.  Ειλικρινείς  καϊ  ακέραιοι  ητε,  καϊ  άμνηΰί- 
κακοι^*^  εις  άλληλονς.  Παΰα  ΰτάΰις  καϊ  παν  βχίϋμα  βδελνκτον  νμΐν ' 
επϊ  τοΐς  παραπτώμαοι  τών^^  πληΰίον  επενϋ'εΐτε '  τά  νΰτερηματα  αντών 
ϊδια  εκρίνετε.  '^|ΐίετα|«-ελϊ]τοι  ητε  επϊ  πάΰτ}  άγα^οποιΐα,  ,ετοιμοι^'^  εις 
παν  έργον  άγαΰ'όν.^  Tfj  παναρετω  καϊ  ΰεβαΰμίω  πολιτεία  κεκοβμημενοι, 
πάντα  εν  τω  φόβω  αντον  επετελεΐτε '  τά  προΰτάγματα  κα\  τά  δικαιώ- 
ματα τον  κνρίον  επΥ^  τά  πλάτη  της  καρδίας  νμών  εγέγραπτο. 

III.     Trislis  Corinlhiacae  ecdesiae  stalus  post  sedilionem   ex  invidia  el 
aemulatione  obortam. 

Πάΰα  δόξα  καϊ  πλατνΰμος^  εδόϋ'η  νμΐν,  καϊ  έπετελεΰΌτ}  το  γε- 
γραμμενον'  ,εφαγεν^  καϊ  ϊπιεν,  καϊ  επλατννϋ'η  καϊ  επαχνν&η,  καϊ  άπε- 
λάκτιΰεν^  6  ηγαπημενος.'  Έκ  τούτον  ζήλος  καϊ  φθ-όνος  καϊ  'ερις  καϊ 
ατάΰις,    διωγμός  καϊ    άκαταΰταβία,    πόλεμος   καϊ   αίχμαλωΰία.     Οντως 


Lipsiae    1855.     Ibidem   contra    Rolhium  diderim ,    quibiis    in    hac   peregrinationc 

et    alios   satis    demonstratum    est,    Cle-  ad   viclum    quolidianum  Christi  fidelibus 

mentis  Epistolam  niliil  discriminis  faccre  opus   est :    id   quidem    ob    praecedentia. 

inter  episcopos  et  prcsbyleros.    Duorum  Cfr.   I  Tim.  6,  8.    Hebr.   13,  5.      Idem 

tanlum  ecclesiasticorum  magistratuum  di-  exprimit  Gallicciolli :  contenli  della  prov- 

stinctio  in  ea  cernitur:  episcoponim  seu  videnza  che  Dio  vi  concedeva. 

presbyterornm,  et  diaconornm.  4)  Apud  LXX  saepe  coniungitur  ver- 

12)  Quae  in   Ep.  Polycarpi   ad  Phi-  biim  ποοϋέχειν  cum  accus.    Cler. 

lipp.  c.  4.    occurrunt  similia ,  Gul.  Bur-  5)  Apud  Suidam  et  Hesychium  ατερ- 

tono  a  Clemente  mutuata  videntur.  νίζομαι   =  Ινΰτερνίζομαι   complcctor, 

13)  Similiter  infra  c.  7.  της  χλη~  quia  complecti  fit  pectora  coniungendo. 
σεως  κανόνα,  c.  14.  της  λειτουργίας  Hinc  sensu  in  pectus  admitto  saepius 
ycivova.     Cfr.  Gal.  6,  16.  usurpatur  a  scnptoribus  christianis.    Post 

Cap    II.     1)  Eph.  5,  21.  I  Petr.  5,  5.  ^rf  subaudiasw^roi;'?.    Cfr.  Const.  Aposl. 

2)  Act.  20,  35.  Prooem.  in  lib.  I. 

3)  I.  e.  commeatns  et  apparatus,  qui-  6)  Cfr.  Gal.  3,  1.  Passiones  Christi 
biis  opiis  est  in  militia  noslra  christiana.  per  communicationem  idiomatum  τά  πα- 
Wolt.   Viatica   heic  potius   ea  esse   cre-  ϋ^ηματα  του  ϋ^εον  vocantur,  cf.  Moh- 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    I.  II.  ΙΙΪ.  49 

qui  sunt  inler  vos,  debito  honore  prosequenles.  luvenibiis,  ut  moderata 
el  honesta  seclarentur,  mandaslis;  iDulieribiis  in  incuipabili,  honesla  et 
casla  conscienlia  oninia  peragere  iussislis,  ililigentes  niarilos  suos,  prout 
officium  poslulatj  et  in  obedientiae  canoiie  se  continenles,  rcs  doniesti- 
cas  cum  gravitate  admiiiislrare  dociiistis,  omnino  honesle  se  gerenles. 

II.     Conlinualio  laudis  prioris  Corinlhiorum. 

Omnes  hiimili  animo  eralis,  iii  nuUa  re  inani  glorialioiii  dedili,  aliis 
subiecli  polius,  quaiu  alios  vobis  subiicientes,  lubenlius  dantes,  quam 
accipienles.  Dei  vialico  coiUenti,  et  ad  verba  eius  diligenler  altendentes, 
inlime  recondita  in  visceribus  servabatis  verba  eius,  eiusque  passiones 
vobis  prae  oculis  erant.  Sic  alla  et  abundans  pax  ciim  inexplebili  be- 
nefaciendi  desiderio  omnibiis  dala  fuit;  plena  eliam  super  omnes  spiri• 
tus  sancti  effusio  facta  esl;  sanctaqiie  volunlate  pleni,  sincera  animi  ala• 
critale,  cum  pia  confidenlia,  manus  vestras  ad  Deum  omnipolenlem  ex• 
tendistis,  supplicantes  ei ,  ut  esset  erga  vos  animo  propilio ,  si  quid  in- 
viu  peccasselis.  Diu  nocluque  sollicili  eratis  pro  universa  fralernitale, 
ut  numenis  electorum  Dei  iiiisericordia  et  bona  conscienlia  salvaretur. 
Sinceri  et  simplices  eralis,  alque  iniuriarum  invicem  immemores.  Se- 
dilio  omnis  et  scissura  vobis  aborainationi  erat;  proximoriim  delicta  lu- 
gebatis;  illorum  defeclus  veslros  censebalis.  Benefacti  nullius  poenilebat 
vos;  ,ad  omne  bonum  opus  parali.'  Ornati  virtutum  plena  et  veneranda 
viUe  ralione,  omnia  in  timore  eius  pcragebatis;  mandala  et  praecepta 
DomiDi  in  UtiUidine  cordis  veslri  scripta  erant. 

III.     TrisUs   Corinihiacae    ecdesiae   slalus    post   sedUionem    ex   invidia 
et  aemulalione  obortam. 

Onuiis  bonor  et  dilalatio  vobis  data  esl,  et  scriplum  illud  impletum 
esl:  ,edi(,  bibil,  dilatalus  et  incrassatus  est,  ct  recalcitravit  dilectus/ 
Ab  hoc  foDte  zelus  et  invidia  el  coDtentio  et  facliones,  persecutio  et 
seditio,    beUum    el   captivitas    maDarunt.     Sic  viles    contra   bonoratos, 


ler,  Athanas.  I.  pag.  6.  el  Lamper.  hisl.  git,   electos  salvos   reddit.    Cfr.  II  Tim. 

Iheol.  criL  I.  p.  65.  H.  ed.  IV.  2,    19.      Fortassis    ita    transponendum: 

7)  lonius,  Fell.,  Cotel.,  Colom.,  Ittig.  iig   το    αώζεσχ^αι    τον  άριϋ-μόν    των 

el   Coust.    mahint   tleojv.     Nihil    autem  Ικλεκτών  μετ^    Ιλέονς   xal    αυνειάή- 

mato;  Ιλίως  enlm,  ul  post  Wotton.  vidit  ϋεως  αυτόν, 

Gallandius,  adverbialiler  usurpatum,  ;jro-  jo)  Ila     coiii.   Jiinius,    poslquam    c. 

fUtt  Tel   Mmo  proptlto,  salis  consonum  Ms.  edid<ijal  άναμνησίχαχοι.     Ilinc  Bir- 

esl  τφ  ytvia»iu.  lac.     Cfr.  II.  Machab.  Hus  παναμνηαίκαχοι  proponil. 
i,  37.  Hebr.  8,  n.                        ^  jj^  Ila  proi.osuil  Junius  p.  Msli  τοΓί, 

Petr   2    r    ^*^*^'*'"''"    αγαπάτε.    I  Colelerius   et   Colomesius   mallent   των, 

9)  Foiiasse  legendum  csl  auv«.rri>,'.  ';^\  ^^J^^^*""'  ^'^''''   P'""'   '°*^   ^^^' 
Ott}g-=commiteraiione,  Milgefuhl;   scu :  \2\  Ti    Τ     1 

Οντοίτηηεως,  communi  oratione.    Rhode.  .^l  ,,   '     '-    q 

Συνδέσεως,  concordia.    Jun.  Συνευόο-  ^*^'  *  ^'^^*   ''  '^* 

χηύίφς,    harnionia  animi.     Dav.    Lectio  Cap.    III.      1)   I.    e.    ampliludo.     Cfr. 

Meti  plac«t  Gailandio  vcrlenti:    unanimi  Hennae  Past.  Mand.  5,   1. 
eomsensu,  nt  infra    r.  34.    H.     Ego  φή-  2)  Dciit.  32,  15. 

dem  vocc.  μετ*  (Κους  χίά  σννειόησεως  3)  Ita  Iiinius  corrigcndam  ccnsel  Msti 

(i.  e.  ftcientia)  ad  illain  rcfero,  qui  cle-  lectionem  άπεγαλάκτισεν. 
PaTK£»  apost.  4 


50  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   III.  IV.  V. 

επηγερ'Θ'ηΰαν  οι  άτιμοι^  ετΛ  τους  εντίμ,ονς^  οί  άδολοι  επΙ  τους  ένδοξους, 
οί  άφρονες  επΙ  τους  φρόνιμους,  οί  νέοι  επί  τους  πρεΰβυτερους.  ^άώ. 
τοϋτο  πόρρω  απεΰτιν  η  δυκαιοαύνη  καϊ  είρψη,  εν  τω  απολείπειν  εχα- 
ΰτον  τον  φόβον  του  Θεοϋ,  %αί  εν  τη  πίβτει  αυτού  άμβλυωπηΰαι,  μηδέ 
Ιν  τοις  νομίμοις  των  προΰταγμάτων  αυτοϋ  πορευεβ&αι,  μηδέ  πολιτεΰε- 
a&al•  κατά  το  ζα'&ηκον  τω  Χριΰτω,^  άλλα  εκαΰτον  βαδίζειν  κατά  τάς 
έπίϋ•υ^Λίας  αυτοϋ  τάς  πονηράς ,  ζηλον  αίικον  κα\  άαεβή  άνειληφότας,^ 
δι'  ου''  καϊ  ϋ•άνατος  εΐΰηλϋ'εν  εις  τον  κόΰμον. 

IV.     Mulla  mala  ex  hoc  fonte  iam  antiquis  lemporibus  profluxerunt. 

Γέγραπται  γάρ  ούτως'  ,καϊ^  εγενετο  ftf-O•'  ημέρας,^  ηνεγκεν  Κάϊν 
άπο  των  καρπών  της  γης  <Θ•υ6ίαν  τω  Θεω ,  καϊ  "Αβελ  ηνεγκεν  καϊ 
αυτός  άπο  των  πρωτοτόκων  των  προβάτων,  καΧ  άπο  των  ΰτεάτων 
αυτών.  Καϊ  επεΐδεν^  ο  Θεός  επϊ  "Αβελ  καϊ  επϊ  τοις  δωροις  αΰτοΰ* 
ΙπΙ  δε  Κάϊν  καϊ  επϊ  ταΐς  ΰ-υΰίαις  αυτοϋ  ου  προΰεαχεν.  Καϊ  ελυπιίϋΐ] 
Κάϊν  λίαν,  καϊ  ΰυνεπεΰεν  τω  προΰωπω  αυτοϋ.  Καϊ  είπεν  6  Θεός 
προς  Κάϊν'  ϊνα  τι  περίλυπος  εγενου ;  καϊ  ϊνα  τι  ΰυνεπεΰεν  το  πρόΰω- 
πόν  ΰου ;  ουκ  εάν'*'  όρ&ώς  προΰενεγκϊ}ς,  όρϋ^ώς  δε  μη  διελης,  ημαρτες; 
'^Ηΰυχαΰον '  προς  ΰε^  η  άποΰτροφη  αυτοϋ,  καϊ  ΰϋ^  άρσεις  αυτοϋ.  Καϊ 
είπε  Κάϊν  προς  "Αβελ  τόν  άδελφόν  αυτοϋ'  διελ&ωμεν  εις  το  πεδίον. 
Καϊ  εγενετο  εν  τω  είναι  αυτούς  εν  τω  πεδίω,  άνεΰτη  Κάϊν  επϊ  "Αβελ 
τόν  άδελφόν  αυτοϋ,  καϊ  άπεκτεινεν  αυτόν. ^  '^ Οράτε,  άδελφοϊ,  ζήλος  καϊ 
φθόνος  άδελφοκτονίαν  κατειργάΰατο.^  Αιά  ζηλος^  ο  πατήρ  ημών  ^ Ιακώβ 
άπεδρα  άπο  προΰώπου  Ήΰαϋ  τοϋ  άδελφοϋ  αυτοϋ.  Ζηλος^  εποίηΰεν 
Ίωΰηφ  μέχρι  Όανάτου  διωχϋ•ηναι,  καϊ  μέχρι  δουλείας  είΰελϋ•εΐν.  Ζήλος 
φυγεΐν^^'  ηνάγκαΰε  Μωϋΰήν  από  προΰώπου  Φαραώ  |3ο:(?ιλεω5  Αιγύπτου, 
iv  τω  άκοϋΰαι  αυτόν  άπο  τοϋ  ομοφύλου  '  ^τίς  ΰε  κατεΰτηΰεν  κριτην 
η  διχαΰτην  Ιφ'  ημών;  μη  άνελεΐν  με  ΰύ  ϋ•ελεις ,  ον  τρόπον  άνειλες 
εχ'&ες  τόν  Αίγύπτιον;'  ζίιά  ζηλος^^  Ααρών  καϊ  Μαριάμ  Ι'ξω  της  πα- 
ρεμβολής ηύλίΰΟ•ηΰαν.  Ζήλος^^  Αα^άν  καϊ  Άβειρών  ζώντας  κατηγαγεν 
εις  αδου ,  δια  τό  ΰταΰιάΰαι  αυτούς  προς  τόν  ϋ'εράποντα  του  Θεοϋ 
Μωϋΰην.  Αιά  ζηλος^^  Ααβϊδ  φϋ'όνον  ϊΰχεν  ου  μόνον  υπό  τών  αλ- 
λοφύλων, αλλά  καϊ  υπό  Σαούλ  βαΰιλεως  Ίΰραηλ  εδιώχϋΊ], 

V.     Νοη   minora   novissimis  lemponhus   inde  orla  sunl  mala,     Pelri  el 
Pauli  marlyrium. 

*Αλλ^  %va  τών  αρχαίων  υποδειγμάτων  παυΰώμε&α,  ϊλ&ωμεν  ίπϊ 
τους  ϊγγιΰτα  γενομένους  άϋ'λητάς.  Αάβωμεν  της  γενεάς  ημών  τα  γεν- 
ναία υποδείγματα.    Αιά  ζηλον  καϊ  φϋ'όνον  [οί  μέγι]ΰτοι^  καϊ  δικαιότα- 


4)  Isai.  3,  5.  Gal.  5,  19  sqq.  Cap.  IV.     1)  Gen.  4,  3—8. 

b)  χριστιανφ   coni.  Iiinius,    τφ   Iv  2)  Ita  LXX,  ο /iwe  i//erMr«  textus  hebr., 

χριϋτφ  Davis.    Sed    recle    Jac.    conlra  post     multos    dies    vulg.     interpretatio. 

monet,   auctorem  metonymice  loqni,   iit  Gallicciolli:    Avvenne   al   terminar    delle 

Paulum  ap.  II  Cor.   1,  21.   Eph.  4,  20.  stagioni. 

et  alibi,    ubi    vox  ΧριΟτός  christianam  3)  επι^εν  scr.  Cod.  Alex. 

cum  fidem,  tum  praxin  compleclitur.  4)  Sensus,   ut  iam  Irenaeus  IV,  34. 

6)  Ob  numeriim   plur.   cfr.  Ep.  Bar-  docet,   is    est :    secundum   quod   videlur, 
nabae  c.  14.  οτι  ηνόμηΰαν  όλαός  aov.  recte  et   legitime    oblulisti    munera    lua: 

7)  Sap.  2,  24.  quoad  autem  animam  tuam,  non  recte  — 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.  III.  IV.  V.  51 

inglorii  contra  gloriosos,  insipientes  contra  sapientes,  iiivenes  conlra  se- 
niores  insurrexerunt.  Hanc  ob  causam  procul  absunt  iustilia  et  pax, 
cum  unusquisque  Dei  timorem  deseral,  et  in  fide  eiiis  caecutiat,  neque 
iii  inslitutis  praeceptorum  eius  ambulet,  aut  vitam  Christo  dignam  degat, 
sed  secundum  pravas  ipsius  concupiscentias  incedat,  iniquam  et  impiam 
invidiam  resiimendo,  per  qiiam  mors  in  mundum  intravit. 

IV.     MuUa  mala  ex  hoc  fonte  iam  antiquis  temporibus  profluxerunL 

Sic  enim  scriplum  est:  ,et  factum  est  post  dies,  oblulit  Caiii  ex 
fruclibus  terrae  sacrificium  Doniino;  Abel  autem  obtulit  et  ipse  de  pri- 
mogenitis  ovium  suarum  et  de  adipibus  earum.  Et  respexit  Deus  super 
Abel  et  super  muiiera  eiiis;  siiper  Cain  aulem  et  super  sacrificia  eius 
iiou  adverlit.  Et  conlristatus  est  Cain  vaide,  et  concidit  vullu  suo.  Et 
dixit  Deus  ad  Caiii:  quare  trislis  factus  es,  et  quare  concidit  vultiis  luus? 
Nonne,  si  recte  offeras,  non  autem  recle  dividas,  peccasti?  Quiesce,  ad 
le  revertitur  donum  luuni,  et  luae  iterum  erit  poleslatis.  Et  dixit  Cain 
ad  Abel  fratrem  suiini :  Iranseamus  in  campura.  Et  factum  est,  dum  es- 
sent  in  campo,  siirrexit  Cain  super  Abel  iratrem  suum  et  occidit  eum.' 
Videtis,  fratres,  propter  zelum  et  invidiam  fralricidium  commissura.  Pro- 
pter  zelum  pater  nosler  lacob  a  facie  fralris  siii  Esau  aufugit.  Zeliis 
effecit,  ut  losepb  ad  morlem  usque  exagitaretur,  et  iisque  ad  servitutem 
accederet.  Zelus  Mosem  a  facie  Pharaonis  regis  Aegypti  fugere  compu- 
lil,  cum  popularem  suum  dicentem  audirel :  ,quis  te  constiluit  arbitrum 
aut  iudicem  super  nos?  Numquid  tu  vis  me  occidere,  quemadmodum 
occidisti  heri  Aegyptium?'  Propler  zelum  Aaron  et  Mariam  exlra  castra 
slabulali  sunt.  Zelus  DaUian  et  Abiron  vivos  ad  inferos  detrusit,  quod 
cuni  Mose  Dei  famulo  sediliose  conlenderent.  Propler  zelum  David  non 
tantum  alienigenarum  invidiam  suslinuit,  sed  regem  etiam  Saul  perse- 
culorem  expertus  est 

V.     Non  minora  novissimis  lemporibus  inde  orla   suni  mala.     Petri  et 

Pauli  marlyrium. 

Sed  ut  vetera  exempla  relinquamus,  ad  proximos  athletas  veniamus. 
Seculi  nostri  generosa  exempla  proponamus.  Propter  zelum  et  invidiara, 
qui  maxiraae  et  iustissimae  ecclesiae  columnae  erant,  persecutionem  passi 


peclore  diviso,  absque  simplicilate  cordis.  8)  Gen.  27,  41  sqq.     Ms.  in  casibus 

Nolle    (in    Scheiner    etc.    Zeilschrift   fur  obliquis  plcniinque  exhibet  ζήλος  neutra- 

kath.  Theol.  t.  VI,  I.  p.  119.)  coniicit  le-  liler.    WoU.     Cfr.    Ign.     ad   Trall.    c.  4. 

geDdum    essc:    ορί^ώς    tH    μη  oia&yg  το  γαρ  ζήλος  κτλ.     Etiam  το  υβύωπον 

SC.    το   ηροβφερόμίνον   ι.  α.   si  sacri-  liabcs  in  Codd.  Mss.  Ep.  Barnabae  c.  8. 

ficium  non  recte  divisisti,   oplimam  par-  not.  16. 

tem  tihi  retinuisli.    //.  ed.  IV.  9)  Qgjj^  37^ 

δ)  l.  e.  ame  nourccipilur  donumluum^  JO)  Exod.  2,  14. 

Nolte:   προς   βού   ή    αποστροφή     uv~  \\)  ]\,ι^.  12,  14.  15. 

τοΰ  ί.  e.  α  te  orlum  est  odium  illius.  12)  Num.  16,  33. 

^  6)  Nolle  coniicit:    καϊ   σύ    άφψις  ^^^  iReg.  18,'8sqq.  ΦΟόν^ϊχΗντ=: 

avτovue.deHstaseumpcrseqm.ILedΛ\.  phLis  henV  gracca.    Ckr. 

t)  '/Μτιιργασατο  (Ά.  pr.,   qnod  in-  '  ^                      ^ 

vito  Ms.  nunnulli   mulaniut   in  χατΗρ-  Cap.  V.     1)  Sic  lac.  supplevit,  spatio 

γάααντο.  lacunae  accuratius  diinenso.   Cfr.  Gal.2,9. 

4* 


52 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   V.  VI. 


τοι  6τύλ[οί  εδίω^χΰ-ηΰαν,  καϊ  εως  ϋ-ανάτοΐν  ήλ&ον'\.^  Αάβωμεν  προ  6φ- 
ϋΌίλμώΙν  ημών]  τους  άγαϋΌνς^  Άποΰτόλον[ς.  Ό  Πετρ]ος  δυα  ζηλον 
α^ί-κον*  ουχ  [ενα,  ου]δε  δυο ,  αλλά  πλείονας  νπΐηνεγκεν]  πόνους,  καΐ 
ούτω  μαρτυρ[7}6ας]  επορεύ&η  εΙς  τον  6φείλ[6μενον]  τόπον^  της  δόξης, 
^icc  ζηλον  [καϊ  ο]  Παύλος  υπομονής  βραβεΐον*^  υ[πέΰχ]εν,  επτάκις'' 
δεΰμα  φορεΰας,  φ[υγα]δευΰ•εϊς  ,^  λιΌ'ααΰ-είς.^  Κήρυξ  γ[ενό]μενος  ϊν  τε 
τγι  ανατολή  καϊ  εν  [trj]  δυΰει ,  το  γενναΐον  της  πίΰτεως  αυτού  κλέος 
ελαβεν,  δικαιοβυνην  δίδάξας  όλον  τον  κόΰμον,  καϊ  επϊ  το  τέρμα  της 
δύβεως^^  ελϋ'ών,  καϊ  μαρτυρηαας  επϊ  των  ηγονμενων.^^  Ούτως  απηλ- 
λάγη του  κόΰμου,  καϊ  εις  τον  αγιον  τόπον  επορευϋτ} ,  υπομονής  γενό- 
μενος μέγιΰτος  υπογραμμός. 

VI.     Conlinualio.     Plures  alli  martyres. 

Τούτοις  τοις  άνδράΰιν  οΰίως^  πολιτευΰαμενοις  ϋννηϋ'ροίΰθτ}  πολύ 
πλήθος  ίκλεκτών,  οϊτινες  πολλας  αΐκίας  καϊ  βαβάνους^  δια  ξήλον  πα- 
ϋ'όντες,  υπόδειγμα  κάλλιβτον  εγενοντο  h  ημϊν.  /ίια  ζήλος  διωχΌ-εΐααι 
γυναίκες,  Δαναΐδες  καϊ  /ίίρκαι^^  αικίβματα  δείνα  καϊ  άνόϋια  παϋ^οϋβαι, 
ίπϊ  τον  τής  π[ί]6τεως  βέβαιον  δρόμον  κατηντη[ΰαν']  ,  καϊ  ϊλαβον  γέρας 
γενναΐον  αί  αΰ&ενεΐς  τώ  αώματι.  Ζτήλος  άπηλλοτρίωΰεν  γαμετας  ανδρών, 
καϊ  ήλλοίωΰεν  το  ρηϋ-εν  υπό  του  πατρός  ημών  Αδάμ'  ,τοϋτ[οΥ  νυν 
06τοϋν  εκ  τών  όΰτέων  μου,  καϊ  ΰαρξ  εκ  τής  ΰαρκός  μου/  Ζήλος  καϊ 
^ρις  πόλεις  μεγάλας  κατέΰτρειί^εν,  καϊ  ε&νη  μεγάλα  έξε^ρίξωϋεν. 


2)  εως  Ό^ανάτοΙν  ηλϋ•ον'\  Wottonii 
coniectiira  est,  εως  ^ανάτο[ν  άεινον^ 
ed.  pr.  Cfr.  supra  c.  4.  Ίωσηφ  μ^χρι 
■d-ανάτου  όιωχί^ηναι. 

3)  όγαατονς  (mirabiles)  coni.  Davis. 
Nolte;  άγιους  vel  πρώτους  coni.  lu- 
nius,  alius  ^^είους,  est  qui  cum  eodem 
lunio  xo(>?^(/)atoi;?proponat,  omnino  con- 
tra  simplicem  ac  castum  aucloris  modura 
dicendi.  In  Ep.  ad  lacobum  Apost.  c.  1. 
(p.  10.  ed.  Dressel)  Petrus  Clementi  est 
ό  καλός  καϊ  δόκιμος  μα,&ητης. 

4)  διά  την  αμετρον  προς  ανθρώ- 
πους   στοργην του    νυν   βίου 

βιαίως  το  ζηνμετηλλαξεν  Clem.  Rom.  1.  c. 

5)  Cfr.  Act.  1,  25.  Ep.  Polyc.  ad 
Philipp.  c.  9. 

6)  Cfr.  I  Cor.  9,  24.  Hesychii  in- 
terpretationem  vocis  βραβεΐον  Gallandius 
pariim  sapiens  verlit :  patientiae  cerlamen 
sustinuit. 

7)  Paulum  septies  in  vincula  conie- 
ctum  esse  unde  cognoverit  Clemens  equi- 
dem  non  satis  perspicio.  Acta  enim 
Apostolorum  quum  de  hac  re  taceant, 
alterutriim  slatuendum  est:  aut  ex  ec- 
clesiae  trfttitione  rem  haiisit  ille,  aut 
coniecturam  fecit  ex  loco  2  Cor.  XI,  24. 
Ibi  quum  quinquies  se  captivum  fuisse 
Paulus  profiteatur,  Clemens  fortasse  si- 
mul  meminit  captivitatis  quam  apostolus 


et  Caesareae  et  Romae  passus  est.  Cfr. 
Zeller,  Theol.  Jahrb.,  1848,  p.  530.  Co- 
terum  ea  qiioquc  quae  paullo  post  de 
Pauli  morle  narrantiir  non  tam  ex  Ac- 
tis  Apostolonini  quam  ex  alio  quo  fonte 
petita  esse  nemu  mirabilur,  qui  Acta 
omnino  nihil  de  extremis  apostoli  fatis 
tradere  perpenderit.  Neque  tamen  qiiid- 
quam  eorum  quae  Clemens  de  Paulo 
commemorat  cum  Aclorum  narralionibus 
pugnat;  itaque  colligi  nequit,  Acta  Cle- 
mentis  aetate  nondum  literis  mandata 
esse.  Ltpsius  p.  128.  1.  c.  Hebraismus 
est  =  πολλάκις,  pluries. 

8)  Act.  13,50.  14,6.  II  Cor.  ll,22sqq. 

9)  Act.  14,  5.  19. 

10)  Italiam,  in  specie  Romam,  his 
verbis  notatam  putant  omnes,  qui  du- 
plicem  Pauli  captivitalem  Romae  negant, 
e.  g.  Baur,  (Tiibing.  Zeitschr.  1831.  IV. 
p.  150.  Pastoralbriefe  d.  A.  Paulus,  1835. 
p.  63  sqq.)  et  Schenkel  (Stud.  n.  Krit. 
1841.  I.  p.  75.),  quibiis  το  τ^ρμα  της 
όύαεως  =  το  τέρμα,  εαυτού,  ο  Ιν 
Tjj  ΰύύει.  His  accedunt  Matlhies  (Er- 
klg.  d.  Pastoralbriefe  1840.  p.  186.), 
cui  τέρμα  r.  δ.  =  meta,  centrum  Occi- 
dentis,  ergo  Roma,  et  Scbrader  (d.  Apost. 
Paulus  I.  p.  234.),  cui  τέρμα  r.  ά.  est 
finis  Occidentis  versus  Orientem,  ergo 
Italia.    Econtra  aeHispania  (Rom.  15, 24.) 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.  V.  VI. 


53 


siml,  et  venerunt  iisque  ad  mortem.  Ponamus  nobis  ante  oculos  bonos 
Aposlolos.  Propter  zelum  iniquum  Petrus  noii  iinum  aut  alterum,  sed 
plures  labores  sustulit,  atqiie  ila  martyrium  passiis  in  debilum  gloriae 
locura  discessit.  Propter  zelum  et  Paulus  patienliae  praemium  reportan- 
dum  siistiniiit,  seplies  in  vincula  coniectus,  fugatus,  lapidatus.  In  oriente 
ac  occidente  verbi  praeco  factus ,  illiistrem  fidei  suae  famam  sortilus 
est,  in  iustitia  mundiim  universum  inslruens,  et  ad  occidentis  terminos 
venieDs,  et  siib  praefeclis  marlyrium  siibiens.  Sic  e  mimdo  migravit, 
et  iii  locum  sanctum  abiit,  palientiae  sumnmm  exemplar  existens. 

VI.     Continualio.     Plures  alii  marlyres. 

Viris  islis  sancle  vitam  instituentibus  magna  electorum  mullitudo 
aggregata  est,  qui  siipplicia  mulla  et  tormenla  propler  zelum  passi,  exem- 
plar  oplimum  inter  nos  extiterunt.  Propter  zelum  mulieres  persecutio- 
nem  passae,  Danaidae  et  Dircae,  postquam  gravia  et  nefanda  supplicia 
sustinuerunt,  ad  firmum  fidei  cursiim  pertigerunlj  et  debiles  corpore 
nobile  praemium  acceperunt.  Zelus  uxorum  animos  a  maritis  abalienavit, 
et  diclum  patris  nostri  Adami  mulavit :  ,hoc  iam  os  ex  ossibus  meis,  et 
caro  ex  carne  mea.'  Zelus  et  conteiUio  urbes  magnas  evertit,  et  gentes 
numerosas  funditus  delevit. 


h.  I.  exponiint  Pearsonus,  Neander  (K. 
G.  I.  p.  79.  et  Gesch.  d.  Pflanzung  I. 
p.  265.),  Guerike  (Bcitrage  p.  122.), 
Hug  (Einl.  II.  p.  322.)  ct  Olshausen 
(Stud.  u.  Krit.  1838.  IV.  p.  953— 957.). 
Hispaniae  aul  alii  terrae  remotiori  favent 
Scholt  (Erdrtcnmg  chronol.  Pimkte  1832. 
p.l23.)elWocher(Tab.0nartalschriftl83u. 
IV,  626  sqq.).  Pro  brilannia  denique, 
tesle  Jacohsono,  contendunt  Usserius 
(Brit.  Eccl.  Antiq.  c.1.)  el  Slillingsfleet, 
Orig,  Brit.  c.  1.  H.  In  Ep.  Clem.  Rom. 
ad  Jacobum  c.  1.  hic  coinmcntaiius :  τον 
Ισόμενον  άγαϋ^ον  ολω  τω  κόσμω  μη~ 
νΰααι  βκσιλέα,  μέχρις  Ιντανϋ^α  ττ} 
'Ρωμ^  γενόμενος,  ϋ-εοβονλητο)  όιδα- 
σχαλίκ  σώζων  άνθ^ρώπονς,  αυτός  του 
νυν  βίου  βιαίως  το  ζην  μετηλλαξεν. 

11)  Sub  Tigellino  et  Nymphidio  Sa- 
bino ,  ultimo  Neronis  anno  Romae  do- 
minantibus.  Ilug  (Einl.  II.  p.  323).  Alii 
h.  1.  de  duobus  libertis  et  amicis  Nero- 
nis,  Ilelio  Caesariano  et  Polyclelo  expli- 
cant,  qui  Ncrone  in  Graecia  degenle 
A.  67  omnia  gubernaninl.  Schott.  (I.  c. 
p.  129.)  et  Neander  (Gesch.  d.  Pflanz. 
I.  265.)  h.  1.  ita  explicanl:  coram  ma- 
ijinlralibus  et  principibus  terrae  veritalem 
chrislianam  professus  esl.   //. 

Cap.  VI.  1)  luniiis  eil.  Ο^είως,  ad 
marg.  veram  Msli  lecl.  όσίως  adponens. 

2)  Ita  editorcs  Cod.  lect.  πολλαϊς 
ΗΪχίαις  y.u\  βάσανοι  ς  corrigcndam  pu- 
larunt.     Conieclaverim:   οϊτινες  Iv  ai- 


κίαις  xat  βάσανοι  ς  πολλά  παϋ^όντες^ 
άια  ζήλον  υπόδειγμα  κάλλιστον  Ιγε- 
νοντο  iv  ήμΐν.  Zelus  quippe  eorum 
ττρός  ζηλον  και  μίμησιν  των  εϊς  ού- 
ρανιον  τρίβον  όάεύειν  d-ελόντων  καϊ 
}λπί<ίας  εχόντων  βασιλείας  ουρανών 
όπολαύειν^  άιά  ϋ-λίψεων  καϊ  πόνων 
πολλών,  οίον  τ  ας  τ  ών  μαρτύρων  πα- 
λαίστρας καϊ  αγώνας.  Cfr.  Epiph. 
Monachi  et  Presb.  ed.  Dressel  p.  45. 

3)  Ila  Cod.  Alex.  teste  Jacobsono. 
Ediderat  lunius  [^/ίαναΐδες  καϊ  ζίίρκη], 
qiiae  lectio  sponte  sese  commendat.  Co- 
telerius  substituendum  monet  ζίανάη  τε 
καϊ  /Ιίρκη,  Colomesio  lubenter  assen- 
tiente.  Ulramque  Nerone  Imp.  fide  illu- 
stres  faeminas  fuisse,  ille  opinatur,  quam- 
vis  et  traditio  et  historia  de  eis  silescat. 
Boisius  ευσεβείς  καϊ  πισταϊ  scribi  vult, 
άγναί  τε  καϊ  άίκαιαι  Davisius.  Ιη  Arte 
crit.  Clericus  coni.  άνευ  αίόοϋς  καϊ 
δίκης,  sine  reverentia  et  iurc,  h.  e.  irre- 
verenter  habito  sexu  inferiore,  et  contra 
ius  ct  fas.  Ex  Acl.  17,  34  ct  9,  36. 
/Ιάμαρι,ς  καϊ  ζίορκάς  lestituendum  vi- 
dotiir  Suschkio.  Cum  Rninarto  lacob- 
soriiis  ea  verba  esse  glossema  opinatur 
in  textiim  intrusum. 

4)  Gen.  2,  23. 

5)  Si  urbs  Hierosolymac  iam  fuisset 
dinila,  Clemens  novissimum  et  cebeni- 
mum  hoc  exemplum  vix  silentio  prae- 
tcriissel.  Cfr.  Windischmaiin,  vindic.  Pe- 
Iriii.  pag.  54. 


54  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.  VII.  VIII. 


VII.     Adhorlalio  ad  poenitentiam. 

Ταντα,  αγαπητοί,  ου  μόνον  νμίίς  νονΰΈτουντες  επιΰτέΚλομεν,  άλλα 
καϊ  εαυτούς  υπομίμνηΰκον[τες]  '^  εν  γαρ  τω  αυτώ  εΰμεν  ΰκάμμα[τί], 
%αϊ  6  αυτός  ημϊν  άγων  επίζεί[ται].  ^io^  άπολείπωμεν  τάς  κενάς  [και] 
ματαίας  φροντίδας,  καΐ  ελϋ•ω[μεν']  ετά  τον  ευκλεή  καΐ  ΰεμνον  τ^ης 
αγίας  κλη]ΰεως^  ημών  κανόνα.'*^  [Βλεπω]μεν,  τι  καλόν,  και  τι  περπνον 
[καϊ  προ']ΰδε7ίτ6ν^  ενώπιον  του  ποί[ηΰαντ']ος  τϊμας.  [Άτενία^ωμεν  εις 
το  αϊμα  του  Χριβτον,  [καϊ  ϊδ']ωμεν  ώς  εύτιν  τίμιον  τω  Θεώ  [πατ(>1]'' 
αυτοϋ  ο  τι  όιά  την  ημετεραν  [^6ωτ'\7]ρίαν  εκχυΌ'εν  παντϊ  τώ  κό[ΰμ]ω 
μετανοίας  %άριν  υπηνεγκεν.  [^Ανέλ'θ^]ωμεν  εις  τάς  γενεάς  πάβας,  [καΐ 
κα^ταμάϋ-ωμεν  οτι  εν  γενεά  [καΐ]  γενεά  μετανοίας  τόπον  £άω[κ]εν  ο 
δεΰπότης  τοις  βουλομενοις  επιΰτραφηναι  επ'  αυτόν.  Νώε''  εκηρυξεν 
μετάνοιαν,  καϊ  οί  υπακούΰαντες  εΰώΰ^ηΰαν.  Ίωνάς'^  Νινευΐταις  κατα- 
ΰτροφην  εκηρυ'ξεν'  οί  δε  μετανθ7}ΰαντες  επΙ  τοις  άμαρτημαΰιν  αυτών 
ε^ιλάΰαντο  τον  Θεόν  ίκετεύϋαντες ,  καϊ  ϊλαβον  ΰωτηρίαν,  χαίπερ  αλλό- 
τριοι του   Θεοϋ  οντες. 

VIII.     ConlinuaUo, 

Οί  λειτουργοί  της  χάριτος  του  Θεοϋ  διά  πνεύματος  αγίου  περϊ 
μετανοίας  ελάληβαν ,  καϊ  αυτός  δε  ο  δεβπότης  τών  απάντων  περ\  με- 
τανοίας ελάληαεν  μεϋ•*  όρκου '  ,ζώ^  γάρ  εγώ,  λέγει  κύριος,  ου  βούλομαι 
τον  ϋ-άνατον  τον  αμαρτωλού,  ώς  την  μετάνοιαν  *'  προΰτιΌ-εϊς  καϊ  γνώμην 
άγαΰ•ην'  ,μετανοηβατε,^  οΐκος  ^Ιΰραηλ,  άπό  της  ανομίας  υμών.  Εϊπον^ 
τοις  υίοΐς  του  λαοϋ  μου'  εάν*  ώβιν  αί  άμαρτίαι  υμών  άπό  της  γης 
εως  του  ουρανού,  καϊ  iav  ωΰιν  πυρρότεραι  κόκκου  και  μελανώτεραι^ 
δάκκου,  καϊ  επιΰτραφητε^  προς  με  i^  όλης  της  καρδίας,  καϊ  εϊπητε 
Πάτερ '  επακούϋομαι  υμών  ώς  λαοΰ  ayiov.*'  Καϊ  εν  ετερω  τόπω  λέγει 
ούτως'  ,λούΰαβ^ε^  καϊ  καθαροί  γεvε(S^'ε ,  άφελεϋ&ε  τάς  πονηρίας  άπό 
τών  ιρνχών  υμών,  απέναντι  τών  όφΰ-αλμών  μου'  ττανσασθ'ί  άπό  τών 
πονηριών  υμών,  μάϋ^ετε  καλόν  ποιειν,  έκξητησατε  κρίΰιν,  ρύΰαΰ&ε  άδι- 
κούμενον^  κρίνατε  όρφανώ,  [κ]αϊ  δικαιώαατε  χήρα'  καϊ  δεϋτε  καϊ 
[δι]ελεγχΘ•ώμεν,^  λέγει.  Καϊ  εάν^  ώϋιν  [αι]  άμαρτίαι  υμών  ώς  φοινικονν^ 
[ώς]  χιόνα  λευκανώ'  έάν  δε  ωΰιν  ώς  κόκκινον ,  ώς  'εριον  λευκανώ. 
Καϊ  εάν  ϋ^έλητε  καϊ  ειΰακούΰητέ  μου,  τά  άγα&ά  της  γης  φάγεβ&ε' 
εάν  δε  μη  &έλητε  μηδέ  ειΰακούΰητέ  μου ,  /ιια'χαιρα  υμάς  κατέδεται  *  το 
γάρ  ΰτόμα  κυρίου  έλάληΰεν  ταύτα.'  Πάντας  ούν  τους  αγαπητούς  αυτού 
βουλόμενος  μετανοίας  μεταΰχεΐν,  εΰτηριξε  τώ  παντοκρατορικώ  βονληματι 


Cap.  VII.  1)  lunius  ex  Ms.  νπο-  3)  Ita  snpplevitliinius,  τ[fλf/tJJσ'fωf 
ιαr^σ■χo^'[τ£g■],  quod  Colomesiiis  tacile  Millius ,  id  quidem  ad  baptismum  rcfe- 
mulavit  in  νπομι/ίΐνη(Τ>!ον[^τες^.  Sed  rens,  ciiins  χάνων  seu  regula  χενών 
illud  quoque  graecum  est.  Cfr.  ea  vox  ^Kt^aratwj',  dcquibus  liic  sermo,  yjjov- 
ap.  Passow  in  Lexico  gr.  et  Orph.  hymn.  τίδων,  renunliationem  inprimis  po- 
77,  6.    ed.  Herm.  p.  345.  stularet. 

2)  Cfr.  Ep.  Polyc.  c.  7.  4)  Cfr.  de  Wette  ad  II  Cor.  10,  13. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    VII.  VIII.  55 


VII.     Adhorlalio  ad  poenUenliam. 

Haec,  charissimi ,  non  tantum,  iit  vos  officii  vestri  admoneamus, 
scribimiis ,  sed  eliam ,  iit  nos  ipsos  commonefaoiamus ;  in  eadem  eniiii 
areua  versamur,  et  cerlamen  idem  nobis  impositum  est.  Qiiare  inanes 
et  vanas  curas  relinquamus,  et  ad  gloriosam  et  vanerandam  sanctae 
vocationis  noslrae  lineam  [metam]  veniamiis.  Quid  piilchrum,  quid  iu- 
cundum  et  acceptum  coram  opifice  nostro  sit,  videanms.  Sanguinem  Christi 
intentis  oculis  intueamur,  iit  quam  pretiosus  sit  Deo  patri,  consideremus, 
qiii  propter  nostram  saluLem  eflusiis  toli  mimdo  poenitentiae  gratiam 
obtulit.  Reciirramus  ad  omnes  mundi  aetates,  et  discamus,  quod  in  omni 
generatione ,  volentibus  ad  ipsum  converti,  Dominus  poenitentiae  locum 
concesserit.  Noe  poenitentiae  praeco  fuit,  et  qui  ei  oblemperarunt,  sal- 
vali  siint.  lonas  Ninivilis  excidiiim  praedicavit;  illi  autem,  peccatorum 
poenitentiam  agentes,  precibus  Deum  placarunt,  et  saliitem  consecuti 
sunt,  licet  alieni  a  Deo  essent. 

VIII.     Continuatio. 

Divinae  graliae  ministri  Spiritu  santo  afflati  de  poenitentia  loquuti 
sunt.  Ipse  etiani  rerum  oinnium  Dorainus  ciim  iuramento  de  poenitentia 
loquulus  esl:  ,vivo,  inquit  Dominus,  nolo  mortem  peccatoris,  sicut  poe- 
nitentiam;'  addens  insiiper  dictum  egregiiim:  ,resipiscite,  domus  Israel, 
ab  iniquitale  vestra.  Dic  filiis  popiili  mei:  si  peccata  vestra  a  terra  ad 
coelum  usque  perlingant,  si  cocco  rubriora  et  cilicio  nigriora  fuerint, 
et  ad  me  ex  loto  corde  conversi  fueritis  et  dixeritis,  Pater;  tanquam 
populo  sanclo  aiirem  vobis  praebebo.'  Et  in  alio  loco  sic  dicit:  ,lava- 
mini  et  mundamiiii,  aiiferle  mala  ex  animabus  vestris,  ab  oculis  meis, 
quiescite  a  malitiis  veslris,  discile  facere  bonum,  qiiaerite  rectiim,  libe- 
rate  oppressunij  iudicate  piipillo,  et  iuslificate  viduam;  et  venite  et  di- 
spulemus,  dicit  Dominus.  Et  si  fuerint  peccata  vestra  qiiasi  phoenicium, 
sicut  nivem  dealbabo,  si  aulem  fiierint  ut  coccinum,  sicut  lanam  dealbabo. 
Et  si  voliieritis  et  audieritis  me,  bona  terrae  comedetis;  si  autem  no- 
luerilis,  neque  exaudiverilis  me,  gladius  devorabit  vos;  os  enim  Domini 
loculum  est  haec'  Volens  igitur,  omnes  dilectos  siios  poenilentiae  fieri 
participes,  eiTalum  illiid  omnipotenli  sua  volunlate  roboravit. 


5)  Cfr.  I  Tim.  2,  3.  5,  4.  ^  6)  Cfr.  ler.  3,  22.  19. 

6)  [πατρϊ]  lego  c.  Bleekio,   [«ί^α]  7)  sic   Cl.   Al.    Paedag.    1.  1.    c.  10. 
lih.  jmpr.     Cfr.  J^lp.  1  Petr.  1,   19.  ubi    ultima  ista    sub    Ezechielis   nomine 

7)  Cfr.  Gen.  7.  I  Petr.  3,  20.  II,  2,5.  laudat,    cuius    ctiam   videnlur    esse  su- 
Vid.  infra  c.  9.  periora.    ^inc   itaqiie    firmatui•    cl.    Co- 

8)  Jon.  3.  lclcrii  coniectiira.    Colotn.    Ed.  princeps 
Cap.  VIII.     1)  Ezech.  33,    11.  ;t«c3  άγίω  c.  Mslo. 

3)  Lzech.  32,   12.  ^C   r  ^ -i  ,         ~ 

4)  Cfr.  Ps.  102,  II.  Isai.  1,  18.  ^)  Ιόι]£λεχϋ^ωμεν    Ms.    ap.     Woll. 

5)  Sic  Ms.  Hanc  formam  hahes  sae-  ^^    •'^^• 

pius  apnd  LXX  el  apiid  Strabonera  XVI,  10)  Sc.  voluntate  atque  consilio  eos 

12.    Jac.  redimeiuli. 


56  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    IX.  X. 


IX.     Exempla  Sanclorum,  qui  fide  el  obedienlia  elc.  gratiam  Dei  sunt 
conseculi.     Enoch  el  Noe. 

^ib  υπακουβωμεν  tyj  μεγαλοπρεπεΐ  καΐ  ενδόξφ  βονληΰει  αυτού, 
κ«1  ίκέται  γενόμενοι  τον  ίλέονς  καϊ  της  χρηβτότητος  αντον,  π()06πε6ω• 
μεν  χαϊ  ίπιΰτρεψωμεν  ετύ  τους  οίκτιρμονς  αντον,  αττολιποντες  την  μα- 
ταιοπονίαν,^  την  τε  εριν,  καϊ  το  εΙς  θάνατον  αγον  ζήλος.  Άτενίβωμεν^ 
εις  τον  ς  τελείως  λείτονργηΰαντας  τη  μεγαλοπρεπεΐ  δοξτ)  αντον.  Αα- 
βωμεν^  '£νώχ,  ος  iv  υπακο})  δίκαιος  ενρε&εϊς  μετετεΟ'η^  κα\  ονχ  ενρεϋ•η 
αντον  'θάνατος.  Νώε'*'  πιατος  ενρε&είς,  δια  της  λειτονγρίας  αντον 
τίαλιγγενεαίαν  κόΰμω  Ικτ/ρυξεν,  καϊ  διέοωΰεν  δι'  αντον  6  δεϋπότης  τα 
εΐαελϋ'όντα  iv  ομόνοια  ζώα  εις  την  κφωτόν. 

Χ.     Conlinualio.     Abraham. 

Άβρααμ,  6  φίλος^  ηροΰαγορενϋ-είς ,  τΐΐΰτος  ενρε9•η ,  Ιν  τω  αντον 
νπηκοον  γενέαϋ'αι  τοις  ρημαβι  τον  Θεον.  Οντος  δι^  νπακοης  εξηλ- 
θ•εν  ίκ  της  γης  αντον,  καϊ  εκ  της  ΰυγγενείας  αντον,  καϊ  εκ  τον  οΓκου 
του  πατρός  αντον,  όπως  γην  ολίγην,  καϊ  ΰνγγενειαν  αΰϋ•ενη,  καϊ  οίκον 
μικρόν  καταλιπων,  κληρονομηΰτι  τας  επαγγελίας  τον  Θεον.  Αεγει  γαρ 
αυτώ'  ,απελϋ•ε^  Ικ  της  γης  ΰον,  κα\  εκ  της  ϋνγγενείας  ΰον ,  καϊ  εκ 
τον  οϊκου  του  πατρός  ΰου  εις  την  γην  ην  αν  ΰοι  δείξω  '  καϊ  ττοιτ/'σω 
ΰε  εις  'εϋ•νος  μέγα,  καϊ  ενλογηΰω  6ε,  καϊ  μεγαλννώ  το  όνομα  αον,  καϊ 
'εβΎΐ  ενλογημενος'  καϊ  ενλογηΰω  τονς  ενλογονντάς  ΰε,  καϊ  καταράΰομαι 
τους  καταρωμενονς  ΰε,  καϊ  ενλογηΟ-ηΰονται  εν  ΰοι  πα(?ο:ι  αί  φνλαϊ  της 
γης.'  Καϊ  πάλιν  εν  τω  διαχωριΰΰ^ηναι  αυτόν  από  Αωτ^  είπεν  αντω 
ό  Θεός'  ,άναβλέιρας'^  τοις  όφΰ•αλμοΐς  ΰον,  νδε  από  τον  τόπον,  ον  ννν 
ΰν  εϊ ,  προς  βορραν  καϊ  λίβα^  καϊ  ανατολάς  καϊ  ϋ-άλαΰΰαν'  ότι  πά- 
ΰαν  την  γην,  ην  ΰν  όρας,  ΰοϊ  δώΰω  αντην  καϊ  τω  ΰπερματί  ΰον,  εως 
αιώνος.  Καϊ  ποιτ^σω  το  ΰπερμα  ΰον  ως  την  αμμον  της  γης'  ει  δύνα- 
ται τις  εξαρι^μηΰαι  την  αμμον  της  γης,  καϊ  τό  ΰπερμα  ΰον  ε'ξαριϋ•μη- 
ϋ'ηΰεται.'  Καϊ  πάλιν  λέγει'  ,εξηγαγεν^  ο  Θεό^  τόν  'Αβραάμ,  καϊ  είπεν 
αντω '  αναβλει\)θν  εις  τόν  ονρανόν  καϊ  άρίϋ^μηΰον  τους  άΰτερας ,  εΐ 
δννηΰτ}  εξαριϋ'μηΰαι  αντονς'  όντως  ε(7ται  τό  ΰπερμα  ΰον.  'Επίΰτενΰεν'' 
δε  Αβραάμ  τω  Θεώ,  καϊ  ελογίΰΰ'η  αντω  εις  ^ικαιοίί'υντ^ν.'  ^ιά  πίΰτιν^ 
καϊ  φιλοξενίαν  εδόΰ'η  αντω  νίός  εν  γηρα,  καϊ  δι'  υπακοής^  προΰηνεγ- 
κεν  αυτόν  ^νΰίαν  τω  Θεώ  προς  εν  τών  ορέων  ων  ϊδειξεν  αντω. 


1 


Cap.  IX.   1)  Ιη  simili  loco  Ερ.  Polyc.  Alexandrino  arguit ,    aul    eum  non  probe 

c.    2.     est    ματαιολογίαν,    quam    lect.  novit,    aut   mala  fidc  agit.     Eadem  enim 

Wolt.  heic  quoque  reponcndam  censet.  ratione    acluin   crit   de    authcnlia   ct  fidc 

2)  Idi ενίζω μεν  Co\om.,  testeJacob-  eorum  omnium,  qui  α  Clcmente  Alex.  us- 

sono.     In  mea   quidem  Colomesii   ed.  a.  quam   citantitr ,    scriplorum.     Nemo    enim 

1694    est  ΜΊενίαωμεν.     Ed.  Bernardiis  Patrum   maiorc   licentia   nsus   cst   m  ci- 

hunc  lociim  ex  Clem.  Alex.  Strom.  IV,  16.  tandis  autoribus,  sive  sacris,   sive  eihni- 

p.  610.  interpolatum   contendit.     Contra  cis ;  ctim  ei  in  morc  sit,  non  intcgra  au- 

quem  Wottonus  :  Irriti  sunt,  inquit,  huius  torum  verba  semper  recHare,  sed  pro  ar- 

conatus.     Qui  enim  liocmodo  ex  Clemente  bitrio  suo  nunc  contrahere,   nunc  de  suo 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    IX.  X.  57 


IX.     Ej-empla  Sanctorum,  qui  fide  el  obedienlia  eic.    gratiam  Dei  sunt 
conseculL     Enoch  et  Noe. 

Quare  magnificae  eius  el  gloriosae  volunlati  obsequamur,  el  suppli- 
ciler  misericordiam  et  benignitalem  eiiis  imploraiUes,  relictis  vanis  ope- 
ribus,  conlenlione  et  aemulalione,  quae  ad  morlem  ducil,  ad  miseralionem 
eius  advolvaniur  el  convertamur.  Fixis  ociilis  intueaimir  eos,  qiii  magni- 
ficae  eius  gloriae  perfecle  iuservierunl.  Sumanms  Enochum,  qiii  in  obe- 
dientia  iuslus  reperlus  transialus  fiiit,  neque  mors  eius  invenla  est.  Noe 
lidelis  iuveDtus  per  minislcriuiu  siuim  imindo  regeneralionem  praedicavit; 
et  per  eum  animalia,  quae  in  concordia  arcam  siint  ingressa,  servavit 
Dominus. 

X.     ConlinuaUo.     Ahraham. 

Abrahamus,  amicus  vocatus,  fidelis  inventus  est,  eo  qiiod  verbis  Dei 
oblemperaret.  Hic  per  obedienliam  e  lerra  sua,  e  cognalione  sua  et 
domo  patris  sui  egressus  est,  ut  exigua  terra,  cognatione  debili  et  domo 
parva  derelicta,  promissiones  Dei  possideret.  Dicit  enim  ei :  ,exi  de  terra 
lua,  et  de  cognalione  lua,  et  de  domo  patris  tui,  et  vade  in  terram 
quam  libi  demonslrabo ;  et  faciiim  te  in  genlem  magnam,  et  benedicam 
tibi,  el  magniOcabo  noraen  tuiim,  et  eris  benediclus;  et  benedicam  be- 
nedicentibus  Ubi,  et  maledicam  maledicenlibus  tibi,  et  benedicenlur  in 
le  omnes  Iribus  terrae/  El  rursus,  cum  a  Lot  secederet,  dixit  ei  Deus: 
,rcspice  oculis  luis,  el  vide  a  loco,  in  quo  ininc  lu  es,  ad  aquilonem  et 
airiciun  el  orieDlein  el  niare;  quia  oiiinem  lcrram  quam  tu  vides,  tibi 
dabo  eam  et  semini  luo  iisque  in  seculum.  El  faciam  semen  luum  si- 
cul  arenain  leirae;  si  poteril  aliquis  dinumcrare  arenani  terrae,  et  scmen 
taum  dinumerabilur/  Et  rursiis  dicil:  ,eduxit  Dcus  Abraham  foras,  et 
dixJt  ei:  respice  in  coelum  ct  nuniera  slellas,  si  poles  dinumerarc  eas; 
sic  eril  semen  luum.  Et  credidit  Abrabamus  Deo,  el  depulalum  (ist  ei 
ad  iuslitiam/  Propler  fidem  et  hospilalilalcm  datus  est  ci  filius  in  se- 
nectute,  et  per  obedientiam  oblulit  euiii  in  sacrificium  Deo,  in  uno  mon- 
Uiim,  quem  ei  ostenderat. 


inserere,  alia  omiilere,  alia  variis  modis  tomatum,   csl   φίλος    Θεον  —  προσψ 

mutare.  γορινϋ^η. 

3)  Gen.  5,  24.  Hebr.  Π,  5.  2)  Gcn.  12,  1-3. 

4)  Gen  6  8  7  1  Hebr  11  7  3)  Ad  Gcn.  18,  11.  respiciens  Nolte 
II  Pelr.  2,  5.'  Cfr.  'eupra  c.  7.  Noc  ^T' }"  ,V^  β,αχωρια^ην^ι  Αώτ  άτί 
secundam    .Silivll.  I,   135.    el   Thcophil.  «»^^o%"•  <^''•  ';• 

Antioch.  ad  Autol.  III,  \\).  p.  129,   ar.le-  i(    "'"•    ''^'  ??— *^•  ..       ,  . 

qnam  in  arcam  intrarel,    novam    murnlo  ^)  l\  '■   ""•»•"'"•'"    v|.rs„s ;    ila    dein 

generaUonera  valicinatns  «»l,  id  tcmporis  voc.^aA«atf«y   occidenl.s   caeli  plagara 

homines  ad  poenitcntiam  rcvocans.  "^  fi^  Γ        !*>    «>    fi 

Cap.  X.     1)  Cfr.  Isai.  41,  8.    II  P.i-  7)  Hom.  4,'3.* 

ralip.  20,  7.    ludil.  8,  19.  Jac.  2,  Τλ.  b)  G(mi.  21,  22. 

Apnd  Clcm.  Alex.,  qui  locum  recitat  cpi-  9)  Ilebr.  11,  17. 


δ8  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XI.  XII. 

XI.     Coniinuatio.     Lot.     Poena  dissensionis. 

Jia  φιλοξενίαν^  καΐ  ευΰεβειαν  Αώτ  εΰώ&η  εκ  Σοδόμων,  της  πε- 
ριχωρον  παβης  %ρίΟ•είαης^  δια  πνρος  καϊ  Ό'είον ,  πρόδηλον  τΐοιηΰας  6 
δεΰποτης,^  οτι  τους  ελπίζοντας  ετζ  αντον  ουκ  εγκαταλείπει,  τους  δε 
ετεροκλινεΐς  υπάρχοντας  εις  κόλαΰιν  καϊ  αίκιΰμον  τίϋ'ηαί..  Σννεξελϋού- 
ΰης  γαρ  αυτω  της  γυναικός  ετερογνώμονος  υπαρχούΰης  καϊ  ουκ  εν 
ομόνοια,  εΙς  τούτο  ΰημεΐον  ετέϋ'η  ^  ωΰτε  γενεΰϋ-αι  αυτήν  ΰτηλην  άλδς 
εως  της  ημέρας  ταύτης'^  εις  το  γνωΰτον  είναι  παΰιν^  οτι  οι  δίψυχοι^ 
καϊ  ot  διϋτάξοντες  περϊ  της  του  Θεοϋ  δυνάμεως  y  εις  κρίμα  καϊ  εις 
ΰημείωΰιν  πάβαις  ταΐς  γενεαΐς  γίνονται. 

XII.     Praemia  fidei  el  hospilalilalis.     Rahah. 

^ta  πίΰτιν^  καϊ  φιλοξενίαν  ε6ω9•η  '^Ραάβ  η  πόρνη.  Έκπεμφΰ'εν- 
των  γαρ  νπο  Ίηΰοϋ  του  του  Ναυη  καταΰκόπων  εις  την  %ριχώ,  εγνω 
6  |3ασ'ίλεΐ'?  της  γης,  οτι  -ί^καίΤι  καταΰκοπεϋβαι  την  χώραν  αυτών  ,^  καϊ 
εξεπεμψεν  άνδρας  τους  ϋυλληιρομενους  αυτούς  ^  όπως  ΰυλληφΰ-εντες 
'Θ^ανατωΰ-ώΰιν.  '^H  ουν  φιλόξενος  ^Ραάβ  είΰδεξαμενη  αυτούς  εκρυ^^εν 
εΙς  το  νπερωον  υπο  χην  λινοκαλάμην.  Έπιΰτα&εντων  δε  των  παρά  τον 
βαΰιλεως  καϊ  λεγόντων'  [άνδρες  προς  ΰε  ήλ]'θΌν  οι  κατάΰκοποι  της  [γης 
ημών],  εξάγαγε  αυτούς,  ό  γαρ  βα[6ΐλευς  ου]τως  κελεύει'  η  δε  άπεκρίΒτι' 
είΰήλϋΌν  [οι  δύο  άν]δρες,  ους  ζητείτε,  προς  με,  [άλλα  ταχε]ως  άπηλ- 
ϋ-ον,  καϊ  πορενο[νται'  ούχ]  νποδεικνύουαα  αυτοΐς  ε[κείνους].  Καϊ  είπεν 
προς  τους  άνδρας  '  [γινώ]ΰκουΰα  γινωΰκω  εγώ,  οτι  [κύριος  ο  Θεός]  υμών 
παραδίδωΰιν  νμΐν  [την  πό]λιν  ταύτην,  ο  γαρ  φόβος  καϊ  [τρό]μος  υμών 
επέπεΰεν  τοις  κ[ατοι]κοϋ6ιν  αύτην.^  "Ιβ^  Ιάν'^  ουν  γε[νηται\  λαβείν  αυ- 
τήν ύμας,  δια6ώθα[τε\  με^  καϊ  τον  οίκον  του  πατρός  μο[υ\.  Καϊ  είπαν 
αύττι'  Ι'σται  οϋτως,  ως  ελάληΰας  ημΐν.  '^Ω,ς  εάν  ουν  γνώ[ς]  παραγινο- 
μένους  ημάς,  ΰυνά'ξεις  πάντας  τους  ΰους  υπό  το  βτεγος  ΰου ,  καϊ  δια- 
ΰωΰ'ηΰονται'  ο6οι  γαρ  εάν  εύρεϋ'ώΰιν  Ι'έω  της  οικίας,  άπολοϋνται.  Καϊ 
προοεϋ-εντο  αύττ)  δούναι^  ΰημειον,  όπως  κρεμάΰτ}  εκ  του  οϊκου  αύτης 
κόκκϊνον '  πρόδηλον  ποιουντες,^  οτι  διά  του  αίματος  του  κυρίου  λύτρω- 
ύις  έ'ίϊταί  παύι  τοις  πιΰτεύουΰιν  καϊ  ελπίζουΰιν  επϊ  τον  Θεόν.^  '^Οράτε, 
άγαπητο\  ου  μόνον  πίβτις,  αλλά  προφητεία  εν  τγ  γυναικϊ  γέγονεν. 


Cap.  XI.     1)  Gen.  19.  IlPetr.  2,6.7.  niani    δεδυνημένος    ρ.    δεάννημαι    a 

Wottoniis    existimat,   S.    Patrem   procul  me  notalam. 

dubio  respicere   ad  II  Petr.  2,6.;   lu-  4)  Qiiamvis    multi    veterum    Palrum 

culentum   sane    testimonium,    secundam  (e.   g.  Irenaeus    adv.  haer.  IV,  31.)  tan- 

beati   Petri    epistolam    ab    iriitio   usque  quam  adhuc  manentis  huius  statuae  men- 

canonicam  fuisse,  atque  ab  ecclesia  Ro-  tionem    fecerint,    et    losephus    Flavius, 

mana  acceplam.   Jac.  eiusdem   cum  Clemente  aelatis  (Antiq.  I. 

2)  κρCvειv  =  pun^re:  frequensinlibb.  ^l'  ^O,  nonnullique  recentiorum  oculis 
N.  T.  ea  significatio.  Cfr.  loann.  18,31.  ''  «««^  usurpasse  narrent  fabulam  a- 
j,         2    12  ^^^^   ^^^^i    ^^   nescio    quid    ab    accolis 

^    *     '       *  spectatorum  oculis  subiectum  fuisse,  quod 

3)  Nominativus  absolutus  scriptoribus  illi   statuam    hanc   esse    nugabantur,    hi 
hcllenisticis    familiaris  est.     Cfr.  Winer,  imprudenter     credebant  ,     iam     liquidis 
Gramm.  des  neutest.  Sprachidioms  p.  168.  arguraentis  demonstratum  est.   Frey. 
edit.  IV.    H.     Vid.    quoque   Clem.   Rom.  5)  Eodem  sensu    infra    c.  23.     Cfr. 
Hom.  I.  init.   lectionem  Codicis  Ottobo-  lac.  1,  8.     Hermae  Past.  Vis.  1,  1.  4,  1. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  GOR.  XI.  ΧΠ.  59 


XI.     Coniinualio.     Lot.     Poena  dissensionis. 

Propter  hospitalitatem  et  pielalem  Lot  e  Sodoma  salvus  evasit,  quum 
tota  regio  in  circiiitu  igne  el  sulphure  piiniretiir;  Domino  palam  faciente, 
qiiod  non  derelinquat  sperantes  in  ipsiim,  contra  vero,  qiii  a  mandatis 
eius  declinanl,  suppliciis  et  tormentis  puniat.  Uxor  enim  eius,  quae  iina 
cum  eo  egressa  est,  cum  ab  eo  dissentiret  iiec  iu  concordia  persiste- 
rel,  in  signuni  propterea  posita,  et  salis  stalua  usqiie  in  hodierniim  diem 
facla  est;  iit  omnibus  innolesceret,  quod  animo  dubii  et  de  polenlia 
divina  haesitantes  in  iudicium  et  signiim  omnibus  generationibus  pro- 
ponantur. 

XII.     Praemia  fidei  et  hospiialitatis.     Rahab. 

Propter  fidem  et  hospilalilalem  Rahab  meretrix  incolumis  servata 
est.  Missis  enim  a  Josiie  filio  Navae  ad  urbem  lericho  speculatoribus, 
rescivit  terrae  rex,  quod  regionem  eorum  exploraturi  venissent,  et  viros 
emisit,  qui  eos  comprehenderent,  ut  comprehensi  necarenliir.  Eos  igilur 
bospilalis  Rahab  suscipiens,  in  solario  domus  sub  lini  stipula  occultavit. 
Supervenientibus  autem  viris  a  rege  missis  ac  dicenlibus:  viri  ad  te  in- 
gressi  sunt  regionis  nostrae  exploratores ,  educ  eos,  sic  enim  imperat 
rexj  illa  autem  respondit:  ingressi  sunt  duo  viri  ad  me,  quos  quaeritis, 
sed  confestim  abierunt  et  vadimt;  iion  oslendens  eis  illos.  Et  dixit  ad 
viros:  sciens  sciOj  quod  Dominus  Deus  vester  urbem  hanc  vobis  tradit; 
timor  enim  et  pavor  vestri  incessit  incolas  eiiis.  Siraulac  igitur  capere 
illain  vobis  contigerit,  incolumem  me  servate  et  domum  palris  mei.  Et 
dixerunt  ei :  sic  erit,  ut  loquula  es  noLis.  Simulac  igitur  nos  appropin- 
quantes  cognoveris,  cognalos  tuos  omnes  sub  lecto  luo  congregabis,  et 
servabuntur ;  quotquot  vero  extra  domum  tuam  invenientur,  peribunt. 
Praelerea  ei  signum  dederunt,  ut  nempe  funiculiim  coccineum  e  domo 
sua  demilteret,  manifeslum  facientes,  quod  omnibiis,  qui  credunt  et  spe- 
rant  in  Deum,  per  sangiiinem  Domini  redemtio  futura  sit.  Videte,  di- 
lccli,  non  soium  fides,  sed  eliam  prophetia  in  muliere  fuit. 

Cap.  Xli.     1)  los.  2.   Hcbr.  11,  31.  speculatores  Rahab  signum  dederunt.  Ve- 

Clem.  Alex.    ut  solet,    fusiorem    nostri  rumtamen  quia  ov  μόνον  πίατις,  άλλα 

narrationem  abbreviavit  1.  c.  προφητεία    Iv    jrj    γνναικϊ  γεγονεν, 

2)  αυτών  Ms.  Sic  vertil  ctiam  lunius,  Rahab  exploratoribus  signurn  illud  indi- 
licet  ediderit  αυτού,  quod  repetiit  ver-  casse,  indicatum  ab  ipsis  accepisse, 
titqueColomesius  (1694),  et  alii  post  eum.  scriptorem  crcdidisse  aliquis  putaverit. 

3)  Τοις  κατο^^οϋσ,ν  αύτην.  Le-  g^  Allegoricae  h.iic  interprctationi 
cum  ergo  Clemenucomma  versiculi9.  ,,„.^/^  ^J  adstipulantur.  Cfr.  lustin. 
cap.  2.  losuae,  quod  a  mulUs  cditioni-  L.  ,  rr  u  1 1 1  ι  i  u  „ 
u  u  ,  •  Γ  I  .  •  •.  «•  \)\ά\.  c.  Trvph.  11.  111.  Iren.  adv.  haer. 
bus  abest,  in  Lomplutetisi  vero  ita  οίΤοι-  .λγ    on          ιίι       ι    μ    „     .      ι     ι:: 

,  ^.        »  '        >      '  /  C  IV,  20.  η.   12.  eu.  Massuct.  cl  alu. 

tur:   xai  τ.ατέπτηααον  navrsg  ot  κα-        ' 

τοικούντες  την   γην  αφ'  υμών  Colel.  7)  Haec  verba  ηοη  aliam  inlerpreta- 

4)  'Ω,ς  iav=  ώς  αν  (Winer,  Gramm.  lionem  patiuntiir  nisi  haric,  quae  proximc 
ed.  IV.  p.  285  sq.)  =  simulac.  Hcrm.  ad  Paiili  doclrinam  accedit.  Disertc 
ad  Vig.  943  sq.  //.  cnim  dicnnUir  moilc  Chrisli  expiata  csse 

5)  ηροσέϋ-εντο  Ooivat  =  Μωκαν  peccala  conim,  qiii  spi.-m  et  iiduciam  in 
ex  Hebraismo.  Colomesius:  El  ut  signum  Deo  posueriiil.  Nequc  id  contrarium 
daret  addiderunt ,  uli  anle  vcrterunt  lu-  est  Pauliiiac  doctriiiae,  qiiod  fidclcs  lan- 
nius  et  Cotelerius  contra  historiae  iidcrn.  lum  peccalorum  veniam  Christi  morle 
Non    enim    Rahah    speculaloribus ,    sed  accipcre  dicuntur.    Lipsius  p.  82.  1.  c. 


60  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XIII.  XIV.  XV. 

XIII.     Adhorlalio  ad  humililaiem. 

ΤατΐεινοφρονηΰωμΙεν]  ovv,  αδελφοί,  άτνοΟ'ψενοι^  παΰ[αν]  άλαζο- 
νείαν  καΐ  τνφος^  χαϊ  άφρ[ο]βννψ  καϊ  οργάς•  καϊ  ποιη6ω(ΐ[εν]  το  γε- 
γραμμενον  {λέγευ^  γαρ  το  πνεύμα  το  αγιον'  ,μη  κανχ[ά]6ϋ'ώ^  6  ύοφος 
iv  τγι  ΰοφία  αντον,  μηδέ  6  Ιαχνρος  iv  τη  ίΰχνϊ  αντ[ον~\,  μηδέ  6  πλου- 
ΰιος  iv  τω  πλούτω  αντον  '  αλλ'  η  6  κανχώμενος  εν  κνρίω  κανχάβϋ'ω, 
τον  εκξητεΐν  αντον,  καϊ  τΐοιεΐν  κρίμα  καϊ  δυκαίθΰνν[ηνΥ)  μάλιΰτα  με- 
μνημενοι  των  λόγων  τον  κνρίον  Ίηβον,  ονς  ελάληΰεν  δι>δάβκω[ν]  επιεί- 
κειαν  καϊ  μακροΒ•νμίαν.  [Ον]τως  γαρ  είπεν'  ,ελεεΐτε,^  ϊνα  ελεη[ϋ"η]τε' 
αφίετε  ,  Χνα  άφεϋ'Ύΐ  νμΐν '  ώ[ς]  ποιείτε ,  οντω  ποιη&ηΰεται,  νμ[ΐν] '  ώς 
δίδοτε,  όντως  δοΰ-ήβεται  [νμΐν] '  ώς  κρίνετε ,  όντως  κριϋ"ηΰετ[αι  νμΐν  * 
ώς  χρη]ΰτενεΰΰ'ε,  όντως  %ρη[ΰτενϋ•7ί]6εται  νμΐν  ω  μετρώ  με[τρεΐτε],  εν 
αντω  μετρηΟ'ήϋεται  νμΐν/  [Ταντη  τ]η  ίντολγ)  καϊ  τοΐς  παραγγελ[μα6ΐ] 
τούτοις  ΰτηρί^ωμεν  εαν[τονς  προςΥ  το  πορενεο^αι  νπηκόονς  [ημα]ς 
τοΐς  άγιοπρεπεΰι  λόγοις  ανίτον] ,  ταπεινοφρονονντες.  [Φη6]ϊν  γαρ  6 
άγιος  λόγος'  ,επί'  τίνα  [επι]βλε'φω,  αλλ'  η  επϊ  τον  πρανν  καϊ  [ηβν]- 
χιον  καϊ  τρέμοντα  μον  τα  λογία-/ 

XIV.     Magis  Deo  ohediendum  est,  quam  auctorihus  sedilionis. 

[/Ιι\καιον  ovv  καϊ  οΰιον,  άνδρες  άδελ[φ]οϊ,  νπηκόονς  ημάς  μάλλον 
γενέ[β]'θ•αι  τω  Θεω,  η  τοΐς  εν  αλαζονεία  καϊ  άκαταβταβία  μνΰαρον  ζψ 
λονς  άρχηγοΐς  εξακολονϋ'εΐν.  Βλάβην  γαρ  ον  την  τνχονΰαν  ,  μάλλον  δε 
κίνδννον  νποίΰομεν  μεγαν,  εαν  ριψοκινδννως  επιδώμεν  εαντονς  τοΐς 
-θ-ελημαΟί  των  άν&ρώπων,  οϊτινες  ε^ακοντίζονΰιν^  εΙς  ϊριν  καϊ  ΰτάΰεις^ 
εις  το  άπαλλοτριώΰαι  7]μάς  τον  καλώς  έχοντος.  ΧρηΰτενΰώμεΟ'α  αντοΐς^ 
κατά  την  ενΰπλαγχνίαν  καϊ  γλνκντητα  τον  ποιηΰαντος  ημάς.  Γέγραπται 
γαρ'  ,χρηβτοϊ^  εβονται  οικητορες  γης,  άκακοι  δε  νπολειφϋ'ήΰονται  επ' 
αντης  '  ot  δε  παρανομούντες  εξολεϋ-ρεν^^ηΰονται  απ  αντης.^  Καϊ  πάλιν 
λέγει '  ,  ε^ιϊον'*  άΰεβή  νπερνψονμενον  καϊ  επαιρόμενον  ώς  τάς  κεδρονς 
τον  Αιβάνον  καϊ  παρηλϋΌν,  καϊ  ιδον,  ονκ  ην,  καϊ  εξεξητηΰα  τον  τό- 
πον αντον,  καϊ  ονχ  ενρον.  Φνλαΰΰε  άκακίαν,  καϊ  ϊδε  ενϋ'ντητα ,  οτι 
εστίν  έγκατάλειμμα^  άνΟ'ρώπω  είρηνικω.' 

XV.     Adhaerendum  est  iis   qui  pacem  colunt,  non  iis   qui  eam 
colere  simulant. 

ToLVVv  κολλη&ώμεν  τοΐς  μετ*  ενΰεβείας  ειρηνενονΰιν,  καϊ  μη  τοΐς 
μεΌ•'  νποχρίβεως  βονλομένοις^  είρηνην,   Αεγει  γάρ  πον  ,οντος^  6  λαός 


% 


Cap.  XIII.     1)  Cfr.  Ι  Petr.  2,  1.  5)  Haec  verba  nec  Evangelio  Matth. 

2)  Genere  neutr.  ut  in  Concil.  Ephes.  6,  12 — 15.  7,  1.  2,  nec  Luc.  6,  36 — 38. 
Canon.   8.    Ιξονσίας   τύφος  κοϋμικης  omnino  σύμφωνα  sunt. 

ap.  Roulh.  Script.  Eccles.  Opusc.  p.  395.  6)  Praep.    προς   adiecit    Jac. ,    cum 

Ita   supra  c.  4.  ct  9.     το   ζήλος.     Edili  septem  vel  octo  literarum  laciina  in  Ms. 

ante  Jac.  τνφον  contra  fidem  Msti.  excipiat  tres  illas  εαυ. 

3)  Parenthesin  Hef.  opporlune  inter-  7)  Isai.  66,  2. 

posuit.  Cap.  XIV.      1)   Boisius    supplet   λό- 

4)  ler.  9,  23.  24.    I  Cor.  1,  31.    II  γους  \e\  ρήματα.     Sed  nihil  addendum ; 
Cor.  10,  17.  vox    enim    Ι'ξακοντίζω    saepius   legitur 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XIII.  XIV.  XV.  61 

XIII.     Adhorlalio  ad  humUiiatem, 

Humilis  ergo  mente  siraus,  fratres,  fastum  omnem,  superbiam,  amen• 
tiam  el  iras  deponenles;  et  quod  scriplum  est,  faciamus  (dicit  enim 
Spiritus  sanctus:  ,ηοη  glorielur  sapiens  in  sapienlia  siia,  et  non  glorietur 
forlis  in  forlitudine  siia,  et  non  glorietur  dives  in  divitiis  suis;  sed  qui 
gloriatur,  in  Douiino  glorielur,  in  qiiaerendo  illum,  et  faciendo  ius  et 
iustitiam')  memoria  praecipue  recolenles  sermones  Domini  lesu,  quos 
aequitatein  et  longaniniilatcm  docens  loqiuitiis  cst.  Sic  cnini  dixit: 
,miseremini,  ul  luisericordiam  consequamini;  diniilUle,  ut  vobis  dimitta- 
lur;  prout  facitis,  ila  vobis  fiel;  sicut  datis,  ila  vobis  retiibuelur;  sicut 
iudicatis,  ila  iudicabimini ;  sicut  benigni  eslis,  ita  benigiiitalem  experie- 
mini ;  qua  mensura  metimini,  eadem  vobis  meiisurabilur.*  Hoc  praeceplo 
el  his  .maDdatis  slabiliamus  nos  ipsos ,  iit  in  obedientia  sanclorum  elo- 
quiorum  eius  cura  ouini  humililate  semper  ambulemus.  Dicit  enim 
verbum  sanctum:  ,super  quem  respiciam,  nisi  super  humilem  et  quielum 
et  IremeDlem  sermones  meos  ?' 

XIV.  Magis  Deo  ohediendum  est,  quam  auclorihus  sedilionis. 

lustuni  igUur  et  pium  est,  viri  fralres,  Deo  polius  obedienles  nos 
esse ,  quam  in  superbia  et  turbulentia  deteslandae  aemulalionis  duces  et 
auctores  sequi.  Detrimenlum  enim  non  leve,  immo  vero  grande  periculum 
sustinebimus ,  si  praecipilanler  voluntalibus  hominum  nos  Iradiderimus 
qui  ad  conlenlionem  el  seditiones  collineanl,  ut  nos  ab  eo,  quod  reclum 
el  bonum  est,  abalienent.  Benigni  crga  ipsos  simus,  secundum  miseri• 
cordiam  el  dulcedineni  creatoris  noslri.  Scriptum  esl  enim:  ,benigni 
iocolae  eruot  lerrae,  innocenlcs  relinquenlur  in  ea;  iniqui  vero  exlermi- 
DabuDUir  ab  iUa.'  Et  rursus  dicil:  ,vidi  impium  superexaltatiim  cl  ele• 
valum  sicut  cedros  Libani;  el  Iransivi,  et  ecce,  non  eral;  et  quaesivi 
locum  illius,  el  non  inveui.  Cuslodi  innocentiam ,  cl  vide  aequilalem, 
quoniam  suot  reliquiac  bomini  pacifico/ 

XV.  Adhaerendum  est  iis  qui  pacem  colunl,   non  iis  qui  eam 

colere  simulant. 

Adhaereamus  itaque  iis,  qui  cum  pietale  pacem  colunt,  non  autem 
iis,  qui  cum  siiniilalionc  pacem  volunt.    Dicit  cnim  alicubi :  ,populns  hic 

Terbam  nentnim.     Wotl.     Vertil  Gallic-  5)  Per  Ιγχκτάλαμμκ  mcmoriam  in- 

ciolli :    i  quali  lirano  ai   dissidio,  adno-  telligit    Eulhymiiis ;   qiiae   diiplici    modo 

lan»:  iaculaotor  =  collioeant  =  hanuo  conservalur,    vcl    per   prolem,    vel    per 

di   mira.  bona  opera.     Ingeniosissimus   vero  Fcr- 

2)  Iiinias,  Felloe  et  Colomesius  ma-  randus  locum  hniic  ila  παραφράζω' 
Innt  άλληλοίς=  milet  erga  no»  invicem  Eril  tempus  quo  insonli  homini  merces 
timus.  Forle  legcndiiin  csl  ίαυτοΐς,  congruens  rcpendelur.  Ulerquc  ad  ilymno- 
qaod  eaepusime  pro   άλλήλοις  usurpa-  graplii  mcnl«m.     Colom. 

3)  ProT    2    21    22  ^^^'    ^^*      ^^   λαλουμένοις   mavult 

4)  P«.  36,' 35-37.  Locas  ahhinc  DaV; ,  /JouAiuo^^mff  =  euadenlibus 
ad  c.  16.  luqae  recilalur  a  Clem.  Alcx.     ^°°*•   *^'^''• 

Slrom.  IV,  5.  p.  677.  2)  Igai.  29, 13.Marc.7,6.  Malth.15,8. 


69  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XV.  XVi. 

τοις  χείλεΰίν  μ^ε  τιμά,  η  δε  καρδία  αυτών  πό^ρω  απεΰτιν  απ  εμον.^ 
Καϊ  πάλιν '  ,τω  ατόματι^  αντών  ενλογονβαν*  ττ}  δε  καρδία  αυτών  [κα]- 
τηρώντο^  [Κ]αϊ  πάλιν  λέγει'  ,ηγάπηΰαν^  αυτόν  τω  ΰτόματι  αυτών , 
κ«1  τη  γλωΟΰΥΐ  αυ\τ\ών  εψεύΰαντο  αυτόν  η  δε  καρδία  [α]υτών  ουκ 
ευ'Θ'εΐα  μετ  αυτοϋ  ,  ουδέ  επιΰτ(ό9'ηΰαν  εν  τη  διαΰ'ηκγ  αντοϋ.  Άλαλα^ 
γενη&ητω  τα  χείλη  τα  δόλια^  [καΓ  έξολε^ρευΰαι  κύριος  πάντα  τα  χείλη 
τα  δόλια  κα\]  γλώΰΰαν  μεγαλορρημονα ,  τους  ειπόντας'  την  γλώβΰαν 
ημών  μεγαλύνωμεν,^  τα  χείλη  t/fitov  παρ'  ημΐν  εβτί'  τις  ημών  κύριος 
Ιβτιν  ,•  ^Απο  της  ταλαιπωρίας  τών  πτωχών,  καϊ  άπδ  του  ΰτεναγμοϋ  των 
πενήτων  νυν  άναΰτηϋομαι,  λέγει  κύριος,  '^ηΰομαι  εν  ΰωτηρία,  παρρη• 
ΰιάΰομαι  εν  αυτώ.^^ 

Χνΐ.     Chrislus  exemplum  humilUaUs. 

Ταπεινοφρονούντων  γάρ  εϋτιν  6  Χριΰτος ,  ουκ  επα ιρο μένων  επϊ 
το  ποίμνιον  αυτοϋ.  Το  ΰκηπτρον^  της  μεγαλωΰυνης  του  Θεοϋ ,  ο  κύ- 
ριος ημών  Χριΰτδς  ^Ιηΰοϋς^  ουκ  ήλ&εν  εν  κομπω  αλαζονείας  ουδέ 
ύπερηφανίας,  καίπερ^  δυνάμενος '  άλλα  ταπεινοφρονών,  καϋ'ώς  το  πνεύμα 
το  αγιον  περϊ  αυτοϋ  ελάληΰεν.  ΦηοΙ  γάρ'  ,κύριε,^  τις  επίΰτευΰε  τί) 
aHOrj  7}μών ;  καϊ  6  βραχίων  Κυρίου  τίνι  απεκαλύφθη;  Άνηγγείλαμεν^ 
Ιναντίον  αυτοϋ '  ως  παιδίον,  ως  ρίζα  εν  γτ}  διιρώΰη,  ουκ  εβτιν^  είδος 
αυτώ  ούδε  δό'ξα'  καϊ  εϊδομεν  αύτον,  καϊ  ουκ  είχεν  είδος  ούδε  κάλλος, 
άλλα  το  είδος  αυτοϋ  ατιμον,  εκλεΐπον  παρά  το  είδος  τών  άν&ρωπων' 
ανΟ•ρωπος  iv  πληγεί  ων  καϊ  πόνω ,  καϊ  ειδώς  φερειν  μαλακίαν ,  οτι 
άπεύτραπται^  το  πρόΰωπον  αυτοϋ,  ητιμάΰ&η  καϊ  ουκ  ελογίφ^η.  Ούτος 
τάς  αμαρτίας  ημών  φερει^  καϊ  περϊ  ημών  οδυναται,  καϊ  ημείς  ίλογιΰά- 
με&α  αύτον  είναι  εν  πόνω  καϊ  iv  πληγτ}  καϊ  εν  κακώΰει.'^  Αύτος  δε  ετραυ- 
ματίΰϋ'η  δια  τάς  αμαρτίας  ημών  καϊ  μεμαλάκιΰται  ίια;  τάς  ανομίας  ημών. 
Παιδεία  ειρήνης  ημών  επ'  αυτόν '^  τω  μώλωπι  αύτοϋ  τίμεις  ίά&ημεν. 
Πάντες  ως  πρόβατα  Ιπλανη'θημεν,  άνΰ^ρωπος  τι]  όδω  αύτοϋ  επλανηθη '  καϊ 
κύριο?  παρέδωκεν  αύτον  υπέρ  τών  αμαρτιών  ημών,  καϊ  αύτος  δια  το  κεκα• 
κώβΟ-αι  ουκ  ανοίγει  το  οτομα.  ίΐς  προβατον  επϊ  ΰφαγην  ηχΟ^η,  καϊ  ως  αμ- 
νός εναντ/ον  τοϋ  κείραντος  άφωνος^  ούτως  ούκ  ανοίγει  το  βτόμα  αύτοϋ, 
Έν  τΐ}  ταπεινώΰει  η  κρίΰις  ί^υτου  ηρϋ'η.^  Τηνγενεάν^^  αύτοϋ  τις  διηγηΰεταΐ', 
οτι  αίρεται  από  της  γης  η  ζωη  αύτοϋ.  Άπδ  τών  ανομιών  τοϋ  λο;οΰ 
μου  ηκει  εις  θ-άνατον.  Καϊ  δωΰω  τους  πονΐ]ρονς  άντϊ  της  ταφής  αύ- 
τοϋ, καϊ  τους  πλουβίους  αντϊ  τοϋ  θανάτου  αύτοϋ '  οτι  άνομίαν  ούκ 
εποίηΰεν ,  ούδε  ευρέθη  δόλος  εν  τώ  (JTOftart  αύτοϋ.    Καϊ   κύριος   βού- 

3)  Ps.  61,  5.  λε&ρεύααι  —  τ«  δόλια  χαϊ  uncis  in- 

4)  Ita  Ms. ,  pro  qiia  lect.  lunius,  cliisa  restiUiit  Wottonus  ex  LXX.  Libra- 
Cot. ,  Coloni.  et  alii  exhibent  formam  rius,  a  priore  δόλια  oculos  suos  ad 
ευλογούν  ab  LXX  interprctibus  muliia-  γλώύύαν  post  allerum  δόλια  conver- 
tam.  Hiiiusraodi  Dorismus  offenderc  non  teiis,  nianciim  reddidit  hunc  locura.  Woll. 
debebat,  cum  frequens  sit  ap.  scriptores  g)  μεγαλυνουμεν  LXX  et  Clem. 
Alesandrinos  aliosquc.     Cfr.  Slurzius  de  ^ι^χ    j^  ], 

dialecto    Maced    et   Alex.    c  9      Wincr,  ^^  ^^                           ^^^ 

Gramm.  dcs  neutest.  Sprachidioms  p.    3.  ^^„^^^j^.^      .^'           £  - 

ed.  IV.  et  Buttm.  Gramm.  §.  93.  V,  1.  *       ^ 

5)  Ps.  77,  36.  37.  Cap.  XVI.     1)  Locus  laud.  ab  Hiero- 

6)  Ps.  30,  19.  nymo  in  Isai.  52,  13.  Cfr.  Hebr.  1,  8.8,1. 

7)  Ps.   11,  4  —  6.     Verba   χαϊ  Ιξο-  2)  Hieron.   legisse  videtur:    καίπερ 


1.  CLEMENTIS  AD  COR.  XV.  XVI.  63 

labiis  me  honorat,  cor  aulem  eorum  longe  abesl  a  me/  Et  rursus:  ,ore 
suo  benedicebant,  et  corde  siio  maleilicebant/  El  nirsiis  dicit:  ,dilexe- 
runt  eiim  in  ore  suo,  et  lingua  sua  menlili  sunt  ei:  cor  autem  eorum 
non  rectum  cum  eo,  nec  fideles  habiti  siint  in  leslamenlo  eiiis.  Mula 
fiant  labia  dolosa,  el  disperdat  Doniiiius  universa  labia  dolosa  et  linguam 
magniloquam,  eos  qui  dixerunl:  liiiguam  noslram  magnificemus,  labia 
noslra  apud  nos  siinl;  quis  noster  doiiiinus  est?  Propler  miseriam  ino- 
pum  et  gemitum  pauperum  nunc  exsurgam,  dicit  Dominus;  ponam  eos 
in  salutari,    confidenler  agam  cuni  illis/ 

XVI.  Chrislus  exemplum  humiliialis. 
Chrislus  enim  eonim  esl  qui  humililer  de  se  senliiint,  non  eorum 
qui  supra  gregcni  eius  sesc  effeninl.  Sceplrum  maiestalis  Dei,  Dominus 
noster  lesus  ChristuSj  non  venil  in  iactanlia  superbiae  et  arrogantiae, 
quamvis  poluerit;  sed  in  bumilitate,  proiit  Spirilus  Sanclus  de  eo  lo- 
quulus  esL  Dicit  enim:  ,Domine,  quis  crcdidit  nunlio  noslro?  El  bra- 
chium  Doraini  cui  revelalum  est  ?  Annuiiciavimus  coram  ipso :  quasi  par- 
>TiIus  est,  sicut  radix  in  lerra  silieiiti ;  non  est  species  ei  neque  gloria; 
el  vidimus  eum,  el  non  habebat  speciem,  neque  decorem;  sed  species 
eius  erat  inhonorata,  deficiens  prae  filiis  homiiium.  Homo  est,  in  plaga 
et  moleslia  posilus,  et  sciens  ferre  dolorem;  quia  aversa  est  facics  eius, 
despecta  el  pro  nibilo  reputala.  Isle  peccata  nostra  portat,  et  pro  nobis 
dolel;  el  Dos  reputaviraiis  eiim  essc  merito  in  labore  et  in  plaga  et  in 
arfliclione.  Ipse  aulem  vulneralus  cst  propter  iioslra  peccala,  et  afflictus 
propler  noslras  iniquilales.  Punilio  ad  noslram  pacem  super  eum  venit; 
livore  eius  nos  sanati  suoius.  Omnes  quasi  oves  erravimus,  homo 
in  via  sua  erravil;  et  Doniinus  Iradidil  eum  propter  iniquitates  nostras, 
el  ipse,  adfliclus  liccl,  non  aperit  os.  Sicul  ovis  ad  viclimam  diictus 
esl,  et  sicul  agnus  corain  londcnle  mulus,  sic  non  apcrit  os  suum.  In 
homilitate  sua  landem  liberatus  est  a  poena.  Gencrationem  eius  quis 
enarrabil,  cum  de  lerra  tollalur  vila  eius?  Ab  iniquitalibus  populi  mei 
dactos  est  ad  mortem.  Et  liberabo  impios  ob  sepulchrum  eius ,  et  di- 
viles  ob  mortem  eius;  quia  iniquitalem  non  fecit,  neque  dolus  inventus 
esl  io  ore  eius.     Et  Dominus  vult  mundare  eura  a  plaga.    Si  obtuleritis 

πάντα    δυνάμενος;    verlit  enim:   cum  S)  Punilionem,   quae   nobis    debeba- 

posiit  omnia.     Burlon.  lur,  ut  pace   frueremur,   ipse  in  se  re- 

3)  Isai.  r,  53,  1  sijq.  ccpit.    Colom. 

4)  άΐ'ίτίίλίψεν,  exorli  sumus.  Ila  9)  I.  e.  maxima  denique  miseria  (in 
cl.  I**.  VossiuK.  Sic  Es.  42,  9.  pro  άναγ-  cnice)  pocriac  cl  tormcnla  eius  consum- 
yulat,  iegeridum  α>'«ΓίΓλα/.  Sic  enim  niabaiilnr,  cl  ilnem  aUigernnt.  //. 
Codex  Alex.  et  anliqiiissimiis  Esaiae  iibcr,  10)  Ob  ca,  qiiac  subscquuntiir,  Gal- 
qoera  Procopio  suo  praefixil  lohaniics  licciollnis  την  γίνεαν  noii  dc  mystica 
Curteriiis.    Colom.  aiil  iiiciiarrabili    gcncralionc   verhi    acci- 

5)  ori  ούχ  ϊατιν  lunius  el  qiii  piendiim,  scd  ad  lilcram  de  pravilale  il- 
eum  secuti  sunl,  eed  conlra  (idem  Msti  liiis  lempuris  liomiMiirn  putal  essc  intel- 
lesle  lacobsono.  ligcndum:    ,dcssa   c    pcro    lellcralmcnle 

6)  Visum  prae  piidorc  avertit  vel  iin'  csclamazione  fli  stupore  dcl  Profcla, 
abscondit.  il  (piale  indica  tantn  osserc  st.-ila  Ja  pra- 

7)  Nos  quidem  opinabamur,  eiim  essc  \\{k  degli  iiumiiii  ai  lempi  dd  Salva- 
immiindiim  «ivc  in  dolore  (LXX),  paliipie  lore,  cli«  noii  lia  possiJulc  descrivcrla, 
propter  eria  ipeius  peccala  a  Dco  pcr-  ο  iinmagiiiarla.  Lo  fanno  ecntire  mani- 
ciissam.  restamente  le  parole  che  eeguono/ 


64  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XVI.  XVII.  XVIII. 

λεται  καϋ'αρίΰαι  αυτόν  της  πληγης.^^  'Εάν  δώτε^^  περί  αμ,αρτίας^  η 
'ψνχη  νμών  οψεται  ΰπέρμα  μακρυβιον.  Καϊ  τινρίος  βονλεται  άφελεΐν 
απο  τον  πόνου  της  ι^υχης  αυτόν  ^  δεΐξαί  αντω  φως  y  καϊ  πλάσαι  τΡΙ 
ΰννεβεί,^^  διτίαιώΰαί  δίκαιον  εν  δονλενοντα  πολλοίς '^'^  καϊ  τας  αμαρτίας 
αντών  αυτός  άνοίΰει.  /dia  τοϋτο  αυτός  κληρονομηθεί  πολλούς,  καϊ  των 
Ιΰχνρών  μερυεΐ  ϋκνλα  ^  αν&'  ων  παρεδόϋ-η  εις  'd-άνατον  η  'ψνχη  αντοϋ, 
καϊ  τοις  άνόμοις  ελογίϋ&η '  καϊ  αντος  αμαρτίας  πολλών  άνηνεγκεν,  καϊ 
δια  τας  αμαρτίας  αντών  παρεδυϋ•η.'  Καϊ  πάλιν  αντός^^  φηΰιν'  ,Ι^ώ^® 
δε  εΙμι  σκώλτ/ξ,  καϊ  ονκ  ανΌ-ρωπος '  όνειδος  άνΌ'ρωπων  καϊ  εξονϋ•ενημα 
λαοϋ.  Πάντες  οι  ϋ'εωρονντες  με  ε^εμυκτηριοάν  με,  ελάληβαν  εν  χείλεβιν, 
ίκίνηΰαν  κεφαλήν'  ηλπιύεν  έπϊ  κύριον ,  ρυΰάβ'&ω  αντον ^  ΰωβάτω  αυ- 
τόν, οτι  '&ελει  «υτον.'  ^Ορατε,  άνδρες  άγαπητοϊ ,  τις  6  υπογραμμος  ό 
δεδομένος  ημΐν  ει  γαρ  6  κύριος  ούτως  εταπεινοφρόνηΰεν ,  τι  ποιηβο- 
μεν  ημείς J   οι  νπο  τον  ζυγον  της  χάριτος  αυτόν  δι'  αυτού  ελΌ'όντες  ;^'' 

XVII.  SancU,  praecipue  Abraham,  lob  et  Moses,  exempla  humilUalis. 
Μιμηταϊ  γενώμεΌ-α  κάκείνων ,  οϊτινες^  εν  ^ερ^ιιασιν  αίγείοις  καϊ 
μηλωταϊς  περιεπάτηΰαν,  κηρνΰΰοντες  την  ϊλενβιν  του  Χριΰτον  *  λέγομεν 
δε  Ήλίαν  καϊ  Έλιΰΰαΐον ,^  ετι  δε  καϊ  'Ιεζεκιήλ,^  τονς  προφητας'  προς 
τοντοις  καϊ  τονς  μεμαρτνρημενους.  ΈμαρτνρηϋΎ}  μεγάλως  Αβραάμ, 
καϊ  φίλος*  προ6ηγορεν3•η  τον  θεού,  καϊ  λέγει,  ατενίζων  εις  την  δό^αν 
τον  Θεον,  ταπεινοφρονών '  ,εγώ^  δε  είμι  γη  καϊ  αποδός.^  "Ετι  δε  καϊ 
περϊ  Ίώβ  οντω  γέγραπται'  ,ΐώβ^  ην  δίκαιος  καϊ  άμεμπτος,  άληϋ-ινος, 
ϋ-εοΰεβης,  άπεχόμενος  απο  παντός  κακόν.'  Άλλ'  αντος  εαντοϋ  κατη- 
γ[ορών  εϊπεν]  '  ,ονδεϊς^  καϋ-αρδς  απο  ρνπ[ον,  εάν  καϊ]  ^tftg  ημέρας  η  ζωη 
αυτο[νΥ  Μωνβης  πιβτος^  εν  δλω  [τω  οίκω]  αυτού  έκλη^'η,  καϊ  διά 
της  [νπηρε]σίας^  αντον  εκρινεν  6  Θεός  [ΑϊγνπτονΥ'^  διά  των  μαΰτίγων 
καϊ  των  [αικι]ΰμάτων  αυτών  αλλά  κάκε[ΐνος]  δοξα6Ό•ε\ς  μεγάλως  ουκ 
έμ[εγα]λορρημόνη6εν,  αλλ'  είπεν,  ε[κ  της]  βάτου  χ^ίί^ΐΜ-ατ^σ^ϋου  αντω  δι- 
δο[μέ]νου  '^^  ,τίς^^  είμι  εγώ,  οτί.  με  πέμπ[εις] ;  Έγώ  δε  είμι  ίΰχνόφωνος 
καϊ  βρ[α]δύγλω66ος.'    Καϊ  πάλιν  λέγει '  ,εγώ^^  δέ  είμι  άτμίς  άπδ  κνΰ-ρας.' 

XVIII.  David  exemplum  humililaHs. 
Τι  δε  εϊπωμεν  επϊ  τω  μεμαρτυρημένω  ^^αβίδ;  προς  ο  ν  εΐπεν  ο 
Θεός'  ,ενρον^  άνδρα  κατά  την  καρδίαν  μον ,  ^αβϊδ  τον  τον  Ίεΰΰαϊ, 
εν  ελέει  αίωνίω  Ιχ^ρισα  αντόν.'  'Αλλά  καϊ  αντος  λέγει  προς  τον  Θεόν' 
,ίλέηΰόν  με,^  6  Θεος^  κατά  το  μέγα  'ελεός  ΰον,  καϊ  κατά  το  πληϋ•ος 
τών  οίκτιρμών  ΰον  ε^αλειιρον  το  άνόμημά  μον.  Έπϊ  πλεϊον  πλϋνόν 
με  απο  της  ανομίας  μου,    καϊ    απο  της  αμαρτίας  μου  κα^άριΰόν   με' 

11)  ταΐς  ηληγα,ΐς  lun.  Colom.,  qui  Cap.  XVII.  1)  Hebr.  6,  12,  11,37. 
Codicis  lectionem  της  πληγής  margini  Clem.  Alex.  Strom.  IV,  17.  p.  610  sq., 
pro  coniectura  apponit.  qui     addit    y.al     τριχών     κκμηλείων 

12)  Ita   ed.    princeps,    δώται   coni.  πλέγμαύιν. 

Colom.     Sed  Codicis  lcclio  bene  stat.  2)  Ita  lun.  c.  Clem.  Alex,, 'jBA/iya/i  Ms. 

13)  Gallicciolli:    riempierlo    d'intel-  3)  καϊ  ^Ιωάννην  addit  Clem.  Alex. 
ligenza  =  πλησαι.  4)  Clr.  siipra  c.  10. 

14)  I.  e.  πάαιν.   Eodem  sensu  Rom.  δ)  Gen.  18,  27. 
5,  15.  19.  Dan.   12,  2.  coll.  loann.  5,  28.  6)  Job.  1,  1. 

15)  I.  e.  ipse  Christus.  7)  Job.  14,  4.  5. 

16)  Ps.  21,  7—9.  Hebr.  11,  37.  8)  ϋ^εράπων  addit  Clem.  Alex.  1.  c. 

17)  nd-όντος  Ms.  Cfr.  Num.  12,  7.  Hebr.  3,  2—5. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XVI.  XVIi.  XVIII.  05 

pro  peccatis,  anima  veslra  videbit  semen  longaevum.  Et  vult  Dominus 
euiii  auferre  e  dolore  aiiimae,  oslendere  ei  lucem,  et  formare  inlelligen- 
tia,  iuslilicare  iuslum,  hene  servieutem  nuillis;  el  pecoala  eorum  ipse 
porlabiU  Proplerea  ipse  possiilebil  miillos ,  et  forlUmi  dividet  spolia, 
pro  eo  quod  Iradila  esl  ad  mortem  anima  ciiis ,  el  in  iniquis  reputalus 
est,  el  ipse  peccala  nmllorum  liilil,  ct  propler  iniquilalcs  eorum  Iradilus 
esL'  El  rursus  ille  dicil:  ,ego  aulera  sum  vermis  et  nou  liomo,  oppro' 
brium  bominum  el  abieclio  plebis.  Omnes  videiUes  nie  deriserunt  iiie, 
loculi  suut  laluis,  nioverunl  capul,  dicenles:  speravit  in  Domino,  cripiat 
euin,  salvum  facial  eiim,  quoniaui  vidt  cum/  Videlis,  viri  dilccti,  quale 
nobis  excuiplar  sil  proposilum ;  si  enim  Dominus  ita  se  bumiliavit,  quid 
faciemus  nos,  qui  sub  iugum  graliae  eiiis  per  ipsum  venimus  ? 

XVII.    Sancli,  praecipue  Abraham,  lob  el  Moses,  exempla  humilitatis. 

Imilatores  simus  eliam  eorum  qui  in  caprinis  et  ovinis  pellibus 
adveDtum  Chrisli  praedicanles  circumicrunt,  Eliani  dicimus  et  Elisaeum 
et  Ezechiehim  prophelas;  et  cum  bis  eos  qui  in  scriptura  praeclaium 
lesUnioniuin  consecuti  sunl.  Magno  lestimonio  ornalus  est  Abraham,  et 
Dei  amicus  appcllalus  esl;  el  ipse  gloriam  Dei  inlenle  respiciens  in  bii- 
mililate  dixil:  ,ego  aulem  sum  lerra  et  cinis.'  Praelerea  et  de  lob  sic 
scriptum  est:  jlob  erat  iuslus  el  sine  criniine,  vcrax,  coleiis  Dcuiii,  ab- 
sunens  ab  omni  malo/  Sed  se  ipsum  accusaiis  dixit:  ,nemo  miindus  a 
sorde,  elsi  unius  dici  sil  vita  eius.  Moses  in  tota  Dei  domo  fidelis 
appelialus  est,  et  per  eius  minisleriiim  Deiis  Aegyplum  iudicavit  plagis 
el  vexationibus.  Sed  illc,  honore  magno  aflcclus,  grandia  noii  cst  locii- 
tus,  sed  cum  ex  rubo  orcaculuin  divinuni  ei  darclur,  dixit :  ,  qiiis  suin 
ego,  ul  Die  milUs?*GftciU  voce  ct  larda  lingua  sum/  £t  rursus  dicit: 
,ego  autem  sum  ollae  vapor/ 

XVIII.    David  exemplum  humilUatis. 

Quid  autem  dc  David,  qui  cgrcgium  teslimonium  obtinuit,  diccmiis  ί 
Ad  quem  loquutus  esl  Deiis:  ,invcni  hominem  secundum  cor  meum,  Da- 
vid,  lessc  fibum ;  in  misericordia  senipilerna  unxi  ciim.'  Alqui  ille  eliam 
dicil  ad  Deiiin:  ,niiserere  inei,  DeiiSj  secundum  magnam  misericordiani 
luam;  et  secuiiduni  mulliludinera  miserationum  tuarum  dele  iniquitalem 
ineain.     Amplius  lava  me  ab  iiiiquilatc    mca,    cl  a  pcccalo   meo   iiiunda 


I 


U)  Ita  Colomosiiis  ad   oram,    [τιρο-  11)  Ita  Μκ.  ap.  luiiimn,  non  άι[άυ- 

a7ti]a(ug  c.  Innio  in  lcxlu.  μέ']νον,  ut  (;xli.  Colorn. 

10)  lla   supplevil  WoUonue,  {δυααι,  1?}  Ρ^ί!•  '\'  }^^'  ^^■'        ,•         , 

τον    ΊαραηΙ]    lunia.s,    Γλ«όν    «^rou  „    l^)  '"   »'«"1«/""^»»"    ^'"'«'"«'i'    verba 

7/Τ(>«ή;.]  lar.   cx  inn.u;    Millii,    ηΐΓΤφ.ο  Mosis  nor.  ropcm.s. 
ad  Irihulalionee  \A  n;fcrens,  (pias  iri  di-  Cap.  XVIII.    1)  P».88,21.  Atl.  13,22. 

serlo  If^raeiitae  perpcssi  sonl.  Cfr.  Clcrn.  2)  I's.  50,  3 — 19. 

Rom.  Iloni.    19,  22.  in  Γιηε•  ρ.  392.  cd.  3)  Ita  Ms.,  ίυ^ύ  IiiniuR.    Illa  neiitr. 

DreMel.  fonna  est  ap.  LXX  cliam  II  Sam.  19, 18. 

PaTBBS  APOtT.  •      5 


66  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XVIII.  XIX.  XX. 

οτι  την  άνομίαν  μον  εγώ  γινώβκω,  καϊ  η  αμαρτία  μου  ενώπιον  μον 
ίΰτι  διαπαντός.  Σοϊ  μόνΓο  ημαρτον,  καϊ  το  πονηρυν  ενώπιον  ΰον  εποί- 
ηΰα'  όπως  αν  ^wivtfo^jjg  εν  τοις  λόγοις  ΰον,  καϊ  νικ7]ϋτ}ς  εν  τω  κρί- 
νεΰΌ'αί  6ε.  Ίδον  γαρ  εν  άνομίαις  αννελ7]φ&ην,  καϊ  εν  άμαρτίαις  εκίΰ- 
ϋηΰε  με  ή  μητηρ  μον.  Ίδον  γαρ,  άληϋ-ειαν  ηγάπηΰας.  Τα  αάτ^λα 
καϊ  τα  κ()υφια  της  ΰοφίας  6ον  iδ7]kωΰάς  μοι.  '^Ραντιεΐς  με  νΰβωπω, 
καϊ  κα&αριοΰ'ηΰομαι'  πλννεΐς  με,  καϊ  νπερ  χιόνα  λενκανϋ-ηΰομαι. 
^Ακοντιεΐς  με  άγαλλίαΰιν  καϊ  ενφροΰννην  ,  άγαλλιάΰονται  οΰτά  τετα- 
πεινωμενα.  Άπόΰτρεψον  το  πρόΰωπόν  ΰον  απο  των  αμαρτιών  μον, 
κα\ϊ]  πάΰας  τας  ανομίας  μον  ε^άλειτ^Ιον].  Καρδίαν  κα&αρανκτίΰον  εν 
iμo[ϊ],  6  Θεός,  καϊ  πνενμα  ενχΤες^  εγκαίνιΰον  iv  τοις  ε^κάτοι?  μον. 
Μη  άπο[^ρί]7ΐ;Ύΐς  με  απο  τον  προΰώπον  6ον ,  [καϊ  το  πνεν]μα  το 
«ytov  ΰον  μη  άντανε\λης  απ  ϊ\μον.  Άπόδος  μοι  την  άγαλ[λίαΰιν 
τ]ον  ΰωτηρίον  ΰον,  καϊ  πνενματι  [τΊγεμο^νικω  ΰτηρίΰόν  με.  ^ιδά[ξω 
ανό]μονς  τας  οδούς  ΰον,  καϊ  α[ΰεβεΙ]ς  επιΰτρειρονΰιν  επί  ΰε.  \^Ρνΰαί] 
με  ίξ  ο:Γ|«ίίτων,  ο  Θεό?,  ο  Θεός  της  [ΰωτ]ηρίας  μον.  [Άγαλλ]ιάΰεται 
?/  γλώΰΰά  μον  την  [δικ]αιοΰννην  ΰον.  Κνριε,  το  ΰτόμα  μον  [αν]οί'ξεις, 
καϊ  τα  χείλη  μον  αναγ[γ]ελεΐ  την  αϊνεΰίν  ΰον.  ''Ότι  ει  7][ϋ^]εληΰας  Ό-ν- 
ΰίαν,  έδωκα  αν'  ολοκαντώματα  ουκ  ενδοκ7}ΰείς.  Θνΰία  τω  Θεω  πνενμα 
ΰνντετριμμενον  καρδίαν  ΰνντετριμμενην  καϊ  τεχαπεινωμενην  6  Θεός 
ονκ  i^ovd-ενώΰει.^ 

XIX.  Haec  exempla  imilanles  pacem  quaeramus. 
Των  τοΰοντων  ovv  καϊ  τοιούτων  όντως  μεμαρτνρημενων  το  τα- 
πεινόφρον^  καϊ  το  νποδεες^  δια  της  υπακοής,  ου  μόνον  ημάς,  αΙΙα 
καϊ  τας  προ  ημών  γενεάς  βελτίονς  εποίηΰεν ,  τους  τε  καταδεξαμενους^ 
τα  λόγια  αντον^  εν  φόβω  καϊ  άληϋ-εία.  ΠολλώνΙ  ονν  καϊ  μεγάλων  καϊ 
ενδόξων  μετειληφότες^  πράξεων,  επαναδράμωμεν  επϊ  τον  εξ  άρχης  πα- 
ραδεδομενον  7'}μΐν  της  ειρήνης  ΰκοπόν,  καϊ  άτενίΰωμεν  εις  τον  ττατερα 
καϊ  κτιΰτην  του  ΰύμπαντος  κόΰμον ,  καϊ  ταΐς  μεγαλοπρεπεΰι  καϊ  ύπερ- 
βαλλούΰαις  αντον  δωρεαΐς  της  ειρήνης  ενεργεΰίαις  τε  ^ίολλη&ώμεν.'' 
"Ιδωμεν  αντον  κατά  διάνοιαν,  καϊ  εμβλεψωμεν  τοις  όμμαΰι  της  ιρνχης 
εις  το  μακρόΰ•νμον  αντον  βούλημα.  Νοηΰωμεν,  πώς  άόργητος^  υπάρχει 
τΐρος  πάΰαν  την  κτίΰιν  αύτοϋ. 

XX.     Pacem  el  concordiam  α  Deo  amari,  harmonia  mundi  et  ordo 
nalurae  demonslrat ;  unde  mulla  nobis  adjluunl  benficia, 

Oi  ονρανοϊ  rrj  διοικηΰει  αύτον  ΰαλενόμενοι  εν  εΙρηνη  νποτάΰΰον- 
ται  αυτώ '  7]μερα  τε  καϊ  νυξ  τον  τεταγμενον  υπ'  αντον  δρόμον  δια- 
νύονΰιν,  μηδέν  άλληλοις  εμποδί[ξ]οντα.  ''Ήλιος  τε  καϊ  ΰεληνη,  άΰτε[ρ]ων 
τε  χοροϊ  κατά  την  διαταγην  [α]ντον  εν  ομόνοια  δίχα  πάΰης  [π]αρεκ- 
βαΰεως  εξελίΰΰονΰιν  \το]νς  επιτεταγμενονς  αντοΐς  οριΰμονς.  Γηκνοφο• 
ροΰΰα,  κατά  το  ϋ-έλημα  αντον  τοις  ιδίοις  καιροΐς  την  παμπληΌ-η^ 
άνΰ•ρώποις  τε  καϊ  'θηρΰϊν  καϊ  πάΰιν  τοις  ουσιν  επ  αυτήν  ζώοις  ανατέλλει 

Cap.  XIX.  1)  lunius  ita  correxit  Msti.  Ύπο^εης  =  inferior,  siibditus.  Scapula. 
loct,  ταπεινόφρονον  a  lacobsono  evvil-  3)  L.    καταάεξομή'ονς    in    fntnro ; 

gatam.     Cfr.  snpra  c.  17.  ita  et  superiores  et  pracsentes  et  poste- 

2)  Ύποάέομαι  egeo,  humiliter  rogo.  ros,  ut  par  est,  memorat.   Dav. 


Ι.  CLEMEXTIS  AD  COR.    XVIii.  XIX.  XX.  67 

nie;  quoniara  iniquitatem  raeam  ego  cognosco,  et  peccatum  meiiui  coram 
me  est  semper.  Tibi  soli  peccavi,  ct  maluni  coram  te  feci,  ul  iuslifi- 
ceris  in  sermonibiis  luis,  et  vincas,  ciim  judicaris.  Ecce  enim,  in  ini- 
quilatibus  conceptus  siim,  cl  in  peccalis  concepit  me  nialcr  niea.  Ecce 
enim,  veritaleni  dilexisti.  Incerta  et  occiilla  sapieiUiae  tiiae  manifestasli 
mihi.  Asperge  me  nunc  hyssopo,  et  miindabor:  lava  iiie,  et  siipcr  nivem 
dealbabor.  Auditui  meo  da  gaiidiiim  et  laetiliani,  et  exullabunt  ossa  mea 
humiUata.  Averte  faciem  liiam  a  peccalis  meis,  el  omnes  iniquitales 
nieas  dele.  Cor  miindum  crea  in  nie,  Deiis,  et  spiritum  rccliim  innova 
in  visceribus  meis.  Ne  proiicias  me  a  facie  tiia,  et  spiritum  tuum  san- 
clum  ne  auferas  a  me.  Reddc  niibi  laetiliam  salutaris  lui,  el  spiritu,  qui 
carni  imperat;  confirma  nie.  Docebo  iniquos  vias  tiias,  et  inipii  ad  te 
convertentur.  Libera  nie  de  sanguinibiis,  Deus,  Deus  salutis  meae.  De- 
cantabit  lingua  niea  iuslitiam  luam.  Doniine,  os  ineuni  aperies,  et  labia 
mea  annunliabunt  laiidem  luain.  Oiioniam,  si  voluisses  sacrificiuni ,  de- 
dissem  utique;  sed  holocauslis  non  delectaris.  Sacrificium  Deo  spirilus 
eontribulalus ;    cor  coutritum  et  biimibalum  Deus  non  despiciet' 

XIX.     Haec  exempla  imilanles  pacem  quaeramus. 

Talium  igilur  et  lantorum,  qui  tani  clarum  elogium  consecuti  sunt, 
humilitas  et  per  obedienliam  subjectio  non  lanlum  nos,  sed  et  gene- 
rationes  anle  nos  mebores  reddidit,  eos  nempe  qui  in  timore  et  veri- 
lale  susceperunt  eloquia  eius.  Quare  mullorum  magnorumque  et  illu- 
strium  gestonim  parlicipcs  facti  reciirramus  ad  pacis  scopuni  nobis  ab 
ioitio  tradtUim,  et  totius  nnindi  pareiUem  ct  crcatorcm  diligenler  intiie• 
1— f »  atqoe  Ulius  magnificis  et  exsupcrantibus  donis  pacis  ct  bcnefactis 
erailer  adluereamiis.  Cogitatione  contcmplcmur  eum ,  ct  menlis  oculis 
lOBgaoimain  ejus  voluntatein  inlueaniur.  Vidcamus,  quantoperc  clemen• 
ton  se  praebeat  erga  omnem  crcaturam  suam. 

XX.     Pacem  et   concordiam  α  Deo   amari,    harmonia  mundi  et   ordo 
ruUurae  demonslral;   unde  mulla  nobis  adfluuni  beneficia. 

Cocli,  gubprnalionc  eius  commoli,  in  pacc  ei  subiiciunlur;  dies 
eliain  el  nox  nullo  sibi  inviccm  impedimento  conslilulum  ab  eo  cursum 
absolvunL  Sol  et  luna  ct  siderum  cbori  sccundiim  eius  mandalum 
sine  ullo  errore  in  concordia  sibi  conslilulas  disposilioncs  cvolvunt. 
Terra  gravida  secunduin  eius  vOluntalem  suis  lemporibus  bominibiis,  feris 
el  omnibus    quae  super  can»  sunt    aiiinianlibus    alimcnlum    in   abundan^- 


4)  Ad  nom.  resprcil  praccedcnlis  vcrbi  8)  H;innotii;im  rnmidi  (r.  20.)  insli- 
InoiriatVy  qui  ί•»1  ^iof.  Iik-iis,   rleinfMilr-ni   si•  pracbel  Deus  erga 

5)  Irnitari   vidcliir   aiictorcm    Ep.   ad  omriian  «ΓοβΙιΐΓ.ΊΓη.   //. 

Hebr.  12,   J.  Cap.  XX.     1)  Ms.  Ιι.ιΙμΊ    πανπλη&η. 

6)  rarticipes  πράξεων  enmus,  qiiia  Apnd  LXX  el  Scriploros  Alcxnndrinos  ν 
mvm  memoriani  nohis  prodit  S.  Scrip-  saopo  non  (olliqiicsi  it,  scd  rolincliir.  Jac. 
tnra.    Dat.  Kadcrn  scrihcridi  rntio  liaud  rnro  in  Codd. 

7)  Tpni^amtis  pacem  aeqiie  firmam,  l.inir<'ritiano  ιΊ  CaKanatcnKi,  qtii  hrcviorem 
ac  ea  in  rt^rwn  natura  tciictur.  //.  Kp[>.  Ign.itii  rcceriKionem  cxhihent. 

5• 


68  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XX.  XXI. 

τροφην,  μη  διγρΰτατονΰα ,  μηδέ  αλλοιοϋβά  τι  των  δεδογματίΰμενων 
υπ'  αντον.  ^Αβνΰ6ων  τε  άνεξιχνίαΰτα  καϊ  νερτέρων  ανεκδιήγητα  κρί- 
|ΐιατ«^  τοις  αντοΐς^  ΰυνεχεται  τνροΰτάγμαΰιν.  Το  %ντος^  της  απείρου 
&αλάΰΰης,  κατά  την  δημιουργίαν  αντον  ΰνβταΟΊν  εις  τας  ΰνναγωγας, 
ου  παρεκβαίνει  τα  περιτε^ειμενα''  αυτή  κλεΙΌ'ρα ,  άλλα  κα'&ως  δυετα'ξεν 
αυτί],  όντως  ποιεί.  Εϊπεν  γαρ'  ,εως^  ώδε  ηξεις,  καϊ  τα  κνματά  ΰον 
IV  601  ΰνντριβηϋεζαι/  ^^ηεανος''  άνϋ•ρώποις  απέραντος,  καϊ  οι  μετ' 
αυτόν  κόϋμοι  ταΐς  αυταΐς  ταγαΐς^  του  δεϋπότου  διενϋ'ννονται.  Καιροί 
έαρινοϊ ,  καϊ  ϋ-ερινοί,  καϊ  μετοπωρινοϊ ,  καϊ  χειμερινοί  εν  ειρήνη  μετα- 
παραδιδόαΰιν  αλληλοις.  ^Ανεμων  βτα&μοϊ  κατά  τον  ϊδιον  καιρόν  τήν 
λειτονργίαν  αυτών  άπροΰκόπως  επιτελοϋΰιν '  αέναοι  τε  πηγαϊ  προς  από- 
λανΰιν  καϊ  ύγίειαν  δημιονργη&εΐΰαι ,  δίχα  ελλείιρεως  παρέχονται  τους 
προς  ζωής  ανϋ-ρώποις  μαζούς'  τά  τε  ελάχιΰτα  τών  ζώων  τας  ΰυνελεν- 
ϋεις  αυτών  εν  ειρ7]νη  καϊ  ομόνοια  ποιούνται.  Ταϋτα  πάντα  6  μέγας 
δημιουργός  καϊ  δεοπότης  τών  απάντων  εν  ομόνοια  καϊ  ειρτ^νί^  προΰε- 
ταξεν  είναι,  ευεργετών  τά  πάντα,  νπερεκπεριΰβώς  δε  ημάς  τους  προΰ- 
πεφενγότας  τοις  οικτιρμοΐς  αντον ,  δια  τον  κυρίου  7]μών  Ιηΰοϋ  Χρι- 
ΰτον,  φ  η  δό^α^  καϊ  η  μεγαλωΰύνη  εις  τονς  αιώνας  τών  αιώνων,   ^Αμην. 

XXI.    Obletnperemus  Deo,  ηοη  sedilionis  aucloribus,  ne  innumera  illius 
beneficia  nohis  in  condemnalionem  cedanl.     Adhorlaliones. 

Οράτε,  αγαπητοϊ,  μη  αί  ευεργεβίαι  αυτού  αί  πολλαϊ  γενωνται  εις 
κρίμα  πάΰιν  ημΐν ,  εάν  μη  ά'ξίως  αυτοϋ  πολιτευόμενοι  τά  καλά  καϊ 
ευάρεβτα  ενώπιον  αυτοί;  ποιώμεν  με^τ  ομονοίας.  Αεγει  γάρ  που '  ,πνενμα^ 
κυρίου  λύχνος  ερευνών  τά  ταμιεΐα  της  γαΰτρός.^  "Ιδωμεν ,  πώς  εγγνς 
ίότιν,  καϊ  οτι  ονδεν  λεληΟ-εν  κύτόν  τών  εννοιών  ημών^  ουδέ  τών  δια- 
λογιΰμών  ων  ποιούμεΒ'α.  Αίκαιον  ουν  εΰτϊν ,  μη  λειποτακτεΐν  ημάς 
άπδ  του  'θελήματος  αντον.  Μάλλον  άνΰ-ρώποις  άφροΰι  καϊ  άνοητοις 
καϊ  επαιρομενοις  καϊ  εγκανχωμενοις  εν  αλαζονεία  τον  λόγου  αυτών 
προβκό'ψωμεν ,  η  τω  Θεώ.  Τον  κύριον  Ίηΰοϋν  Χριβτον ,  ου  το  αϊμα 
ύπερ  ημών  εδόϋ'η,  εντραπώμεν,  τους  προηγουμένους^  ημών  αιδεϋϋ-ώμεν, 
τους  πρεββυτέρους  7}μών  τιμήΰωμεν,  τους  νέους  παιδεύΰωμεν  την  παι- 
δείαν  του  φόβου  του  Θεοϋ ,  τάς  γυναίκας  ημών  επϊ  το  άγα&δν  διορ- 
ϋ•ωΰωμε9'α.^  Το  ά'ξιαγάπητον  της  άγνείας  ή^Ό?  ενδειξάΰ&ωΰαν,  το  άκέ- 
ραιον  της  πραυτητος  αντών  βονλημα  άποδειξάτωααν ,  το  εττίεικεί?  της 
γλωΰΰης  αντών  διά  της  φωνης^  φανερον  ποιηβάτωΰαν^  την  άγάπην  αν- 
τών μη  κατά  προΰκλίΰεις,^  αλλά  πάΰι  τοις  φοβονμένοις  τον  Θεον  οΰίως, 
ϊΰην  παρεχέτωβαν.  Τά  τέκνα  υμών  της  εν  Χριΰτω  παιδείας  μεταλαμ- 
βανέτωϋαν  μαΟ^έτωΟαν  τι  ταπεινοφροΰύνη  παρά  Θεώ  ίΰχύει,  τι  αγάπη 

2)  Κρίματα  =  υϊκονομίαι  Suidas.  ματα.     Antiquissimf  illa  Graecorum  tra- 

Ergo  =  rationes,  disposiliones.    Wottono  ditio  de  terris  trans  Oceanum  sitis    po- 

placet  κλίματα,    traclus,   sive  rcgioncs.  stea  rumoribus  per  Phoenices,  Carthagi- 

Birrius    existimat,   S.  Patrem  scripsisse  nienses    et    Gaditanos    imdique    sparsis 

χρνμματα,  occultae  voragines  (vox  Grae-  confirmata  est.     Cfr.  Alex.    v.  Humboldt 

cis    insolens).      lunius     et    alii    malunt  Kritische   Untersuchungen    uljer   d.    hist. 

κύματα,   undae.   H.     Gallicciollio    li.  1.  Entw.  der  geogr.  Kenntnisse  von  d.  Neuen 

χρίματα    idem  sunt    quod    κρίσεις  =  Welt   etc.  ubers.  v.  J.  L.  Ideler,  Berlin 

separationes,  segregationes.   Praestat  κΑ/-  1835.   Vol.  I.  ρ.  111  sq.     Subtilius  rem 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XX.  XXI.  69 

tia  proferl,  non  haesilans,  neque  mutans  qiiidquani  eonini  quac  ab 
illo  (lecreU  sunt.  Abyssonim  invesligabilia,  ct  profundi  incnarrabiles 
iDslilutiones  eisdem  legibus  contincnlur.  Moles  ininicnsi  maris,  pcr  or- 
dinalionem  eius  iii  cuumlos  coagmenlala,  circumposita  sibi  claustra  non 
Iransgredilur.  sed  proul  ci  praecepit,  ila  facit.  Dixit  cnim:  ,buc  usque 
venies,  el  in  le  ipso  conlereiitur  fluclus  tui/  Oceanus  buniiiiibus  im- 
permeabilis ,  el  qui  Irans  ipsuin  suiit  niuudi,  eisdein  Domini  disposilio- 
nibus  gubernaiilur.  Vernae,  aeslivae,  auluranales  et  byeuiales  leiiipe- 
slales  in  pace  aliae  aliis  siicccdunt.  Vcntorum  staliones  pecubari  suo 
tempore  inuiius  siiura  sine  ofleiidiculo  obeiinl;  fontes  cliam  perennes, 
ad  usum  et  sanitalem  facti ,  ubera  sine  defeclu  ad  vitam  hoiiiinum  su- 
stentaiidam  pracbcnt;  el  auimalia  miuiiiia  in  pacc  et  concordia  coctus 
suos  faciuiiL  ilaec  omnia  niagnus  opifex  ct  omiiium  Domimis  in  con- 
cordia  et  pace  fieri  iussit,  benefaciens  oimiibus,  superabundaiUer  auleni 
nobis,  qui  ad  luiseraliones  eius  confugimus,  per  Dominum  lesum  Chri- 
slum,  cui  gloria  et  iiiaiestas  iu  secula  scculorum.     Amcn. 

XXI.     Oblemperemus  Deo,  non  sedilionis  auclorihus,  ne  innumera  illius 
beneficia  nobU  in  condemnationem  cedanl.    Adhorlaliones. 

Videte,  dilecli,  ne  beneficia  eius,  quae  multa  sunt,  nobis  omnibus 
in  coDdemnaUonem  cedant,  nisi  digne  illo  viventes  bona  et  accepla  in 
conspeciii  eius  cum  concordia  feceriinus.  Dicit  enim  alicubi:  ,spirilus 
Domini  lurcrna  scnitans  cavernas  venlris.'  Consideremus,  quam  prope 
sily  el  qiiod  cogitationuni  noslrarum  et  coUoquiorum,  quac  habemus, 
Dthil  ipsum  laleal.  Aequum  esl  igilur,  iit  non  sinuis  Iransfugae  a  vo- 
luntate  eius.  Homines  slullos  cl  insipicnlcs,  clalos  ct  in  sermonis  sui 
iacUDlia  glorianU^s  polius  quam  Deum  olTcndamus.  Dominum  lesum 
Qineliun,  cuius  sanguis  pro  iiobis  datus  cst,  pie  vcncrcmiir ,  pracposi- 
los  nostros  revereamur,  seniores  noslros  honoreniiis,  iuvenes  in  disci- 
plina  timoris  Dei  erudiamus ,  uxores  nostras  ad  id  quod  boniim  est  di• 
rigainus.  Amabiles  castitatis  morcs  oslcndant,  puram  el  sinceram  man- 
sQetudinis  suae  voluntalem  demonslrent,  linguae  suae  moderationem  voce 
Danirestam  faciant,  charilatem  suam  sine  personarum  acceplione  omni- 
bus  Deum  sancle  limenlibus  aequalem  exbibeant.  Liberi  vestri  discipli- 
nae  Chrisli  pafticipcs  sinl;  discant  quanlum  humililas  apud  Dcum  va- 
leal,  quid  casla  charilas  apud  Deum   possit,    quemadmodum   limor   eius 


diiadicatil     Lipsios     p.     151.     not.   3.  oliam   in    hoc    jmilatiir.     Rom.   11,  3B. 

I,     r,  Cfr.  Apoc.  1,  6. 

3)  Nolle    coni.      αυτού     sc.    O-tov  Cap.  XXI.     1)  Prov.  20,  27.  ex  me- 
//.  ed.  IV,  moria    prolaliirn.     Haec    ol  sqq.    nsqne 

4)  Gen.  f,  9.  ad    iinc.m    c.  22.   Icvi    cnm    discrepantia 
''  '  '•.  3S,  10.  Ps.  103,  t>.  rccilantur    a  Clem.  Alcx.  Strom.  IV,  17. 

.  3S,  11.  p.  01 1. 

.>     ..m.  Alex.  SUOm.  V,  12.  p.  (iui.  2)  Cfr.  Lipsius  1.  o.  p.  28. 

b)  L.    ίηιταγαΐς    vel     όιατηγαΐς  3)  (^fr.    Ep.  Polycarpi   ad  Phil.  c.  4, 

lun.  Fell.  4)  Pracstarc  vidctiir  Clcm.  Alcx.  Sia 

9)  Panlnm  Ap.  non  Hobim   iii    (inpm,  της  βιγης.     Compeffcanl    lingiiam   snam 

*9d   in  eiordiam  at   mediiim  Epp.  Hiia-  mnlieros. 

nn  όοξολογίαν  introducenlem ,    no8ler  5)  Crr.  1  Tim.  5,  21. 


70  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXI.  XXII.  XXlil. 

άγνί}  πάρα  τω  Θεώ  ίνναται,  πώς  6  φόβος  αυτόν  κάλος  καΐ  μίγας  καΐ 
οώζων  πάντας  τονς  εν  αντώ  οβίως  άναΰτρεφομενονς  εν  καϋ-αροί  διάνοια. 
'ΕρευνΎμης*^  γάρ  ίβτιν  ίννοιών  καΐ  ενϋΊψηΰεων '  ον  η  πνοή  αντοϋ  ίν 
ημ,ΐν  ίβτϊν,  καϊ  όταν  ϋ'έλτι,  «νελεΓ'  αντην. 

XXII.     Adhorlationes  hae  roboraniur  fide  christiana,  quae  miseriam 
peccatorum  praedicat. 

Ταντα  δε  πάντα  βέβαιοι  rj  εν  Χριΰτώ  πίβτις '  καϊ  γαρ  αντος^  δια 
τον  πνεύματος  τον  αγίου  όντως  προΰκαλεΐται  ημάς'  ,^εΰτε,^  τέκνα, 
άκονΰατε  μου,  φόβον  κυρίου  διδάξω  υμάς.  Τις  εΰτιν  ανϋ'ρωπος  6  &έ- 
λων  ζωην  ^  αγαπών  ημέρας  ιδεΐν  άγαϋ'άς;  Παϋΰον  την  γλώΰΰαν  ΰον 
άπο  κακοϋ ,  κα\  χείλη  τον^  μη  λαληΰαι  δόλον-.  " Εκκλινον  άπο  κακόν, 
καϊ  ποί7]ΰον  αγαθόν.  Ζητηΰον  είρηνην,  καΐ  δίωξον  αντην.  Όφϋ-αλμοϊ 
κυρίου  επΙ  δικαίους ,  καϊ  ώτα  αυτόν  προς  δέηοιν  αυτών '  π[^ρ6θωπον 
δε]  κυρίου  επϊ  ποιοϋντας  κ«κ[ά,  του  εξολε]Ό•ρενΰαι  Ικ  γης  το  μνημ^ό- 
βννον]  αντών.  Έκεκραξεν"^  6  δ^ίκαιος],  καϊ  6  κνριος  ειϋηκονΰεν  αντ\^ον, 
καϊ  ^κ]  παθών  τών  Ό-λί'ψεων  άδυτου  ερρύ]ΰατο  αυτόν.  Πολλαϊ^  αί 
μάΰ[τιγες]  του  αμαρτωλού,  τους  δε  είλπίζον^τας  επϊ  κύριον  έλεος 
κύκλωσε  [ί].* 

XXIII.     Estole  humiles.    Credite  Chrislum  esse  venlurum. 

Ό  οίκτίρμων  κατά  πάντα  κ[αϊ  ευερ^γετικός  πατήρ  εχεί  ΰπλάγχνα 
Ι[πΙ]  φοβούμενους  αυτόν,  ηπίως  [τε]  καϊ  προΰηνώς  τας  χίίριτα?  αυ- 
τ[ο{5]  άποδιδοΐ  τοις  προοερχομένοι[ς]  αυτω  άπλτΙ  διάνοια,  ^ιο  μη  δι- 
ιρυχώμεν,  μηδέ  ινδαλλεΰ'ϋ•ω^  η  ιρυχη  ημών  επϊ  ταΐς  υπερβαλλούΰαις  καϊ 
ενδόξοις  δωρεαΐς  αυτού.  Πό^ρω  γενεαΰ•ω  αφ'  Ί]μών  η  γραφή  αυτη^ 
οπού  λεγει'^  ,ταλαίπωροί  είΰιν  οι  δί'ψυχοι,  οι  διΰτάξοντες  την  ιρυχην, 
οι  λέγοντες'  ταϋτα  ηκούΰαμεν  καϊ  επϊ  τών  πάτερων  ημών^  καϊ  ίδου 
γεγηράκαμεν ,  καϊ  ουδέν  ημΐν  τούτων  Ουμβεβηκεν.^  'SI  ανόητοι,^  ΰυμ- 
βάλετε  εαυτούς  ξύλω '  λάβετε  αμπελον.  Πρώτον  μεν  φυλλορροεΐ ,  είτα 
βλαΰτος  ^/νετοίί-,  είτα  φύλλον ,  είτα  ανΰΌς,  καϊ  μετά  ταϋτα  ο^ΐφ^Ι, 
εϊτα  ΰταφυλη  παρεύτηκυΐα.  Όρατε  οτι  εν  καιρώ  όλίγω  εις  πεπειρον  κα- 
ταντά^ ο  καρπός  του  ^ύλον.  Έπ  αληΌ'είας  ταχν  καϊ  εξαίφνης  τελειω- 
ϋ^ΰεται  το  βονλημα  αντον,  αννεπιμαρτνρονΰης  καϊ  της  γραφής '  ,ort^ 
ταχν  η^ει,  καϊ  ον  χρονιεΐ,  καϊ  εξαίφνης  η^ει  6  κύριος  εΙς  τον  ναον 
αντοϋ,  καϊ  6  αγιος,^  ον  ύμεΐς  προβδοκάτε/ 


6)  Cfr.  Hebr.  4,   12.  Schleusneri  Lexicon  in  LXX,    ibid.  voc. 

7)  άνελεΐ  coniectura  est  Davisii   p.  χεκρκγω. 
άνέλει   Cod.   Ms.  (leste   lacobsono),   et  ^)  P^  31,   10. 

I  Ipm     AiPY 

Cap.   XXIII.       1)   Vb.    Ινδάλλεαΰαο 

Cap.  XXII.     1)  Vid.  Clem.  Alex.  1.  1.  Fcllo  exponente  =  ^«>/r«^f(yi»«i.    Haud 

i\  D     Qo    ii      ic  ^"^^^    occunit   ap.  Homcrum.     Cfr.   φυ- 

l)  Ps.  06,  11—1».  αιοί,ο&αι  I  Cor.  4,  6. 

3)  αοϋ  margo  Cotelerii  et  Colomcsii  2)  lunius  mallet  λί^ίτα/.   Haec  verba 
c.  LXX  et  Clem.  Alex.  ex  Apocrypha  quadam  Scriptura  desumta 

4)  VarianlLXX  et  Clem.  Alex.   Adeas  fuisse    censent    Cotelerius     et    Grabius, 


1.  CLEMENTIS  AD  COR.    XXI.  XXII.  XXIII.  71 

bonus  esl  el  magiius,  servaiis  oniDes  qui  in  ipso  sancle  vcrsanlur  iii 
pura  menle.  Est  euiui  cogilationum  et  consilioruin  nicnlis  scrulalor,  cii• 
ius  spiriliis  est  in  uobis ;   et  quum  voluerit,  aufcrel  euiii. 

XXII.      Adhortationes   hae    roborantur    fide    chrisliana,   quae   miseriam 
pecca(orum  praedicat. 

Uaec  autcm  omnia  confirmat  fides,  quae  cst  in  Christo.  Ipse  euim 
per  Spirilum  sanclum  ila  nos  compellat:  ,venile  filii,  audile  me;  ti• 
morem  Domini  docebo  vos.  Qiiis  est  homo ,  qui  vult  vilani ,  diligeiis 
dies  videre  bonos  ?  Probibe  liiiguam  luam  a  malo,  et  labia,  ne  loquan• 
lur  dolum.  Declina  a  malo  ,  et  fac  bonum.  Quaere  pacera,  et  pcrse• 
quere  eani.  Oculi  Domiiii  super  iustos,  et  aiires  eius  in  preccs  eoriuu; 
vultus  aulem  Doiuini  super  facientes  iiiala,  ut  perdat  de  lerra  nieiuoriani 
eonim.  Claniavit  iuslus,  et  Dominus  exaudivU  eum,  et  ex  oiiiuibus  Iri- 
bulationibus  eius  liberavil  eum.  Multa  sunt  flagella  peccatoris,  speran- 
lem  autem  in  Doiiiino  misericordia  circumdabit.' 

XXIII.     Eslote  humiles.     Credile  Chnstum  esse  venturum, 

Misericors  in  oronibus  et  benignus  pater  viscera  erga  timentes  eum 
habet,  gratiasquc  suas  benignc  et  siiaviter  largitiir  iis  qui  ad  ipsum 
simplici  mentc  accediint.  Quare  animo  duplici  ne  siraus*,  neque  siiper 
eximiis  cl  honorificis  donis  eius  efTeralur  anima  nostra.  Longe  a  nobis 
absit  Scriplura  haec,  ubi  dicitur:  ,niiseri  siint,  qiii  animo  sunt  diipliccs 
el  dubii,  dicentes:  Haec  audivimus  eliam  len|pore  palrum  nostroruni, 
et  ecce,  conseniiinius ,  et  nibil  boruiii  nobis  accidit.'  0  fatui,  compa- 
rate  vos  arbori;  viteni  siimite.  Primuni  quidcni  foliis  nudalur,  germen 
postea  Gl,  ΓοΙίυιη  deinde  ct  flos,  poslbacc  uva  acerba,  tandem  demum 
ura  matura.  Videtis  quod  in  exiguo  tcmporc  fniclus  arboris  ad  nia• 
turitatem  perducitur.  In  verilale ,  brevi  et  subito  voluntas  eius  perli- 
cietur;  scriplura  eliani  leslimonium  pcrhibcnte,  ,quod  slalim  venlurus 
sit,  neque  tardabit,  el  slatim  veniet  Dominus  in  templum  suum,  ct 
sanctiu,  quem  vos  exspeclalis/ 


Spicil.   1.  26S.    Ouain  sententiam  luctiir  (v  ταΐς  xuQOiaig,  εΐ  αρα  ^arl•  ταΰτα, 

Orellias,    in   SelecUs    Patniin    Ecclesiae  η  ουκ  (Οτιν.     Quos   locos    iam  indica- 

Capilibas     ad     ^Εξηγησιν  pcrlinenlibus,  vcral  Cololeiiiis.    Jac.  ^ 

Turici,  1S30.     Contra    autem   WoUonus  3)  Cfr.    Malth.    24,   32.      Vocc.    Λ 

coniicil  loca  S.  lacob.  1,8.  el  II  S.  Pclr.  ανόητοι  —  ξύλου   fcrc   oadcni    leg.    iii 

.'J,  3.  4.    inler  *e  collata  iri  animo  Cle-  fragm.    illo    E|».  II.     ad    (loriiilli.   c.   11, 

iDeatis  fuis^e.     Senlentiam  qnod  adtincl,  cuiiis     aticlur    Clcrnctis    Hoiiiaiius     csse 

idcni     comparal    Karnalia<;    Kpist.    c.   19.  viilgo   diciliir. 

Ού  μη  όι^ρν/ηστ^ς  TtorfQov  ίστηι,    η  4)  Vfirhum  hoc  Novi   Foederis  Scri- 

oVf   el  HiTmai•  Vi.s.  3,  4,    »iriil  a  Cle-  ploriinis  iisilalissimum   csl.    Cfr.  Acl.  20, 


Alexandririo     tilaliir,     Slrom.    I.  15.     25,    13.      20,    7.     I  Cor.    10,11. 

θί{*»ς  τοίνυν  η  βύναμις  η  τφ  'Eouii  14,  30.    Jar. 

xtaii   &ηοχά).υ%ΐ)ΐν  ?Μλοΰαα  τα    ό(ία-  5)  Ilabar.  2,  3.    Malacli.  3,   1.     (Αι. 

μ»τ(ί,((ηθί,χαΪ7άά7ΐϋχα).νμματαάίά  Hcbr.   10,37. 
τους  4ίψνχονς,  ιούς  όιαλογιζομένους  6)  *ύίγγ€λος  LXX. 


72  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXIV.  XXV.  XXVI.  XXVII. 

XXIV.     Futuram  resurrectionem  Deus  conlinue  noMs  in  natura  osiendit. 

Κατανοηβωμεν ,  aycf^t^rol,  πώς  6  δεΰτΐότης  ετζίδείκνυτοα  δίηνεκώς 
ημΐν  την  μελλον6αν  ανάΰταΰιν  εϋεΰΟ•οίί ,  ης  την  άτναρχηΐν]  εποιηΰατο 
τον  xvQiov  ^Ιηΰονν  Χριΰτον  εκ  νεκ[^ο5ΐ']  άναΰτηΰας.  "Ιδωμεν,  αγαπητοί^ 
την  κατά  καίΐρον]  γινομενην  άνάΰταΰιν.  '^Ημερ[α  κκϊ]  ννξ  άνάοταβιν 
ημϊν  δηλοϋΰ[ιν]'  κοιμάται^  rj  νυξ,  άνίύταται  η[μερα\'  η  ημέρα  απει- 
αιν,  ννξ  ^περ[χεται.  Βλεπωμ]εν  τους  καρπούς'  ο  ΰπόρος  [κόκκου]  τίνα 
τρόπον  γίνεται ;  'Εξηλ['&εν^  ο  ΰ]πείρων  καϊ  εβαλεν  εΙς  την  γην ,  [καΙ 
βληθ•ε]ντων  βπερμάτων,  ατινα  πέ[πτωγ,εν]  εΙς  την  γην  ξηρά  καϊ  γυμνά, 
δί[αλύεταί].  Εϊτ  εκ  της  διαλύβεως  ?/  μεγα[λειότ]ης  της  προνοίας  του 
δεΰπότου  [άνίΰ]τηΰίν  αυτά,  καϊ  εκ  του  ενός  πλεί[ονα]  Jaυ'ξει,  καϊ  εκ- 
φέρει καρπόν. 

XXV.     Phoenix  resurreclionis  nostrae  imago. 

[' Ιδω\μεν  το  παράδοξον  βη μείον  ,  το  [γι\νόμενον  εν  τοις  άνατολι- 
κοΐς  [τό]ποις,  τουτεϋτίν  τοις  περϊ  την  ΐ4ξ)ίν|3/ο;ν.  'Όρνεον  γάρ  εβτιν,  ο 
προΰονομάζεται  ΦοΙνι^}  Τοϋτο  μονογενές  υπάρχον  ζή  ετη  πεντακόΰια ' 
γενόμενόν  τε  ηδη  προς  άπόλυΰιν  του  άποϋ'ανεΐν  αυτό,  βηκον  εαυτω 
ποιεί  εκ  λφάνου  καϊ  6μΰρνΐ]ς  καϊ  των  λοιπών  αρωμάτων,  εις  ον  πλη- 
ρωΰ'εντος  του  χρόνου  εισέρχεται,  καϊ  τελευτα.  Σηπομενης  δε  της  βαρκος 
ΰκωλη'ξ  τις  γεννάται,  ος  εκ  της  Ικμάδος  του  τετελευτηκότος  ζώου  άνα- 
τρεφόμενος  πτε^οφυεΐ.  Είτα  γενναίος  γενόμενος  αϊρει  τον  ϋηκόν  Ικεΐ- 
νον,  οπού  τα  οΰτά  του  προγεγονότος  εβτϊν,  καϊ  ταϋτα  βαΰτάζων  δια- 
νύει^ απο  της  ^Αραβικής  χώρας  εως  της  Αιγύπτου  εις  την  λεγομενην 
Ηλιουπολιν.  Καϊ  ημέρας,  βλεπόντων  πάντων,  επιπτάς ,  επϊ  τον  του 
ηλίου  βωμόν  τίΰ'ηβιν  αυτά,  καϊ  ούτως  εις  τουπίΰω  άφορμα.  01  ούν 
ιερείς  επισκέπτονται  τάς  άναγραφάς  τών  χρόνων,  καϊ  εύρίΰκουΰιν  αυ- 
τόν πεντακοΰιοβτοϋ  έτους  πεπληρωμένου  ίληλυΌ-εναι. 

XXVI.     Resurgemus  igilur,  quod  el  S.  Scriplura  ieslalur. 

Μέγα  καϊ  ^αυμαβτον  ουν  νομίζομεν  είναι ,  εΐ  6  δημιουργός  ιών 
απάντων  άνάβταΰιν  ποιηΰεται  τών  όβίως  αυτώ  δουλευβάντων  εν  πεποι- 
^ηαει  πίΰτεως  αγαϋ'ης ,  οπού  καϊ  δι'  ορνεου  δείκνυΰιν  ημϊν  το  μεγα- 
λεΐον  της  επαγγελίας  αυτοϋ ;  [^ε^εί]  γάρ  που'  ,καϊ^  εξαναΰτηΰεις  με, 
καϊ  εξομολογηΰομαίΰοι.'  [κ]αί '  ,εκοιμη&ην^  καϊ  ϋπνωΰα,  εξηΙγ]έρΰ•ην^ 
οτι  ΰυ  μετ'  εμοϋ  ει.'  [Καϊ]  πάλιν  'Ιώβ  λέγει '  ,καϊ^  άναΰτήΰεις  [τη]ν 
βάρκα  μου  ταύτην,  την  άναντληβαΰαν  ταϋτα  πάντα.' 

XXVII.   Spe  resurreclionis  adhaereamus  Deo,  omnipolenti  et  omniscienli. 

Ταύττ}  ούν  τγ  ελπίδι  προΰδεδεύϋ-ωΰαν  αϊ  'ψυχαϊ  ημών  τω  πιΰτω 
εν  ταΐς  επαγγελίαις  καϊ  τω  δικαίςρ    εν  τοις  κρίμαΰιν.     Ό  παραγγείλας 


Cap.  XXIV.      1)  Ι  Cor.    15,  20.  23.  Ancorato  §.  84.  Ορρ.  Tom.  II.  ρ.  88.  ed. 

Col.  1,  18.  Act.  4,   10.  Petav.  Soph.  Trachin.  94. 

2)  Tertullianus  de  lesiirr.  §.  12.  hiinc  3)  Malth.    13,  3.  Lnc.  8,  5. 

locura    eleganter    redditlit.       Clemcntem  Cap.    XXV.       1)    Locus  recitalus    ap. 

Rom.  in  hoc  cap.  et  sequenti  haud  dnbie  Cyrilliim    Hicr.      Catech.     18,    8.       Cfr. 

ante    oculos   liabuit,    aut   uterquc    alinm  Herodof.  2,  73.  col.  Achill.  Tat.   3,   25. 

eundem    aiictorem.     Cfr.   Epiphanins    in  Tacit.  Ann.  6 ,  28.     Lucian,    de  m.  Per. 


Ι.  CLE5IENTIS  AD  COR.   XXIV.  XXV.  XXVI.  XXVII.  73 

XXIV.     Fttiuram   resurrecUonem  Deus  coniinue  nohis  in  nalura  ostendit. 

Consideremus ,  dilecli,  quemadiuodum  Dominus  futiirani  rcsuiTccli- 
onem  conlinuo  iiobis  ostendat,  cuius  primilias  Doniiiium  lesiim  Christum 
fecit,  suscilans  eum  a  niorluis.  Inlueamur,  dilecli,  resuiTeotionem,  quae 
onini  teuipore  fit  Dies  et  nox  resiirreeliunem  iiobis  ostendunl;  iiox 
cubal,  exurgit  dies:  abit  dies,  nox  ingniit  cl  inscqiiilur.  Iiiliieanuir 
fruges;  seminatio  grani  qiioniodo  fiaL  Egrcssus  esl  scminalor,  ct  scmen 
in  terrain  iecit,  et  iaclis  scniinibus  quac  nuda  cl  arida  iii  lcrram  cc- 
ciderunt  dissolvuntur.  Deindc  ex  dissohilionc  magna  divinac  providon- 
tiae  poleDUa  ea  resiiscilal,  ac  ex  iino  pliira  fiunt,  cl  fructiim  producunt. 

XXV.     Fhoenix  resurrecUonis  nostrae  imago. 

Contemplemur  signuiu  miral)ile,  quod  in  parlibus  oricnlis,  scilicet 
in  Arabia  et  viciniis,  fit  Avis  esl  quae  Phoenix  vocatur.  Ilaec  unigena 
eiistcns  annos  quingeiilos  vivit,  quiimque  iam  niorle  dissolvcnda  est,  c 
Ihure,  myrrba  et  reliquis  aromalibus  lociilum  sibi  struit,  qiicm  complelo 
annorum  spatio  ingredilur,  et  vilam  depouit.  Ex  cariie  vero  eius  putre- 
facta  vermis  quidam  nasciliir,  qui  animalis  defuiicti  humore  nutrilus 
plumescit  Auctis  postea  viribus  loculum  lollit,  in  qiio  ossa  parcntis 
recondiU  sunt,  eaqiie  porlans  iter  ex  Arabica  regione  in  Aegyplum  et 
urbem,  quae  Heliopolis  dicilur,  perficit.  Ac  speclantibus  omnibus  diurno 
tempore  advolaos,  super  allare  Solis  illa  oollocat,  alquc  ila,  unde  vc- 
nerat,  regreditur.  Sacerdolcs  conimenlarios  lcmporum  diligenler  inspi- 
ciimt,  el  impleto  anno  quingenlesimo  rcdiisse  illani  coinperiuiU. 

XXVI.     Resurgenms  igilur ,  quod  et  S.  Scripiura  lesialur. 

An  magouin  igilur  ct  admirabilc  aibilrabimiir,  si  rcruni  omnium 
opiffx  resargere  eos  Taciat,  qiii  in  bonac  fidci  confidenlia  rcligiose  illi 
iosenrierunt,  cum  per  vohicrem  piOmissionis  suae  magnificenliam  abunde 
nobis  patefacial?  Dicil  enim  alicubi :  ,suscilabis  me,  et  confitcbor  libi  j' 
el:  ydormivi  el  soporalus  suni;  surrexi,  quia  tu  mecum  es.'  Et  rur- 
fus  lob  dicil:  ,el  carnem  hanc  nieam  resuscilabis ,  quac  omnia  haec 
passa  esl." 

XXVII.     Spe  resurreclioms  adhaereamus  Deo,  omnipolenli  el  omniscienti, 

Hac  igilur  spe  animi  noslri  ad  eum  adslringanlur,  qui  fidelis  cst 
in  promissionibus ,  et  iustus  in  iudiciis.     Qui  mcntiri  veluit,   niulto    mi- 


27.  Pbilostr.  V.  A.  3,  49.    Tzetz.  Cliil.  (1854),   p.  451  sq(|.   Ililgcnfcld  I.  c.  p. 

5,  397  eqq.    PHn.   II.    N.    10,  2.   Ovid.  U4.  not.  18. 

MeL    14,  392  eqq.    Pomp.    Mel.    3,8.  2)  Jla  coni.  Cler.,  diavivH  Ms. 

.SUU  Silr.  2,  4.  3«.  —  Bo(  harl.  Fficroz. 

Tom.  m.  p.  809.    Wemsdorf.    Poel.   M.  Cap.  XXVI.     1)  CoK-lmus   el   Colo- 

T.  3.  p.  290.  Vid.  eliam  CnMizer,  Syml».  mpsius  hiioc  <l<'pn»mpl;i  γπμΙιιιιΙ  ex  Ps.  27 

et  Mylholog.   edil.  III.   T.  II.    p.  163,   r?l  (28.),  7,  alii  c  scrijito  «ριοιίαπι  iipocrjpho. 

R.  I.  F.  Hi^nrichsin,  dn  Phofniris  falmla  2)  Cfr.  Ps.  3,  0. 

apnd  Gra/Tos,  Komaiios  el  popiilos  ori-  3)  lol».    19,  25.  2G.     Hicronym.    dc 

i'n\a\tr%.     Parlicnla  I  Η   II,  Havniac  1825  hoc  loco :  jiiilliis  larn  aperlii  posl  Chri- 

c\.   1827.  Pippr,  Mydiolo^fii;    dcr    (hrist-  sliim,    quarn  islc    iiriti»  (^lirisliim    (|β  re- 

lirh<>n  KnriHt  (Wfimar  1847).  I,  44({«qq.  Riirrcclionc   loqnilnr.'      Opp.    T.   11.    p. 

Gfind«>rL,  Zeitschrin  fAr  Inther.  Theologie  438.  ed.  Vallara. 


74  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XXVII.  -ΧΧνίΙΙ.  XXIX. 

μη  'ψενδεΰΌ'αι^  τζολλώ  μάλλον  αυτος^  ου  ιρενβεται'  ονδεν  γαρ  αδύνατον 
πάρα  τω  Θεω,  ει  μΐ]  το  ιρενΰαΰΰ'αί.  Άναξωπνρηΰάτω  ονν  yj  ηίΰτις 
αντον  iv  ημΐν,  %α\  νοηΰωμεν  οτι  ηάντα  εγγύς  αντω  εΰτίν.  Έν  λόγω 
της  μεγαλωΰύνης  αντον  ΰννεΰτηΰατο  τα  πάντα,  καϊ  εν  λόγω  δύναται 
αυτά  καταΰτρεψαι.  ,  Τίς^  iρεΐ  αντω '  τι  εποίηΰας ;  η  τις  άντίΰτηβεται 
τω  κρατεί  της  ίΰχύος  αντον  ,•'  "Οτε  ϋ-ελει,  κα\  ώς  ^•ελει,  ποιηΰει  πάντα, 
καϊ^  ονδεν  μη  παρελϋ•γ}^  των  δεδογματίΰμενων  νπ*  αντον.  Πάντα  ενώ- 
πιον αντον  είΰϊ,  καΐ  ονδεν  λεληϋ'εν  την  βονλην  αντον.  ,ΕΙ  οί  ονρανοϊ 
δίηγοννται  δό^αν  Θεον ,  ποίηύιν  δε  χειρών  αντον  αναγγέλλει  το  βτε- 
ρεωμα.  ΐΤ  ήμερα  τί)  ημέρα  ερενγεται  ρήμα,  καϊ  ννξ  ννκτϊ  αναγγέλλει 
γνώΰιν  καϊ  ουκ  είοϊ  Aoyot  ουδέ  λαλιαϊ,  ών  ουχί  ακούονται^  αι  φωναϊ 
αυτών. ^ 


XXVIII.     Deus  omnia  videt,  ergo  fugiamus  peccata. 

Πάντων  ονν  βλεπομενων  καϊ  άκονομενων,^  φοβη&ώμεν  ο^υτον,  καϊ 
απολείπωμεν  φανλων  έργων  |ϋΐα^ά?  επι&νμίας,  ϊνα  τω  ελεεί  αντον  6κε- 
παΰΟ'ώμεν  άπο  τών  μελλόντων  κριμάτων.  Πον  γάρ  τις  ημών  δύναται 
φυγείν  άπο  της  κραταιάς  χειρός  αυτόν;  Ποιος  δε  κόΰμος  δεξεταί  τίνα 
τών  αυτομολούντων  άπ  αυτοϋ ;  Λέγει  γάρ  που  το  γραφεΐον'^  ,ποϋ^ 
άφηξ,ω,  καϊ  που  κρυβηβομαι  άπο  του  προΰώπου  ΰου]  'Εάν  άναβώ  εις 
τον  ουρανόν,  6υ  ει  έκεΐ'  εάν  άπέλΟ-ω  εις  τά  εΰχατα  της  γης,  εκεί  η 
δεξιά  ΰου '  εάν  καταΰτρώΰω'^  εις  τάς  άβυϋβους ,  εκεί  το  πνεϋμά  (Του.' 
Ποι^  ονν  τις  άπέλϋ"ΐ^,  η  πον  άποδράβγ^  άπο  τον  τά  πάντα  εμπεριέ- 
χοντος; 


XXIX.     Ει  accedamus  ad  Deum  in  sanclitale  cordis, 

Προβέλΰ'ωμεν  ονν  αντω  εν  όβιότητι  ιρνχης,  άγνάς^  καϊ  άμιάντονς 
χείρας  αϊροντες  προς  αντον,  άγαπώντες  τον  επιεική  καϊ  ενΰπλαγχνον 
ττατερο;  ημών,  ος  εκλογής^  μέρος  εποίηοεν  εαντω.  Οντω  γάρ  γέγραπται ' 
,οτε^  διεμέριξεν  ο  νιριΰτος  εΰνη ,  ώς  διέοπειρεν  νΐονς  'Αδάμ,  εβτηαεν 
όρια  ε&νών  κατά  άριΌ'μόν  αγγέλων  Θεον.  'ΕγενηΌ'η  μερϊς  κνρίον  λαός 
αντον  'Ιακώβ,  ΰχοίνιΰμα  κληρονομιάς  αντον  Ίΰραήλ.''  Καϊ  εν  ετέρω 
τόπω  λέγει'  ,Ιδον,^  κύριος  λο:|ΐι|3άνει  εαντω  ε'Θ-νος  εκ  μέΰον  εΰ•νών, 
ωΰπερ  λαμβάνει  άνΌ•ρωπος  την  άπαρχην  α'υτοΐ'  της  άλω'  καϊ  ε'ξελεύΰε- 
ται  εκ  του  εΌ-νους  εκείνου  άγια  αγίων.'' 


Cap.  XXVII.  1)  Hebr.  6,18.  Tit.  1,2.  6)  Ι.    e.   qiii    non    audiantur,    auditi 

2)  Sap.  12,  12.  11,  22.  "on  percipianlur. 

3)  Malth.  24,  35.  ^ap.  XXVIII.     1)    Subaud.  vn'   av~ 

4)  Wottonus     Fello     et     Colomesio  jou.    Bois. 

assentitur,    restituenlibus    παρηλ^-ε,    ni  2)    Leclionem     γραμεΐον    nonnullis 

forte  inseramus  ώατε,  et  legamus,  ωύτε  suspectam    alii  viri   docti    tuentur.     His 

Xttl  ονδίν  μη  παρέλθ•)^.  Jac.     Sed  cfr.  accedat  Simonius,    qui   eandem   illustrat 

Matth.  24,  34  sq.  in  Bibl.  Chois.  1 ,  273.   et  in  Critiq.  de 

5)  Ps.  18,  2.  3.  4.  la  Bibl.  Dupin  3,  70.   iterumque  hac  de 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXVII.  XXVUI.  XXIX. 


75 


nus  ipse  nientieliir;  nihil  eiiim  Deo  impossibile  praelerquam  mentiri. 
Exsusciletur  itaque  in  nobis  fides  cius,  et  quod  omnia  ipsi  propinqua 
sint,  considereDius.  Verbo  iiiaieslalis  suae  consliluit  omnia,  et  verbo 
suo  potest  illa  everlere.  ,Ouis  dicet  ei:  quid  fecisli^  Vel  quis  fortitu- 
dinis  eius  robori  resistet  V  Ouaiido  vull,  et  quomodo  vult,  oniiiia  faciet; 
neque  quidquam  ab  eo  semel  decrelum  praeleribit.  Omnia  coram  ipso 
suDl,  nihilque  eonsiliimi  eius  laliiil.  ,Si  coeli  enarrant  gloriam  Dci; 
opus  manuiuii  eius  aniiunUat  firiiiaiuentum.  Dies  diei  eruclat  verbuiu,  el 
Dox  nocU  indieat  ^cienliam;  et  noii  sunt  loquelae  ncquc  sermones, 
quorum  non  audiantur  voces/ 

XXVIII.  Deus  omnia  videt,  ergo  fugiamus  peccata. 

Cum  omnia  igiliir  eius  oculis  et  auribus  pateant,  meluanius  eum, 
et  impuras  cupiditates  pravonim  openim  deseramus ,  ut  a  futuro  iudicio 
eius  misericordia  tegauuir.  Qiionam  enim  quis  noslruni  a  potente  eius 
manu  fugere  potest?  Quis  mundiis  quenipiara  ab  eo  transfugara  recipiet? 
Dicit  enim  alicubi  Scriplura:  ,qiio  ibo,  et  ubi  a  facie  liia  occultabor? 
Si  ascendero  in  coelum ,  lu  illic  es ;  si  ad  terrae  exlrema  abiero,  dextra 
tua  illic;  si  stratum  posuero  in  abysso,  illic  est  spiritiis  luus.'  Quo 
igitur  abibit  quispiam,  vel  quo  aufugiet  ab  eo,  qui  omnia  compleclitur? 

XXIX.  Et  accedamus  ad  Deum  in  sanctiiale  cordis. 

Accedamus  ergo  ad  eum  in  sanctitate  animae,  castas  et  impollutas 
■ams  elevantes  ad  illum,  dibgentes  benignuni  ct  misericordem  palrcin 
■oslnuD,  qui  dos  sibi  ipsi  elcclionis  partcin  fecil.  Sic  eniiii  scriplum 
esl:  ,quaodo  dividebal  allissiiuus  gcnlcs,  quando  dissciuinavil  filios  Adac, 
coDsUUiit  tenninos  genliuin  seiuiidum  numerum  Aiigelorum  Dei.  Et  fa- 
cUis  est  pars  DomiDi  lacob,  ruuiculus  baeredilalis  eius  Isracl.'  Et  in  alio 
loco  dicit:  ,ecce  Dominus  toilit  sibi  genlem  e  medio  genlium,  prout 
homo  primilias  areae  suae  toUit;  el  ex  gentc  iila  saricta  sanctorum 
egredientur/ 


re  agit  p.  33.  Respons.  ad  Vossium, 
qai  immerito  existimavit  vocem  γραψίΐον 
ah  Aquila  foisse  confictam.    Galland. 

3)  P».  138,  7—10. 

4)  LXX  χαταβώ  vim  textiis  hehraici 
roioas  accorate  reddit,  qiiam  Clemcntis 
Kom.  vereio. 

5)  Hanc  Cod.  Ms.  lectionem  etiam 
Clericus  expreesit  in  ed.  a.  169S,  idem 
ΙΙού  in  ed.  a.  1724.  niendosc. 

Cap.  XXIX.     1)  Cfr.  ITim.  2,  8. 

2)  Ιαηιαβ,  Fellu.s,  Colom.  et  Cotel. 
mallent  δς  ημάς  Ιχί,ογής  y  Boi»iiis  ος 
ημάς,  re\  τ«  Ι&νη,  qiiod  prohal  Wol- 
tonus  propter  ea  qoae   seqnunttfr  citata 


e  Deuleronomio.  ους  Ιχλογης  potius 
rescribendutn  esse  putat  Davisius,  ut  ad 
vocem  ημών  rcferalur.  Davisimn  sc- 
qiiiintiir  Gallaiidiiis el  Schoeueinannus.Ire- 
naciis  I,  (i,  4.  p.  31.  «*d.  Massuel.  iav^ 
τους  (fh  vntQvxpovai^  Τ6λ((υνς  άπο- 
χκλοϋντες  χαϊ  στι^ρματη  Ιχλογής.  Jac. 

3)  DoiJl.  32,  8.  9. 

4)  Kccte  observavil  P'rcyiiis,  hiinc  lo- 
cura  Clernftnleni  i'flOrnias.sc  tiini  cx  Niim. 
18,27.  lurri  ex  II  Paral.  31,  14,  iil  »ι;ιι- 
Kiis  sit:  Dcus  .sibi  ox  reliqiiis  lioniitiihus 
separavil  nos,  et  f»'cil  ίχλογής  μ^ρος, 
iil  cx  arca  deccrpitur  η  άηηρχή  Dco 
Macra,  quae  iit  άγια  ηγίον.     Calland. 


76  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.  XXX.  XXXI.  XXXII. 

XXX.  Faciamus  quae  placenl,  fugiamus  quae  dispUcent  Deo,  ul 

benedicamur. 

^Aylov  ovv  μζφς  υπάρχοντας  ττοιηΰωμεν  τα  τον  «ytaCftov  πάντα^ 
φενγοντες  καταλαλίας ,  μιαράς  τε  %αϊ  ανάγνονς^  ϋνμπλοζας,  μεϋ'ας  τε 
κ«1  νεωτεριΰμονς  καϊ  βδελυκτας  επιθυμίας,  μνβαραν  μοιχείαν,  βδελν- 
κτην  νπερηφανίαν.  ,Θεος^  γαρ,  φηβϊν,  υπερηφσ,νοίς  άνητάΰΰεται,  τα- 
πεινοΐς  δε  δίδωΰι  χάριν.'  Κολληϋ-ώμεν  ονν  εκείνοις,  οίς  η  χάρις  άπο 
τον  Θεον  δέδοται.  'Ενδνΰώμε^α  την  όμόνοιαν ,  ταπεινοφρονονντες^ 
εγκρατενόμενοι,  άπο  παντός  'ψιϋ'νριΰμον  καΐ  καταλαλιας  πόρρω  εαντους 
ποωνντες,  'εργοις  δικαιούμενοι,^  κα\  μη  λόγοις.  Αεγει  γάρ'  ,6  τα  πολλά 
λέγων^  καϊ  άντακονΰεταν  η  6  ευλαλος  οϊεται  είναι  δίκαιος;  Ενλογη- 
μένος  γεννητος  γυναικός  ολιγόβιος.  Μη  πολύς  εν  ^rific^(itv  γίνου/  Ο 
έπαινος  ημών^  εΰτω  εν  Θεώ,  και  μη  εξ  αυτών '  αντεπαινετονς  γαρ  μιβεΐ 
6  Θεός.  Η  |ΐιο;ξ)τυ()ίθ!  της  άγαϋ-ης  πράξεως  ημών  διδόΰ&ω  νπ  άλλων, 
κα&ώς  εδό&η  τοις  πατράβιν  ημών  τοις  δικαίοις.  Θράϋος  καΐ  αν'&άδεια 
καϊ  τολμά  τοις  κατηραμενοις  υπο  τον  Θεον'  επιείκεια  καϊ  ταπεινο- 
φροσύνη καϊ  πραυτης  πάρα  τοις  ευλογημενοις  υπο  τον  Θεον. 

XXXI.  Videamus  qua  ratione  benediclionem  divinam  consequamur. 

Κολληΰ•ώμεν  ονν  ττ]  ευλογία  αυτού,  καϊ  ϊδωμεν  τίνες  αί  οδοϊ 
της  ευλογίας.  Άνατυλί'ξωμεν  τα  απ  αρχής  γενόμενα.  Τίνος  χαριν^  ην- 
λογη&η  ο  πατήρ  τίμών  'Αβραάμ;  Ονχϊ  δικαιοβννην  καϊ  αλη&ειαν  ^ιά 
πίΰτεως  ποΐ7]ϋας;  Ίΰαάκ^  μετά  πεποι&ηΰ[εως ,  γινώ]ΰκων^  το  μέλλον, 
ηδε[ως  εγενε]το  Ο-νΰία.  Ίακώβ^  μετά  ταπεινοφρ[οΰννης]  εξεχώρηβεν  της 
γης  ^^[toO  δι  άδεΧ\φόν,^  καϊ  επορεύ&η  προς  [Ααβάν],  καϊ  εδούλενοεν ' 
καϊ  έδό&[η  αυτώ]  το  δωδεκάϋκηπτρον^  του  [Ίΰραήλ]. 

XXXII.     Νοη  per  nos  ipsos  nec  per  opera  noslra,  sed  per  fidem 
iustificamur. 

[ΕΪ]  τις  καΟ^  εν  εκαβτον  £tAtx^t[vc3g]  κατανοηβΎΐ,  επιγνώΰεται  [τα 
με]γαλεΐα  τών  υπ  αυτού  δεδομε\νων^  δωρεών.^  Έξ  αυτοϋ^  γάρ  ίερεΐ[ς] 
καϊ  λευΐται  πάντες  οι  λειτουργ[ονν]τες  τω  0•νΰια6τηρίω  του  Θεον'  εξ 
αυτόν  6  κύριος  Ίηβονς  το  κατά  ΰάρκα'  εξ  αντον^  βαΰΐλεΐς  καϊ  άρχον- 
τες καϊ  ηγούμενοι,  κατά  τον  Ίονδαν'  τα  δε  λοιπά  ΰκήπτρα  αντον  ονκ 
εν  μικρά  δόξγ  ύπάρχουΰιν ,  ως  ^παγγειλαμενον  τον  Θεον'  ,οτι^  IVrat 
το  ΰπερμα  ΰον  cύς  οι  άοτέρες  τον  ονρανον.'  Πάντες  ονν  εδοξάΰ^-ηβαν 
καϊ  εμεγαλννϋ•ηΰαν,  ον  δι'  αντών,  η  τών  έργων  αντών,  η  της  δικαιο- 
πραγίας,  ης  κατειργάβαντο,  αλλά  διά  τον  'Θ-εληματος  αυτοϋ.    Καϊ  ημείς 

Cap.  XXX.     1)   άνάγνονς  proposuit  posita    videntur    ex  Rora.  2,  29.   I  Cor. 

lunius,  λάγνους  ex  Reverendi  parcntes  4,  5.  II  Cor.  10,   17.  18.  Prov.'27,  2. 
coniectura  legi  vult  Colomesius,  αγνούς 
est  in  Cod.  Ms.  Cap.  XXXI.     1)  Cfr.  lac.  2,  21. 

2)  Prov.  3,34.  lac.  4,  6.  IPetr.  5, 5.  2)  Haec    repugnare    videntur    sacris 

3)  Cfr.  Lipsius  1.  c.  §.3.    Oe  kisti-  liteiis    Gen.    22,   7  sqq,      Qimm    tamen 
ficatione  et  fide.    De  bonis  operibus.  Jsaacus    ne   mininiam    quidem    obiecisse 

4)  lob.  11,  2.  3.  remoram,  aut  vel  suspirhim  aut  qnerelam 

5)  Haec    et  proxime  sequentia  com-  emisisselegatnr,  haud  inepte  concluditur. 


Ι.  CLEMENTIS  ΑΠ  COR.    XXX.   XXXI.  XXXII.  77 

XXX.  Faciamtis  quae  placent,  fugiamus  quae  dispUcent   Deo,    ut 

henedicamur. 

Cum  igitur  portio  Sancti  simus,  faciamus  omnia  quae  ad  sanctita- 
tem  pertinent,  oblreclaliones  deYilanles,  impuros  ac  impiulicos  coinple- 
xus,  ebrielales,  novaruiu  reriim  sludia,  couciipiscenlias  aboiiiinaiulas, 
detestaudum  adullerium,  exsecrabilem  siiperbiam.  ,Deus  enim,  inquit, 
siiperbis  resislit,  humilibus  aulem  dat  graliam.'  Adglulineiniir  igilur  iis, 
quibus  gralia  a  Deo  concessa  est.  Induamus  concordiam,  bumiles,  con- 
linenles,  ab  onini  susurro  el  oblreclalionc  prociil  rccedenles,  operibus, 
non  aulein  verbis  nos  iuslificanles.  Dicit  enim:  ,qui  niulla  dicil,  et 
vicissim  audiel;  aiit  vir  verbosiis  putat  se  esse  iuslimi  ?  Beiiedicliis  na- 
lus  muherisj  brevis  vitac;  ne  raullus  sis  in  verbis.'  Sit  laus  iioslra  in 
Deo,  el  non  a  nobis  ipsis;  odit  enim  Deiis  eos  qui  semelipsos  laudaiit. 
TesUmonium  bonarum  noslrarum  aclioniim  ab  aliis  nobis  exbibealiir, 
sicut  palribus  nostris,  qui  iusli  erant,  exhibitum  est.  Temerilas,  arro- 
ganlia  el  audacia  malediclis  a  Deo;  moderalio  vero,  humililas  et  nian- 
suetudo  illis   qui  a  Deo  benedicli  sunt. 

XXXI.  Yideamus,  qua  ratione  })enediclwnem  divinam  consequamur, 

Eius  igilur  benedictioni  firmiler  adbaereamus,  el  quaenam  sint  be- 
nediclionis  viae,  videamus.  Animo  repetamus,  quae  ab  initio  facla  siint. 
Cuius  gralia  Abrabam  pater  noster  benedictus  fuil?  Noiine,  quia  iusti- 
tiam  el  verilalem  per  lidem  operalus  est?  Isaac  cum  confidenlia,  qiiasi 
fuUiniin  cognoscens,  libenter  faclus  esl  sacrificiuni.  lacob  in  bumililale 
ob  fratrem  secessit  e  lerra  sua,  el  profeclus  est  ad  Laban,  et  scrvivit; 
el  daU  suol  ei  duodecim  sceptra  Israelis. 

XXXIL     Non  per  nos  ipsos  nec  per  opera  nostray  sed  per  fidem 
iuslificamur. 

Si  quis  animo  sincero  singula  peipenderil,  donorum,  quac  a  Deo 
tributa  sunt,  magnificcntiaro  intelligct.  Ab  illo  cnim  orti  siint  saccrdo- 
tes  omnes  et  Levitae,  qui  allari  Dei  inscrviunt;  ab  illo  Dominus  Icsiis 
secuDdum  carnem;  ab  illo  reges,  principes  et  duces  per  fainiliam  Iii- 
dae.  Nec  rebquae  cius  Iribus  in  parvo  honore  siint,  promillenle  scili- 
cel  Doinino:  ,erit  semcn  tuum  tanquam  stellae  coeH.'  li  ergo  onines 
gloriam  et  araplitudinciu  conseculi  sunt,  non  per  scipsos,  aut  opera 
sua,  aut  iuslas  acliones,  quas  fecerunt,    sed   per    volunlalcm   cius.     El 


protnto  paraloque  animo  volantati  Dei  se  siimilur,    ut   I    Rcg.    11,   31  (35).    lu- 

sobiecisse.    Frev.  nius. 

3)  twf  yiVftKTXitfflegi  Tult  Wocherus.  Cap.  XXXH.     1)  Ta  f^eyaXeicc  των 

4)  Gen.  2S,  29.  νπ^   uvtoii  όεδομ[^ένων\   όω^κϋν  noii 

5)  Edd.  exhibent  αυ[τοΰ  φίύγων  de  donis  irilelligcnda  suiit  a  IJco  lacoho 
ά^έλ]φόν.  Supplcmenliim  scilicel  tre-  tribiitis,  scd  de  herieficiis  a  racolio  t» 
decim  litcraruni.  Al  iacuna  haec  minor  nobis  collocali».  Lipsius  I.  c.  p.  55.  nol.  '2. 
est  quam  ea  qiiae  proxiine  anleccdil,  2)  Suhaud.  7«κω/9.  Lcclio  Cod.  Ms. 
nbi  »€X  tantum  desidcrantiir.    Jac.  (ΐύτών  ri-ffnMida  ad  δω{>ίών. 

6)  Το  ΰωόίχάσκηητρον^=τ6  δω-  3)  Hom.  1),  5. 
δίχάφνΧον,  σχήητρον  eDim  pro  (fvky          4)  Geu.  22,  17.  28,  4. 


78  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXXII.  XXXIII.  XXXIV. 

ovv  Slcc  'θ'ελ7ίματος  αντοϋ  iv  Χ()ίΰτω  'hpov  κλη'Θ•εντες,^  ov^  δι^  εαυ- 
τών δίκαιονμεΘ•α  ,  ονδε  δια  της  ηίιμετερας  ΰοφίας  η  ΰννεΰεως  η  εναε- 
βείας  η  έργων  ,  ών  κατειργαΰάμεΰ'α  εν  όΰιότητι  χαρδίας,  άλλα  δια  της 
πίΰτ[ε]ως,  δι'  ης  πάντας  του''  απ  αιώνος  6  τζαντοκράτωρ  Θεός  εδι- 
καίωΰεν    ώ  εΰτω  η  δόξα  εις  τους  αΙώνας  τών  αιώνων.    ^Αμ,ην. 

XXXIII.     Ne  derelinquamus  vero  bona  opera  el  chanlalem.     Operum 
bonorum  Deus  ipse  nohis  exemplum. 

TL^  οϋν  ποιήΰωμ,εν,  «ίελφο/;  ^Αργηΰωμεν  άπο  της  άγαϋΌποιΐα[ς]^ 
καϊ  εγκαταλείπωμεν  την  αγάπη[ν];  Μη&αμώς^  τοϋτο  εάβαι  6  δεΰ7τ6τ[ης] 
εφ  ημΐν  γε  γενη&ηναι,^  ό.λλα  ΰπεύϋωμεν  μετά  εκτενεία[ς]  καϊ  προθυ- 
μίας παν  έργον  άγαϋ'[6ν']  επιτελίΐν.  Αυτός*  γαρ  6  δημιουργός  καϊ  δ^ε- 
ΰπό'Ιτης  τών  απάντων  L•!  τοις  ερίγοις}  αυτού  αγαλλιάται.  Τω  γαρ 
παμμεγεΰ-εΰτάτω  αυτ[ο{']  κρατεί  ουρανούς  εΰτηριΰί[ν'],  κα\  τ^  ακατα- 
ληπτ(ύ  αυτού  ΰυ\νε6ει  διεκ66]μη6εν  αυτούς'  γην  τε  [διεχώρΐιΰεν  άπο 
του  περιεχον[τος  αυτ'Ιην  ύδατος ,  καϊ  ηδραΰεν  [επϊ  τό]ν  άΰφαλη  του 
Ιδίου  βουϊλημα'Ιτος  Ό^εμελιον  τα  τε  εν  αυ\τ^  ζ\ώα  φοιτώντα  τγ  εαυτού 
[προΰτα\ξει  εκέλευϋεν  εΙναί'  θάλα6[ράν  τε  κ'\α\  τα  εν  amij  ζώα  προδη- 
μι\_ουργη]αας  ενέκλειΰεν  ττ}  εαυτού  [δυ^νάμει.  Επϊ  πάΰι  το  εξοχωτατον 
[κα']ϊ  παμμεγεΟ-ες  κατά  διάνοιαν  [α]νΰ•ρωπον,  ταΐς  ίεραΐς  καϊ  άμώμοις 
χεροϊν  επλαϋεν  της  εαυτού  εικόνος^  χαρακτήρα.  Ούτως  γάρ  φηΰιν  6 
θεός'  ,ποιηβωμεν*^  avd-ρωπον  κατ  εικόνα  καϊ  κκΟ•'  ομοίωβιν  ημετε- 
ραν'  καϊ  εποίηβεν  ο  Θεός  τον  ανϋ-ρωπον ,  αροεν  καϊ  ϋ'ηλυ  εποίηΰεν 
αυτούς.^  Ταύτα  ουν  πάντα  τελειώΰας  επτινεΰεν  αυτά  καϊ  ηυλόγηβεν 
καϊ  εϊπεν'  ,αυ'ξάνεΰΌ'ε''  καϊ  πλη&ννεΰ&ε.^  "Ιδωμεν^  οτι  τε^  iv  εργοις 
άγαϋοΐς  πάντες  εκοβμηϋ'ηΰαν  οί  δίκαιοι'  καϊ  αυτός  ουν  6  κύριος,  ερ- 
γοις  εαυτόν  κοβμηΰας,  εχαρη.  Ιιηιρντες  ουν  τούτον  τον  υπογραμμον, 
άόκνως  προϋελϋ-ωμεν  τω  θ-εληματι  αυτοϋ '  ε^"  όλης  ίΰχνος  ημών  εργα- 
ΰώμεΰ^α  'έργον  δικαιοβννης. 

XXXIV.     Bonis  operibus  magna  apud  Deum  merces.     Concordia  iuncli 
precemur  eam  α  Domino. 

Ό  «yaO-og  εργάτης  μετά  παρρηΰίας  λαμβάνει  τον  αρτον  του  έργου 
αυτοϋ,  6  νω&ρος  καϊ  παρειμενος  ουκ  άντοφΟ-αλμεΐ  τω  Ιργοπαρεκτη 
αύχοϋ.  /diov  ουν  εΰτϊν,  προ'&ύμους  ημάς  είναι  εις  άγαΰ-οποιΐαν '  ε| 
αυτοϋ^  γάρ  εϋτι  τα  πάντα.  Προλέγει  γάρ  τ/μΓν  μδου^  6  κύριος,  καϊ 
ο  μιΰΟ•ος  αυτοϋ  προ  προΰώπου  αντοϋ,  άποδοϋναι  εκάβτω  κατά  το  'έρ- 
γον αυτοϋ.'    Προτρέπεται    ουν  ημάς   εξ    όλης   της   καρδίας   επ    αύτώ, 


5)  Qiiac  qiiidem  vocalio  ηοη  soliim  hliothccae  Vaticanae  extarc  asscrit  Script. 
per  Chrislum,  scd  eliam  in  Chrislo  facta  Vett.  nova  Collection.  T.  VII.  p.  84.  Me- 
esse  (licitur:  est  igilur  Christus  non  lam  lins  profecto  fuisset,  si  ipsum  locum 
instrumcntnm  quam  ipsum  iit  ita  dicam  cxscripsisset,  aut  Mstinnmerumindicasset, 
principium  vocationis.    Lipsius  p.  74.  l.c.  unde  alii  varr.  lectt.  in   publiciim  usiim 

6)  Vid.  supra  c.  30.  nol.  3.  verterent.     Codicem   adhuc  quaero. 

7)  Ita  Ms.,  τους  c.  lunio  Colomesiiis  2)  Ita  Ms.,  non  μηδαμώς,  uti  in  li- 
€l  alii.  bris  impressis  ante  lacobsoniini.   Jgnatins 

Cap.  XXXIII.     J)  Partem  huius  capi-  scribit  ad  Magn.  c.  7.  (nol.  5.)  ov  αμει- 

lis  Angelus  Maius  in  Codice  quodam  Bi-  vov  ουϋ^έν  Ιϋτιν. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXXIl.  XXXIII.  XXXIV.  79 

nos  igitur,  ex  voluntale  eius  in  Christo  lesu  vocati,  non  per  nos  ipsos 
iiislificamiir,  neqiie  per  sapienliam  noslram  aut  inlelligenliam  aut  piela- 
teiii  aiit  opera,  qiiae  in  cordis  sanclilale  operali  sunuis,  sed  per  fulem, 
per  quam  omnipolens  Deus  ab  inilio  omnes  iustificavit;  ciii  sit  gloria 
in  secula  seculorum.     Amen. 

XXXIIT.     Ne  derelinquamus  vero   bona   opera   et  charitatem.     Operum 
bonorum  Deus  ipse  nobis  exemplum. 

Quid  igitur  faciemus,  fralres?  Cessabimus  a  bonis  operibus,  et 
cbaritalem  derelinquemus  ?  Neiitiqiiam  hoc  apiid  m)s  fieri  permiltat  Do- 
niinus,  sed  cum  diligenlia  et  animi  alacrilale  omne  opus  bomira  pera- 
gere  festineraus.  Ipse  enini  opifex  et  Dominus  oiunium  in  operibus  siiis 
exullaU  Coelos  enim  suprema  sua  el  maxima  polenlia  slabilivit,  illos- 
que  incompreheusibili  sua  sapienlia  ornavit;  terram  etiam  ab  aqua,  quae 
illam  ambit,  separavit,  et  siiper  immobile  propriae  voluntalis  fundamcn- 
lum  Grmavil;  et  animalia,  qiiae  iii  illa  versantur,  iussu  siio  praecepit 
esse;  mare  eliara,  ct  quae  in  illo  vivunt  animalia,  cum  prius  creasset, 
potenlia  sua  iucliisil.  Ad  haec  animal  excellenlissiraura  et  intellectus 
dignilate  celsissimiim,  bominem,  imaginis  suae  characterem ,  sacris  et 
intaminatis  manibus  formavil.  Sic  enim  dicit  Deus:  ,faciamus  hominem 
ad  imaginem  el  siinililudinein  iiostrara;  et  creavit  Dciis  hominem  ,  ma- 
sculum  el  foeminani  creavil  eos.'  Haec  igilur  omnia  cum  perfecisset, 
laudavit  ea  el  benedixit,  dixilque :  jCrescite  et  multiplicamini.'  Videamus 
iustos  omnes  bonis  operibus  ornalos  fuisse;  ipse  etiam  Dominus,  operi- 
hus  seipsum  ornans,  gavisus  est.  Habenles  ilaqiie  hoc  exemplar,  ad 
volunUtem  eius  impigre  acccdauius,  et  tolis  noslris  viribus  opus  iusti- 
Uae  operemur. 

XXXIV.     Bonis  operibus  magna  apud  Deum  merces,     Concordia   iuncti 
precemur  eam  α  Domino. 

Bonus  operarius  bono  animo  panem  operis  sui  accipit;  segnis  vero 
et  reraissus  locatorem  suum  non  audet  intueri.  Oportet  ergo  nos  ad 
bonum  faciendum  promlo  animo  esse;  a  Deo  enim  omnia  porrigunlur. 
Praedicit  enim  nobis:  ,cccc  Dominus,  et  merces  eius  coram  ipso,  ut 
reddat  unicuiquc  secundum  opus  suum.'  Itaquc  adhortando  nos  ad 
ipsum  convcrtit  toto  cordc,   ne  segnes   et  desides  simus  ad  omne  opus 


I 


3)  Ila  Iiinins;   cl  mihi    qnidcm  aori-  6)  fien.  1,  26.  27. 
stne    in   hoc   loco    aplior    essp.    vidctur.  7)  Gcn.  1,  2Θ. 
Schoencmannas  habel  Ιφ*   ημΐν  γένη-  8)  εϊδομίν  mavnlt  luniiis. 
^vat.     Editores    vero   caeteri  exhibcnl  i))  τί  (oni.  Birriiis,  τό  Ms. 
γίγενηΟ^ηναι ,   qnasi   praeteritum  γεγε-  10)  Cfr,  snpra  c.  5.    υπομονής  γ(- 
νηαΟ^κί  liesidcranles.    Jac.  νόμίνος  μέγιστος  νπογρημμός. 

4)  Recitatnr    hic     Iociih    ap.    loann.  11)  xal  ίξ  lcgi  viill  Hoisiiis,  a  qiio 
Dama<»c.,  Sacrae  Parall.    Lib,  I.  a.  %.  VIII.  nori  dissenlit  Woltonus. 

Tom.  II.  p.  310.  cd.  Le  Quien. 

0)  Ergo   ex  Ciemfinlis   senlcnlia    Dei  Cap.  XXXIV.  1)  I.  c.  του  ίργοπαρ' 

in  nobis  imago  est,  τνρη  oris  sublimitas,  ^xtov,  scil.  τον  θίον.   Boisius. 

sed  mentis  celsUado.  Bois.  2)  Isai.  40,  10.  62,  11.  Apoc.  22, 12. 


80  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XXXIV.  XXXV. 

μη  αργονς  ρ/τε  παρείμενους  είναι^  επϊ  πάν  έργον  αγα&όν.  Το 
τίανχημα  ιιμών  καϊ  rj  πα^ρΎ](ίία  εβτω  εν  αύτω  '  νποταβΰώμε&α  τω  ϋ'ε- 
λτίματι  αυτόν  '  κατανθ7]6ωμεν  το  πάν  πλη&ος  των  αγγέλων  αυτόν,  πώς 
τω  ϋ-εληματι,  αντον  λειτονργονβίν  παρεΰτώτες.  Λέγει  γαρ  η  γραφή ' 
,μνριαι*'  μυριάδες  παρειΰτηκειΰαν  αυτω^  καΐ  χίλιαι  χιλιάδες  ελειτονργονν 
αυτω,  %a\  εκεκραγον  '^  άγιος,  ayto^,  άγιος  κνριος  ΰαβαωϋ•,  πλήρης  πάϋα 
7}  κτίΰις  της  δο^ης  αυτού.  '  Καϊ  ημεϊς  ουν  εν  ομόνοια  επϊ  το  αυτό 
ΰυναχϋ'έντες,  τί]  ΰυνειδηβει,  ως  ε'ξ  ενός  οτόματος  βοηΰωμεν  προς  αυτόν 
εκτενώς,  εις  το  μετόχους  τΙμάς  γενέαϋ'αι  τών  μεγάλων  καϊ  ενδόξων  επ- 
αγγελιών αυτόν.  Λέγει  γάρ '  ,οψ'&αλμος^'  ουκ  είδεν,  καϊ  ους  ουκ  ηκου- 
ΰεν,  καϊ  επϊ  κο;ξ)5/αν  άν&ρώπου  ουκ  άνεβη ,  οΰα  ητοίμαΰεν  τοις  νπο- 
μενουβιν  αυτόν.'' 

XXXV.     Immensa  est  haec  merces.    Quomodo  assequemur  illam? 

'Ώ,ς  μακάρια  καϊ  'ϋ-ανμαβτά  τα  δώρα  τον  Θεον^  αγαπητοί.  Ζωη 
iv  ά^αναΰία,  λαμπροτης  εν  δικαιοΰνντ},  αληϋ-εια  εν  παρρηΰία^  πίοτις 
iv  πεποΐ'&ήαει ,  εγκράτεια  εν  (xymaftDJ '  καϊ  ταντα^  νπέπιπτεν  πάντα 
υπό  την  διάνοιαν  τΙμών.  Τίνα  ονν  άρα  εΰτϊν  τα  ετοιμαζόμενα  τοις  νπο- 
μένουΰιν ;  '^0  δημιουργός  καϊ  πατήρ  τών  αιώνων,  6  πανάγιος,  αυτός 
^ί-νωίϊκει  την  ποΰότητα  καϊ  την  καλλονην  αυτών.  '^Ημεΐς  ουν  άγωνιΰώ- 
μεΌ'α  εύρε'&ήναι  εν  τω  άριϋ^μώ  τών  υπομενόντων  αυτόν,  όπως  μεταλά- 
βωμεν  τών  επηγγελμένων  δωρεών.  Πώς  δε  IW«t  τοϋτο,  αγαπητοί ;  Έάν 
Στηριγμένη  r}  η  διάνοια  ημών  πίΰτεως^  προς  τόν  Θεόν ,  εάν  εκζητώ- 
μεν  τα  ενάρεϋτα  καϊ  ενπρόϋδεκτα  αντώ,  εάν  επιτελεβωμεν  τα  ανήκοντα 
τη  άμώμω  βονληβει  αυτόν,  καϊ  άκολον&ηΰωμεν  vfj  οδώ  της  αληθείας, 
άπορρίιραντες  αφ'  εαντών  πάϋαν  άδικίαν^  καϊ  αν  ο  μίαν ,  πλεονεΗαν, 
ϊρεις,  κακοηθείας  τε  καϊ  δ  όλον  ς ,  ιριϋ-υρίΰμους  τε  καϊ  καταλαλιάς, 
θεοΰτυγίαν ,  υπερηφανίαν  τε  καϊ  αλαζονείαν^  κενοδο^ίαν*  τε  καϊ  άφι- 
λο'ξενίαν^.  Ταντα  γάρ  οι  πράαΰοντες  ατυγητοϊ  τώ  Θεώ  ύπάρχουΰιν 
ου  μόνον^  δε  οι  πράΰϋοντες  αυτά,  άλλα  καϊ  οί  ΰννενδοκονντες  αυτοΐς. 
Λέγει  γάρ  η  γραφή'  ,τώ  δε  άμαρτωλω^  ειπεν  6  Θεός'  Χνα  τι  6υ 
διηγγ  τά  δικαιώματα  μου,  καϊ  αναλαμβάνεις  την  διαϋ•ηκην  μου  Ιπϊ 
ΰτόματός  6ον ;  Σν  δε  εμίϋηΰας  παιδείαν ^  καϊ  ε'ξεβαλες^  τονς  λόγονς 
μον  εις  τα  οπίΰω.  Ει  εθ-εώρεις  κλεπτην,  ΰννέτρεχες  αντώ^ ,  καϊ  μετά 
μοιχών  την  μερίδα  ΰον  ετίΟ'εις.  Τό  6τόμα  αον  επλεόνααε  κακίαν,  καϊ 
η  γλώΰΰά  ΰον  περιεπλεκεν  δολιότητα.  Κ[αΟ']ημενος  κατά  τον  άδελφον 
ΰον  κατελάλεις ,  καϊ  κατά  τον  νίον  της  μητρός  ΰον  ετί&εις  ΰκάνδαλον. 
Τα[ν]τα  εποίηΰας  καϊ  εΰίγηβα'  νπελαβες,  άνομε,  οτιεβομαί  ϋοι  όμοιος. 


3)  Davisius  vult:  προτρέπεται  ονν  let,  refellit  Hieronymus,  Epist.  101. 
-ημάς  Ιξ  όλης  της  καρδίας  Ιπϊ  τό  μη  (scil.  edd.  Vett.;  Ερ/ 57.  §.  9.  ed.  Val- 
άργους,  μηδΐ  ηαρειμένονς  είναι.  lars;   Ερ.  33.  ed.  Bened.)   et   ad  Esaiae 

4)  Dan.  7,  10.  cap.  64.  (Opp.  tom.  IV.  p.  760.  ed.  Val- 
δ)  Isai.  6,  3.  lars).  Vide  cl.  I.  A.  Fabricium,  Cod. 
6)  Haec    tamquam    e    Bibliis    petita  Pseud.  V.  T.  p.  1072.    Davis. 

laiidat    ctiam  Paulns.     At   nonrmlli  vete-  Cap.  XXXV.     1)  Est    oppositio    inter 

res  (e.   g.  Origen.  Tracl.  35.  §.   117.  in  ea  bona  quae    in  hac  vita  ex  Dei  gratia 

S.  Matt.)  ea  l•^  τών  "Ηλία  απόκρυφων  consequimur,   et  ea   quae    \n  altera  vita 

desiimta  stalucnmt;  qiios  acriter,  ut  so-  exspectamus.     Similis    ρηαις   illi    dicto 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XXXIV.  XXXV.  81 

honiiin.  Glorialio  nostra  et  fiducin  iii  ipso  sit;  volunlali  eius  subiici- 
amur,  el  inulliludinem  iiniversam  angclorum  eius  diligenler  considere- 
nnis,  quomodo  adstantes  voliiiilaleni  eius  exeqiiaulur.  Dicil  enim  Scri- 
ptura:  .dena  millia  denum  millium  assistebant  ei,  el  niille  millia  deser- 
viebanl  ei  el  clamabaiil:  Sanclus,  Saiiclus,  Sanclus  Dominus  Sabaolh; 
pleua  esl  omnis  crealura  gloria  eius.'  Et  nos  ergo  conscientia  ducti, 
in  concordia  in  umim  congregati.  tanquam  ex  imo  ore  ad  ipsum  cla- 
meniiis,  iit  magnaruni  el  gloriosaruni  proniissionum  eiiis  parlicii)es  fianms. 
Dicil  enim:  ,ocuhis  non  vidit,  nec  auris  aiidivit,  nec  in  cor  bominis 
ascendit,  quanla  praeparavit  exspeclantibus  eiim.' 

XXXV.     Immensa  est  haec  merces.     Quomodo  assequemur  illam? 

Quam  beata,  dilecti,  et  mirabilia  sunt  dona  Dei!  Vita  in  imraor- 
lalitale,  splendor  iii  iuslilia,  veritas  in  libertale,  fides  in  coiifidenlia, 
lemperantia  in  sanctitale;  attamen  haec  omnia  sub  intellectum  noslrum 
cadunl.  Quaenam  igiliir  sunt,  quae  exspeclantibus  eiim  praeparanliir? 
Sanctissiraus  opifex  et  seculorum  paler  solus  quantilatem  et  pulchritudi- 
nem  eorum  novit.  Nos  igitur,  ut  promissorum  donorum  participes  fia- 
mus,  in  numero  exspeclantium  eum  reperiri  sunirao  sludio  contenda- 
mus.  Ouomodo  aulem  boc  fiet,  dilecti  ?  Si  fidei  in  Deiim  cognitio  noslra 
slabilila  fueril,  si  grata  illi  et  accepta  diligenter  quaesiverimus,  si  quae 
ad  iDcuIpatam  eius  voluntalem  speclanl  fecerimus,  et  viam  veritatis  se- 
quuli  fuerimus,  abiicienles  a  nobis  oninem  iniusliliam,  iniquitatem,  ava- 
riliam,  contentiones ,  malilias  et  fraudcs,  susurrationes  et  oblrectationes, 
odium  Dei,  superbiam,  fastum,  vanam  gloriam  et  inbospitalilalcm ;  qui 
enim  haec  faciunt,  Deo  odio  sunl,  neque  illi  sohim  qui  bacc  faciunt, 
sed  el  qui  eis  consentiiint.  Dicil  enim  Scriplura:  ,peccaluri  aulem  di- 
xil  Deus :  quare  lu  euarras  iuslilias  raeas,  et  assumis  lestamenluni  meum 
per  os  tuuin?  Tu  eiiiiii  odisti  disciplinam  et  proiecisli  sermones  meos 
relrorsum.  Si  videbas  furem,  currebas  cum  eo,  et  cum  adulteris  por• 
tionem  tuam  ponebas.  Os  luuin  abundavit  mabtia,  et  lingua  tua  con• 
cinnabat  dolos.  Sedens  adversus  fralrem  tuum  loquebaris  ,  et  filio  ma- 
Iris  luae  ponebas  laqueum.     Haec  fecisli   et  tacui ;    existimasti ,    inique, 


S.  loann.  Ep.  I.  3,  2.:  rC»' r/xrfi  θ£οί5  et   MilHus,    φιλοτιμίαν  maliint   lunius 

ίαμίν,  xiu  ονπω  ^ιαν(ρώχ^η,  rC  1σό~  el  Fellus,  φιλοάοξίαν    Birrins ,    φιλο- 

μί&α.    Frey.  y.eviav  Colelerius,    Colomesius    el    alii 

2)  Non  opns  est,  ul  scriliamus  J/a  rnargini  apponunt.  InMs.esl  ψιλοξίνίην. 
ηίστίως,  quod  placel  Iiinio,  Boisio,  0)  Ex  hoc  loco  conslare  polesl,  Cle- 
Fello,  CoteleriOf  Colomesio  el  aliis,  aul  mentcm  legisso  Rom.  1,  32.:  ου  μόνον 
c.  WoUono  legamus  niatet.  oi  ol  ποιονντβς^  άλλα  xctl  ol  αυνευ- 

3)  Rom.  1,  29 — 32.  δοχούνης    τοις    πράσσονσιν.      Hanc 

4)  χαινοδυξίαν   =    stiidiiim    renim  csse  veram  ac  giiniiinam  lectioncm,  op- 
i^Tamni  Birrins  aiiclorcm  scripsisse  opi-  limo  iiire  conlcndil  Millius.    WoU. 
Mtar.    .Sappissimfi  «ane  t  p,   ra  in  Mss.  7)  Ps.  49,  16 — 23. 

^oaitnD.     Cfr.  Ep.  Barnah.  r.  5.  nol.  11.  8)   Sic    luniiis    c.    LXX,    ΙξάβαλΧα 

tiw  λ«ών  τον  xuivov,  uh\  Codd.  riostri  Ms.,  ίξ^βαλί.ίς  WoUonus  el  alii. 

omoes  exhibent  τον  λαόν  τόν  xtvov.  9)  Pronofneri    hoc   exlal    in  Ms.,  uli 

5)  Sic  scribendum  censent  Wottonus  Millius  iam  dudum  teslatus  est.   Jac. 

PaTRES    AfOST.  6 


82       Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.  XXXV.  XXXVI.  XXXVII. 

'Ελέγξω  ΰε,  καϊ  παραΰτηΰω  6ε  κατά  πρόΰωπόν  ΰον.  Συνετέ  δη  ταντα, 
οί  ετΐίλανϋ'ανόμενοι  τον  Θεον ,  ρ)ποτε  άρπάϋη  ώς  λεων^" ,  καΐ  μη  ύ} 
6  ρνόμ^ενος.  Θυΰία  αίνεβεως  δο'ξάΰει  με  ^  και  εκεί  οδός,  ην^^  δείξω 
αντω  το  βωτηριον  τον   Θεον.' 

ΧΧΧνί.     Omnis  bealiludo  noMs  per  Chrislum  Iribuilur. 

Αντη  η  οδός,  αγαπητοί,  εν  ή  ενρομεν  το  ΰωτηριον  ημών,  Ιη- 
ΰονν  Χριΰτον,  τον  αρχιερέα^  των  προΰφορών  ημών,  τον  προΰτάτην  καϊ 
βοηϋ-ον  της  άβϋ'ενείας  τιμών.  /Ιια  τούτον  άτενίζομεν^  εις  τα  υψη  τών 
ονρανών ,  δια  τούτον  ενοπτρίξόμε'&α  την  αμωμον  καϊ  νπερτάτην  όψιν 
αντον ,  δια  τούτον  ηνεωγβ•ηΰαν  ημών  οί  6φϋ•αλμοϊ  της  καρδίας^ ,  5ιά 
τούτου*  7]  άΰύνετος  καϊ  εβκοτωμένη  διάνοια  ημών  άναϋ•άλλει  εις  το 
Ό'αυμαΰτον  «υτου  φώς  ,  ίί-ά  τούτον  ηϋ'έληοεν  6  δεΰτΐοτης  της  α^ανα- 
τον  γνώΰεως  tJiLiai:  γεύ6αΰϋ•αι ,  ος^  ων  άπαύγαΰμα  της  μεγαλωούνης 
αντον,  τοΰοντω  μείζων  εΰτϊν  αγγέλων ^  οϋω  διαφορωτερον  όνομα  κε- 
κληρονόμηκεν.  Γεγραπται  γαρ  όντως'  ,6  ποιών^  τονς  αγγέλους  αντον 
πνεύματα,  καϊ  τονς  λειτονργονς  αντον  πυρός  φ}^όγα.*  Έπϊ  δε  τω 
υίω^  αύτου  όντως  είπεν  6  δεβπότης'  ,υίός  μου^  εΐ  αύ,  εγώ  ΰημερον 
γεγεννηκά  ΰε'  αϊτηΰαι  παρ'  εμοϋ ,  καϊ  δώΰω  ϋοι  εΟ•νη  την  κληρονο- 
μίαν  ΰον ,  κ[αϊ  την  κατά]βχεΰίν  6ον  τα  πέρατα  τ[ής  γης]•^  Καϊ  πάλιν 
λέγει  προς  αν[τόν '  ,  κά^Όν^  εκ  δεξιών  μον ,  εως  αν  [θο5  τονς\  Ιχ- 
^ρούς  ΰον  ύποπ6διο\ν  τών  πο']δών  ΰου.^  Τίνες  ούν  οι  [εχ&ροίΥ" ; 
Οί  φαύλοι  καϊ  άντιταΰα[όμενοι]  τω  'Θ-εληματι  τ[ον  Θεοί]". 

XXXVII.     Chrisius  dux  noster,  iios  mililes  eius;    quilihet  suum  ordinem 
el  stalionem  sitam  observet,  ul  membra  corporis. 

Στρατευΰώμεϋ•α^  ούν,  ανδ[ρες  άδελ^φοϊ^  μετά  πάΰης  εκτενεί[ας  εν 
τοις]  άμώμοις  προΰτάγμαΰιν  [αύτον].  Κατανοηϋωμεν  τους  6τρατ[ευο]- 
μενους  τοις  7]γουμενοις  ηΐμών],  πώς  εύτάκτως ,  πώς  εύείκτω[ςΥ ,   πώς 


10)  Vocc.  ώ?  λ^ωϊ^  ηοη  lcg.ap.LXX.  eum  csse   το   ακηπτρον   της  μεγαλω- 

11)  t/V  luentiir  Chrysostomus,  Hie-  σύνης  τον  Θεοϋ'  nec  ηοη  distingiiit  hu- 
ronymus,  Theodorelus^et  alii,  Euthymio  nianam  a  Divina  natura,  ciim  dicil  ό 
κ«ι9•'  ην  exponente;  r/  LXX.  Κύριος  ^Ιηαοϋς  το  κατά  σάρκα  {c.  32.): 

Cap.   XXXVI.      1)   Hic    videtur    esse  eiqiie  tribuit  όόξαν  καϊ  μεγαλωαύνην 

iimis  ex  iis  locis,  quae  Photio  displicue-  (c.  20.),  quac  soli  supremo  Deo  deben- 

runt,  qui    cap.    126.     Bibliothecae    haec  tur,    ίΐς   τονς    αΙώνας   τών   αϊώνων. 

habet:    Αΐτιάααιτο   δι    αν   τις  αυτόν  lesus  aiitem,   cnm  sit  unicus  Christiaiiae 

^v  τανταις' καϊ  τρίτον-,  δη.  professioiiis  ά(7/ε/ζ>£ ϋ?,  (lidlnr άρχιερενς 

αρχιερέα  καϊ  προστάτην  τον  Κνριον  τών   προΰφορών    ημών,    qnia    omnes 

ημών  ^Ιηύονν    Χριστόν    ^'ξονομάζων,  noslrae   προσψοραϊ  sive  oblationes  ηοη 

ούάε  τάς  ϋ-ίοπρεπβις  καϊ  ύψηλοτερας  aliter   a    Deo    accipiuntiir     eiqne    gratae 

αφηκε   περϊ   αυτοί)   φωνάς.    Quod    si  snnt,  quam  ex  intercessione  sumnii  Pon- 

lanto    Critico    displicueiit,    quod    lesum  tificis  nostri  lesu  Chrisli   τον  μεγάλον, 

vocat    Clemens  24ρχΐίρέα,    pelivit    cam  άιεληλνΟ^ότος  τονς  ουρανούς,  τον  νίον 

vocem  ex  S.  Paulo  ,'  Heb.  4,   15.  (addas  του  Θεον.  —  Wott. 
2,  17.  3,  1.  5,  10).     Neque  ab  eins  usii  2)  Ita  dedi  ciim  Jiinio,  Fello,  Colo- 

abhorret   B.  ignatius,    Epist.    ad  Philad.  mcsio,  Iltigio,  Freyio,  Wottono  et  Schoc- 

(c.  2).      Eadem   igitnr   Clementi  licentia  nemanno.      Cod.    Ms.    exbibet    άτενίαω- 

concedatnr,    praesertim    quum   S.   Pater  μη'.     Boisius,   Coteleiius,    Coustanlius, 

aiibi  agnoscit  τα  παβηματα  τον  Χρι-  Russelius,  Hornemannus  mallcnl  ατενί- 

ατον   esse   τα    παϋ^ηματα   τον  Θεον,  σωμεν  ....  ^νοπτριοώμεϋα.    Jac. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXXV.  XXXVI.  XXXVII.  83 

quod  ero  libi  similis.  Arguam  le,  et  statuam  te  conlra  faciem  tuam. 
Intelligite  utique  haec,  qiii  obliviscimini  Deum,  ne  quando  rapiat  vos 
lanquam  leo,  et  non  sit  qui  eripial.  Sacrificium  laudis  honorificabit 
me,  et  illic  iter,  quo  ostendam  illi  salulem  Dei. 

XXX VI.     Omnis  healUudo  nobis  per  Chrislum  tribuilur. 

Haec  esl  via,  dilecti,  in  qua  salutare  nostriim  invenimiis,  lesum 
Chrislum,  oblalioiium  nostrarum  ponlificem,  infirmitatis  noslrae  palronum 
el  aiixiliatorem.  Per  biinc  coelorum  altitudinem  aspicimus;  per  hunc 
%-ultiim  eius  immaculatiim  et  excelsiim  speciilaraur;  per  bunc  oculi  cor• 
dis  nostri  aperti  sunt;  per  hunc  insipiens  et  obscurata  mens  nostra  in 
admirabilem  eius  luceni  reflorescit;  per  hunc  voluit  Dominus  nos  im- 
raorlaleni  cognitionem  gustare;  per  hunc,  qui  maieslatis  Dei  splendor 
existens,  tanto  maior  est  angelis,  quanto  excellentius  nomen  sortitus  est. 
Scriplum  enim  est:  ,qui  faoit  angelos  suos  spiritus,  et  ministros  suos 
ignis  flammam.'  De  filio  autem  suo  sic  dixit  Dominus:  ,filius  meus  es 
tu,  ego  hodie  genui  le;  postula  a  me,  et  dabo  tibi  gentes  haeredita- 
lem  tuam,  et  possessionem  tuam  terminos  terrae.'  Et  iterum  dicit  ad 
eum:  ,sede  a  dextris  meis,  donec  ponara  inimicos  tuos  scabellum  pe- 
dum  tuorum. '  Quinam  autem  sunt  inimici?  Homines  perversi,  et  qui 
divinae  Toluntati  resislunt. 

XXXMI.     Chrislus  dux  nosler,  nos  milites  eius;    quilibet  suum  ordinem 
el  sUitionem  suam  ohservet,  ul  memhra  corporis. 

Militemus  igitur,  viri  fralres,  omnibus  viribus  sub  inculpatis  eiiis 
praecepUs.  Consideremus  niililes,  qui  sub  ducibus  noslris  merent, 
qaain  ordioate,   quam  obedienler,    quam  submisse  imperala   exequanlur. 


3)  Eandein  locutionera  usurpat  B.  exhibent  Edd.  omncs  antc  Wottonum, 
Paulas  Ephes.  1,  18.   Jac.  nec  non  Russelius  et  Hornemannus,  av- 

4)  Videlur  S.  Pater  alludere  ad  Rom.  τιτασσ^όμενοι  τον  ΘίοΟ]  r^  ^ελη• 
1.  21.  el  Ι  Pelr.  2,  9.  Woti.  Locus  re-  μάτι  το  θέλημα  ϊδιον ,  Msti  fidei  ηοη 
ciutus  a  Clem.  Alex.  Stroin.  IV,  17  p.613.  niinns  qnam  scrmonis  usui  repngnat.  Jac. 

5)  Hebr.  1,  3.  4.  Cap.  XXXVII.     1)  Christiana   Religio 

6)  Pe.  103,  4.  Hebr.  1,  7.  Cfr.  Lip-  saepius  comparalur  militiac  propter  la- 
mt  I.  c.  p.  97.  bores  indefessos  et  pericula,    diim  eius 

7)  in\  dk  χοΰ  υΐοΰ  coni.  Bois.  officia  rite  peragamus,  subeunda.    Huius 

8)  Pe.  2,  7.  8.  Hebr.   1,  5.  mililiae  Chrislus  dux  est,   quem  oportet 

9)  P».  109,  1.  Hebr.  1,   13.  seqnamur  cl  vesligiis  cius  insislamus,  ut 

10)  lantus  dederal  oi  f/&QOi  αύτον,  ab  eo  mercedem  accipiamns.  Hinc  S. 
WottiNio•  rqioeuit  (χί^ροϊ  χνρίυν.  Hia-  Ignalius  (Ep.  ad  Polycarpum  c.  C. ) 
IM  μΜμι  Βοα  est  pluriiim  quam  sex  ϋρ^σκετε  φ  ατρατενεύΟε ,  αφ*  ου 
lilewnL   /«c  xul  τα    όψώνια   χομίζεσϋ^ε.     Vid.  Ιί 

11)  Ιη    hoc  loco  WoUonum   seniltis  Tirn.  2,  3.  4.    Wolt. 

fm,  qui  cernere   poterat  in  Cod.   Mslo.  2)  Hacc   Icclio,    a  Millio    iamdiidum 

tov   θεον,    qaae    foc«    hodie   quidern  probala,  qiiam  margiiii  adponunl  liinius, 

non     exslant.      Legimu»      aulpm    adhiic  Kiilliis  <!l  Colomesius,  quiii  vera  silequi- 

ΑΝΤΙΤΑΣΣ ΤΩ,ΘΕΑΗΜΑΤΙ  dem  niillus  duhilo;  legimus  enim  in  Co- 

ΤαθΕΑΗΜΑ  ...  I  ...  lacnna  posl  dic«    Msto    ΕΥΕΙΚΤΩ..       Porgamf-nae 

ΑΝΤΓΓΑΣΣηοη  capiente  piun;s  qiiam  reliquiae  laccrafi  lilerarn  ultiiriain  £1  lan- 

qainqtie  τβΙ  tex  literas.    Keclio  ergo  illa,  liirn    non   inlegratn   adhiic    cxhihenl :   li- 

qo«iD  de  f  no  Ucile  dederat  Iiinius,  quam  brariuH,  ul  videtur,  pro   Υ  scripseral  /, 

6• 


84  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XXXVIi.  XXXVIII.  XXXIX. 

νποτεταγμενως  ίπιτελίον^βι  τα  δίαταϋΰόμενα.  Ου  πάντ[ες\  εΙΰΧν  inaq- 
χοι,  ονδε  χιλίαρχοι,  ονδε  εκατόνταρχοι ,  ουδέ  ηεντηκόνταρχοι  ^  ουδέ  το 
καϋ•εξης'  αλλ'  εκαϋτος^  h  τω  Ιδίω  τάγματι  τα.  επιταϋβομενα  υπο  του 
βαΰιλέως  καϊ  των  'ηγουμένων  επιτελεί.  Οί  μεγάλοι  δίχα  των  μικρών 
ου  δύνανται  είναι ^  ούτε  οί  μικροί  δίχα  των  μεγάλων'  ΰυγκραΰίς  τις 
ioTiv  εν  πάβι,  καϊ  εν  τούτοις  χρηβις.  Αάβωμεν  το  αώμα  ημών. 
'^Η  κεφαλή  δίχα  τών  ποδών  ούδεν  ίϋτιν ,  ούτως  ούδε  οΓ  πόδες  δίχα 
της  κεφαλής'  τα  δε  ελάχιστα  μέλη  του  ΰώματος  ημών  αναγκαία  καϊ 
εύχρηΰτά  εισιν  ολω  τω  σώματι.  ^Αλλα^  πάντα  ΰυμπνεΐ,  καϊ  νπο[τα]γγί 
fita  χ^ήίται.  εις  το  ΰώζεϋϋ•αι  όλον  το  βώμα. 

XXXV11I.     Subiicianl  se  membra   ecclesiae,    el  nemo  se  exlollat]    nam 
omnia  bona  divinUus  accepimus. 

Σωζεΰ&ω  ούν  ημών  ολ[ον^  το  ΰώμα  iv  Χριΰτώ  ^Ιηΰοϋ,  καϊ  ύπο- 
ταΰβεΰΟΊωΥ  εκαϋτος  τω  πληϋίον  αύτοϋ ,  καϋ-ώΐς]  καϊ  ετεϋ-η  εν  τω 
χαρίϋματι  αύτοϋ.  Ό  ίΰχυρος  μη  άτημελείτω^  τον  άβΰ-ενη ,  ο  δε  αΰ- 
'&ενης  εντρεπετω  τον  Ιβχυρόν  6  πλούΰιος  επιχορηγείτω  τω  τττωχω,  ο 
δε  πτωχός  εύχαριΰτείτω  τω  Θεώ,  οτι  ϊδωκεν  αύτώ  δι  ου  αναπλη- 
ρωΟ^η  αύτοϋ  το  ύότερημα.  '^0  ϋοφος^  ενδεικνυΰθΊω]  την  ϋοφίαν  αυ- 
τού μη  εν  λoyo^c*,  αλλ'  εν  εργοις  άγαΌΌΐς'  6  ταπεινοφρονών  μη 
εαυτψ*    μαρτυρείτ\ω\,    αλλ'    εάτω   υφ'    ετέρου   εαυτόν    μ[αρ'\τυρεΐ6ϋ'αι. 

""Ο    άγνος*^    εν    τ?}   ΰαρκϊ '  καΐ    μη     άλαζονευέ6ϋ•ω,    γινώΰ[κων     οτι 

ετ'Ιερός  εϋτιν  6  επιχορηγών  [αυτω]  την  εγκράτειαν.  Άναλογι[βώμ']ε&α 
ούν,  άδελφοϊ,  εκ  ποίας  {υληςί^  εγενηϋ'ημεν ,  ποιοι  καϊ  τί[νες  ει]ΰήλ- 
ϋ-ομεν  εις  τον  κόΰμον,  [_ώς^  εκ  τ]οϋ  τάφου  καϊ  ΰκότους.  [Ό  ποιη]- 
ΰας  τϊμας  καϊ  δημιουργηΰας  [ειΰη^γαγεν  εις  τον  κόΰμον  αύτοϋ ^  [προ^ε- 
τοιμάαας  τας  ευεργεσίας  [αύτ^οϋ  ^  πρϊν  ημάς  γεννηΰ'ηναι.  [Ταϋ']τα 
ούν  πάντα  εξ  αύτοϋ  έχοντες  [ο]φείλομεν^  κατά  πάντα  εύχαριΰτεΐν  [αύ]- 
τω'  ω  η  δόξα  εις  τους  αΙώνας  τών  αιώνων.     Άμην. 

XXXIX.     Νοη  est   quo  exlollamur. 

"Αφρονες  καϊ  άΰύνετοι  καϊ  μωροϊ  καϊ  απαίδευτοι  χλευάξουΰιν 
ημάς  καϊ  μυκτηρίζουΰιν,  εαυτούς  βουλόμενοι  επαίρεαΰ'αι  ταΐς  διανοίαις 
αυτών.  Τι  γαρ  δύναται  'θ-νητός ;  η  τις  ιοχύς  γηγενούς;  Γέγραπται 
γάρ'  ,ούκ^  ην  μορφή  προ  6φΰ•αλμών  μου,  αλλ'  η  αύραν  καϊ  φωνην 
ηκουον '  τι  γαρ ;  μη  καΰ-αρος  εαται  βροτος  Ι'νανη  κυρίου ;  η  από 
τών  'έργων  αύτοϋ  άμεμπτος  ανηρ ,  ει  κατά  παίδων  αυτοί)  ού  πιστεύει, 
κατά  δε  αγγέλων  αύτοϋ  σκολιόν  τι  επενόησεν,  Ουρανός^  δε  ού  καθα- 
ρος  ενώπιον  αύτοϋ'  εα^  δε,  οι  κατοικοϋντες  οικίας  πηλίνας,  εξ  ών 
καΐ  αυτοί  έκ  του  αντοί;  πηλοϋ  έσμέν.  "Επαισεν  αυτούς  σητος  τρόπον, 
καϊ  από  πρωΐΰ'εν  εως  εσπέρας  ουκ  ετι  είσίν  παρά  το  μη  δύνασΰ•αι 
αύτους  εαυτοΐς  βοηΰ^ησαι  άπώλοντο.  Ένεφύσησεν  αύτοΐς ,  καϊ  ετελεύ- 
τ7]σαν,  παρά  το  μη  εχειν  αυτούς  σοφίαν.     Έπικάλεσαι^  δε,  εϊ  τις  σοι 

syllaba  proxime  sequente  i^/  eiiis  menti  strcnue,   qiiam    vocem  Fellns,    qiii  ipse 

obversante ;  et  literam  /  ex  inciiria  prae-  Mstum  non  inspexit,  stremie  tuetur.    Bir- 

lermissam  supra  lineam   postea  adpinxit.  rius  reponit  vel  εύειχτί'/.ώς  vel  deniqne 

Edd.    omnes,    Inniiim    secuti,    praebent  si  mavis  ενεκϋ^νμώς.    Jac. 
ενεχτιχώς,  corpore  bene  habito,  impigre,  3)  Vid.  infra  c.  41.  et  I  Cor.  15,  23. 


Ι.  CLE5IEi\TIS  AD  COR.   XXXVII.  XXXVIII.  XXXIX.  85 

Non  omnes  sunl  praefecti,  ueque  chiliarchae,  neque  centuriones,  neque  quiii• 
quagenarii,  et  sic  deiuceps ;  unusquisque  vero  iii  suo  ordiue  el  stalioiie, 
quae  a  rege  et  dueibus  imperanlur,  peragil.  Magni  siiie  parvis,  et  parvi 
siiie  magnis  consislere  iiequeunl ;  mixti  sunt  omiies,  et  iiule  usus.  Exem- 
plo  uobis  sit  corpiis  nostrum.  Capiit  sine  pedibus  nihil  est,  prout  ueque 
pedes  siue  capite:  minima  auteiii  corporis  nostri  iiiembra  universo  cor- 
pori  necessaria  et  ulilia  suul.  Imo  cuncta  conspiraiit,  et  una  eadem- 
que  subieclione  ad  conversalionem  lotius  corporis  iitunlur. 

XXXVIII.  Suhiicianl  se  membra  ecclesiae,  et  nemo  se  exlollat;  nam 
omnia  hoiia  divinilus  accepimus. 
Servelur  ilaque  corpiis  nostriim  in  Christo  lesu,  et  uniisquisque 
proximo  suo  subiiciatur  iuxla  ordineni,  in  quo  per  gratiaui  eius  posilus 
esl.  Fortis  ne  negligat  imbecillem,  imbecillis  forlem  revereatur;  dives 
paupcri  largialur,  paiiper  Deum  laudet,  qiiod  ei  dederit  per  quem  eius 
inopia  supplealiir.  Sapiens  non  in  verbis,  sed  in  bonis  operibus  sapieii- 
tiam  suaui  raanifestet;  huniilis  non  sibi  lestimonium  ferat,  sed  ab  allero 
sibi  ferri  siiiat.  Qui  carne  casliis  est,  iie  insolescat,  cum  sciat  alium 
esse,  qui  coiilinenliae  doiinm  ipse  tribuat.  Consideremus  ergo,  fratres, 
ex  qua  materia  facli  simus,  qui  et  quales  mundum  ingressi  simus ,  lan- 
quam  ex  sepulchro  et  tenebris.  Qui  nos  fecit  et  condidit,  praeparatis 
prius  benefactis  suis,  antequam  nasceremur,  in  mundum  suum  nos  in- 
troduxit.  Haec  igitur  orania  ciim  ab  eo  habeamus,  in  omnibus  gratias 
ipsi  agpre  debemus,  cui  est  gloria  in  secula  seculorum.     Amen. 

XXXIX.  Non  est  quo  extollamur. 
Stulli  unice  et  insipientes,  el  fatui  el  imperiti  derident  nos  ac  sub• 
sanoant,  duiu  cogitalionibus  suis  se  extoilerc  cupiunt.  Quid  enim  potest 
mortalis,  aut  quale  robur  terrigenae?  Scriplum  enim  esl:  ,ηοη  erat 
figura  anle  oculos  meos,  sed  aiiram  et  vocem  audiebam  dicentem:  quid 
eoim  ?  Dumquid  liomo  coram  Duniino  mundus  erit,  vel  de  operibus  suis 
inculpabilis  vir,  si  servis  suis  non  confidit,  et  in  angelis  suis  prava 
animadvertil  ?  Coelum  quoque  non  cst  mundum  antc  cum-,  multo  minus 
habitaotes  domos  luleas,  ex  quibus  el  ipsi  de  eodem  luto  sumus.  Devo- 
ravil  illos  lanquara  linea,  et  a  raane  usque  ad  vesperam  ultra  non  sunt ; 
eo,  quod  non  possunt  sibi  ipsis  subvenire,  perierunt.  Insufilavit  eis,  et 
interierunt ,  quia  non  habebant   sapicntiam.     Invoca  autem,  si   quis   tibi 


4)  I.  e.  quin  etiam,  quin  potius ,     iit  Epiphanii    (haer.  30,  15.)    et  Hieronymi 

eaepins    ap.   scripl.  eccl.     Quare  Davisii  (coritra  lovitiian.    Lib.  1.  c.  12.  Opp.  T. 

coniectura  aua  non  indigemiis.  II.  p.  258.  ed.  Vallars.),  pro  Virginitatc 

Cap.  XXXVIII.  1)  Eph.  5,  21.1  Petr.  5,5.  per  epistolas  suas  loculus  fucrat.  Jac. 

2)  Sic    Wott.     In    Ms.    τμμελείτω^  7)  Mcmbrana  lacera  spalium  forsilan 
Millins  Μητί  άμελείτω.  trium  aul   qualuor  lilerarura  post  σαρχϊ 

3)  Locus  cilatus  a  Clem.  Alex.  Strom.  linquit  (/ac),  quod  Nolle    per    αιγατω 
IV,  17.  ρ.  613.  explendum  putat.   (//.  ed.  IV.) 

4)  μτι  λόγοις  μόνον  Clem.  Alex.  8)  Ps.  138,  15. 

5)  Prov.  27,  2.  9)  I  Thess.  5,  18. 

6)  Cfr.  Ignat.  ad  Polyc.  c.  5.     Tert.  Cap.  XXXIX.     1)  lob.  4,   16—18. 
de  virgg.  vel.  c.  13.     In    hoc   loco  Co-  2)  lob.  15,  15. 

teleriuft  ^sibi   visns    csl  videre    unum  ex  3)  lob.  4,  19 — 21. 

illis,  in  qaibus  Clemens,  iuxla  relalionem  4)  lob.  5,  1 — 5. 


86  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XXXIX.  XL.  XLI.  XLII. 

'imayiovueTM ,  η  ει  τίνα  αγίων  αγγέλων  ο-ψΐ?^*  καΙ  γαρ  άφρονα  αναιρεί 
οργή,  πεπλανημενον  δε  ■Θ-ανατοΐ  ζ^λος.  'Εγώ  δε  εώρακα  άφρονας  ρί- 
ζας βαλόντας,  αλλ'  ευθέως  εβρωϋ-η  αντών  rj  δίαιτα.  Πό^ρω  γένοιντο 
οί  νίοϊ  αντών  αττό  ΰωτηρίας'  κολαβριαΰ-είηύαν  επϊ  ϋ•νραις  ηβΰόνων, 
κοίΐ  ουκ  IWat  ο  εξαιρούμενος'  α  γαρ  εκείνοις  ητοίμαΰται ,  δίκαιοι 
εδονται,  αντοϊ  δε  εκ  κακών  ουκ  εξαίρετοι  *εϋονται.'^ 

XL.     Servemus  ordinem  in  ecclesia  α  Deo  inslilulum. 

Προδήλων^  ovv  ημΐν  όντων  τούτων,  και  εγκεκνφότες  εις  τα  βάΘ•η^ 
της  Μας  γνώΰεως,  πάντα^  τάξει  ποιεΐν  οφείλομεν ,  οσα  6  δεαπότης 
ΙπιτελεΙν  ε[κελ]εν[σε]ν  κατά  καιρούς  τεταγμένους.  Τάς  τε  προΰφορας 
και  λειτουργίας  επιτελεΐα^αι ,  και  ουκ  εική  η  ατάκτως  εκέλευΰεν  γί• 
vsa&aif  αλλ  ώριΰμένοις  καιροΐς  καϊ  ωραις.  Που  τε  και  δια  τίνων 
επιτελεΐΰ'&αι  Ό'ελει,  αντος  ωριΰεν  τγ  νττερτάττι  αυτόν  βουληΰει,  IV* 
όΰίως  πάντα  τα  γινόμενα  εν  ευδοκηβει  εντνρόΰδεκτα  εϊη  τω  ϋ-εληματι 
αντον.  Οι  ονν  τοις  προβτεταγμένοις  καιροΐς  τΐοιοϋντες  τάς  προΰφοράς 
αντών,  ευπρόΰδεκτοί  τε  καϊ  μακάριοι'  τοις  γαρ  νομίμοις  του  δεΰπότον 
άκολονϋΌνντες  ου  διαμαρτάνουΰιν.  Τω  γαρ  άρχιερεΐ  ϊδιαι  λειτονργίαι 
δεδομέναι  εΐβΐν,  καϊ  τοις  ίερεϋΰιν  Ι'^ιο?  ο  τόπος*  προΰτετακται ,  καϊ 
λενίταις  liitat  διακονίαι  επίκεινται'  ο  λαϊκός^  άνΟ•ρωπος  τοις  λαϊκοΐς 
προΰτάγμαϋιν  δίδεται. 

XLI.     Conlinuatio. 

"Εκαϋτος  νμών,  άδελφοϊ,  εν  τω  ίδίω  TayfiaTt  ενχαριΰτείτω  Θεώ, 
εν  άγαΌ'ϊ}  ΰννειδηβει  νπάρχων ,  μή  παρεκβαίνων  τον  ώριϋμένον  της 
λειτουργίας  αντον  κανόνα,  εν  οεμνότητι.  Ον  πανταγ^ον,  άδελφοϊ,  προσ- 
φέρονται Ό-υαίαι  ενδελεχιΰμον  η  ευχών  η  περϊ  αμαρτίας  καϊ  πλημ- 
μελίας,  αλλ*  η  εν  %ρου6αλημ  μόνΥ( '  κάκεΐ  δε  ουκ  εν  παντϊ  τόπω  προβ- 
φερεται,  αλλ'  εμπροΰΰ-εν  τον  ναον  προς  το  ϋ•νΰιαατηριον ,  μωμο- 
ϋκοπηϋ-εν  το  προΰφερόμενον  δια  τον  άρχιερεως^  καϊ  τών  προειρημενων 
Χειτονργών.  Οι  ονν  παρά  το  κα&ήκον  της  βουληΰεως  αντον  ποιονν- 
τες  τι,  Ό•άνατον  το  πρόΰτιμον  εχονσιν.  '^Ορατε,^  άδελφοϊ,  οβω  πλείονος 
κατηξιώϋΎΐμεν  γνώβεως,  τοϋοντω  μάλλον  νποκείμεϋ-α  κινδννω. 

XLII.     Ordo  ministrorum   in  ecclesia  α  Chrislo  constilutus ;  Episcopi  et 
Diaconi  db  Aposiolis  ordinali. 

Oi  άποΰτολοι  ημΐν  ενηγγελίΰ^^ηΰαν^  άπο  του  κυρίου  Ίηβοϋ  Χρι- 
ϋτον ,  Ίηΰονς  ο  Χριβτός  άπο  τον   Θεοϋ.     Έξεπεμφϋ•η  6  Χριΰτός  ούν 


5)  οιρει  lunius  et  al.  Νοη  ignoro,  qiiomodo  per  figuram  quan- 

Cap.  XL.     1)  Cfr.    Clem.    Alex.  I.  1.  dam  grammalicam ,    adductis    quibusdam 

p.   613.  exemplis   (e.   g.  loseph.  Antiq.  III,    10.) 

2)  Rom.  11,  33.  conenlur  istud  eludere  viri  qiiidam  docli 

3)  I  Cor.  14,  40.  (Lardner),  qui   ad  Doniitiani  aut  Traiani 

4)  I.  e.  ordo  sacri  ministerii,  ut  infra  impcrium  aelatem  huius  epistolae  referre 
c.  44.  et  apud  Igiiat.  ad  Polyc.  c.  1.,  malunt.  Verum,  ni  fallor,  neiitiquam 
ad  Smyrn.  c.  6.  Cfr.  Polyc.  ad  Philipp.  sunt  similia  ab  illis  allata  exempla  huic 
c.  11.  Jac.  Ex  hoc  capite  et  scquenti  tam  simplici  et  hisloricae  Cleraentis^?^o'£t. 
colligitur,  Epistolam  nostram  stante  ad-  Frey.  Non  negare  possum,  V.  T.  hie- 
huctemplo  Hierosolymitanoscriptam  esse.  rarchiam  quae  \ocatur  h.  1.  ad  Christia- 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XXXIX.  XL.  XLI.  XLII.  87 

respondeaf,  vel  si  qiiem  saiielorum  angelorum  aspicias;  cteniiu  insipientem 
perimil  ira,  slullum  auleiii  uccidil  zeliis.  Ego  aiiteui  vidi  sluUos,  radices 
miltenles;  sed  stalim  absumta  est  illorum  habilalio.  Longe  liant  iilii 
eonim  a  salule,  et  conteninanlur  anle  ianuas  minorum,  ct  iion  eril  qui 
eripiaU  Quae  enim  illis  parala  siinl,  iiisti  comedent ;  ipsi  vero  de  malis 
nou  liberabuulur.' 

XL.  Sen^emus  ordinem  in  ecclesia  d  Deo  inslUulum. 

Cum  igitur  baec  iiobis  sint  manifesta  et  in  profunda  divinae  cogni- 
tiouis  nos  introspiciamus ,  ciincla  ordiiie  debemus  facere,  quae  iios  Do- 
uiinus  stalutis  teniporibus  peragere  iussit.  Oblationes  scilicet  et  ufficia 
sacra  perfici,  neque  teraere  vel  inordinale  fieri  praecepit,  sed  slatiUis 
lemporibus  et  boris.  Ubi  eliam  el  a  quibus  celebrari  vult,  ipse  excel- 
sissiiua  sua  volunlate  definivit,  ut  religiose  omnia  secundum  eius  beiie- 
placilum  adimpleta  accepla  essent  volimlali  eius.  Qiii  ergo  assignalis  tem- 
poribus  oblaliones  suas  faciunt,  accepti  et  beati  siint;  Domini  enim  man- 
dala  sequenles  non  aberrant.  Summo  quippe  sacerdoli  sua  munera  tri- 
bula  sunt,  sacerdotibus  lociis  proprius  assignatus  est,  et  Levitis  sua 
ministeria  incumbiint.     Homo  laicus  praeceptis  laicis  constringilur. 

XLI.     Continualio. 

Unusquisque  veslrum,  fratres,  in  siio  ordine,  in  bona  conscientia, 
praescriptam  ministerii  sui  regulam  non  transgrediens,  in  honestate  Deo 
gralias  agat.  Non  iii  omni  loco,  fralres,  ofleruntiir  sacrificia  perpetua 
vel  voliva  vel  pro  peccatis  et  deliclis ,  sed  Ilierosolymis  tantiim ;  neqiie 
illic  in  quovis  loco  fil  oblatio,  sed  in  alrio  lempli  ad  allare,  diligenler 
prius  inspeclo  sacrificio  a  summo  sacerdote  el  praedictis  minislris.  Qui 
igilur  praeler  id,  quod  volunlali  eius  consenlaneum  est ,  aliquid  faciunt, 
mortis  siipplicio  puniunlur.  Videlis,  fralres,  quo  raaiori  cognitione  digni 
suoius  habiti,  eo  graviori  periculo  obnoxii  sumus. 

XLII.     Ordo  tninislrorum  in  ecclesia  α  Christo   consiilutus ;   Episcopi 
el  Diaconi  ab  Aposlolis  ordinati. 

Apostoli  nobis  iussu  Domini  lesu  Christi  evangelizaverunt,  lesus 
Chrislus  iussu  Dei.  Missus  cst  igitur  Christus  a  Deo,  et  Aposloli  a  Chri- 


nornm    societatem    accommodari ;    ipsa  iara  a  primaevis  scriptoribus  Christiano- 

Terba  τόπος  et   διαχονία   quibus   usus  rum   vocem    λαϊχος   adhibitam    esse  ad 

esl  Clemens  demonstrant,  illud  ad  pres-  sigmficandum  eum,  qui    sacro  niillo  mi- 

byteros  (Cfr.   c.  44.:  Idnb    του    Ιάρν-  riislcrio  fungebatur.    Cler. 

μίνον  αύτοΐς  τόπον),  hoc  ad  diaconos  Cap.    XIJ.      1)    Sacerdotium    potius 

referri.     Sed  sumnius  pontifex  iion  epis-  inferioris  oidinis  {των  Ιερέων)  oriicium 

copas  esl,    sed   Christus.     Cfr.    c.  36.:  eral  τοΐι    μωμοσκοπεΐν    τάς    ϋ^νσίας, 

*ίηαονν  Χοιστον,    τόν  ctQxnQia  των  adstanle  larnen  sunimo  sacerdolc.    Vocc. 

nftotS(fOQO)V  ημών,    c   58.:    ota    του  oicc  του  άρχιερ^ως  κτλ.  cum  ττροσφ^- 

άρ;(ΐ(ρ^θ)ς  χαΐ  προατάτου  ημών  ΊηΟού  QtTca  ....  προς  τό  ϋ^υΰιαστήριον  foile 

Χρίστου.     Lipsius  ρ.   25.  1.  c  coniungenda  pulal.   Frey. 

5)  Crediliile  est,  voceiii  λαϊκός  usila-  2)  Clcm.  Alex.  I.  I.  p.  613. 

Um  apud  Helleiiislas  fuisse,   ul  signiii-  Cap.  XLII.     1)   Forte  i^ro  εύηγγελί- 

carelor  alienas  a  Iribu    Levis,  aut  eliarn  ααντο.    Wolt.    Cfr. loann.  17,  18.  20,21. 

prosapia  Aaronis.    Quibus  verisimile  lil,  Lipsius  raonet   1.   c.  p.  119.:    Vb.   εύ- 


88  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XLII.  XLIII. 

kno  τον  Θεον,  καϊ  οί  οίπόΰτολοι  απο  τον  Χριατον'  εγενοντο  ονν  αμ- 
φότερα εντά%τως  εκ  'θελήματος  Θεον.  Παραγγελίας  ονν  λαβόντες,  καϊ 
πληροφορη'Θ-εντες'^  δια  της  αναΰτάΰεως  τον  ζνρίον  ημών  ^Ιηΰον  Χρι- 
ΰτον,  καϊ  πίβτωΰ-εντες^  εν  τω  λόγω  τον  Θεον,  μετά  πληροφορίας  πνεύ- 
ματος άγίον*  εξηλϋ^ον,  εναγγελιξόμενοι  την  βαΰιλείαν  τον  Θεον  μελλειν 
'ερχεβϋ•αι.  Κατά  χώρας  ονν  καϊ  πόλεις  κηρνΰβοντες  καϋ'ίβτανον^  τας 
άπαρχας  αυτών,  δοκψάΰ^ντες  τω  πνενματι,  εις  επιΰκόπονς^  και  διακό- 
νονς  των  μελλόντων  πιΰτενειν.  Κα\  τοντο  ον  καινώς '  εκ  γαρ  δη  πολ- 
λών χρόνων  εγεγραπτο  περϊ  Ιπιβκόπων  κα\  διακόνων.  Οντως  γάρ  πον 
λέγει  η  γραφή'  ,καταϋτηύω''  τονς  επιβκόπονς  αντών  εν  δικαιοϋύνγι, 
καϊ  τονς  διακόνονς  αντών  iv  πίΰτει^ 


XLIII.     Moses  olim  conlenlionem  de  sacerdoiali  dignilale  orlam  sedavit. 

Καϊ  τί  ϋ-ανμαΰτον  ^  ει  οί  εν  Χριΰτώ  πιΰτενΟ'έντες^  πάρα  Θεοϋ 
έργον  τοιοντο,  κατεΰτηΟαν  τονς  προειρημένονς ;  οπον  καϊ  ο  μακάριος, 
,πιΰτός  Ό'εράπων^  εν  όλω  τω  οϊκω' ,  Μωνΰης^  τα  διατεταγμένα  αυτω 
πάντα  εϋημειώΰατο  εν  ταΐς  ίεραΐς  βίβλοις,  ω  καϊ  επηκολον&ηΰαν  Οί 
λοίΤΓΟί  προφηται,  βννεπιμαρτνρονντες  τοις  νπ^  αντον  νενομοϋ-ετ^^μένοις, 
Έκεϊνος  γάρ,  ζηλον  εμπεΰόντος  περϊ  της  ιερωβννης,  καϊ  βταΰιαζονΰών 
των  φνλών,  οποία  αντών  ενη  τω  ενδόξω  ονόματι  κεκοΰμημένη,  εκελεν- 
ΰεν^  τονς  δώδεκα  φνλάρχονς  προΰενεγκεΐν  αντώ  ράβδονς,  έπιγεγραμ- 
μενας  εκαβτης  φνλης  κατ  όνομα.  Καϊ  λαβών  αντάς  εδηΰεν,  καϊ  εβφρά- 
γιΰεν^  τοις  δακτνλίοις  τών  φνλάρχων,  καϊ  άπε^ετο  αντάς  εις  την  ΰκη- 
νην  τον  μαρτνρίου  επϊ  την  τράπεζαν  τον  Θεον.  Καϊ  κλείΰας  την  6κη- 
νην  εΰφράγιβεν  τάς  κλείδας ,  ώΰαντως  καϊ  τάς  ράβδονς ,  καϊ  είπεν 
αντοΐς'  άνδρες  άδελφοϊ ,  ης  άν  φνλής  η  ράβδος  βλαβτηΰη,  ταντην  εκ- 
λελεκται  ο  Θεός  εις  το  ίερατενειν  καϊ  λειτονργεΐν  αντώ.  Πρωίας  δε 
γενομένης,  ΰννεκάλεΰεν  πάντα  τον  Ίοραηλ,  τάς  έξακοΰίας  χιλιάδα?  τών 
ανδρώ[ν ,  καϊ  έπε'\δείξατο  τοις  φνλάρχοις  [τάς  ΰφρα']γιδας,  καϊ  ηνοιξεν 
τη[ν  ΰκηνην^  τον  μαρτνρίον  καϊ  προβ[ηνεγκεν']  ράβδονς.  Καϊ  ενρέ&η 
η  ρΐάβδος"]  Ααρών  ον  μόνον  βεβλα[6τηκνΐα'\,  άλλα  καϊ  καρπόν  εχονβα. 
Τί  δοκεΐτε,  αγαπητοί;  Ον  πρ[οέγνω]  Μωνΰης  τοντο  μέλλειν  [εΰεΰ&αι]; 
Μαλιΰτα  7}δει'  αλλ'  ϊνα  μη  άκ[ατα6τα']6ία  γένηται  εν  τω  Ίΰραηλ, 
οντω[ς^  εποΐ^ηΰεν.,  εις''  το  δοξαΰϋ^ίναι  τ[ό  όνο^μα  ,τον  άλη'&ινον  καϊ 
μόνον  [Θεοί;]/^  ω  η  δόξα  εις  τονς  αιώνας  τών  αιώμων.     'Αμήν. 


ηγγελίϋΒ^ηααν  haud    dubie   sensu  pas-  Ιϋτάνω,    e.    g.    κα^ιατάνω.     Scapula. 

sivo  accipiendum  est;  ημΐν     est  dativus  Cfr.  Schneideri  Lex.  gr.  s.  v.  κα^ίοτάνω. 

qui  vocatur   commodi.     Verte:   apostoli  Ms.  καΟ^έατανον,  male.    H. 

evangelium  nobis  praedicandum  a  Christo  u\  ne  .        .      i  i.  i    /-  < 

acceperunt  ^^  ^^^•  ^"^^  annotarunt  ad  h.  1.  Col. 

^         '  Cousl.  et  Hothe  (Anfange  p.207). //.   Hic 

1)  Itom.  4,  21.  locus    potius    apiid    Cleraentem    illorum 

3)  II  Tim.  3,  14.  unus  est,  in  quibus  episcoporum  nomen 

4)  I  Thess.  1,  5.  ad  presbyteros  pertinere  apparet. 

5)  In    Composilis   saepius   usurpatur  7)  Isai.  60,    17. 


Ι.  CLEMEXTIS  AD  COR.   XLII.  XLIII.  89 

sto;  el  factum  est  ulnimque  ordinatim  ex  voluntate  Dei.  Itaque  acceptis 
mandatis,  et  per  resiirreclionem  Domini  iioslri  lesu  Chrisli  pleiia  cerli- 
tudine  iiubuti,  Dcique  verbo  conrirmati,  cuni  cerla  Spiritiis  Sancti  fiducia 
egressi  suut,  annuricianles  regni  Dei  advenlum.  Per  regiones  igilur  et 
iirbes  verbum  praedicantes ,  primilias  earum,  spirilu  cum  probassent, 
coiisliliierunt  episcopos  et  diaconos  eorum  qui  crediliin  erant.  Neque 
lioc  quidem  novum  iustilutum  fuit;  mullis  euim  retro  seculis  de  episco- 
pis  et  diaconis  scriplum  esl.  Sic  enim  alieubi  dicit  scriptura:  ,consli• 
luam  episcopos  eorum  iii  iuslitia,  et  diaconos  eorum  in  lide.' 


XIIII.     Moses  olim  conieniionem  de  sacerdotali  dignUale  oriam  sedavit. 

El  quid  miriini,  si,  quibus  in  Christo  a  Deo  hoc  munus  commissum 
fuit,  praediclos  constilueriiit?  quandoquidem  bealus  Moyses,  ,iidelis  ser- 
>Ίΐ5  in  universa  domo,*  omnia,  quae  ipsi  mandata  erant,  in  sacris  libris 
notaverit ;  queiii  caeteri  prophetae  seqiiuti  siint ,  iis  quae  ab  ipso  san- 
cita  sunt  leslimonium  pariler  perhibentes.  Ille  enim,  cum  aemulatio  pro 
sacerdolio  incidisset,  et  Iribus  inter  se  dissentirent  quaenam  illarum  glo- 
rioso  illo  nomine  ornanda  essel,  iussit  duodecim  tribuum  principes  aflerre 
sibi  virgas,  quae  uniuscuiusque  tribus  nomen  inscriplum  haberent.  Quas 
cuni  accepisset,  in  fasciculum  ligavit,  et  annulis  principura  tribuum  signa- 
vil,  el  in  tabernaculo  teslimonii  super  mensam  Dei  deposuit  eas.  Clau- 
soque  tabernaculo  claves  simililer  et  virgas  signavit,  et  dixit  eis:  viri 
fralres,  cuius  tribus  virga  germinaverit,  hanc  elegit  Deus,  quae  ipsi  sacra 
faciat  et  rainislreL  Mane  aulem  faclo  cougregavit  universiim  populura 
krael,  seicenU  millia  virorum,  et  tribuuin  principibus  sigilla  ostendit, 
Ubernaculuin  tesliniODU  aperuit,  et  virgas  prolulit.  El  inventa  cst  virga 
Aaronis  non  Unluoi  gemiinasse,  scd  et  fructum  ferens.  Quid,  dilecti, 
yobis  videlur?  An  hoc  ΓυΙιιπιηι  non  praesciverat  Moyses?  Maxime  nove- 
ral;  verum  ne  sedilio  iii  populo  Israel  orireliir,  ila  se  gcssil,  iil  noiiieii 
,  veri  et  solius  Dei  *  glorificaretur ,  cui  sit  gloria  in  secula  seculorum. 
Amen! 


Cap.    XLin.      1)    ntaTfvovTtg     ed.  (Opp.   ed.    Mangey,  T.  11.   p.  162.),  Au- 

Innius,  germana  Codicis  lectiorie  πισην-  giistirms    (Serm.  245.  Append.  T.  V.  ed. 

&(vrtg  pro  coniectura  ad  oram  reiecta.  Bened.).    Cot. 

'     '  δ)  De  hoc   silcnt  prorsus  sacrae  li- 

2)  Hebr.  3,  2.  5.    Num.  12,  7.  terae;    censendum    igitur    est,    petitum 

3)  Coramate  heic  dislinguunlCol.,  Co-  f'"-^««  ^^  induhilala  aliqua  traditione.  WolL 
lom.  et  al,,  sapplentque  6ς.  0)  Pitra    in    Spicilcg.    Solesm.   I.   p. 

4)Referendovirgarumhistoriam(N„m.  f^'   legendum   coni.  ^voT/rXiV     quia   in 

c.   17.)  b.  Clem.ns  adiicil  nonnullas  cir-  fragmen  ο  vctoris   vcrs.on.s   lal.nao  a  S. 

cumslanlias  admodum  verisimilcs,    atqne  Pa»  ο  Λο  ano  nt  pulal  exaratae    Icgitur 

al  videlur  dcsumlas  ex  Hebraeorum  tra-  *"'^''"'•    "'  ''"•  '^* 

dilionibus.     Cam    vero    duodecim   virgas  ')  '"    fragmcnlo   apud    Pitram    I.   I. 

ponit,    eadem    in   sentcnlia   versalur  ac  legilur:  ul  honorabilin  Aaron  invcniretur. 

Philo    ludaeus    Lib.   III.    de    Vila    Mosis  8)  loann.  17,  3. 


90 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XLIV. 


XLIV.     Aposlolorum  institutio,   ne   de  mujiere  sacerdotali  conientio  fiat. 
Legilime  eleclos  ac  recte  viventes   de  munere   suo  per  nefas  deiecislis. 

Kctl  ot  άπόΰτολοι  ημών  εγνωβαν  δια  του  κυρίου^  ημών  Ίηΰοϋ 
Χρίΰτοϋ,  οτι  ερις  εΰται  επϊ  τον  ονόματος  της  ετίίΰκοπής.^  /dia  ταύτην 
ονν  την  αίτίαν  πρόγνωΰιν  είληφότες  τελείαν  κατέΰτηΰαν  τονς  προειρη- 
μένονς,^  καΙ  μεταξύ^  επινομην^  δεδώκαΟίν,  όπως,  εαν  κοιμηΌ'ώϋιν,  δια- 
δε^^ωνται  ετεροί  δ  εδοκιμαβμενοι  άνδρες  την  λειτονργίαν  αυτών.  Τους 
ονν  καταβταΰ'εντας^  υπ  εκείνων ,  η  μεταξύ  νφ'  έτερων  ελλογίμων'' 
ανδρών,  αννενδοκηΰάβης^  της  εκκληαίας  πάβης ,  κα\  λείτονργηΰαντας 
αμεμπτως  τω  ποιμνίω  τον  Χριΰτον  μετά  ταπεινοφροΰννης,  ηονιως  κα\ 
άβανανΰως,  μεμαρτυρημενους  τε  πολλοίς  χρόνοις  νπο  πάντων^  τούτους 
ου  δικαίως  νομίζομεν  άποβαλεΰϋ•αι  της  λειτουργίας.  '^Αμαρτία  γαρ  ου 
/«.ικρα  ημΐν  έ'(?τοίΐ,  εάν  τονς  άμεμπτως  καϊ  οβίως  προβενεγκόντας  τά 
δώρα^  της  επιΰκοπης  άποβάλωμεν.  Μακάριοι  οι  πρόοδο ιπορηβαντες 
πρεΰβύτεροι,  οΖτινε?  εγκαρπον  καϊ  τελείαν  εΰχον  την  άνάλυβιν.^^  ου 
γάρ  ευλαβοϋνται,  μη  τις  αυτούς  μεταΰτίΐβγ  άπδ  του  ιδρυμένου  αυτοΐς 
τόπου.  '^Ορώμεν  γάρ,  οτι  ενίους  υμεΐς  μεταγάγετε-  καλώς  πολιτευομε- 
ν[ονς]  έκ  της  αμεμπτως  αυτοΐς  τετιμημενης  λειτουργίας.^^ 


Cap.  XLIV.     1)  Ιη  Ms.  siglum   ΧΥ 

=  Χριΰιον. 

2)  Ι.  e.  aut  de  dignilate  episcopali, 
iit  όνομα  significet  αξίωμα;  aut  de  rc 
ipsa,  adeoque  de  nomine  rem  ipsam  dc- 
notanle.    Hanmiond. 

3)  Hoc  est,  Episcopos  et  Diaconos. 
Apostoli  constituerunt  inspectores  et  mi- 
nislros  iis  qiii  credituri  erant,  aeque  in 
Ecclesiis  Romana  et  Corinthia  ac  in  aliis. 
Qua  in  re  obiter  observandum,  Petri  par- 
tes  atque  auctoritalem  non  plus  valuisse 
quam  aliorum;  Clemens  enim  quosvis 
commemorat  άποβτόλονς ,  atque  άηο- 
ϋτόλονς  ημών  vocat.  Gul.  Burton.  Cfr. 
supra  c.  42. 

4)  μεταξύ  :=  μετέπειτα,  uti  post- 
modo,  et  Act.  13,  42.  Ep.  Barnab.  c.  13. 
not.  9,  el  alibi. 

5)  ^Επινομη,  a  νέμω  derivatum, 
apud  antiquos  de  iiire  pascendi  in  alieno 
et  de  depastione  ignis  [Stephani  Thes.] 
usurpatur.  Sed  vox  isla  forlasse  etiam 
a  νόμος  derivari  potest,  ita  ut  praece- 
ptum,  oidinalionemsigmiicet.  Hammondus 
et  Wottonus  verterunt:  seriem,  modum 
successionis ,  eo  innixi,  quod  vox  Ιπι- 
νέμω  aliquando  signilicet  καταλέγειν, 
i.  e.  catalogo  adscribere,  Hesychio  ini- 
νομος  est  =  κληρονόμος,  qiio  fultus 
Rothe  (Arifang.  p.  374  sq.)  leddit:  testa- 
mentarische  Verfugung,  quasi  Apostoli  vi 


testamenli  ordinassent,  ipsis  (Apostolis) 
defunctis  {lav  κοιμη&ώύιν)  ipsorum 
(Apostolorum)  munus  (την  λειτουργίαν 
αυτών),  presbyleros  et  diaconos  {Ιπι- 
άκοπη  sensu  latiori)  eligendi,  ad  alios 
probatos  et  exiinios  viros  (i.  e.  Episco- 
pos  nostro  sensu)  Iransire  debere.  Rothe 
enim  autiimat,  brevi  tantuin  antemortem 
siiam  Apostolos  ordinem  Episcopatus  in- 
stituisse,  qiium  antea  non  nisi  Presbyteri 
(qui  el  Episcopi  vocabantur)  et  Diaconi 
existerent.  Sed  viro  docto  accedere  no- 
bis  nori  lubet,  iit  ex  noslra  versione  la- 
tina  elucet.  Nolte  coni.  (1.  I,  p.  228.) 
δτι  νόμον  άε^ώκαύιν.  Ιη  fragm.  vet. 
vers.  lat.  apud  Pitram  1.  I.  legitur:  hanc 
formam  tenentcs,  Ιπινομη  =  forma  = 
praeceptum.  ^.  ed,  IV.  Rothii  opinio- 
nis  commenla  explosit  Lipsius  I.  c.  p. 
16  sqq. ,  ila  lociim  explicans:  ,Clemens 
presbyteros  et  diaconos  ab  apostolis  sla- 
tim  ut  illi  prima  ecclesiae  fundamenta 
posuerunt  constitutos  esse  narrat;  deinde 
vero  ne  inlestinae  conlentiones  de  re- 
cenli  munere  oiirenlur,  eosdein  aposto- 
los  praeceptum  addidisse,  ut  his  presby- 
teris  et  diaconis  alii  viri  probati  suc- 
cederent.  Ex  hoc  ipso  enim,  quod  munus 
ecclesiasticum  ab  apostolis  originem  tra- 
heret,  luciilenter  apparere  nefas  esse,  si 
quis  eos  qui  vel  ab  ipsis  apostolis  vel 
ab  aliis  viris  probatis  apostolorum  iussu 


Ι.  GLEiMENTIS  AD  COR.   XLIV. 


91 


XLIV.     Apostolonnn  instilulio,    ne  de  munere  sacerdolali  conlenlio  jiaL 
Legilime  eleclos  ac  recle  vivenles  de  munere  suo  per  nefas  deiecislis. 

Apostoli  quoque  nostri  per  lesurn  Christum  Dominuni  nostrum  co- 
gnoverunt,  contentionem  de  noiuine  Episcopalus  oborilurani;  ob  eam  crgo 
causam,  perfecta  praescieiilia  praedili,  constituerunt  praedictos,  ac  dein- 
ceps  ordinalionem  dederimt,  iit,  quiim  illi  decessissenl,  ministerium  eoruiii 
alii  viri  probati  cxciperenf.  Constitutos  itaqiie  ab  illis,  vel  deinceps  ab 
aliis  viris  eximiis  consenliente  iiniversa  ecclesia,  quique  inculpale  grcgi 
Chrisli  deservierunt  ciim  humililale,  quielej  ncc  illiberaliter,  et  longo  leui• 
pore  ab  omnibus  testimonium  praeclarura  reportarunt,  bos  putaraus 
munere  suo  non  iuste  deiici.  Non  enini  leve  erit  peccatiim  noslrum,  si 
eos,  qiii  sancle  el  sine  reprebensione  mimera  oblulerimt,  episcopalu  eiici- 
iniis.  Bcali  presbyleri,  viaiu  priiis  emensi ,  qui  fructuosam  perfectamque 
dissohitionem  consequiili  sunt;  non  eiiiui  verentur  ne  quis  eos  transfe- 
rat  de  loco  ipsis  conslilulo.  Videmus  enim,  quod  vos  nonnullos  honeste 
viventes  ab  officio,  qiiod  inciilpate  et  cum  bonore  exequebantur,  dimovetis. 


ad  ecclesiam  gubernandam  constituti  essent, 
de  loco ,  deiicere  conaretur.  Nemo  noii 
intelligil  eos  qui  iam  iEreQoi  έλλόγιμοι 
ανάρ€ς  appellantur,  diversos  esse  ab 
iis  qui  paulio  ante  iisdem  fere  verbis 
vocali  sunl  ίτ(ροι  όίάοχιμασμένοι 
ανδρός.  Nam  utriqne  ex  presbyteronim 
qnidem  el  diaconorum  numero  snnt ;  sed 
ii  de  qnibas  anlea  sernio  erat,  siinl  suc- 
cessores  eonim  presbyterorum  qui  ab 
«postolis  olim  constituti  erant.  Poslea 
rero  ίηροι  Ιλλόχιμοι  ανάοίς  ipsis 
apostolis  opponuntur,  ita  iit  statim  ap- 
pareat,  eorum  presbylerorum  qui  ab 
apostolisoeque  vero  a  dccessoribus  corura 
ordinali  sint  mentioneni  ficri.  Ab  hac 
interprelatione  cliam  ii  parum  discediint, 
qni  noper  vocem  Ιπίνομτιν  mutandam 
esse  censuerunt.  Ex  quo  numero  fnit 
Bansen ,  qui  in  libro,  Ignatius  v.  Antio- 
chien  u.  seine  Zeit,  p.  98  sqq.,  Turncmm 
(apud  Usseriura  de  epp.  Ign.  §.  18.)  se- 
cutus  Ιπινομην  in  ίηιμονην  -correxit, 
el  Rilschl  (altkaUi.  Kirchi•,  p.  371.)  qui 
In t ατ ολην  h^anAwm  esse  ceiisuit.  Neulra 
taraen  cmendatione  opus  est.' 

6)  Locus  hic,  si  quis  alius,  apprirne 
utilis  ad  iritelligpndum,  qiiae  fucrinl  par- 
tes  Clm  et  Plebis  in  Episcuporiini  or- 
dirialione.  Κατάστασις  ad  Apostolos 
el  Episcopos,  συνίνδόκηαις  ad  IMcbcrn 
speclabat.  Rern  optirnc  illiislraiit  b.  Cy- 
prianiis  Ep.  68.  ed.  liened.  (67  ed.  Υ*Λ\.) 
el  Origcnes,  hom.  6.  in  Lcvit.  (Opp. 
T.  II.   p.  210.  ed.  Bcricd.).    Fell. 


7)  Α  Tito,  Timotheo  et  aliis  coad- 
iutoribus  Apostolorum,  quibus  munus 
Episcopos,  Presbytcros  et  Diaconos  iu- 
slituendi  commissum  erat.    H. 

8)  Moialiter  ergo  popiilus  adsislebat 
el  morali  acceptatione  popiili  clericis 
rite  electis  opiis  erat.  Cfr.  Cyprian.  Ep. 
.55.  p.  82,  Ep.  08.  p.  118.  ed.  Bened. 
1720:  sacerdos  plebc  praescnlc  sub 
omnium  oculis  ddigahir,  et  dignus  atque 
idoneus  publico  iudicio  ac  leslmonio  com~ 
probetur,  .  .  .  ul  plebc  praesente  vel  de~ 
teganlur  malorum  crimina,  vel  bonorum 
merila  praedicenlur. 

9)  Nimis  audacter  pronunliat  Bernar- 
diis  uemiiiem  vclerum  ila  sine  adieclo 
simplicitei•  locutum  esse.  Ignatius  in  Ep. 
ad  Smyrn.  c.  7.  Eucharistiam  vocat  την 
άωρίάν  του  Θίον,  ct  iii  Const.  Apost. 
8,  12.  legimus  ol  διάκονοι  προύαγέ- 
τωσαν  τα  δώρα  τφ  έηιαχόπο)  ηρος 
το  Ο^υαιαατήριον.  Plura  exempla  huius 
significationis  c  scriploribus  non  tanlum 
vcluslatis  habenlibus  congessil  Cotclcrius, 
qui  notal  eliam  Eucharistiam  ab  Acthio- 
pibiis  Curban  appelhiri ,  i.  e.  όώρον. 
Marc.  7,  II.  Cfr.  Suicer.  Thcs.  Eccl,  vocc. 
ΰωρ(ά  et  δώρον.  lac.  Hefercndarn 
την  hiiaxonrjv  esse  ad  prcsbyteros, 
spontc  apparel. 

10)  CCi•.  11  Tiin.  4,  6. 

11)  Ciini  sediilam  curarn  iis  praeslare 
solili  simus,  qiiae  iit  boriore  ac  prelio 
habcmus,  λ^ιτυνργίαν  itu(}V  dicuntur, 
qni  munera  sua  diligenler  obcurit.  Davis. 


92  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XLV.  XLVI. 

XLV.     Imprdborum  esl,  iuslos  vexare  el  deiicere. 

OdovsiKlpC]  ίβτε,  αδελφοί,  καϊ  ζηλωταϊ  περϊ  Ιμ-ίβ  ανηκόντων  εις 
ϋωτηρίαν}  'ΕνΙκύπτετεΥ  εΙς  τας  γραφας,  τας  άλη&εΐς  [ρηΰεις]  πνεύ- 
ματος τον  αγίου.  Έπίΰταΰΰ-ε^  [οτι  ovo'\ev  αδικον^  ονδε  παρατνείποίημίενον 
γεγρατοταί  έν  ανταΐς.  [Ου  γαρ  ε^νρηΰετε  δικαίους  άποβείβλημ^ένους 
άπο  οΰίων  ανδρών.  [^Εδιω^χΟ^ηΰαν  δίκαιοι,  αλλ'  ύπο  άνό[μων^'  εφυ- 
λακίβΰ-ηβαν ,''^  αλλ  νπο  [άνο]ΰίων'  ελιϋ^άΰΰ•η6αν  ύπο  παΙ_ραν^6μων' 
απεκτάνϋ-'ηΰαν  [ύπΐ^ο  των  μιαρών  καϊ  αδικον  ξηλον  Ια]νειληφότων. 
Ταϋτα  πάϋχοντες  Ιε']υκλεώς  ηνεγκαν.  [Τι  γ']αρ  εϊπωμεν,  αδελφοί-,  Αα- 
νιηλ^  ύπο  των  φοβούμενων  τον  Θεον  Ιβ^βλη'ϋΊ}  εις  λάκκον  λεόντων; 
f!ff]^  ^Ανανίας  κα\  Άζαρίας  κα\  Μιχαήλ  ύπο  των  '^ρη^κευόντων  την 
μεγαλοπρεπή  καϊ  *ενδοξον  •Θ'ρηΰκείαν  του  ύιρίΰτου  κατείρχ^•ηβαν  εις  κά- 
μινον  ηυρός ;  Μηϋ'αμώς  τοϋτο  γένοιτο.  Τίνες  ουν  οι  ταϋτα  δράΰαν- 
τες ;  Οί  ϋτυγητοϊ  καϊ  παΰης  κακίας  πλήρεις  εις  τοΰοϋτο  εξηριβαν''  -^υ- 
μοϋ,  ωβτε  τους  iv  οβία  καϊ  αμώμψ  προϋ'έΰει  δουλεύοντας  τω  Θεω  εις 
αικίαν  περιβαλείν  ^  μη  ειδότες  οτι  6  νιριΰτος  υπέρμαχος  καϊ  ύπερα- 
ΰπιΰτΐ]ς  εΰτιν  τών^  εν  κα&αρα  ϋυνειδηΰει  λατρευόντων  τω  [πα']ναρετω 
ονόματι  αυτοϋ '  ω  η  δο^[α  είς^  τους  αιώνας  τών  αι\ωνων.  'Α]μην. 
[0]ί  δε  υπομένοντες  εν  πεποιΰ'ηβει  δόξαν  καϊ  τιμήν  εκληρονόμηΰαν, 
επηρΰ^ηοάν  τε  καϊ  επίαφρόάιτοί.  Ιγενοντο  άπο  του  Θεοϋ  εν  τω  μνημο- 
ΰννω  αυτών,  εις  τους  «tcavag  τών  αιώνων.    Άμην, 

XLVI.     Adhaereamus  iustis.     Dissensio  veslra  perniciosa  est. 

Τοιούτοις  ουν  ύποδείγμαΰι  κολληΌ'ηναι  καϊ  ημάς  δει,  αδελφοί. 
Γεγραπται  γάρ'  ,κολλααΰ•ε^  τοΙς  αγίοις,  οτι  οι  κολλώμενοι  αύτοΐς  άγια- 
ΰϋ-ηΰονται.^  Καϊ  πάλιν  εν  ετερω  τόπω  λέγει'  ,μετά  ανδρός  άΰ-ώου 
άϋ'ώος  εΰτι,^  καϊ  μετ  εκλεκτού  εκλεκτός  εατ} ,  καϊ  μετά  ΰτρεβλοϋ  δια- 
ΰτρέ'ψεις.'  Κολλη&ώμεν  ουν  τοις  ά&ώοις  καϊ  (ϊικα/οι?•  ειβϊν  δε  ούτοι 
εκλεκτοϊ  του  Θεοϋ.  "Ιν[αΥ  τι  ερεις,  καϊ  'Ο•υμοϊ,  καϊ  διχοΰτααίαι,  καϊ 
βχίΰματα,  πόλεμος  τε  εν  υμΐν ;  ^!ίί*  ούχϊ  ενα  Θεόν  εχομεν  καϊ  ενα 
Χριβτόν;  καϊ  *εν  πνεϋμα  της  χάριτος  τό  εκχυ&εν  εφ'  ημάς,  καϊ  μία 
κληΰις  εν  Χριΰτω  •  "Ινα  τι  διελκομεν  καϊ  διαΰπώμεν  τα  μέλη  τοϋ  Χρι- 
ΰτοϋ^  καϊ  ΰταβιάζομεν  προς  τό  ϋώμα  τό  ϊδιον ,  καϊ  εις  τοσαυτί^ν  άπό- 
νοιαν^  ερχόμε'&α,  ωΰτε  έπιλα^-έβΰ'αι  ημάς,  ότι  μέλη  έβμεν  αλλήλων; 
Μνηβϋ-ητε  τών  λόγων  Ίηΰοϋ  τοϋ  κυρίου  ημών.  Εϊπε  γάρ'  ,ούαϊ^  τω 
άνϋ•ρώπω  έκείνω'  καλόν  ην  αύτω  ει  ουκ  εγεννηϋ'η,  η  ενα  τών  εκλεκ- 
τών μου  (ίκανίαλίίΐαί-  *  κρεΐττον  ην  αύτω ,  περιτεϋ^ηναι  μύλον  καϊ  κα- 
ταποντιΰ&ήναι  εις  την  -θ'άλαΰΰαν^  η  ενα  τών  μικρών  μου  ϋκανδαλίβαι.' 
τό  ϋχίΰμα  υμών  πολλούς  διέΰτρε'ψεν,  πολλούς  εις  άϋ•υμίαν  εβαλεν,  πολ- 
λούς εις  διΰταγμόν ,  τους  πάντας  ημάς  εις  λύπην'  καϊ  επίμονος  υμών 
έΰτϊν  η  βτάΰις. 

Cap.   XLV.      1)   Cfr.    illiid    τι  τών          4)  Ιφυλακίϋθ^ηϋαν   in    Ms.   invene- 

άνηχόντων  νμΐν  εΙς  ΰωτηρίαν  c  17.     runt  Millius  el  lacobsonus,  ^φνλ«;^^7ί(Τί<ν 

Ep.  Barnab.  evulgarunt  lunius,  Colomesius  et  alii. 

2)  Ita  Ms.  Cfr.  lamen  supra  c.  40>  ^λ  γ^^^  g^  jg 
Ιγχεκνφότες  εΙς  τα  βάΟ^η  της  ϋ^είας  ο\α 
γνώαεως.  ^)  ^^''•  ^'  ^O. 

3)  Ιπίατααϋ^αι,  Ms.  7)  Male    nonnulli   textura    immutare 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XLV.  XLVI.  93 

XLV.     ΙτηρτοΙοτητη  est,  iuslos  vexare  et  deiicere. 

Contentiosi  estis,  fratres,  et  in  rebus,  quae  ad  salutem  minime  per• 
linent,  accensi  zelo.  Scriptiiras  diligenter  inspicile,  quae  Spiritus  sancli 
vera  sunt  oracula.  AUendite,  in  illis  iiihil  iniuslum  neqiie  perversum  scri- 
ptiim  esse.  Non  enim  a  viris  sanclis  invenielis  iuslos  reiectos.  Perseculio- 
nem  passi  sunt  iiisti,  sed  ab  iniquis;  in  carcerem  suiit  coniecti,  sed  ab  im- 
piis;  lapidati  suul,  sed  a  nefariis}  occisi  siint,  sed  a  sceleslis  el  iniiislo 
zelo  abreplis.  Haec  palienles  gloriose  luleriint.  Quid  enim,  fralres,  di- 
ccmus?  Daiiiel  in  spehincam  leoiiiim  ab  eis  qiii  Deum  limebant  con- 
ieclus  est  \  An  Ananias,  Azarias  et  Misael  conclusi  sunt  in  fornacem  ignis 
ab  eis  qui  magDificuni  ct  gloriosum  altissimi  culliim  observabant?  Absit 
prorsus !  Quinam  igitur  haec  palrarunt  ?  Abominandi  et  omni  malitia 
pleni  eo  furoris  rixati  siint,  ut  eos,  qui  in  sancta  et  inculpata  voluntate 
Deo  senTerunt,  tormentis  iniecerint,  igiiorantes,  Altissimum  propiignalorem 
el  defensorem  eorum  esse,  qiii  in  pura  conscientia  nomen  eius  virtule 
plenura  colunl,  ciii  sit  gloria  in  secula  seculorum,  Amen !  IUi  vero,  in 
fiducia  patienter  lulerantes,  gloriae  et  bonoris  baeredes  facli  sunl,  et  a 
Deo  exaltali  et  graliosi  sunt  cffecti  in  memoria  ipsorum,  in  secula  se- 
culonim,  Amen ! 

XLVI.     Adhaereamxts  iuslis.     Dissensio  veslra  perniciosa  est. 

Tabbus  igilur  exempbs  et  nos  adhaerere  oportet,  fratres.  Scriplum 
enim  esl :  ,Sanclis  vos  adiungile,  quia,  qiii  iliis  adhaerent,  sanclificabiin- 
Inr.*  El  rursus  in  alio  loco :  ,cuiii  viro  innocenle  innocens  eris,  et  cum 
electo  electus  eris,  et  cuni  perverso  perverleris/  Quare  innocentibiis  et 
ia«U8  iungamus  nos;  ii  quippe  sunt  elecli  Dei.  Cur  inlcr  vos  sunt  con• 
teoUones,  irae,  dissensiones,  schismata  cl  belhim?  Nonne  unum  Deum 
et  amiBi  Cbnsluin  habemus  ?  Nonne  unus  est  Spiritus  graliac,  qui  super 
■0•  effosae  est,  et  una  voratio  in  Chrislo?  Cur  divellimus  et  disccrpi• 
IDDS  membra  Chrisli,  cl  conlra  proprium  corpus  sedilionem  movemus, 
eoque  vesaniae  devenimus,  iit  alios  aliorum  membra  esse  obliviscamur? 
Recordamini  verborum  lesu  Doinini  noslri.  Dixit  enim:  ,vae  homini  ilh! 
Bonuni  eral  ei  si  nalus  non  fuisset,  quam  ut  unum  ex  eleclis  raeis  scan- 
dabzaret;  melius  eral  ut  ei  mola  circumponerelur  et  demergeretur  in 
mare,  quam  ut  unum  de  pusiUis  meis  scandalizarel/  Schisma  veslrum 
multos  perverlil,  multos  in  animi  deiectionem,  multos  in  vacillalioncm, 
omoes  nos  in  tristitiam  coniccit,  nos  omnes  moerore  affecit;  el  adhur. 
seditio  veslra  persistit. 


irolnernnL     I)e   vocc   Ιξ^ρίζω   ν.  Sleph.  2)  Ps.  17,  26.  27. 

Thes.  (edil.  nov.)  el  Paesow,  Lex.  gr.  //.  3)  jac    4     j^ 

8)  Sic   noe   legendum  poUimus.     Ms.  a\  ν  \     4    4 r 

habet  inwfQOV  i.  c.    quod    spuma  ob-  ί     Ρ  '•     »         ". 

dactam    renidcl    el    alhescil.      Davisiiis  ,     5)  Vid.    .supra    c.    I.    ύς  τοσούτον 

coniicil   Inm^iQiot ,    Boisius   ίλαφροϊ,  unovo(ug. 

solulis  vinculi» ,    vel  ανέπαφοι,    intacli  0)  Qiiod    nntiqnis   non   inHolenH  fuit, 

sr,  ab  igne.    11.  (;(!.  IV.  multii  teslimonia  ΟΙΡΓη<•πΗ  in  iiniim  con- 

Cap.    XLVI.      1)  Hacc    verba    in    S.  iungil:    ni;rnpi;     MaMh.    20,    24.       Luc. 

.Scripdira  fraslra  qiiaenintiir.     Cfr.  Clem.  Π,  2.    Matlh.  18,  6.   Marc.  9,  12.  Col. 

Alex.  Strom.  V,  8.  p.  677.  Cfr.  Clem.  Alex.  Slrom.  III,  18.  p.  561. 


94  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    XLVII.  XLVIII.  XLIX. 

XLVII.     Discordia  veslra   recens  peior  esl  priori,  quae  Pauli  tempon- 

hus  fuit. 

ΆναΧκβετε  την  ίπιΰτολην^  τον  μακαρίου  Πανλον  τον  άποΰτόλον. 
Τι  πρώτον  νμΐν  h  άρχγ}  τον  ευαγγελίον'^  'εγραιρεν ;  Έπ'  αλτιθ-είας 
πνενματικώς  ^εΰτειλεν  νμΐν^  περί  αυτόν  τε  καϊ  Κηφα  τε  καΙ  Άπόλλω, 
5ιά  το  καϊ  τότε  προΰκλίΰεις  νμ-άς  πεπο^ηΰΟ-αι.  ^Αλλ'  η  πρόβκλιΰις 
ίκείνη  ηττονα^  άμαρτίαν  νμΐν  προΰηνεγχεν  προΰεκλί&ητε  γαρ  άποβτό- 
ληις  μεμαρτνρημενοις  καΐ  άνδρΐ  δεδοκίμαΰμένω  παρ'  αντοΐς.  Νννϊ 
δε  κατανοηΰατε^  τίνες  νμας  δίέΰτρεψαν  καϊ  το  ΰεμνον'^  της  περίβοη- 
τον  φίλαδελφίας  υμών  Ιμείωΰαν.  Αίΰχρα,  αγαπητοί,  καϊ  λίαν  αΐΰχρα, 
καϊ  ava^ia  της  iv  Χριβτώ  αγωγής,  ακουεΰϋ'αι^ ,  την  βεβαιοτάτην  καϊ 
αρχαίαν*^  Κοριν^^ίων  ίκκληΰίαν  δί'  *iv  η  δύο  πρόΰωπα  ΰταΰιάζεα  προς 
τους  πρεββυτερους.  Καϊ  αυτή  η  ακοή  ον  μόνον  εις  ημάς  ςχω^ϊΐ^σεν, 
άλλα  καϊ  εις  τους  ετεροκλινεΐς''  υπάρχοντας  αφ'  ημών'  ωΰτε  καϊ  βλα- 
ΰφημίας  Ιπιφερεΰ&αι  τω  ονόματι  κνρίου  δια  την  νμετεραν  άφροβννην, 
ίαντοΐς  δε  κίνδννον  ίπεξεργάζεΰΰ'αι. 

XLVIII.     Redealis  ad  fraterni  amoris  sludium. 

Έξάρωμεν  ovv  τούτο  εν  τάχει,  καϊ  προβπεΰωμεν  τω  δεΰπότγ),  καϊ 
κλαύΰωμεν  ίκετεύοντες  αυτόν^  όπως  νλεως  γενόμενος  επικαταλλαγτ}  ημΐν, 
καϊ  Ιπϊ  την  ΰεμνην  της  φιλαδελφίας  7]μών  [καϊγ  άγν7)ν  άγωγην  άπο- 
καταβτηΰϊ}  7]μας.  Πύλη  γαρ  δικαιοΰύνης  άνεωγυΐα  εΙς  ζωην  αυτή, 
καϋ•ώς  γεγραπται'  ,ανοίίατε  μοι^  πύλας  δικαιοΰύνης.  είΰελϋ'ών  εν 
αύταΐς  έξομολογΊίΰομαι^  τω  κυρίω '  αυτή  η  πύλη  του  κυρίου '  δίκαιοι 
είβελεύύονται  εν  αύτ^/  Πολλών*  ούν  πυλών  ανεωγυιών,  η  εν  δίκαιο- 
ϋύντι  αύτη  εβτϊν  η  Ιν  Χριβτώ^,  εν  rj  μακάριοι  πάντες  οί  ειΰελ^όντες, 
καϊ  κατευ'θ'ύνοντες  την  πορείαν  αυτών  Ιν  όΰιότητι  καϊ  δικαιοΰύντι, 
άταράχως  πάντα  επιτελοϋντες.  "Ητω  τις  πιΰτος,  ητω  δυνατός  γνώΰιν 
έξειπεΐν,  ητω  ΰοφός  iv  διακρίϋει  λόγων  ^  ητω  αγνός  iv  'εργοις'  το- 
ΰούτω^  γαρ  μάλλον  ταπεινοφρονεΐν  δφε/λει,  06ω  δοκεΐ  μάλλον  μείζων 
εϊναι^  κοίΐ'  ξητεΐν  το  κοινωφελές  πάβιν,  καϊ  μη  το  εαντοϋ. 

XLIX.     Charilalis  encomium. 

"^O  έχων  άγάπην  εν  Χριΰτω,  τηρηΰάτω  τα  του  Χριΰτοϋ  παραγγέλ- 
ματα. Τον  δεΰμόν^  της  αγάπης  του  Θεοϋ  τις  δύναται  εξηγ7]ΰαΰ&αι ; 
Το    μεγαλεϊον   της    καλλονής  αύτοϋ    τις   αρκεί,   ώς    ^δει^  ειπείν;     Το 

Cap.  XLVII.     1)  Ι  Cor.  3,  13  sqq.         mum    Domitiani     ant    Traiani    scriptam 

2)  I.    e.    in    primordiis    evangelicae     fu^^se  hanc  epistolam,  cnm  tempore  Ne- 

praedicalionis.  ^^"^^   antiqua    nequiverit    appellari    ec- 

^     3)  ^'rrov«    proposuit  Dav.;     inMs.  ''''7')' ε^Ξ^οβ     ha«d     dubie    intelligit, 

ήττον.     Cfr.  loann.  19,  11.  respiciens  ad  illud  in  Ep.  ad  Rom.  2,\i 

4)  Cfr.  supra  c.  1.  Νέοις  τε  μέτρια  ^ό  γαρ  όνομα  τον  ϋ-εον  cT/'  υμάς 
yal  σεμνά  νοειν  Ιπετρέττίτε.  βλασφημείται  Ιν   τοις  ε&νεσιν.     Cfr. 

5)  Leg.  άχούεται,  ut  monent  luniiis,  Ι  Tim.  6,  1. 
Boisius,  Fcllus,  Colomesius  et  al. 

6)  I.  e.  in  ipsis  Evangelii  primordiis  Cap.  XLVIII.  1)  Καϊ  interponendum 
fundata.  Neqnaquam  solide  ex  hoc  epi-  ex  Clem.  Alex.  Slrom.  IV,  17  p.  613,  \\t 
theto   inferunt   viri   docti,    tempore   de-  vidit  Wottonus  post  Cot.  et  Colom. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XLVII.  XLVIII.  XLIX.  95 

XLVII.     Discordia  vestra  recens  peior  est  prtort,   quae  Pauli  lem- 
poribus  fuit, 

Epistolam  beati  Pauli  Apostoli  in  maiius  sumite.  QiuA  primum  vo- 
bis  in  principio  Evangelii  scripsit?  Cerle  divinilus  inspiralus  de  seipso, 
de  Cepha  et  Apollo  ad  vos  lileras  dedit,  quia  etiam  lum  inter  vos  faclio- 
nes  et  partium  sludia  fuerant.  Sed  factio  ista  minus  vobis  inlulit  pecca- 
lum;  propendebatis  enim  in  x\postolos  praeclaro  lesliraonio  celebres,  et 
in  virum  ab  illis  probaUim.  Nunc  vero,  qiii  sinl  qui  vos  perverterint, 
et  nominatissimi  amoris  veslri  fralerni  decus  imminuerint,  vobiscum 
perpendite.  Turpia,  fralres,  lurpia  valde  et  chrisliana  vivendi  ralione 
indigna  audire  debemus,  firmissimam  scilicel  el  anliquam  Corintbiorum 
ecclesiam  propter  unum  aut  allerum  hominem  contra  presbyteros  sedi- 
lionem  movere.  Et  hic  quidem  rumor  non  tanlum  ad  nos,  sed  ad  eos 
etiam,  qui  a  nobis  alieni  sunt,  manavit;  ita  ut  propter  vestram  amen- 
tiam  blasphemiae  nomini  Doinini  inferanlur,  et  vobis  ipsis  periculum 
creetur. 

XLVIII.    Redeatis  ad  fratemi  amoHs  siudium. 

Auferamus  igilur  hoc  celeriter;  pedibus  Domini  advolvamur,  et  flen- 
les  suppliciler  iniploremus  eum,  ut  propilius  factus  nobis  reconcilietur, 
el  pristinae  noslrae  decorae  el  castae  fralerni  amoris  conversationi  nos 
resliluat.  Haec  eniiii  vita  porla  iustitiae  est  ad  vilam  aperta,  sicut  scri- 
pUim  esl:  ,aperile  milii  portas  iuslitiae;  ingressus  in  eas  confitebor  Do- 
mtiio;  haec  porta  Domini,  iusti  intrabunt  in  eam. '  Cum  igitiir  miiltae 
portae  apertae  sint,  ea  quac  est  iustiliae,  eadcm  ct  in  Chrislo  est;  beati 
OBioes,  qui  in  eani  inlranintf  et  itcr  suum  in  sanclitate  et  iustilia  dire• 
xeruot,  omnia  imperturbale  peragenles.  Sit  aliquis  fidelis,  sit  potens  in 
eDarraiida  cogniUone  sublimioh,  sit  sapiens  in  scrnionum  diiiidicatione, 
sit  castus  in  operibus;  lanto  huniilior  csse  dcbct,  quanto  maior  csse 
fidetar,  et  quaerere  deiiet  qiiod  omnibus  utile  cst,  non  solum  sibi. 

XLIX.     Charilalis  encomium. 

Qni  charitatem  in  (^hrislo  liabel,  servel  Ghrisli  mandata.    Vinculum 
charitatis  Dei  quis  polesl  enarrare  ?  Quis  pulchritudinis  eius  magnificen- 
proul  par  esl,  eloqui  valet?     Altiludo,   ad   quam   evehit,   cbarilas 


2)  P».    117,    19.   20.      Locue   exlal  9,   12.     Porla    vcro  Filius  Dei  cst ,    qui 
ap.  Clem.  Alex.  .Strom.  I,  7.  p.  338.  339.  solus  est  acccssus  ad  Dcum. 

3)  Me.    ηομυ^^/ησοψαι.      Vocales  6)  Malth.  23,   11. 

Aiet  ο  etiam  in  antiquissimis  Codd.  haud  ,     ")  '  <^or.  10,  33.     Apud  Clem.  Alex. 

raro  a  librariis  conrnnduntur.  Strom.  IV,  18.  p.  613. 

4)  Cilanlur  hacc  a  Clem.  Alex.  Slrom.  Cgp    χ^ιχ,     i)  Coloss.  3,  14.  Hie- 
\l,  8  p.  772,    lamqtiam    μ  S.  Barnaha,  ronymiis   (Opp.  T.  VII.  p.  606.  ed.  Val- 


lapsu  miimoriae,  vcl  Ipvi  inciiria  aul  er-     |ars,  jn  Eph.  4,1.  adnolal:    ,Pol«sl   el 
rore;    siipra  enim  (.Slroin.  I,  7.  p.  339.)     jn  Christi  virirulis  ot  iiirarrerc  pro  mar- 


Li    _ 

^B  Clemfriti ,   iij    mihi    videtiir,    ea    Iribiiil.     lyHo   constiliiliis  lia<;r   srribere :    meiiii» 
^^1  sac.  Mallh.  7,  13.  14.  aiitfrn  esl,  si  vincliim  iii  Chiisli  charitate 

I 


5)  Cfr.  Ignat.  ad    IMiiiad.    c.  9.   αύ-     diramtiR.     CniiiK  rci    <•1  i^lnmcn»  ad  Co- 
ών   Ούρα    τον    πατρός ^    di*   ^ς    rinthioH    Ι^μίβ    e»l,    scribens     Vincuhm 
ίίσίρχοηαι   χτλ.     Hermae  Paet    Sim.    eharHalis  Dei  quit  polenl  enarrare?* 


96  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.  XLIX.  L. 

ν'ψος^,  εΙς  ο  ανάγει,  η  άγάπη^  άνεκδιηγψόν  Ιΰτιν.  Αγάπη  κολλά  ημ,ας 
τω  Θεώ '  άγάηγ^  καλύπτει  πληϋΌς  αμαρτιών '  αγάπη  πάντα  ανέχεται^ 
πάντα  μακροϋ•νμ.ει'  ονδεν  βάνανΰον  εν  άγάπτ},  ουδέν  νπερήφανον 
αγάπη  βχίΰμα  ουκ  'έχει,  αγάπη  ου  αταβιάζει,  αγάπη  πάντα  ποιεί  εν 
ομόνοια '  Ιν  ττι  άγάπτι  Ιτελειώϋ•ηϋαν  πάντες  οι  ΙκλεκτοΧ  του  Θεού ' 
δίχα  αγάπης  ουδέν  ευάρεβτόν  Ιβτιν  τώ  Θεώ.  '.Εν  αγάπη  προβελάβετο 
?J|:i(V5  ο  δεΰπότης'  δια  την  άγάπην ,  ην  εΰχεν  προς  ημάς  ^  το  αίμα* 
αυτοϋ  εδωχεν  υπεο  ημών  Ίηΰονς  Χριβτος ,  6  κύριος  ημών  y  iv  Ό-ελη- 
μάτι  Θεοϋ  ,  καϊ  την  ΰάρκα^  ύπερ  της  ΰαρκος  ημών  ^  και  την  'ψυχην 
νπερ  τών  ιρυχών  ημών. 


L.     Oremus,  ul  digni  habeamur  charitale. 

Όρατε^  αγαπητοί,  πώς  μέγα  καϊ  '&αυμαΰτόν  Ιΰτιν  η  αγάπη,  καϊ 
της  τελειότητος  αυτής  ουκ  ϊΰτιν  Ιξηγηβις.  Τις  ικανός  iv^amrj  ευρίε- 
'Θ-ηναί],  εΐ  μη  ους  αν  κατα^ιώοη  [ο  Θεός-,  Ευιώμε'\&α  ουν  καϊ  αΐτώ- 
μεΟ^α  άπ^ο  του  ίλε]ους^  αυτοϋ  ^  ϊνα  iv  αγάπη  [^ώμεν^,  δίχα  προβκλί- 
ΰ^ως  άν&ρω[πίνης'] ,  άμωμοι.  Αι  γενεαϊ  πα6αι  [απο^Αδάμ'Ϋ  εως  τηςδε 
ημέρας  παρη[λ&ον]^  αλλ'  ot  iv  αγάπη  τελειωΌ'εν[τες'],  κατά  την  του 
Θεοϋ  χάριν  ^  εχου[6ιν']  χώρον  ευϋεβών .  οΥ  φανερ^οϋν^ται^  εν  τη  ίπι- 
ΰκοπϊ)  της  |3o:ad[f/ag]  του  Χριϋτοϋ.  Γεγραπται  γάρ'  „ειαελ[^ε^  εις 
τα  ταμεία^  μικρόν  οΰον  ο6ο[νΥ ,  εως  ου  παρελΟ-η  η  οργή  καϊ  0^[υμός'\ 
μου,  καϊ^  μνηβϋ'ηΰομαι  ημερ[ας']  άγαϋ'ης,  καϊ  άναΰτηΰω  υμάς  [Ικ] 
τών  -θ-ηκών  υμών.^  Μακάριοι  εΰμεν ,  άγαπητοϊ,  ει  τα  [προΰ]τάγματα 
του  Θεοϋ  εποιοϋμεν  ε[ν  6]μονοία  αγάπης  ^  εις  το  άφεϋ'ή[ναι]  τιμϊν 
δι'  αγάπης''  τάς  αμαρτίας  [ημώνΥ.  Γεγραπται  γάρ '  ,μακάριοι^ ,  ων 
[άφέγ&ηΰαν  αϊ  άνομίαι,  καϊ  ών  επεκ^αλυ^ψ'Θ^ηΰαν  αί  άμαρτίαι.  Μα- 
κάριος [άνηρ'],  ου  ου^"  μη  λογίβηται  κύριος  άμαρτίαν,  ουδέ  εβτιν  iv 
τώ  ΰτόματι  ο:'ί'τ[ου]  δόλος.^  Οϋτος  6  μακαριϋμος  ε[γε]νετο  ίπϊ  τους 
έκλελεγ μένους  υπο  τοϋ  Θεοϋ  δια  Ίηβοϋ  Χιριστου  τοϋ  κυρίου  ημ[ών^, 
ω  η  δόξα  εις  τους  αίώ[ν]ας  τών  αιϊω^νων.    Άμην. 


2)  Vocc.  το  νψος —  κατκξιώύζΐ  6  ύαρκος  ημών,  quod  plane  evertit  im- 
θεος  cap.  seq.  ap.  Clem.  Alex.  Slrom.  pium  Socini  dogma,  lesum  Christiim  non 
IV,  18.  p.  613.  extant  multifarie  variata.  praeslitisse   satisfaclionem  plenam  et  vi- 

3)  I  Petr.  4,8.  I  Cor.  13,  4  sqq.  cariam:  nec  non  Apollinaris  dogma,  eiim 
Jac.  5    20.          '                           '  ^^^  habuisse  animam  rationalem ,  qunm 

".',..-           ο     ^n    1  1  locum  eius  suppleverit  ό  λόνοί :  ut  enim 

4)  Gal.  1,  4.  loann.  3,  16.  lloann.  ^^jj^^^  ^^^^^^^  redimeret,  dedit  animam 

^'  "•   *^•  suam,  i.  e.  humanam ;   qnum    aliter  non 

5)  Paene  eadem  habentur  a  B.  Ire-  fuisset  proprium  sacriiicium  pro  anima 
naeo  forsan  respicicnte  hunc  locum:  humana.  Wolt.  Haec  enim  non  signifi- 
Τψ  Ιδίο)  ουν  αϊμαη  λντρωύαμένον  care  possiinl:  Christus  carnem  dedit  suani 
ημάς  τον  Κυρίου,  yca  δόντος  την  iit  noslram  carnem  bcatam  redderel;  sed 
Λρυχην  υπ^ρ  τών  ημετέρων  \ρυχών,  nil  nisihoc:  Christus  carnem  dedit  snam 
y.ca  την  αάρκα  την  έαυτοϋ  άντϊ  τών  iit  ne  nostra  caro  inleriret,  aelernis  poe- 
ημΕτέρων   σαρκών.     [V.  1  ,   Ι.  ρ.  292,  nis  affecta.    Lipsius  ρ.  82  1.  c. 

ed.  Massuet.J.     Ex  senlenlia    igitur  utri- 

usqne  Patris  lesns  Christus  Dominus  no-  Cap.  L.     1)  Hanc  Millii  coniecturam, 

sler  dedit  την  ιρυχην  καϊ  ΰάρκα  έαυ-  praeeimte  Gallandio,  admisit  lacobsoniis 

τον   αντάλλαγμα  της   ^^νχης  καϊ  της  pro  lectione  luniana   αιΐώμε&α   Ιεϊνκι 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   XLIX.  L.  97 

inenarrabilis  est  Charitas  nos  Deo  agglutinat ;  charitas  peceatoruni  multi• 
Uidiiiem  legit ;  tharitas  omnia  susliiiet,  omnia  palienler  lolerat;  nihil 
sordidum  in  charitate,  uiliil  superbum;  charitas  schisma  πϋπ  habet; 
charilas  seililionem  non  movel;  charitas  omnia  in  concordia  facil;  iii 
charitate  omnes  Dei  electi  perfecti  suut  facli;  sine  charitate  niliil  Deo 
acceptum  est.  In  charitate  nos  Domiuus  sibi  assumsil;  propter  cbarila- 
lem,  quain  erga  iios  habuil,  Dominus  nosler  lesus  Chrislus  volunlale  di- 
vina  sanguinem  suum  pro  nobis  Iradidit,  et  carnem  pro  carne  nostra, 
et  animam  pro  animabus  nostris. 


L.     Oremus  ul  digni  haheamur  charitale. 

Videlis,  dilecli,  quam  niagna  et  admiranda  sit  charitas,  et  quod 
perfectio  eius  nequeal  enarrari.  Qiiis  est  idoneus,  ut  in  ipsa  inveniatur, 
praeler  eos,  quos  Deus  dignos  esse  voliierit?  Oremus  igilur  et  pelamus 
ab  illius  misericordia ,  iit  iii  charitate  vivamus,  sine  propensione  aliqua 
humana,  et  inculpali.  Generaliones  omnes  ab  Adam  usque  in  hodier- 
num  diem  praelerierunl;  qui  vero  per  Dei  graliam  in  charitate  sunt  con- 
summali,  locum  piorum  oblinent,  et  in  visitalione  regni  Christi  manifesta- 
buntur.  Scriptum  enim  esl:  ,ingredere  in  cubicula  paululum  quantu- 
lumcunque,  donec  ira  mea  et  furor  perlranseal;  et  recordabor  dieiboni, 
et  susciubo  vos  e  sepulchris  veslris/  Beali  sumus,  dilecli,  si  praecepta 
DomiDi  in  charilalis  concordia  impleverimus ,  ul  per  charitalem  peccata 
nosUra  nobis  remittantur.  Scriptum  euim  csl:  ,beali,  quorum  remissae 
suot  ioiquitates,  et  quorum  tecla  suiil  peccala.  Beatus  vir,  cuius  pec- 
catiim  Domious  non  impulabil,  ncque  est  in  orc  eius  dolus/  Haec  bea- 
titudiou  praedicatio  ad  eos  perlinet,  qui  per  lesum  Christum  Dominum 
a  Deo  suot  elecli,  cui  sit  gloria  in  secula  seculorum.    Amen. 


άξί}ους.    Snbinde  p.  adrov  luniut»,  Fel-  rare  aul  ah  ea  deflectere  non  potuit  Cle- 

htf,  Colomenae   et   alii   mallent   αντης  mens:    immo   eadcm   plane   uUlur  forina 

•c  αγάπης.  loqiiendi,  Ούτος  6  μακαρισμός  Ιγένετο 

2)   Nnllam    lacanam     indicaut    lun.,  Ιπϊ   κτλ.    qiia    Paulus    ad    Rom.    4,   9. 

Galland.,  RusseL,  Schoenemann.  el  alii.  Ό  μακαριϋμός  oi/v  ούτος  κτλ.  tandem- 

Sfalhia  «otem  in  Ms.  certe  extat.  que    idcm    Davidis    testimonium    adhibet 

8)  amviQ[io^ooif]Tai  Iuq.,  Colom.,  ad    confirmalioriem    huius    doctrinae    de 

Gallajidl  et  alii  sappleot   ex  Clem.  Alex.  (Iharitalis  erficacia  ad  Instiricatinnem,  ex 

4)  bai.  26,  20.  Sensus  esl:  aliquot  qiio  Fidei  viin  sine  operibus  docuerat 
iewtftis  iepuUhris  eruni  lecti,  lunc  re-  Paiilus,  Rom.  4,  6  —  8.  ul  longc  claris- 
twr§eui.   B.  .sirninn   sil,  nunqiiam   sanctos   hos    viros 

5)  Oetyr  geiniiialiun  babes  eliam  Hebr.  larn  sublilcm  nutionern  Fidci  animo  con- 
10,  37.    lac.  cepisec,   quae  sanclitatcm  (^haritatemque 

6)  Simiie  nonDihil  babes  in  libro  ab  ca  removercl.  Patet  ctiain  (|iiomodo 
Wfotrjpko  IV  E»dr.  1,  16.  Colom.  Hc-  intelliKcndum,  quodc.  32.iriciilcarat.  Frey. 
wpnmt  aacloreni  ad  Ezech.  37,  12.  13.  8)  8ic  cdd.  usqiiu  ad  WoUoiiiim,  et 
pvUt  Galland.  rcrle  qiiidem,  ut  lacobMoniis  coiilra  illum 

7)  Animadverte  hic  ClemcDlein  eam-  riolal. 

dem  pUine  Tim  CbariuU  ad  reniissioncm  9)  Ph.  32,  1.  2. 

peceatoruBsesliMtificauon«;ro  coiiscqiicn-  10)  lla  hc  liahfl  Cod.^Ms.,  Vat.  Co- 

dan   tribvere,   anam  tribuil  Fidei  Apo-  dex  LXX  intcrp.  exhibct  φ.  Sic   S.  Pau- 

stolos  Prahis,  αηα•  tamen  meiileiD  igno-  ius  ad  Rom.  4,  8.    Wott. 

Patus  ArofT.  7 


98  Ι.  CLEMENTtS  AD  COR.    LI.  LII.  LIII. 

LI.      Dissidii  parlicipes,    praeserUm    auclores ,    confUeantur    peccaium 

ipsorum. 

"Oaci  [oi;]v  παρέ[βη~\ιιεν  δίά  TLVog  των  [του]  άντίζε[ιμ,έ]νον^, 
α^ίώϋωμ,εν  \ΰυγγνώμ7]ν].  %αϊ  εκείνοι  δε,  οϊτι.{νε\ς  €ίρχηγ[οϊ  της]  ϋτάΰεως 
καϊ  διχοβταβίας  εγεν[Ίΐ]ΰ']ηΰαν ,  οφείλουβιν  το  κοινον  της  ελπίδος  βκο- 
πεϊν.  Οί  γαρ  μετά  φόβου  καΐ  αγάπης  πολιτευόμενοι  εαυτούς  Ό'έλου- 
6LV  μάλλον  αίκίαις^  περιπίπτειν ,  η  τους  πληβίον'  μάλλον  δε  εαυτών 
κατ\ά]γνωΰίν  φερουϋιν,η  της  παραδεδομενης  ημϊ[ν]  καλώς  καϊ  δικαίω[ς\ 
ομοφωνίας.  Καλόν  γ\αρ]  avQ-ρώπω  εξομολογεϊδϋ-αι  περ\  τ[ών]  πα- 
ραπτωμ[ά]των,  η  ΰκληρϋναι  την  καρδίαν  αυτ\ου],  καΟ-ως  εΰκληρΰνϋ•η 
7]  καρδία  των  βταΰιαζόντων^  ττρός  τον  ϋ•εράποντα  του  Θεού  Μωϋβην' 
ών  το  \κρί]μα  πρόδηλον  εγενηϋ•η.  Κατεβ\η]ϋαν  γαρ  εΙς  αδου  ζώ[ν]τες, 
καϊ  ϋ'ά[νατος  κατεπιεν  αυ]τούς.  Φαραώ'^  καϊ  η  6τρα[τια  αυτ]οϋ ,  καϊ 
πάντες  οί  ηγούμε[νοι  Αίγ]ύπτου ,  τά  τε  άρματα  καϊ  οί  [άναβά]ται  αυ- 
τών ου  δι'  άλλην  τίνα  [amo:]v  εβυΰ•ίβ'&7}ΰαν  εΙς  Ό-άλαΰΰαν  [ερυϋ'ρ]άν 
καϊ  άπώλοντο,  άλλα  δια  [το  ΰκλη]ρυνϋ•ηναί  αυτών  τας  αΰυ[νετου]ς 
καρδίας,  μετά  το  γενε6ΰ•αί  [τα  6ημ]εΐα  [καϊ]  τα  τέρατα  εν  γη  ΑΙγυ- 
[πτου]  δια  [του  ^]εράποντος  του   Θεοϋ  [Μ]ωϋ6έως. 

LII.      Talis  confessio  Deo  placet. 

Άπροαδεης^ ,  άδελφοϊ,  [ο]  δεβπότης  υπάρχει  τών  απάντων'  [ου\δεν 
ουδενός  %ρ\ΐζ^ι,  d  μη  το  [εξίομολογεΐΰϋ-αι  αυτώ.  Φηΰϊ  γαρ  [ο]  εκλε- 
χτός ^αβίδ'  ,εξομολογηΰο[μ]αι^  τω  κυρίω,καϊ  άρέβει  αυτώ  ύπερ  [μ]όΰχον 
νέον,  κέρατα  εκφεροντα  καϊ  όπλάς'  ίδετωΰαν  πτωχοϊ  καϊ  ευφρανϋ-ητω- 
ΰαν.^  Κ[αϊ  πά]λιν  λέγει'  ,^^υόον^  τω  Θεώ  &υΰίαν  αι[νε]ΰεως,  καϊ 
άπόδος  τω  υψίϋτΓο  τάς  ευχας  6ου'  καϊ  επικάλεϋαί  με  εν  ημέρα  ϋ'λί- 
ιρεώς  ΰου,  καϊ  εξελοϋμαί  ϋε,  καϊ  δοξάΰεις  με.  Θυαία^  γαρ  τώ  Θεώ 
πνεύμα  ϋυντετριμμένον.' 

LIII.  Mosis  charUas  erga  populum  suurn. 
'Επίύταύΰ•ε  γαρ,  καϊ  καλώς  επί6ταΰϋ•[ε  τα]ς  ίεράς  γραφάς  ^  άγα- 
πητοϊ,  [καϊ  εγκε]κυφατε  εις  τα  λογία  του  [Θεοϋ.  Εις  ά]νάμνηΰιν  ούν 
ταϋτα  [λάβετε].  Μωϋβέως  γαρ  άναβά^ντος  ει]ς^  τό  όρος,  καϊ  ποιηύαν- 
[τος^  τε66αρ]άκοντα  ημέρας  καϊ  τε6[6αράκοντ]α  νύκτας  εν  νηΰτεία  [καϊ 
ταπειν]ώ6ει,  εΐπεν  προς  αυτόν  [ο  κύριος'  „Μωϋ]ΰη'^ ,  Μωϋαη,  κα- 
τάβη&ί  [τό  τάχος]  έντεϋΰ•εν,  οτι  ηνόμηΰεν  [6  λαός  ΰ]ου,  ους  ενήγαγες 
εκ  γης  [Αίγύπτο]υ '  παρέβηβαν  ταχύ  εκ  [της  6δο]ϋ,  ης  ένετείλω  αύτοΐς, 
[έποίη6α]ν  έαυτοΐς  χωνεύματα.^  [Καϊ  εϊπε]ν  κύριος  προς  αυτόν  ,λε- 
λάλη[κα^  τίρός]  6ε  απα'ξ  καϊ  δϊς ,  λέγων '  [έωρακα]  τόν  λαόν  τούτον, 
καϊ  ιδού^  λαός  [ΰ]κληροτράχ7]λος'  εαβόν  [με  ε^ολ]ε&'ρεϋΰαι  αυτούς ,  καϊ 
έ'ξα[λεί'ψω  τό]  όνομα  αυτών  ύποκά[τωΰ'εν]  του  ουρανού,  καϊ  ποιηΰω 
[ΰε  εις  εϋΐ^νος  μέγα  καϊ  ΰ'αυμαΰτόν  [καϊ  πολ]ύ  μάλλον  η  τοϋτο.^ 
[Είπε  δε  Μ]ωϋ6ης'  ^μηί}αμώς^ ^  κύριε'  [άφες  τΐ]ν  ά]μαρτίαν  τω  λαώ 
τούτω,  η  κάμε  ε^άλειψον  εκ  βίβλου  ζώντων.^      "Sl  μεγάλης  αγάπης,  ω 


Cap.  υ.     l)Sc.  άόλων  vel  ^ε^ρών.  2)  Cod.  Ms.  οίκίαις. 

Wott.     Cfr.  Ερ.  Barnab.  c.  2.      Cuni  sinl  '\\  \         ip 
ergo  dies  nequissinii,   et  contrarius  habcal  ^  ^  ^^' 

huius  saecuU  jtolestalcm.  4)  Exod.   14. 


Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   LI.  LH.  LIII.  99 

LI.     Dissidii  pardcipes,  praesertim  auclores,  confileantur  peccatwn 

ipsorum, 

Quaeeiinqiie  igitur  per  aliquas  adversarii  siiggestiones  deliquimus, 
veniani  cl  indulgeiniain  imploremus ;  illi  vero,  qui  seditionis  el  dissensio- 
nis  principes  exslilerunl,  conmmnem  spem  conteniplari  debent.  Qui  cnim 
in  tiniore  et  charilate  vitam  degunt,  se  ipsos  poliiis  quam  piOximos  iii 
erucialus  incidere  volunt,  et  se  ipsos  polius  quam  pulchre  et  iiiste  tra' 
dilani  nobis  conseusionem  subire  viliiperalioneiu  volunl.  Melius  enim 
esl  homini,  peccala  sua  confileri,  quam  indiirare  cor  suum ;  prout  indu• 
ratuni  est  eorum  cor,  qui  contra  Moysem  famulum  Doiiiini  scdilioneni 
concilarunl,  quorum  condemiialio  manifesta  fiiit.  Descendcrunt  cnim  in 
inrenium  vivi,  et  mors  eos  absorpsit.  Pharao  una  cum  exercilu  suo,  ct 
ouines  praefecli  Aegypli,  curnis  eliam  et  consistentes  in  eis  non  aliam 
i»b  causam  rubri  maris  profundo  iiiimersi  sunt  et  perierunl,  quam  quod 
stulla  eoruui  corda,  posl  lot  signa  et  miracula  ostensa  per  famulum  Dei 
Moyseu  in  terra  Aegypli,  indiirata  fuerint. 

LII.     Talis  confessio  Deo  placet. 

Nidlius  rei,  fratres,  indigus  est  Dominus  oranium;  nihil  a  qiioquam 
desiderat,  praeterquam  ul  ipsi  fiat  confessio.  Dicit  enim  eleclus  David: 
.conlilebor  Domino,  el  placcbil  ei  super  vilulura  novellum,  cornua  pro- 
ducenlera  et  ungiUas;  vidcanl  pauperes  el  laelentur/  Et  rursus  dicit: 
.inimola  Deo  sacrificium  laudis,  et  reddc  Altissimo  vota  lua.  Et  invoca 
ine  in  die  tribulalionis  luae,  et  eruam  tc,  el  glorificabis  me.  Sacrificiiim 
eaim  Deo  spiriUis  conlribulalus/ 

LIII.  MosU  charitas  erga  populum  suum, 

Xostis  autein,  dilecti,  el  probe  nostis  sacras  Scripluras,  et  penitiiis 
in  dnina  eloquia  introspcxislis.  Illa  igiliir  in  inemoriani  revocale.  Cuni 
Moyses  in  montem  asceiidissel,  el  quadraginta  dies  noclesqiic  quadra- 
ginta  in  ieiunio  el  humiblale  Iransegissel,  dixil  ad  eumDominus:  ,Moy- 
ses,  Moyses,  descende  velociler  hinc,  quia  iniquitatem  fecit  populus  tuus, 
quos  eduxisti  de  lerra  Aegypli;  Iransgressi  sunl  cito  de  via,  quam  man- 
dasu  eis,  et  fecerunt  sibi  fusilia.  Et  dixit  Dominiis  ad  illum:  locutus 
sum  ad  le  eemel  et  ilcruin,  diccns:  Vidi  populiim  hunc,  el  ecce,  popu- 
lus  dura  cervice  esl;  sinc  me  exlcrniinarc  eos,  et  delc!)o  nomcn  eoruni 
suh  coelo;  el  faciam  te  in  genteni  magnam  et  iiiirandam,  ct  bac  πυηκ;- 
.*  Dixil  aulem  Moyscs:  ,neiiliquam  Doniine;  remille  Iniic  popiilo 
vel  ctiani  me   delc  de  libro  vivenlium/    0  cbaritaleiu  inagnam ! 


Cap.  UI.     I)   Ut.     \  1     17.  25.    et  Cap.   LIII.     1)    άναβαί^νοντος  εΓ\ς 

Cp.  »d  Iliogo.  c.  3.  ''(Id.  antc  lacolisoniirii. 

2)?:  $8,  31-33.  Cl«n.  Alex.  1.  c    ^,J^   [^^    ^^    3^  j^    23.  20,  3.  ll  Cor. 

11,  25.  lac.  4,  13. 
3)  Pt.  49,  14.  15.  3)  Exod.  32,  7  Kqq.  I)«;ul.  9,  12  sqq. 

,.  „     „   ,^  4)  Cfr. Clem.Alex.Slrom.lv,  19. p.Gl 7. 

^)  P••  ^^  >«•  5)  Exod.  32,  32. 

7* 


p.  614. 


100  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    LIII.  LIV.  LV.  LVI. 

τελειότητας  ανυπέρβλητου !    Παρρηΰιάξεταί  -θεράπων  προς  κνρων,  αιτεί- 
ται αφεϋιν  τω  πλη^'ει,  η  καΙ  εαυτόν  1^αλειφ^•ηναι  μ,ετ     αυτών    αξιοΐ. 

LIV.     Qui   charitale  plenus    est,    omne   damnum   subil,    dummodo  pax 
ecclesiae  reslilualur. 

Τις  ουν  εν  ύμΐν  γενναίος,  τις  ευβπλαγχνοςγ  τις  πεπληροφορημε- 
νος  αγάπης;  Είπάτω^'  ,ει  bi  εμε  ατάβις  καϊ  ερις  καΐ  ΰχίΰματα,  εκχω- 
ρώ, άπειμι,  ου  εαν  βούληΰΟ•ε ,  καϊ  ποιώ  τα  προϋταΰοομενα  υπο  του 
πληΟ•ους'  μόνον  το  ποίμνιον  του  Χριϋτοϋ  είρηνευετω  μετά  τών  καΟ'ε- 
ϋταμένων  πρεΰβυτέρων/  Τοϋτο  6  ποιηΰας  εαυτώ  μέγα  κλέος  εν  κυ- 
ρίω  περιποιηϋεται ,  καϊ  πας  τόπος  δεξεται  αυτόν.  ,Γου  γαρ  κυρίου^ 
η  γη  καϊ  το  πλήρωμα  αυτής.*•  Ταϋτα  οι  πολιτευόμενοι  την  άμεταμέ- 
λητον  πολ^τε/αν  του  Θεοϋ  εποιηΰαν  καϊ  ποιηβουΰιν. 

LV.     Huius  charilaUs  exempla. 

"Iva^  δε  καϊ  υποδείγματα  εϋ^νών  ενεγκωμεν  πολλοϊ  |3αίϊί.λεΓ?  καϊ 
ηγούμενοι,  λοιμικοϋ  τινός  ενΰτάντος  καιρού,  χρηΰμοδοτηχ^εντες ,  παρε- 
δωκαν  εαυτούς  εις  'θάνατον  ^  ϊνα  ρύβωνται  δια  του  εαυτών  α7ματος 
τους  πολίτας.  Πολλοϊ  ε^εχώρηΰαν  ιδίων  πόλεων,  ίνα  μη  ΰταΰιάζωβιν 
Ιπϊ  πλεΐον.  ^Επιΰτάμεθ'α  πολλούς  εν  ημΐν  παραδεδωκότας^  εαυτούς  εις 
δεβμα,  όπως  έτερους  λυτρώαονται^ .  Πολλοϊ  εαυτούς  παρεδωκαν  εις 
δουλείαν ^  καϊ  λαβόντες  τας  τιμάς  αυτών,  έτερους  ειρώμιΰαν'^.  Πολλαϊ 
γυναίκες  ενδυναμωϋ'εΐΰαι  δια  της  χάριτος  του  Θεοϋ,  επετελεβαντο  πολλά 
ανδρεία.  Ίουδϊϋ-^  η  ι^ιακαρίοί,  εν  ΰυγκλειΰμώ  ουβης  της  πόλεως,  ^τη- 
ΰατο  παξίά  τών  πρεΰβυτερων ,  εαϋ•ηνα_ι  αυτήν  εξελϋ'εΐν  εις  την  παρεμ- 
βολην  τών  αλλοφύλων'  παραδοϋΰα  ούν  εαυτην  τω  κινδύνω ^  εξήλϋ'εν 
δι^  άγάπην  της,  πατρίδος  καϊ  του  λαοϋ,  του  όντος  εν  ΰυγκλειΰμώ'  καϊ 
παρέδωκεν  κύριος  υλοφερνην  εν  χειρϊ  Ό'ηλείας.  Ούχ  ηττονι^  καϊ  η 
τελεία  κατά  πίΰτιν  Έβϋ^ηρ  κινδύνω  εαυτην  παρεβαλεν ,  ϊνα  το  δωδεκά- 
φυλον  του  Ίΰραηλ,  μέλλον  άπολέΰϋ^αι ,  ρύΰηται.  Jia  γαρ  της  νη- 
ϋτείας  καϊ  της  ταπεινώβεως  αύτης  ηξίωβεν  τον  παντεπόπτην  δεβπό- 
την ,  Θεόν  τών  αιώνων  ός  ίδων  το  ταπεινον  της  ψυχής  αυτής  ε^ρύ- 
ΰατο  τον  λαόν,  ών  χάριν  εκινδύνευβεν. 

LV1.     Admoneamus   et    corripiamus    nos    invicem;    qui   lalem   casiiga- 
lionem  non  renuil,  Deum  habel  proteclorem. 

Καϊ  ημείς  ούν  εντύχωμεν^  περϊ  τών  'εν  τινι  παραπτώματι^  υπαρ- 
χόντων,  όπως  δοϋ•Ύ)  αυτοΓ?  επιείκεια  καϊ  ταπεινοφροβύνη,  εις  το  εϊ^αι 
αυτούς  μη  ημΐν  ^  άλλα  τω  'Θ'εληματι  του  Θεοϋ.  Ούτως  γαρ  εΰται  αύ- 
τοϊς  εγκαρπος  καϊ  τελεία  η  προς  τον  Θεον  καϊ  τους  άγιους  μετ'  οί- 
κτιρμών  μνεία^.    Άναλάβωμεν  παιδείαν ,  εφ'   r^  ουδείς   οφείλει    άγανα- 

Cap.   LIV.      1)   Locus   lecilatur    ap.  2)  Cfr.  Rorn.  16,  4.  Philipp.  2,  30. 

Epiph.  haer.  27,  6.  3)    λντρώσωνται     placet    Schoene- 

2)  Ps.  23,  1.  manno.     Illud    servos  Dei  ex  necessitate 

Cap.   LV.     1)   Huc  referenda,    quae  redimere   (Herm.  Past.  Mand.  8.),   a   la- 

ap.   Origenem    leg.    in    Ev.   loan.    Tom.  cobsono  citatum,  hiic  non  spectat. 

VI,  36.  Tom.  I.  P.  I.  p.  262 ;  et  ib.  Tom.  4)  Eadem  elocutio  ap.  Paulum  Apost. 

XXVIII,  14.  p.  355.  ed.  Lommalzsch.  I  Cor.  13,  3. 


Ι.  CLEMEXTIS  AD  COR.    LIII.  LIV.  LV.  LVI.  101 

0  insuperabilem  perfectionem !    Faraulus  Dominuin  libere  alloquilur,  pro 
plebe  remissionem  poslulat,  vel  seipsum  una  cum  eis  deleri  pelil. 

LIV.  Qui  charilale  plenus  est ,  omne  daninum  subil ,  dummodo  pax 
ecdesiae  resdluatur. 
Quis  igitur  inler  vos  generosus,  quis  misericors,  quis  charilale 
plenus  l  Dical :  ,  si  propler  me  seditio  el  discordia  et  schismata  orla 
sunl,  discedo,  abeo,  quocunquc  vOluerilis,  el  quae  multiludo  iusserit,  fa- 
cio ;  solum  Chrisli  grex  in  pace  degat  cinn  conslitulis  presbyteris.'  Qui 
hoc  fecerit,  magnam  sibi  gloriani  in  Domino  conciliabit,  et  omnis  locus 
eurn  excipiet,  ,Domini  enim  est  terra  el  pleniUido  eius.'  Haec  faciunt 
et  facieut,  qui  divinam,  cuius  nunqiiam  poeiiitet,   vitam  vivunl. 

LV.    Huius  charilalis  exempla. 

Ut  auleui  etiam  exeiupla  genlium  proferamus :  multi  reges  eX  gu- 
bernatores ,  peslifero  leiiipore  saeviente ,  ciim  oraculo  essent  admonili, 
iiiorli  se  ipsos  Iradiderunl,  ut  siio  saiiguine  cives  liberarent.  Multi,  ne 
diutius  sedilio  diirarel,  a  civilalibus  suis  secesserunl.  Miiltos  inler  nos 
cognovimus,  qiii  se  ipsos  in  vincula  coniecerunt,  ul  alios  redimerent. 
Mulli  in  servilulem  se  ipsos  addixerunt,  et  accepto  pretio  siii  alios  ci- 
barimt.  Mullae  niulieres,  gratia  divina  coiroboratae,  virilia  mulla  gesserunt. 
Beata  luditb,  cum  urbs  circumsessa  essel,  rogavit  seniores,  ut  sibi  lice- 
ret  in  alienigenarum  castra  exire;  et  periculo  se  obiiciens,  propter  amo- 
rem  patriae  populique  obsessi  egressa  est;  et  Iradidit  Deus  Olopbernem 
in  manus  miilieris.  Non  minori  periculo  eliam  perfecta  in  fide  Esther, 
ul  duodeciiii  Iribus  Israel  al>  instanli  exitio  liberarel,  se  ipsam  obiecit. 
Nani  in  ieiunio  el  bumilialione  precata  est  rerum  omnium  inspectorem 
Dominuin ,  seculoruDi  Deum ;  qui  aninii  eius  bumiUtalem  cernens  popu• 
luni  liberavit,  cuius  gralia  illa  pericuiuni  subierat. 

LVI.  Admoneamus  el  corripiamus  nos  invicem ;  qui  talem  castigationem 
non  renuilf  Deum  hahet  prolectorem. 

Oremus  igilur  et  nos  pro  eis,  qui  iii  aliquod  peccatum  lapsi  sunt, 
ut  moderaUo  el  humiiitas  eis  concedatur,  ut  non  nobis,  sed  voluntati 
divinae  cedanL  Sic  enini  misericors  menlio  eorum  apud  Deum  et  sanclos 
fructuosa  eril,  et  finem  suum  coniequelur.  Assuraamus,  dilecli,  discipli- 
oam,  propter  quam  neino  irasci  dcl)et.   Admonitio,  qua  alii  alios  conimone- 


5)  loditb.  8,  30.  Clem.  Alex.  I.  I.  (lifiicillima  interprclalur  sic,  ut  τους 
ρ.  β17.  άγίυνς  ad  ccclcsiam    referal:  ,Die    fiir- 

6)  Ita  lac.  in  allera  oti.,  in  priori  ciiin  bitte  um  die  wicdciaiifnahine  dcr  gcfal- 
relqq.  edd.  ονχ  ήττον  αν,  Μ».  ΗΤΤΟ-  lenen  wird  noch  an  Goll  nnd  an  die 
NEI.     Eelher.  7  el  8.  heiligen,  also  an  dic  gcraeiiule  gerichlel.' 

Cap.  LVl.     1)  ^τιγχήν^ν  =  ora-  Qiiod  fieri   nequil.   Dcprccalio  cnim   illa 

tiooe  inlercedff  (ή  ^ίτ'    οϊχτιρμών  μνεία)    commune 

2J  Gal.  6,  1  esl   lotiiis    eccl<'siae    of(icium.      Ergo    si 

3)  μνίία,    v(.\  i*,niiin;i,    Hoin.   1,  9.  vera   cssel  Hilgcnfcldi  inU;rprclaliu,    ec- 

Hilgenffld   (dic    Aposl.    Vael«r)    p.   90,  clesia  semel    ip.sarn  imploravisscl.     Quae 

noL  5.    (assenliente    Gundcrl,    ZeiUchr.  qiium   ila   sinl ,    noii    possumus   non    de 

iir   lulher.   Tbeol.    1*)δ4,  479.),    verba  Sanctonim  invocatione  quae  vocalur  co- 


102  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.    ΙΛΊ.  LVII. 

κτείν ,  αγαπητοί.  Η  νον&ετηαις ,  ην  ποιονμεΌ'α  εις  αλλήλους ,  καλή 
εστίν  καϊ  νπεράγαν  ωφέλιμος '  κολλά  γαρ  ημάς  τω  Ό^εληματι  τον  Θεον. 
Οντως  γάρ  φηβιν  6  άγιος  λόγος'  ,παιδευων'^  επαίδεναεν  με  6  κύριος, 
και  τω  ΰ'ανάτω  ον  παρέδωκεν  με'  ον  γαρ  αγάπα  κύριο?,  τταιάε-ύει, 
μαοτιγοΐ  δε  πάντα  νιον ,  ον  παραδέχεται/  ,Παιδενΰει^  με  γαρ,' 
φηΰϊν  ,,ί/καιο?  έν  έλέει,  καϊ  έλέγ^,ει  με,  ελαιον^  δε  αμαρτωλών  μη 
λιπκνάτω  την  κεφαλήν  μον/  Καϊ  πάλιν  λέγει'  ,μακάριος''  άνθρωπος, 
ον  ηλεγ'ξεν  ο  κνριος'  νονϋ^έτημα  δε  παντοκράτορος  μη  άπαναίνον, 
αντος  γαρ  άλγεΐν  ποιείς  καϊ  πάλιν  άποκα^ίΰτηΰιν '  επαιΰεν,  καϊ  αί  χεί- 
ρες αντον  ίάΰαντο.  'Έ^άκις  εξ  αναγκών  εξελεΐταί  6ε,  εν  δε  τω  εβδομω 
ονχ  αψεταί^  6ον  κακόν.  Έν  λιμώ  ρνΰεταί  ΰε  εκ  Ό'ανάτον,  εν  πολεμώ 
δε  εκ  χειρός  ϋιδ7]ρον  λνϋει  (ϊε,  καϊ  από  μάατιγος  γλωΰΰης  ϋε  κρνιρει, 
καϊ  ον  μη  φοβηϋ•ηΰη,  κακών  επερχομένων.  'Αδίκων  καϊ  άνομων  κα- 
ταγελάΰη,  από  δε  Ό'ηρίοιν  αγρίων  ον  μη  φοβη^γς'  '&ηρες  γαρ  άγριοι 
είρηνενΰονΰίν  6οι.  Είτα  γνώΰη  ότι  είρηνενΰει  6ον  ο  οίκος,  η  δε 
δίαιτα  της  6κηνης  6ον  ον  μη  άμάρτψ  Γνώΰη  δε  ότι  πολν  [το  6πέρμα 
6ον] ,  τα  δε  τέκνα  6ον  ωΰπερ  [το  παμβό]τανον  τον  άγρον.  Έλεν6[η 
δε  εν  τά]φ(ρ,  ω6περ  6Ϊτος  ωριμο\_ς ,  κατά  κο;ι]ρ6ν  ϋ•εριζόμενος ,  η 
ω6[περ  ϋ-ημω^νία  αλωνος ,  κα&'  ωραν  6ν[γκομι\6ϋ•εΐ6α.^  Βλέπετε, 
άγαπητ\_οϊ,  ότι]  νπεραΰπιΰμός  ε6τιν  τ\οΐς  παιδεν]ομένοις  νπό  τον 
[δ]ε6πό[τον'  καϊ  γαρ]  άγα'^ός  ων  παιδε^νει  ο  Θεός],  εις  τ[ό  νον&ε- 
τ]ηΰ^ηναι  τΙμάς  δια  της  όΰίας  [7Το;ί.]5ε/α;5  αντον. 

LVII.     SedUionis  auctores  presiylens  sese  subiicianl,  ne  Deus  eos  perdai. 

"^Τμεΐς  ovv,  oi  την  καταβολην  \της]  ΰτάΰεως  ποιήΰαντες,  νποτ\άγη]τε 
τοις  πρεΰβντέροις^ ,  καϊ  παι'[δεν]0•ητε  εις  μετάνοιαν ,  κάμιρανίτες]  τα 
γόνατα  της  καρδίας  νμών'^.  Μάθ'ετε  νποτάΰΰεΰϋ'αι,  άπο&έμενοι  την 
αλαζόνα  καϊ  νπερηφανον  της  γλώ66ης  νμών  ανθ-άδίειαν] '  άμεινον  γάρ 
ε6τιν  νμΐν ,  [εν]  τω  ποιμνί(ρ  τον  Χριστοί)  μικρονς  καϊ  ελλογίμονς 
ενρεΰ-ηναι,  η  καϋ•'  νπεροχην  δοκονντας  εκριφηναι  εκ  της  ελπίδος 
αντον.  Οντως  γαρ  λέγει  η  πανάρετος  6οφία^.  ,ίδον ,  πρθ7]6ομ[αι 
νμΐ]ν  εμης  πνοής  ρηΰιν,  διδάξω  [δε  νμάς]  τον  εμόν  λόγον.  Έπ[ειδη 
ίκάλονν]^  καϊ  ονχ  νπηκον6α\τε,  καϊ  εξέτει]νον  λόγονς,  καϊ   ου  \προ6' 


gitare.     Comparanda  sunt  qiiae  leguntur  autem    in   extremo   iudicio   iudicum  vicc 

sub    finem   cap.  45.:    [OJt    δε  νπομέ-  fnncturos   esse     quum    vulgo   ut    videtiir 

νοντες  iv  ηεποιϋ^ηΰει   δό'ξαν  καϊ  τι-  Chrisliani  sibi  persuasissent  (cfr.  I  Cor. 

μην  ^κληρονόμηύαν,ΙηηρΟ-ησάν  τε  y.cil  6,   2;  Apoc.  20,  4.),  rion  prorsus  iiicrc- 

ετταρφοι   Ιγενοντο  από    του   Ό-εον  Ιν  dibile  cst,   iam  Clemeiitis    tempore  illos 

τφ  μνημοϋύνφ  αυτών  εϊς  τους  αϊώ-  oratos    esse,    ut    mortis    supplicium    ab 

vccg  των  αϊώνων.  άμην.  Quibus  slatim  hominibus    qui   in    peccaUun    incidissent 

adduntnr    haec  (c.  4H.):    τοιούτοι-ς  ovv  averlercnt  eosqne  auxilio  suo  adiiivarent. 

νποάείγμασι-    κολληϋ^ηναι    καϊ    ημάς  Conferri   potcst   etiam    locus   aliquis  qiii 

δει,  αδελφοί.     Γεγραηταί  γάρ  •  ,κολ-  apud  Philonem  rcperitur  Opp.  ed.  Mang., 

λάύ&ε  τοις  άγιοι  ς,  οτι  οί  κολλώμενοι  II,  43G:    /Ιευτερω  δε   (sc.  παρακλητω 

αντοΐς  άγιααΌ^ηΟονται.''     Sancli  igiUir  των   προς   τον  πατέρα   καταλλαγών, 

appellanlur    η    qui    ob    nomen    Domini  quo  bomines   utuntiii),     Ttj   των    άρχη- 

qnod  conslanterproiitebanlur  cnicialibus  γετών  του  έθνους  όσιότητί'  οτι  ταΐς 

ac  morte  affecti  sunt;  ae  videtur  senleulia  a(f  ειμέναις  αωμάτων    χρυ/αΐς   άπλα- 

verborum   prope    accedere    ad  ea,    quae  ατον     καϊ     γυμνην    Ιπιόεικνυμέναις 

in  Apocalypsi  loannea    de   snmmis    San-  προς    τον   άρχοντα    ϋεραπείαν    τάς 

ctorum  honoribus  praedicantur.    Sanctos  ύπερ    υίών   καϊ   θυγατέρων   Ικετείας 


1.  CLEMENTIS  AD  GOR.   LVI.  LVII.  103 

facimus,  bona  est  et  apprime  iililis,  voluntati  enim  divinae  nos  agglutinal. 
Sic  enim  dicit  sacer  seruio:  ,castigans  casligavit  nie  Domiiius ,  et  niorli 
iioii  tradidit  me ;  quem  eniin  diligit  Dominus,  arguit;  llagellal  autem 
omnem  filium,  qucm  suscipit.  Corripiel  eniiii/  ail,  ,nie  iuslus  iii  niisericor- 
dia,  et  increpabit  me;  oleum  aulein  peccaloruni  non  impinguet  caput 
meum/  Et  rursus  dicil:  ,beatus  homo,  quem  arguit  Domiiuis ;  monitionem 
vero  OmnipoteDlis  ne  renuas;  ipse  enim  dolcre  facit,  el  rursiis  restituit; 
perciissit,  el  iiiamis  eius  sanaverunt.  Scxies  de  necessilatibus  eriiet  te, 
el  in  septimo  non  tanget  te  mahini.  In  fanie  lil)erabil  le  a  morle,  in 
praelio  vero  de  manu  ferri  solvet  te,  a  flagello  linguae  abscondel  le,  et 
non  timebis  a  mabs  venienlibiis.  liiiuslos  el  iniquos  deridebis,  el  feroces 
beslias  uon  tiinebis ;  bcsliae  cniin  ferae  pacatae  enint  tibi.  Deinde  scies, 
quod  in  pace  erit  doiiiiis  tua,  babitalio  aiitem  labernaciili  lui  non  de- 
iiciet.  Scies  auteiu,  quod  miiltum  senien  tiuiu),  et  liberi  lui  crunt  quasi 
oiuDis  berba  campi.  Et  venies  in  scpulchium,  tanqiiain  fninicnlum  matu• 
rimi,  quod  in  lempore  messiierunt ,  vel  sicut  acervus  areae,  in  tempore 
coiiiporlalus.'  Videtis,  dilecli,  prolegi  cos,  qui  a  Domino  casligantur; 
cuiii  enim  boims  sit,  casligat  nos  Deus,  ut  sancta  eius  disciplina  com- 
luoneiiamus. 

LVJl.   Sedilionis  auciores  presbyleris  sese  subiiciani,  ne  Deus  eos  perdal. 

Vos  igitur,  qui  seditionis  fundaraenla  iecistis,  in  obedientia  subdili 
eslole  prosbyleris,  et  correclionem  suscipite  in  ])oenilenliam,  genua  cor- 
dium  veslrorum  fleclenles.  Discile  subiici,  deponeiUes  gloriosam  et  su- 
perbam  lin^uae  veslrae  arroganliam  ;  nielius  enim  est  in  grege  Chrisli 
panros  el  bonae  ramae  reperiri,  (luani  niiiiis  splendentes  spe  illius  [Chiisti] 
euci.  Sic  enim  dicit  sapiciilia  omueni  virlulciii  cuniplectcns :  ,ccce,  pro- 
fenm  Tobis  mei  spiriluj^  diclitiiien],  doccbo  aiilcin  vos  mcum  scriiioncin. 
Quooiam  vocabam,  cl  non  ubediisliSf  cl  extcndebani  verba,  ct  non  alteu- 


ovx  areltTg  iftu&nai  ποαΤσ&ηι '  ν^ρας  aliQnus  ΚΟΨΕΤΑί,   nnde  Millius   dal 

αντοΐς    παρέχοντος   τον    ηατρος    τό  ονκ  οψίται,  qno  sensu  equideni  prorsus 

ίπηχοον   Iv    ίνχαΐς.     Ibi    qiiiirn   V.    Τ.  nescio.   Apud  LXX  Intl.  legirnus  sec.  Cod. 

Sancli   pro    morluoniin   animaiiiis   inter-  Alex.   ονχ   ίίψηται,   sec.    Cod.   Val.    ov 

cedere  dicanlur,    nt  Deus   bcnevole    eas  μη  αψψαι.    lac. 
accipiat,    haud    procul    abessc    vidclur 

Philo    ab    ipea    Sanclonim    invocatione.  Cap.  LVIi.     1)  πρεϋβύτεροι  =  ec- 

SUtaere  igilar  possiimiis,   eandem    dor-  rlcsiac  praosidps  alisqiic  ulla  distinclionc, 

trioain  etiam  a  Clenientie  sftnsii  iioii  alie-  co  (|uid<!m  sensii,  qiio  saepitis  occurrniil 


Qnod   tamrn    non  tain  ma-  iri   Ilermaf!  Pasl. 
e*t,  ul  omnpm  inp  duliilationcin  2)  Hanc  phiasis  iii  Palrihiis  cl  Con- 

^KtieciMe  *-ίΐ•ι-ίϋ'•ιη     Πι.;.η.,.Ι.Γ<.(π  si  qnis  ciliis  ficquiTis,  dr.sumpla  vidolnr  ex  Ora- 

illad  «βλ  7  ri  alinii  lione    Manassis,     qiiain    ijnacdani    fiihlia 

adscriberr'  '  iislrppne-  (■oraplectiintiir,  qiiamqiHi  i<;f(;riinl  (Iniisli- 

nm.   Liptius  ρ.  44  I.  c.  liiliones  Aposlolirae  lib.  2.  cap,  22.   Miil- 

4)  Ps.117,48.  Prov.3, 12.  Hebr.  12,G.  las   vero   similcs   iri   Scriplorilnis  '  sacris 

δ)  Ρ».  140,  5.  el  EccbiHiaslicis  irivftiiieH,    Cot. 

6)  L  e.  reiicio  gandia  a  peccatoribiiR  3)  Prov.  1,  23 — 31.    Librum  Prover- 
mihi  parata.  //.  iMoriim   i.Miara    ClcmcnH  Ab-x.    Slrom.  11, 

7)  loh,  5,  17 — 26.  22.  p.  501.   ηανάρίτον  a<Hf,(uv  appel- 

8)  Sic    Edd.    oroDee.     Codex    MhIiih  lat,    ilemquc  Πηκϋπίρραπ,  Irciiacus    clc. 
e&bibet  OY  in  Ooe  Uoeae,    et  ία  inilio  apiid  Euscb.  H.  E.  I,  22.    Cot. 


104  Ι.  CLEMENTIS  AD  COR.   LVII.  LVIIl.  LIX. 

ε/χετε],  αλλ'  ακνρονς  ίποι\εΐτε  ificcg]  βούλας,  τοις  δε  εμ[οΐς  ελεγχοις] 
ηπει9ηαατε'  τοιγαρ[ονν  κάγώ]  rrj  ν^ιετεροί  απωλεί[α  έπιγελάΰο]μ€α' 
χαταχαρονμαι  δε,  [ηνίκα  αν\  ερχηται  νμΐν  6λεΟ•ρο[ς,  καϊ  ώς  αν  «]φί- 
κηται  νμΐν  αφνω  'Θ'Ι^όρνβος,  tj  δε]  καταΰτροφη  όμοια  κ[^αταιγίδί  πα]^}/, 
η  όταν  ερχηται  νμ[ΐν  ϋ^λίψις]  καϊ  πολιορκία.  "Εΰται  γ[αρ,  όταν  επι\- 
χαλεΰηΰΰ'έ  με^  εγώ  δε  [ουκ  είβα^κονΰομαι  νμών '  ζητ{Ύ}6ουΰίν]  με  κακοί, 
και  ονχ  ενρηίβονΰίνΐι.  Έμίβηΰαν  γαρ  ΰοφίαν ,  \τον  δε  φόΐβον  τον 
κνρίον  ου  προείλα[ντο ,  ονδε]  ηθ'ελον  εμαΐς  προαεχίειν  βουλαΐς]'  εμυ- 
κτήριξον  δε  εμον^ς  έλεγχους],  Τοιγαρονν  εδονται  της  \εαυτών]  οδον 
τους  χαρπονς,   [και  της  εαυτών]  άαεβείας  πληΰΰ•η6ον\ται]  ♦♦******♦♦ 


LVIII.    Deus  omnihus  ipsum  invocantibus  hona  spiriiualia  Iribuat. 

^O  παντεπότττης  Θεός  [καΐ]  δεΰπότης  των  πνευμάτων  καϊ  χνριος 
[7ΐά]6ης  ΰαρκος,  6  εκλεξάμενος  [το]ν  κνριον  Ίηΰονν  Χριΰτον ,  καΐ 
7]μάς  δι  αυτού  [εΓ]ς  λαόν  περιονβιον^^  δωη  ττάβΐ)  ['φ]υχ?}  επικεκλημεντι 
το  |ΐ*ε/αλο[π]^επε?  καΐ  αγιον  όνομα  αυτοϋ ,  [7τ]ί6τίν  ,  φόβον  ,  ειρηνην, 
υπομονην ,  μακροΰ^υμίαν ,  εγκράτειαν ,  άγνείαν  καϊ  ΰωφροΰυνην ,  εις 
ευαρεΰτηΰιν  τω  ονόματι  αυτού,  5ιά  του  άρχιερεως  καϊ  προατάτου  ημών^ 
Ίηΰοϋ  Χριΰτοϋ'  δι^  ου  αυτω  δόξα  καϊ  μεγαλωβύνη,  κράτος,  τιμή,  καϊ 
νυν  καϊ  εις  τίάντας  τους  αιώνας  των  αιώνων.     ^Αμην. 

LIX.      Corinihii    missos    α    Clemente    cito    remiltant^    rescribanlque    de 
concordia  reslUula.     Benedictio. 

Τους  δε  άπεΰταλμενους  αφ'  ημών  Κλανδιον'Έφηβον  καϊ  Ουαλε- 
ριον  Βίτωνα ,  αυν  καϊ  Φoρτoυvάτcρ^ ,  εν  ειρήνη  μετά  χαράς  εν  τάχει 
αναπέμψατε  προς  ήμας ,  όπως  θ-αττον  την  ευκταίαν  καϊ,  επιπο8•ήτην^ 
ημΐν  ειρτ^νην  καϊ  OfidiOiav  άπαγγέλλωΰιν '  εις  το  τάχιον  καϊ  ημάς  χα- 
ρηναι  περί  της  ευΰταϋ'είας  υμών.  7ί  χάρις  του  κυρίου  ημών  ^Ιηΰοϋ 
Χρκίτοί;  ^εΌ^'  υμών ,  καϊ  μετά  πάντων  πανταχί]ί  τών  κεκλημενων  νπο 
του  Θεού  καϊ  δι'  αυτόν '  δι'  ου  αυτω  δόξα ,  τιμή ,  κράτος  καϊ  μεγα- 
λωΰύνη^  ϋ-ρόνος  αιώνιος,  από  τών  αιώνων  εις  τους  αιώνας  τών  αιώ- 
νων.    'Αμήν. 

Κλήμεντος  προς  Κορινϋ'ίους  επιϋτολή  α^. 


4)  lunius,  cui  forte  codicem  conferre  in  Epistola   nostra    non  legunlur,    huhis 

contigit,  priiisquam   a  bibliopego  anglico  lacunae  spatinm  olim  explerunl,    H. 
praescissus  fuerat  et  in  corio  compactus,  Cap.  LVIII.     1)  Imitatur   Paulum    ad 

diserte  statuit,  folium  integrum  hoc  loco  Tit.  2,  14.     At  Paulus  e  LXX    hanc  lo- 

excidisse.    lac.    Fortasse  nonnulla,  quae,  qimtionem  muluavit.    Dav. 
ab   antiquis    e  Clemente  Romano    citata,  2)  Hic,  suspicari  licet,   unus   est  ex 


Ι.  CLEMEMIS  AD  COR.  LVII.  LVIH.  LIX.  105 

distis,  sed  irrita  fecistis  niea  consilia,  et  nieis  increpationibus  rchelles 
fuistis;  itaque  et  ego  veslra  perdilione  ridebo,  gaiulebo  aiileni,  ciim 
venerit  vobis  interilus,  et  qnoties  advenerit  vobis  siibito  tumultus, 
eversio  autem  similis  procellae  affiierit,  vel  cum  venerit  vobis  tribula- 
lio  et  oppressio.  Erit  enim ,  cum  invocabilis  me ,  ego  aiUem  non  exau- 
diam  vos;  quaerent  me  mali,  et  non  invenienl.  Odenint  enini  sapion- 
tiaiii,  timoreni  autem  Doniini  non  assumserunl,  neque  volebant  nieis 
allendere  consiliis ;  subsannabant  aulem  meas  redarguliones.  Ergo  come- 
dent  viae  suae  frucliis,  et  sua  ipsorum  impietale  saUirabuntur 


is,   ei   sua  ipsuruiii  luqtitiiuit;  saiurauuiiiui***    * 


LVIII.     Deus  omnibus  ipsum  invocanlibus  bona  spmlualia  tribuat. 

Inspector  omnium  Deus,  et  Dominus  spirituum  et  herus  universae 
carnis,  qui  elegit  Dominiim  lesum  Christum,  et  nos  per  eiim  in  popu- 
lum  peculiarera ,  det  orani  animae,  quae  gloriosum  et  sanctum  nomen 
eius  invocaverit,  fidem,  timorem,  pacem,  patientiam,  aequanimilalem,  coii- 
tinentiam ,  caslilatem  et  pudiciliam ,  ut  nomini  eius  recle  placeat,  per 
sunmium  sacerdolem  et  palronum  nostrum  lesum  Chrislum,  per  quem 
illi  gloria,  maieslas,  polestas,  honor,  et  nunc  et  in  secula  seculorum. 
Amen! 

LIX.     Corinthii  missos  α  Clemente  cito  remiUantf  rescribanlque  de 
concordia  restitula.    Benedictio. 

Missos  autem  a  nobis  Claudium  Ephebum  et  Valerium  Bitonem  cum 
Portunato  in  pace  cum  gaudio  ad  nos  brevi  remiltite,  ut  citius  optabilem 
oobisque  desideralissimam  pacera  ct  concordiain  annuntient,  ut  et  nos 
de  sUtu  Testro  recte    ordinalo    cilius  gaudeanius.     Gratia  Domini    nostri 

ChnsU  sit  vobiscum  el  cum  omnibus  ubique  vocatis  a  Deo  et  per 
•  per  quem  illi  gloha,  honor,  potentia,  maiestas  ct  domiualio  sem• 
pileroa,  a  seculis  in  secula  seculorum.     Amen! 

CiemeDtis  ad  Gorinthios  Epistola  I. 


Bs  lods  qnae  Pbotio  displicoenint,  Bi-  toni  sunt    data    sua   praenomina.     Dav. 

bliolh.  126.    At  eodem  modo  S.  Paulum  Forlunatus   idem  esse  videlur,    qui  a  I. 

et  B.  IgnaUnm   de  Christo   locutos    esse  Paulo  memoratur  I  Cor.  16,  17.   Wott. 

deooDStrat  WoUonus.     Vide  sapra  c.  30.  2)  Non  esl,   quod    ea  Codicis  forma 

lee.     Cfr.  Hebr.  4,  15.  2,  17.  3,  1.  10.  cum    nonnullis    vulg.    mnlemus   in    ίπι- 

πό&ηιον. 

C»p.  IJX.     1)  Forsan  l«'gcn<lum  συν  3)  Wotlono  el  lacobsono  testibus  ita 

rmttp  Φο^τουνύτψ;  nam  Ephebo  et  Vi-  suhscribilnr  in  Ms. 


ΚΛΗΜΕΝΤ05 

ΕΠΙΣΤΟΛΗ  B.i 


ϊ.     Magnifice  de  Chrislo,  qui  ad  salutem  nos    vocavit,    senliendum  esl. 

Αδελφοί,  όντως  δεΐ  νμάς  φρονεΐν  περϊ  Ίηΰον  Χρίΰτον,  ως  περϊ 
Θεον ,  ως  περϊ  κριτον^  ζώντων  καϊ  νεκρών  καϊ  ον  δεΐ  ημΐίς  μίκρά 
φρονεΐν  περϊ  της  ϋωτηρίας^  'ημών  εν  τώ  γαρ  φρονείν  ημάς  |ΐ*ικρο; 
περϊ  αντοϋ  μικρά  καϊ  ελπίζομεν  λαβείν.  ΚαΙ  οί  άκονοντες,  ωβπερ 
μικρών* ,  άμαρτάνομεν ,  ονκ  ειδότες ,  πόΰ•εν  εκλη'&7]μεν,  καϊ  υπο  τίνος , 
καϊ  εις  ον  τόπον,  καϊ  ο6α  νπεμεινεν  Ίηβοϋς  Χριβτος  πα^εΐν  ένεκα 
ημών.  Τίνα  ουν  ημείς  αντώ  δώΰομεν  άντιμιβΌ'ίαν ,  η  τίνα  καρπον 
άξιον,  ον  ημΐν  αντος  εδωκεν;  Πόΰα  δε  αντω  οφείλομεν  οΰια^ ',  Το 
φώς  γαρ  ημΐν  εχαρίΰατο '  ώς  πατήρ  νίονς  ημάς  προοηγόρενΰεν '  απολ- 
λνμένονς  ημάς  εΰωΰεν.  Ποίον  ονν  αίνον  αντώ  δώΰομεν,  η  ^Αίσθόν'^ 
αντιμιΰϋ-ίας  ών  ελάβομεν ;  πηροϊ  όντες  τΓ]  διάνοια,  προΰκννονντες  λί- 
'Ο'ονς  καϊ  ξνλα  καϊ  χρνύον  καϊ  αργνρον  καϊ  χαλκδν ,  έργα  άνϋ'ρώπων' 
καϊ  ο  βίος  ημών  όλος  άλλο  ονδεν  ην,  ει  μη  ϋ'άνατος.  Άμανρωΰιν 
ονν  περικείμενοι ,  καϊ  τοιαντης  άχλνος  γέμοντες  εν  τη  όράΰει,  άνεβλε- 
ψαμεν ,  αποϋ'εμενοι  εκείνο,  ο  περικείμεΰ-α ,  νέφος  τη  αντον  ϋ^ελήΰει. 
Ηλεηβεν  γαρ  ημάς,  καϊ  6πλαγχνΐ6ϋ•έϊς  εαωοεν ,  ^εαΰάμενος  εν  ημΐν 
πολλην  πλανην  καϊ  απώλειαν ,  καϊ  μηδεμίαν  ελπίδα  έχοντας  ΰωτηρίας, 
ει  μη  την  παρ^  αντον.  Έκάλεΰεν''  γαρ  ημάς  ονκ  όντας,  καϊ  η&ελη• 
βεν  εκ  μη  όντος  είναι  ημάς. 

II.     Ecclesia,  prius  slerilis,  vocalione  genlium  mire  foecunda. 

,Ενφράνϋ•ητι^,  ΰτεΐρα,  η  ον  τίκχονοα '  ρηξον  καϊ  βόηΰον  ,  rj  ονκ 
ωδίνονβα ,  ότι  πολλά  τα  τέκνα  της  ερημον,  μάλλον  η  της  εχονΰης  τον 
αν^ρα.'  ^'0  εϊπεν  ,ενφράνϋ'ητι ,  ΰτεΐρα,  η  ον  τίκτονΰα/  ημάς  είπεν' 
ΰτεΐρα  γαρ  ην  η  εκκληΰία  ημών  προ  τον  <δοΟ•ηναι  αντ^  τέκνα.  'Ό  δε 
εϊπεν    ,βόηΰον  tj  ονκ    ώδίνονΰα,^  τοντο  λέγει,    τάς   προΰενχάς    ημών 

1)  Alius  alium  huius  Epistolae  titu-  τηρίας ,  ut  Iiidaei ,  Messiae  regnum  m 
lum  de  suo  evulgavit,  cum  iii  Codice  Ms.  terris  somniantes.  Tortiniis  emendat  ηερϊ 
cxtet    nullns.      Priimim     tamen    versiim     του    αρχηγού    της     σωτηρίας    ημών. 

αδελφοί  ούτως  δεΐ  υμάς  φρονεΐν  Π-  Idem     arbitratiir    Clementem    in    animo 

tcris  minialis  ibidem  habes  exaratum.  habiiisse  Ebionaeos.   lac. 

2)  loann.  δ,  22.  27.  Act.  10,  42.  4)  Sententia  non  absoluta  esse  vide- 
17,  31.  II  Tim.  4,  1.  lur,  quare  iam  Iiin.,  Colom.  et  alii  pro- 

3)  Μικρά  φρονεΐν    περϊ   της  σω-  posuerunt  Και  τοι  άκονοντες  ώς  περϊ 


i 


C  L  Ε  Μ  Ε  Ν  τ  ι  S 

EPISTOLA   II. 


Ι.     Magnifice  de  Chrisio,  qui  ad  saluiem  nos  vocavit,   senliendum  esl, 

Fralres,  ila  senlire  vos  oportet  de  lesu  ChristOj  lanquam  de  Deo, 
tauquam  de  iudice  vivorum  et  morluoruni ;  nec  decet  nos  humilia  sentirc 
de  salule  nostra;  diini  enim  huniiliter  senlimus  de  illo,  parva  eliam  nos 
accepluros  speramus.  Quique  negligenter  haec  audimus,  quasi  tenuia 
sint,  peccamus,  nescienles,  uude  vocati  siniiis  et  a  quo  ct  in  quem  lo- 
cuin,  et  quanta  suslinuerit  lesiis  Christus  pati  propler  nos.  Quam  igiliir 
nos  ei  dabimus  reiiuineralionem,  aut  qiieiii  fruclum  dignum  eoriim,  quae 
nobis  ipse  dedit?  Quanla  vero  ei  debemus  beneficia?  Nam  lucem  nobis 
iargitus  esl;  tanquam  pater  filios  nos  appellavit;  pereuntes  nos  servavit. 
Qoalem  ipsi  laudem  Iribueniiis,  aul  niercedem  ,  qua  compensemus  quae 
accepimus  ?  qui  mente  eraimis  debiles,  adorantes  lapides  et  ligna  el 
aanim  et  argeDtum  et  aes,  hominum  opera;  et  tola  vita  nosira  nihil 
aliud  eral,  quam  mors.  Obscuritate  igilur  circumdali,  el  visuiu  tali 
caligine  plenum  habentes,  oculos  rccuperavinius,  eam  nebulam,  qua  cin- 
gebajnur,  illius  voluntale  deponentes.  Nam  miseralus  est  nos,  el  visce- 
ribus  commotus  salvos  fecit,  cum  speclasset  in  nobis  multum  errorem 
alque  iaterituin,  nec  ullain  nos  babere  spem  salutis,  nisi  eam,  quac  ab 
ipso  esL     Vocavil  enini  nos,  qui  non  eramus,  el  voluit  e  nihilo  esse  nos. 

Π.     Ecclesia,  prius  slerilis,  vocatione  genlium  mire  foecunda» 

jLaetare  sterilis,  quae  non  paris ;  erumpe  et  claina,  qiiac  noii  par• 
Uiris;  qiioniam  raulti  filii  desertae,  magis  quam  eius,  quae  habet  vinini/ 
Ouod  dixit:  ,laetare  slenlis,  quae  non  paris,'  nos  indicat;  slerilis  cnini 
erat  ecclesia  noslra,  anle(]iiain  ei  dati  csscnl  filii.  Qiiod  vcro  dixit: 
,clama,  quae  Don  parluris/  lioc  dicil:  preces  nostras  plaiie  ad  Deuni  rcfe- 


μίχοώΐ',  Boisius  Kai  tt  αχούομίν  των  ό)"0(ηα=:  beucficia,  iil  s;h'|miis  «ρικΙ 

ΛΓί(/ί  Χριστού,  oitJntQ  uixQoir,   Wol-  LXX.    //.     INiliiis  ~  iusla .    o/ficia,  inu- 

Innm  Καϊ  ημ^ΐς  ol  άχουυντί ς  τούτο)ν,  nia ,    iura ,    omriirio    'u\    qnod  invinlabile 

oiOntQ  μίχηών,  Birrins  Kul  ol  tiuqu-  cst  at(pu;  s.nii  lutii. 

χονονίές,   ϋΐστκο  μι XQojv,  cuiusspnauiii  0)    Ps.    1 1Γ>,  3. 

wrsio    latiiia    redilit.      .Nollc    coni.    xul  7)  Hoiii.  4,  17.  Oec«2, 23.  Hom.  9,25. 

ων  άχονοντις.  C»!,.  Π.      Ι)  hai.  51,  1.    (ial.  4,  27, 


108  Ιϊ.  CLEMENTIS  AD  COR.   II.  III.  IV.  V. 

απλώς  αναφίρειν  προς  τον  Θεον,  μη  ώς  αί  ώδίνονΰοα  ε%7ΐακώμ.εν^. 
"Ο  δε  είπεν  ,δτι  πολΧα  τα  τέκνα  της  έρημου y  μάλλον  η  της  εχονΰης 
τον  ανδρα^'  ίπεϊ  'έρημος  εδόχει  είναι  απο  τον  θεον  6  λαός  ημών, 
νυνϊ  δε  πίβτενϋαντες  πλείονες^  εγενόμεΰ•α  των  δοχονντων  εχειν  Θεόν. 
Καϊ  έτερα  δε  γραφή  λέγει'  ,οτι*  ουκ  ήλθον  καλέΰαι  δικαίους,  άλλα 
αμαρτωλονς.'  Τοντο  λέγει,  δτι  δει  τονς  άπολλνμένονς  ΰίόζειν.  Έχεΐνο 
γάρ  έΰτιν  μέγα  καϊ  'θ'ανμαΰτον ,  ον  τα  εΰτώτα  ΰτηρίζειν,  άλλα  τα  πί- 
πτοντα.  Οντως  καϊ  6  Χριΰτος  ηϋ^έληΰεν  σώ(?αι^  τα  άπολλνμενα^  καϊ 
εΰωβεν  πολλούς,  ελΌ'ών  καϊ  καλέΰας  ήμας  ηδη  άπολλυμένονς. 

III.     Confileamur   Chrislum,   facientes   mandala   eius,  et  ex  corde  eum 

honoranles. 

Τοβοϋτον  ούν  'έλεος  ποιηΰαντος  αυτού  εις  ημάς,  πρώτον  μεν 
οτι  ημείς,  οί  ζώντες,  τοις  νεκροΐς  d-εοΐς  ου  ϋ'υομεν ,  καϊ  ου  προΰκυ- 
νοϋμεν  αυτοΓ^,  αλλά  'εγνωμεν  δι'  αυτοϋ  τον  πατέρα  της  άληΰ'είας' 
τις  η  γνώΰις  ή  προς  αυτόν,  η  το  μη  άρνεΐϋϋ'αι,  δι'  ου  'εγνωμεν  αυτόν ; 
Λέγει  δε  καϊ  αυτός'  ,τον  ομολογηΰαντά  με^  ενώπιον  των  άνΟ•ρώπων, 
ομολογηθώ  αυτόν  ενώπιον  του  πατρός  μου.^  ^  Ούτος  ουν  εστίν  ο  μι- 
ΰϋ-ός  7}μών,  έαν  αντον^  όμολογηΰωμεν ,  δι'  ου  έ6ώΰ•ημεν.  Έν  τίνι  δε 
αυτόν  ομολογοϋμεν ;  Έν  τω  ποιεΐν  α  λέγει,  καϊ  μη  παρακοΰειν  αυτοϋ 
τών  εντολών,  καϊ  μη  μόνον  χείλεΰιν  αυτόν  τιμάν,  αλλ'  εξ  όλης  καρ- 
δίας^ καϊ  εξ  όλης  της  διανοίας.  Λέγει  δε  καϊ  έν  τω  Ήΰαΐα'  ,6  λαός 
οντος^  τοις  χείλεβίν  με  τιμά,  η  δε  καρδία  αυτών  πόρρω  απεΰτιν  απ' 
iftov,' 

IV.     Quis  Chrislum  vere  confileatur. 

Μη  μόνον  ουν  αυτόν  καλώμεν  κύριον  ου  γαρ  τοϋτο  ΰώΰει  ημάς. 
Λέγει  γάρ '  ,ου^  πάς  ο  λε^ων  μοι ,  κύριε  ,  κύριε ,  ΰωΰ^ηΰεται ,  άλλα  ο 
ποιών  την  δικαιοΰύνην.^  "Slΰτε  ούν,  άδελφοϊ ,  έν  τοις  'εργοις  αυτόν 
όμολογώμεν ,  εν  τω  αγαπάν  εαυτούς^ ,  εν  τω  μη  μοιχάβΰ'αι ,  μηδέ  κα- 
ταλαλεΐν  αλλήλων,  μηδέ  ζήλουν,  αλλ'  εγκρατείς  είναι,  ελεήμονας,  άγα- 
-Θ^ούς '  καϊ  ΰνμπάϋχειν  άλληλοις  όφείλο[|Μ.εν] ,  καϊ  μη  φιλαργυρεΐν. 
'Εν  τΐού^τοις  'εργοις  όμολογώμεν  [αυτόνΥ ,  καϊ  μη  έν  τοις  έναντίοις ' 
καϊ  ου  δει  ημάς  φοβεΪ63•αι  το[υς^  άν&ρώπους  μάλλον,  αλλά  τον  Θεόν. 
^[m]  τούτο,  ταντα  ημών  πρα6αόν\των^ ,  εΐπεν  ο  κύριος'  ,εάν*  ητε 
μετ  έμο\υ]  βυνηγμένοι  έν  τω  κόλπω  μο\υ^ ,  καϊ  μη  ποιητε  τάς  έντο- 
λάς  μο\υ\,  αποβάλω  υμάς,  καϊ  έρώ  ύμΐν  υπάγετε^  άπ'  εμοϋ,  ουκ 
οϊδα  υμάς,  πόϋ•εν  έΰτε,  έργάται  ανομίας.^ 

V.     Conlemnamus  mundum,  el  conlendamus  ad  alierius  vUae  felicUalem. 

"Οΰ^εν,  άδελφοϊ,  καταλείιραντες  την  παροικίαν  του  κόΰμου  τούτου, 
ποιηΰωμεν  το  'Θ'έλημα  του  καλε'σαντο?  ημάς,  καϊ  μη   φοβη&ώμερ   έξελ- 


2)  Sic  coniecit  Cotelerius.   Lectionem  dolori  del  parto,  vuol  significare  che  noi 

Msti   ίγyMxώμεv  retinet  lacobsoaus    c.  offriamo  le  nostre  preghiere  a  Dio  senza 

Wottono    vertenti:    ,ut    preces     nostras  fastidj,  come  fanno  le  partorienti. 

simpliciter  ad  Deum  perferamus,  neque,  3)  Ita   loquens    se   Gentilem  indicat, 

ut  parlurientes,  vociferemur.'    Vertit  Gal-  non  ludaeum.    Coustant. 

licciolli:    Giubila  tu   che   non  provavi  i  4)  Matth.  9,  13.  Luc.  5,  32. 


II.  CLEMENTIS  AD  COR.  II.  III.  IV.  V.  109 

ramus,  uon  —  parlurienlium  iiislar  —  deficienles.  Quod  aulem  dixit: 
,quia  mulli  filii  desertae,  magis  quam  eius,  quae  habel  virum ; '  id  dixit, 
qiioniam  populus  noster  deserlus  esse  videbalur  et  Deo  orbatus,  nunc 
vero,  cum  credimus,  plures  facli  simius  iis,  qui  Deum  habere  censeban- 
tur.  Alia  qiioque  Scriplura  ail:  ,ηοη  veni  vocare  iustos,  sed  peccatores.* 
Hoc  dicit,  quod  debeat  pereunles  servare.  Id  enim  magnum  et  adinira• 
bile  est:  fulcire,  noii  quae  stant,  sed  quae  caduiit.  Sic  et  Chrislus 
servare  voluit  pereimtia,  et  multos  servavit,  veniens  vocansque  nos  iam 
pereuntes. 

III.     Confileamur  Chrislumj  facientes  mandata  eius,  ei  ex  corde  eum 

honorantes. 
Cum  igitur  tanlam  misericordiam  erga  nos  ipse  fecerit:  primo  qui• 
dem,  quod  nos,  qui  vivimus,  diis  morluis  non  sacriiicamiis,  nec  adora- 
mus  eos,  sed  per  ipsum  cognovimus  palrem  verilatis;  quaenam  est 
cognilio  ad  eum  perducens,  nisi  ut  non  negeiiuis  illimi,  per  quem  eum 
cognovimus  ?  Ait  vero  eliam  ipse:  ,qui  me  confessus  fuerit  coram  ho- 
minibus,  confitebor  eum  coram  palre  meo.'  Haec  est  itaque  merces 
noslra,  si  eum  confilemur,  per  quem  servali  sumus.  In  quoiiam  aulem 
illum  confitebimur?  Faciendo  quae  dicit,  et  mandata  illius  non  sper- 
nendo,  nec  solum  labiis  eura  bonorando ,  sed  ex  toto  corde  et  ex  lola 
menle.  Dicit  enim  in  Esaia:  ,populus  isle  labiis  me  honoral;  cor  autem 
eorum  longe  abest  a  me.' 

IV.     Quis  Chrislum  vere  confilealur. 

NoD  solum  igitur  ipsum  vocemus  Dominum;  id  eniiii  non  salvabit 
nos.  Dicil  enim:  ,ηοη  oninis  qui  dicil  niibi:  Domine,  Domine,  salvabilur, 
sed  qui  facil  iusliliani.'  Ilaque,  fratres,  in  operibus  ipsum  confiteamur, 
IB  diligendo  alii  alios,  in  non  adulterando,  neque  oblreclando  invicem, 
■eqoe  aemuiando,  sed  vivendo  in  coiilinenlia,  misericordia,  bonitate;  et 
compassione  mutua  duci  debemus ,  non  pccuniac  cupidilate.  In  bisce 
operibas  confileamur  euni,  non  autcm  in  contrariis;  nec  timendi  nobis 
sont  homines,  sed  Deus.  Idcirco  nobis  baec  facienlibus  dixit  Dominus: 
,81  fuerilis  mecum  congregali  in  sinu  meo,  et  non  fecerilis  mandata  mea, 
abiiciam  vos,  et  dicam  vobis :  discedite  a  nie,  nescio  vos,  unde  sitis, 
operarii  iniquilalis. 

V.   Conlemnamus  mundum,  el  coniendamus  ad  allerius  vilae  felicilalem. 

Idcirco,  fralres,  derelicla  peregrinalioue  niundana,  faciamus  volun- 
tateni  eius,  qai  vocavil  nos,  et  ex  mundo  hoc  exire  non  tiineamus.     Ait 


5)  MaUh.  IS,  II.  Qtov ,  subslituunl  lunius,   Colomesius  et 

C*p.  ΠΙ.     1)  Mallh.  ^IO,  32.  Wottonus.    lac. 

2)  lU   WoU.    .Me.   ovv,    raale.     .\ihil  3)  Ms,    memhrana   heic   lacerata,    el 
Birrius;  nani  ow  =  τοίννν.  Gall.  tcste  lacobsorio   a   hihliopego    anglicanu 

3)  MaUh.  22,  37.  inhumaniter   abscissa.     Unde    alii    θών 

4)  Isai.  29,   13.  subsliluiinl,    vel     prapciinle    Iiinio    τόν 
C»p.  IV.     I)  Mallh.  7,  21.  θών,  vcl  αύτον  auclore  Rotbio. 

2)  Ita  Μλ.  i,  e.  αλλήλους.    Cfr.  infra  4)  Non    fsl  in  .S.  Scriptura.     Forsi- 

c.  12  et  Ep.  I.  c.  14.     Libb.    impr.  αύ-  tanexEvangelioscciindiimAegyptios.  Wott. 
χους,  cuios  loco  αυτόν  i.  e.  τόν  Κύ-  5)  Mallb.  7,  23.  Luc.  13,  27. 


110  π.  CLEMENTIS  ΑΙ)  COR.  V.  VI.  VII. 

Ό-εΓν  εκ  τον  κόβμον  τούτον.  Λεγη  γαρ  6  κνριος'  ,εϋεΰϋ^ε^  ως  αρνίκ 
εν  μέΰω  λύκων/  Άποκρυ^εΙς'^  δε  6  Πέτρος  αντώ  λέγει'  ,εαν^  ονν 
δίαϋπαρά^ωοιν  oi  Ιν%οι  τα  αρνία;^  ΕΪπεν  6  Ίηΰονς  τω  Πετρω  '  ,μη 
φοβείΰ'&ωΰαν*  τα  αρνία  τονς  λνκονς  (χετα  το  άποΌ'ανεΐν  αντα ,  καϊ' 
νμεΐς  μη  φοβεΐΰϋ'ε  τονς  αποκτείνοντας  νμας,  καϊ  μηδέν  νμΐν  δνναμε- 
νονς  ποιειν '  άλλα  φοβεΐΰ^ε  τον  μετά  το  άποϋ-ανεΐν  νμάς  'έχοντα  εξον- 
ΰίαν  "φνιής  καϊ  οώματος,  τον  βαλεΐν  εις  γεενναν  πνρός.'  Καϊ  γινώβ- 
κετε,  άδελψοϊ,  οτι  rj  επίδ7}μία  εν  τω  κόΰμω  τούτω  της  βαρκος  ταντης 
μικρά  εΰτιν  καϊ  ολιγοχρόνιος ,  η  δε  επαγγελία  τον  Χριΰτον  μεγάλη  και 
Ό'ανμαΰτη  εΰτιν ,  καϊ  άνάπανΰι,ς  της  μελλούΰης  βαΰίλείας  καϊ  ζωής 
αΐωνίον^.  Τι  ονν  εΰτϊν  ποιηααντας  εττιτνχεΐν  αντών ,  εΐ  μη  το  οβίως 
καϊ  δικαίως  άναβτρεφεΰϋ'αι ,  καϊ  τά  κοΰμικά  ταντα  ως  αλλότρια  ηγεΐ- 
ΰ'&αι,  καϊ  μη  επιϋ•νμεΐν  αντών ;  Έν  γαρ  τω  επιϋ•νμεΐν  ημάς  κτήΰαβθ^αι 
ταύτα  άποπίτντομίεν]  της  όδον  της  ^ικοί/ο;^. 

VI.     Sdculum  praesens  el  fulurum  duo  inimici.     Sprelo    illo,  hoc    dili•• 
gamus.     Aliier  nulla  salutis  spes. 

Αεγη  δε  6  κύριος'  ^ονδεϊς  οίκετης^  δύναται  δν6Ϊ  κνρίοις  δον- 
λεύεΐιν].'  'Εάν  ημείς  Ό'ελωμεν  καϊ  Θεώ  δ[ονλ]εύειν  καϊ  μαμωνα,  άΰύμ- 
φο[ρ]ον  τϊμΐν  εΰτίν.  ,Τί'^  γαρ  το  όφελος,  εάν  τις  τον  όλον  κόβμον 
κερδηΰη,  την  δε  ιρνχην  ζημιωθ^η  ,•'  "Εΰτιν  δε  οντος  ο  αιών  καϊ  6  μέλ- 
λων δύο  εχΘ•ροί.  Οντος  λέγει  μοιχείαν  καϊ  φ^Όράν  καϊ  φιλαργνρίαν 
καϊ  άπάτην  εκείνος  δε  τούτοις  άποτάΰΰεται.  Ον  δννάμεϋ'α  ονν  τών 
δύο  φίλοι  είναι'  δει  δε  ημάς  τούτω  άτιοτα'ξαμενονς  εκείνω  χράΰΟ•αι^'. 
ΟΙώμεϋ-α^ ,  δτί.  βελτιόν  εΰτιν  τά  ενϋ•άδε  μιΰηΰαι ,  οτι  μικρά  καϊ  ολιγο- 
χρόνια  καϊ  φΌ'αρτά'  εκείνα  δε  άγατιηΰαι,  τά  άγα^ά  καϊ  άφ3•αρτα. 
Ποιονντες  γάρ  το  ϋ'έλημα  τον  Χρκ>του,  εύρ7]ΰομεν  άνάπανΰιν'  ει  δε 
μηγε,  ονδεν  ημάς  ρ-ύσεται  εκ  της  αΐωνίον  κολάΰεως ,  εάν  παρακούΰω- 
μεν  τών  εντολών  αντον.  Λέγει  δε  κα\  η  γραφή  έν  τω 'Ιεζεκιήλ'  ,οτι^ 
έάν  άναΰτη  Νώε  καϊ  Ίώβ  καϊ  Δανιήλ,  ον  ρύΰονται  τά  τέκνα  αντών 
έν  τη  αίχμαλωΰία.^  Ει  δε  καϊ  οι  τοιούτοι  δίκαιοι  ον  δύνανται  ταΐς 
αντών  δικαιοΰύναις  ρύΰαΰ&αι  τά  τέκνα  αντών,  ημείς,  έάν  μη  τηρη- 
ΰωμεν  το  βάτττιΰμα  άγνον  καϊ  άμίαντον ,  ποία  πεποι^-ηΰει  ειΰελενΰό- 
μεΟ-α  εις  το  βαΰίλειον  τον  Θεον ;  'ϊί  τις  ημών  παράκλητος  Ι'σ'ταί,  έάν 
μη  εύρεϋ•ώμεν  έργα  έχοντες  οΰια  καϊ  δίκαια; 

VII.     Certandum  est  nobis ,  ut  coronemur. 

"ζΐΰτε  ονν ,  αδελφοί  μον ,  άγωνιΰώμεΟ'α ,  είδοτες  οτι  έν  χερΰϊν  ο 
άιών^ ,  καϊ  ort  εις  τονς  φΌ'αρτονς  αγώνας  καταπλέονΰιν^  πολλοί,  αλλ' 
ον  πάντες  ΰτεφανοννται ,  ει  μη  οι  πολλά  κοπιάΰαντες  καϊ  καλώς  άγω• 
νιΰάμενοι.  '^Ημεΐς  ονν  άγωνιΰώμεϋ'α^  ϊνα  πάντες  ΰτεφανω&ώμεν.  '^'Slΰτε 
-Θ-ώμεν^   την  οδον   την  ευθείαν,  αγώνα  τον  άφ'&αρτον ,  καϊ  πολλοί  εΙς 


Cap.  V.     1)  Matlh.  10,  16.  3)  Luc.  10,  3. 

2)  De  dicto  Christi  lego  Luc.  10,3;  4)  Fnistra  in  S.  Scriptura  qnaeritnr. 

at  de  tali    colloquio  Christi   cum  Petro,  Locus  ergo  interpolatus. 

quale  hic  commemoratur,   reperio  nihil.  δ)  Matth.  10,  28.  Lnc.   12,  4.  5. 

Fortasse  siimta  sunt  ex  Apocrypha  aliqua  6)  Omnino  legendiim  αιώνιος:  hanc 

Historia.   Bois.  cnim  opponit  επιδημία   ry  h  κόσμφ 


II.  CLEMExXTIS  AD  COR.  V.  VI.  VII.  111 

eDim  Doniinus:  ,erilis  velut  agiii  iu  medio  luporum/  Respondens  aiitem 
Pelrus  ei  ait:  ,si  aulem  lupi  agnos  discerpserinl  ?'  Respoiulit  lesiis  Petro: 
.ne  timeant  agni  post  iuortem  suam  lupos,  et  vos  nolile  timere  eos,  qui 
occidunt  vos,  et  deinde  nihil  vobis  possunl  facere;  sed  limete  eum,  qui 
postquam  morlui  fuerilis,  liabet  poleslalem  animae  et  corporis,  ul  miltat 
iu  gehennaiii  ignis.'  El  scilole,  fralres,  quod  peregriualio  carnis  hiiius 
in  hoc  mundo  brevis  est  ac  parvi  lemporis;  promissio  aulem  Chrisli 
magna  et  admirabilis  est,  atque  requies  fuluri  regni  ac  vilae  aelernae. 
Ouid  igilur  faciendo  ea  consequi  poterimus,  iiisi  sancle  iusteque  vivendo 
ac  operaudo,  et  muadana  baec  taiiquam  alieua  pulando,  iiec  illa  coucu• 
piscendo  ?  Dum  enim  ea  possidere  concupiscimus,  excidimus  a  via  iusla. 

VI.     Seculum  praesens  et  futurum  duo  inimici.    Sprelo  illo  hoc  dili- 
gamus.     Aliler  nuUa  saluUs  spes. 

Dicit  aulein  Dominus :  ,nullus  servus  potest  duobus  doniinis  servire.' 
Si  nos  voluraus  et  Deo  servire  et  mamoiiae,  incommodum  nobis  est. 
,Nam  quae  ulilitas,  si  quis  universiim  mundum  lucretur,  animani  aiitem 
(lelrimento  afficiair  Porro  hoc  seculum  et  fuluruin  sunt  duo  iiiimici. 
Illud  praedical  adulleriiini,  corruplelani,  avaritiam  et  fraiulem;  hoc  vero 
islis  renunliaL  Non  ergo  possumiis  aml)orum  amici  esse ;  oportet  autem, 
ut  illi  valediccntes  hoc  ulanmr.  Puteinus  melius  esse,  quae  hic  sunt 
odisse,  quia  parva  el  cxigui  temporis  et  corruplioni  obnoxia  sunt;  illa 
aulem  diligerc,  iitpole  bona  et  incorrupla.  Facientes  enim  volunlalem 
(ihrisli,  reqiiicm  invenienius;  sin  minus,  iiihii  nos  ab  aeteriio  siipplicio 
eripiel,  si  mandala  illiiis  conlerananius.  Dicil  enim  Scriptura  in  Ezechiele: 
,si  Noe  el  lob  el  Dauiel  rcsurganl,  noii  erucnt  liberos  suos,  qui  sunt 
in  capliviuie.*  Quodsi  laulopere  iusti  viri  non  possunt  iiisliliis  suis  eiucre 
liberos  suos,  nos,  nisi  baptisma  puruni  et  imniaculalum  servavcrimus,  qua 
cooGdcntia  iolrabimus  in  regiam  Dei  (  Aut  quis  advocaliis  noster  crit, 
si  oon  inveDiamur  opera  pia  el  iusla  habentes? 

VII.     Cerlandum  esl  nobis,  ul  coronemur, 

Quocirca,  fralrcs  mei,  certemus ,  scienles  quia  saeculuni  militia  est, 
el  quia  ad  corruplibilia  cerlamina  niulli  adpellunt,  sed  non  omnes  coro- 
nanlur  nisi  qui  pluriiuuni  laboraverint  el  praeclare  cerlarinl.  Nos  igilur 
«•eiieniiis,  ul  omnes  coroneinur.  Ergo  ciirranius  viaui  reclani,  cerlainen 
incorrupUbilc ,    cl  nmlli    ad   ipsum   navigemus    alque    cerlenius,    ut   et 


ίουτφ,   qiiani  μίχραν  el  όλίγοχρόνιον  Fell.,  Colcl.,  Cousl.,  Colom.,  iclqiio  Sclioe- 

diiil.    Dar.  neuiannu.s  cxhib(!t   iii  coiilextii.     Nil  niii- 

Cap.  VI.    l)MaUh.  6,24.  Luc.  1«,  1.3.  k«s.     ^ανη  ip  χίρσϊν   £Ϊναί=  ptKjnnre ; 

2)  Mallb.   lC,  26.  in    manibus    inlerfcccrunt   =  inier    pu~ 

3)  lu  M*.,  Z(frja9^at  lan.,  Colom.  el  gnfindum.    Cfr.  loli.  7,  6. 

•Ui  rulg.         ^  2)  F.    κατατταλαίοναιν ,  Incta   vin- 

4)  M%.  οΙομ(ί>α,   liU.   ω   et  ο    heic  runt.     WuU.     Nihil    mijlaiil     Πίιτίιικ     <!l 
qqoqae  jn-.rmuUu».  Frcyiue,    quiluis    clcgans    νί(1ίΊιιι•  signiil- 

5)  Ezcch.  14,   14.  20.  catio  navi(i<Uionii  ad  Hiliim  Coriiillii,  iilti 
Cep.  VII.     1)  lu  Mft.,  άγων  malnDt  liidi  iHlhmiri  ((•Ιί.•Ι)Γ.Ίΐ)«ΜΐιΐΓ.    Gall. 


112  II.  CLEMENTIS  AD  COR.    VII.  VIII.  IX. 

αντον  ααχατΐλενΰωμεν  καΐ  ΙίγωνίΟωμε&α,  Χνα  [κ]οίΙ  ΰτεφανωΟ-ώμεν.  Κα\ 
ίΐ  [|Lt]?)  δννάμ,ε^α,  άπαντες  στεφα[ΐ']ωθί]ναί. ,  καν  εγγνς  του  ΰτεφάνου 
γενωμ>εϋ•α.  Είδεναυ  ημάς  δεΐ^  οτι  6  τον  φϋ-αρτον  αγώνα  ccγωvLζ6με- 
νος ,  iav  ευρεΟ-]}  φθειρών,  μαΰτίγωϋ^εϊς'*^  αϊρεταί,  καϊ  ε^ω  βάλλεται  του 
ϋταδίου.  Τι  δοκεΐτε;  Ό  τον  της  αφΰ-αρβίας  αγώνα  ψ'&είρας ,  τι  τνα- 
&εΐται;  Τών  γαρ  μη  τηρηΰάντων,  φηαϊν ,  την  ΰφραγΐδα^  ,ο  ΰκωληξ^ 
αυτών  ου  τελευτηϋει,  καΐ  το  πυρ  αυτών  ου  ΰβεΰΰ^βεται^  χαϊ  εΰονται 
εις  οραΰιν  πάβτι  ααρΜ.'' 

VIII.     Quamdiu  in  hoc  mundo  sumus ,  poenilenUam  agamus  el  carnem 
caslam  servemus. 

"ΐΩ-ί^  ούν  ίβμεν  ίπϊ  γης,  μετανοήΰωμεν '  πηλός  γαρ  εΰμεν  εις  την 
χείρα  του  τεχνίτου.  'Όν  τρόπον  γαρ  6  κεραμευς,  εάν  ποιγι  ΰκεϋος, 
και  εν  ταΐς  χερΰϊν  αυτοϋ  διαϋτραφΎ}  η  ΰυντριβτ},  πάλιν  αυτό  άναπλάΰ- 
ΰει'  εάν  δε  προφΰ•άΰΎΐ  εις  την  κάμινον  του  πυρός  αυτό  βαλεΐν,  ουκετι 
βοη^ηΰει  αυτώ'  ούτως  καϊ  ημείς,  εως  εΰμεν  εν  τούτω  τω  κόΰμω ,  εν 
TJJ  ΰαρκΐ  α  εποάξαμεν  πονηρά,  μετανοήΰωμεν  ε|  όλης  της  καρδίας, 
%να  ΰωΰ•ώμεν  υπο  του  κυρίου,  εως  εχομεν  καιρόν  μετανοίας.  Μετά 
γάρ  το  εξελ&εΐν  ημάς  εκ  του  κόΰμου  ^  ουκετι  δννάμεϋ•α  εκεΐ  έ'ξομολο- 
γηΰαΰ&αι  η  μετανοεΐν  ετι.  '^'ίΐΰτε ,  αδελφοί ,  ποιηΰαντες  το  Ό'ελημα 
τον  πατρός,  καϊ  την  ΰάρκα  άγνην  τηρήΰαντες,  καϊ  τας  εντολα?  του 
κυρίου  φυλάξαντες ,  ληψόμεΘ•α  ξωην  αιώνιον.  Αεγει  γάρ  6^  κύριος  εν 
τώ  ευαγγελίφ'  ,ει  το  |ΐιικρον  ουκ  ετηρηΰατε,  το  μέγα  τις  ύμΐν  δοοΰει^ 
Αεγω  γάρ  ύμΐν'  οτι  6  πιΰτδς  εν  ελαχίΰτω  καϊ  εν  πολλω  πιΰτός  εΰτιν.' 
^Αρα  ούν  τοϋτο  λέγει'  ,τηρηΰατε^  την  ΰάρκα  άγνην  καϊ  την  ΰφραγιδα 
αΰπιλον^  ϊνα  την  αΙωνιον  ζωην  άπολάβητε.^* 

IX.     Ιη  carne  iudicabimur;    ergo  praeparemus  nos  in  lempore. 

KaV  μη  λεγέτω  τις  υμών,  οτι  αυτή  η  ΰάρξ  ου  κρίνεται,  ούδε 
άνίΰταται.  Γνώτε ,  εν  τίνι  εαώΰ•ητε,  εν  τίνι  άνεβλέιρατε,  εΐ  μη  iv  τγ 
ΰαρκϊ  ταύτη  οντες.  ^εΐ^  ούν  ημάς  ώς  ναον  Θεον  φνλάΰΰειν  την 
ΰάρκα.  *Όν  τρόπον  γάρ  εν  rjj  ΰαρκϊ  έκληΰ•ητε ,  καϊ  εν  ττ}  ΰαρκϊ  ελεύ- 
ΰεΰϋ^ε.  ΙΩ,?^  Χριΰτός  ο  κύριος,  6  ΰώΰας  ημάς,  ων  μεν  το  πρώτον 
πνεύμα^ ,  Ιγενετο  ΰάρ^, ,  καϊ  ούτως  ημάς  εκάλεΰεν '  ούτως  καϊ  ημείς 
Ιν  ταύτγ}  ττ}  ΰαρκϊ  άπολη'ψόμεϋ'α  τον  μιΰϋ•όν.  Άγαπώμεν  ούν  αλλή- 
λους, όπως  ϊλϋ-ωμεν  πάντες  εις  την  βαΰιλείαν  του  Θεηϋ.  'ίΐς^  εχομεν 
καιρόν  του  ια^ηναι ,  επιδώμεν  εαυτούς  τω  ϋ^εραπενοντι  Θεώ ,  αντιμι- 
ΰϋ•ίαν  αυτώ  δίδοντες.  Ποίαν;  Το  μετανοηΰαι  εξ  ειλικρινούς  καρδίας. 
Προγνωΰτης   γάρ   εΰτιν   τών   πάντων,    καϊ   είδώς    7]μών  τά  εν  καρδία. 

3)  τρεχωμεν   mavult  lun.,   ί^ε'ωμίν  i)  Nolte   coni.    άερεται,   verberalur, 

Cot.  et  Coiom.   pro   coniectura  in  marg.  collaip  ep.  Ignat.  ad  Polyc.  c.  3. 

Sic  alii  vulg.  Wottoims  leg.  ρυΙβί'Ώστε  5)  J5ajy/ismMm  intelligas,  Cfr.  Ep.  Bar- 

■ίί^ώμεν    την    οδον    την    ευθείαν    εΙς  nabae  c.  9.  not.  24. 

αγώνα  κτλ.    Davius  ΐΏα\Ιοίβώμεν.  Bir-  6)  Isai.  66,  24. 

rius:  ^ώ^ίί/ rclinquo  Β.  Clemeuti,  verum  Cap.  ΥΙΙΙ.    1)  Nolte  mavull  ϊως.    Ila 

a  τί&ημι  natiim:  ponamus   vel  propona-  Ilef.  edidit  in  ed.  IV. 

mus  viam  rectam  pro  curriculo  nobis  i.  e.  2)  6  art.  Wolt.  restituit  ex  Ms.    Cfr. 

viam  virtuUs,    quod  incorruptum    certa-  Luc.    16,    10  — 12.     Apud  Iren.  II,  64. 

mcQ  interpretatur.  (34.  p.  169.  ed.  Massuet.)  locus  recila- 


II.  CLEMENTIS  AD  COR.   VH.  Vlli.  IX.  113 

eoronemur.  Etsi  non  possumus  omnes  coronari,  sallem  prope  coronam 
simus.  Scire  vos  oportet,  quod,  qiii  certanien  corruplibile  certat,  si 
iiiveniatur  corriimpens  et  peccans,  llagellaliis  aufertiir  et  cxlra  sladium 
proiicilur.  Quid  vobis  videliir?  Qui  incorniplionis  cerlameii  corruperil, 
quid  palielur?  De  iis  enim,  qiii  sigillum  non  servavcrint,  ail:  ,verrais 
eorum  nou  morielur,  el  igiiis  eurum  iion  exlinguclur;  et  erunl  in  visio• 
nem  omni  carni.' 

MII.     Quamdiu  in  hoc  mundo  sumus,  poenitenliam  agamus  el  carnem 

caslam  servemus. 

Qiiamdiu  ergo  in  terris  deginius,  pocnitentiam  agamus ;  lutum  quippe 
umus  in  manu  arlificis.  Queniadmodum  enim  iigulus,  si  vas  fererit, 
iiludque  in  nianibus  eius  distorlura  fuerit  aiit  contritnni,  riirsus  illud 
refingil:  sin  vero  illud  in  fornacem  ignis  millerc  praefiniverit,  non  am- 
plius  ei  succurrel;  ita  et  nos,  quamdiu  in  lioc  imiiido  sunius,  peccatorum, 
quae  in  carne  gessimus,  ex  toto  corde  poenilenliam  agamus,  ut  a  Domino 
salvemur,  dum  ponilenliae  tenipus  habenius.  Postquain  enim  e  miindo  exi- 
vimus,  non  amplius  possumus  ibi  confileri,  aut  poenitentiam  agere.  Qiiare, 
fralres,  voluntatem  Palris  facienles  et  carnem  castam  servantes  et  mandala 
Domini  custodientes  consequemur  vitani  aeternam.  Dicil  enim  Dominus 
in  Evangelio:  ,si  parvura  non  servastis,  quis  niagnum  vobis  dabit?  Dico 
eniin  vobis :  qui  fidelis  esl  in  minimo,  el  in  niaiori  fidelis  est.'  Hoc  ergo 
dicil:  ,senate  carneoi  caslani,  el  sigillum  immaculalum,  ut  recipiatis  vi- 
Um  aeteriiam. 

IX.     /n  came  iudicabimur;  ergo  praeparemus  nos  in  tempore. 

El  Demo  vestrum  dicat,  quod  liaec  caro  non  iudicatur,  neque 
ressrgU.  Agnoscite,  in  quo  senati  cslis,  in  quo  visum  rccepisiis, 
Disi  diUB  in  bac  caroe  vivitis.  Nos  ergo  decet  carnem  sicut  teniplum 
Dei  caslodire.  (juemadmoduui  eniiii  iii  carnc  vocati  eslis,  ila  iii  carne 
veoietis.  QueiDadmodum  Chrislus  Doininus,  qui  iios  servavit,  cum  pri- 
muin  essel  spiriUis,  caro  faclus  esl,  alque  sic  vocavit  nos;  ita  etiam 
Dos  in  hac  carne  mercedem  rccipiemus.  Diligamus  igitur  nos  invicein, 
nt  veniamuit  omnes  in  regnum  Dei.  Donec  lempus  habemus,  in  quo 
saDemur,  dedaoius  nos  niedico  Deo,  remunerationem  ipsi  tribuentes. 
Quam?  Pocnilenliam  ex  sinccro  cordc.     Namqiie  praescius    oninium  est, 


Inr:  si  i»  modico  fidtUs  non  fuitlit^  quod  lanint   in    άπολάβητ€.      Nubiscum    facit 

maganm   est,    quis  dabil  robU?    (irahius  ΙΙοΓ.  ed.  IV. 
IwM  ex  Evanf .  feaindam  AegjrpUos  pro-  Cap.  IX.     1)  I  Cor.  15,  12. 

«Me  Mtf|nc«tiir.  2)  1  Cor.  3,  16.  6,  19. 

3)  Modiu  dic«odi  eiasmodi  fni,  iil  3)  lu  c.  Millio  leg.  videbant  Davieius, 
cra  WoUooo  stattiendum  vidcaliir,  nou  Frcyiiis,  Schocnemanniie  ct  alii  ob  apo- 
cwe  haee  direcUm  Evangelii  oralioiifrn,  do)»in,  flg  Ms. 

•ed  pottofl  ClementiH    anteredfntium   iii-  4)  Ιίνίνμα  =  τό    <hf7ov  h    Xqi' 

lerprefnBentam,  quomodo  freqiicnU?r  oc-  ατψ,  ul  apiid  Paslorfm  llcrmae  lil».  III. 

nirrit  in  Ep.  Hamabac.  .Sim.  5,5.    Haiimgaiifri-Onisiu»,    Lehib. 

4)  άποΐάβωμέν  m  Me.  est  Idem  d.  DogincngeKdi.  II.  p.  1052.  //.  Cfr. 
defendil  Nolle  rollalo  Rom.  7,  4.  Edi-  I  Petr.  1,11.  ΤΙκ^ορΙιϋ.  ad  Au(oly('.2,  14. 
loree  tero  plfrriqno  praeeuntc  lunio  mu-  5)  Gal.  0,   10. 

PaTIES   AfOST.  b 


114  Η.  CLEMENTIS  AD   COR.    IX.  X.  Χί.  XII. 

^ώμεν  ovv  αυτω  αίνον^\  μη  άπο  ΰτόματος  μόνον,  άλλα  καϊ  άπο  %αρ- 
δίας ,  Χνα  ημάς  προΰδε^ηται  ώς  υίονς.  Καϊ  γαρ  εΐττεν  6  κνρίος '  ,άδελ- 
φοί  μου'  οντοί  ειΰιν  οί  ποιονντες  το  θέλημα  τον  πατρός  μον.^ 

Χ.     VUio    reliclo   virlulem  persequamur ,    el   bona    promissa    mundanis 
praeponamus  deliciis. 

'"'ίΐΰτε  j  αδελφοί  μου,  ποίί^ΰωμεν  το  -θέλημα  τον  πατρο?,  τον  κα- 
λεβαντος  ημάς  ϊνα  ζηβωμεν ,  καϊ  δίώξωμεν  μάλλον  την  άρετην ,  τγ]ν 
δε  κακ/αν  καταλείιΐίωμεν ^  ώς  προοδοίπορον  των  αμαρτιών^  ημών,  καΐ 
φνγωμεν  την  άοεβειαν,  μη  t/fia?  καταλάβτ)  κακά.  Έάν  γαρ  ΰπονδα- 
ΰωμεν  άγα&οποιείν,  διώκεται  τ^μάς  ειρήνη,  ζ/ίά  ταντην  γαρ  την  αΐτ'ιαν 
ονκ  εΰτιν  ενρεΐν  άνΟ-ρωπον^ ,  οϊτινες  ■  παράγοναι  φόβους  άνΰ•ρωπίνονς, 
προγρημενοι  μάλλον  την  ενΟ-άδε  άπόλαυβιν ,  η  την  μελλουΰαν  επαγγε- 
λίαν.  Άγνοοϋΰίν  γαρ,  7]λίκην  έχει  βάΰανον  η  ενϋ•άδε  άπόλανΰις ,  κα\ 
οϊαν  τρνφην  εχευ  η  μελλονΰα  επαγγελία.  Καϊ  ει  μεν  αντοΧ  μόνοι  ταντα 
επραΰΰον ,  άνεκτον  ην '  νυν  δε  επιμενουοΊν  κακοδιδαβκαλοϋντες  τας 
αναίτιους^  ιρνχάς ,  ουκ  είδότες  οη  διΰβην  ε%ον6ΐν  την  κρίΰιν ,  αντοί 
τε  κα\  οι  άκούοντες  αυτών. 

XI.  Divinis  promissis  fidem  habentes  serviamus  Deo,  el  erit  noMs 
bealiludo  aeterna. 
'^Ήμεΐς  ουν  h  καΰ•αρα  καρά/ο;  δουλεύΰωμεν  τω  Θεω,  καϊ  έΰόμεϋ•α 
δίκαιοι'  εάν  δε  μη  δουλεύΰωμεν,  5κϊ  του  μη  πιΰτεύειν  ημάς  [τη']  επαγ- 
γελία του  Θεοϋ,  ταλαίπωρ^οι]  εβόμε'Θ'α.  Αεγει  γαρ  καϊ  6  προ\(ρη]τικδς 
λόγος'  ,ταλαίπωροί^  ειϋ^ιν]  οι  δί-ψυχοι,  οί  διϋτάζοντες  τίτ}]  καρδία,  οί 
λέγοντες '  ταϋτα  πά[ντα]  ηκούΰαμεν  καϊ  επϊ  των  πατ[έ]ρων  ημών,  ημείς 
δε^  7]μεραν  εξ  ημέρας  προβδεχόμενοι  ούδεν  τούτων  εωράκαμεν^.  Ανόη- 
τοι, βυμβάλετε  εαυτούς  ξύλω'  λάβετε  αμπελον.  Πρώτον  μεν  φυλλορ- 
ροεΐ,  είτα  βλαΰτος  γίνεται,  μετά  ταντα  ομφαξ,  είτα  βταφνλη  παρεΰτη- 
κνΐα.  Οντως  καϊ  6  λαός  μον  άκαταΰταΰίας  καϊ  'θ'λί'ψεις  εΰχεν  έπειτα 
αποληψεται  τα  άγαΟ•ά.^  "Ω^βτε,  αδελφοί  μον,  μη  διψνχώμεν ,  άλλα 
ελπίΰαντες  νπομείνωμεν ,  ϊνα  καϊ  τον  μιΰϋ'όν  κομιβώμεΰ'α.  Πιΰτός 
γαρ  εΰτιν  ο  επαγγειλάμενος  τάς  άντιμιΰϋ-ίας  άποδιδόναι  εκάΰτω  τών 
ε'ργων  αντον.  Έάν  ονν  ποιηΰωμεν  την  δικαιοΰύνην  εναντίον  τον  Θεοϋ, 
είΰ^ί^ομεν  εις  την  βαΰιλείαν  αντον,  καϊ  ληψόμεϋ^α  τάς  επαγγελίας,  ,ας* 
[ου?]  ονκ  ηκοναεν,  ονδε  οφ&αλμος  ϊδεν  ^  ονδε  επϊ  καρδίαν  άνΰ'ρώπον 
άνεβη.' 

XII.     Exspectemus  quoUdie  regnum  Dei. 

^Εκδεχώμε&α  ονν  καΌ•'  ωραν  την  βαΰιλείαν  του  Θεοϋ  εν  άγάπτ} 
καϊ    δικαιοΰύνη ,    επειδή    ουκ    οϊδαμεν  την  ημεραν  της  επιφανείας  τον 

6)  Ita  Fell.  et  .alii.  Ms.  άιώνιον.  landio  auctor  ad  illiid  lacobi  1,  15.  17 
Birrius  affirmat,  scripsissc  Clcmentem  Ιπιβ^νμία  ανλλαβονύα  τίκτει  αμαρ- 
uivov  αΐώνιον.   Gall.  τίαν  lespexisso  videtiir. 

7)  Matth.  12,  50.  2)  Ms.   habet  ANON.  i.  e.  ανΒ^ρω- 
Cap.  X,     I)  τιμωοιο)ν\λ\\\η)  coniec-     7707',  forte  pro  ΑΝΘΝ,  i.  e.  αϊ'  θεόν. 

lanle  in  marg.  fixhibcnl  Cot.,  Colom.  alii-  Ita  Wott.,  qiii  legendiim  essc  piital : 
que,  Boisiiis  mavull  της  απώλειας.    Gal-     ov)c  εστίν    (ίκυτοϊ^ς)   ενοίΓν   αν    Θίόν 


π.  CLEMEXTIS  AD  COR.   IX.  X.  XI.  XII.  115 

et  quae  id  corde  nostro  versanlur  iiovit.  Denius  ilaque  illi  laiuleni, 
non  ab  ore  soluiu,  sed  eliain  ex  corde,  ul  iios  tanquam  filios  suscipiat. 
Elenim  doniinus  dixil:  ,fralrcs  mei  siinl  ii,  qui  faciunt  voluntaleni  palris 
niei.* 

X.     Vitio    rdiclo  virlulem  persequamur,  et  bona  promissa  mundanis 
praeponamus  deliciis. 

Ergo,  fralrcs  iiiei,  faciamus  volunlalem  patris,  qiii  vocavil  nos,  iil 
vivaraus ;  el  persequaiiiur  polius  virtiiteui,  viliiim  aulem  dcreliiiquainus, 
veluli  praecursorem  scclerum  noslrorum ;  el  fugiamus  impielaleni,  iie 
nos  raala  compreliendant.  Nam.si  bene  agerestuduerimus,  conseclabilur 
nos  pax.  Hanc  ob  causam  eam  [pacem]  uon  rcperient  bomines,  qui 
humanis  timoribus  ducunlur,  praeponenles  voliiplatom  praesenlem  repro- 
missioni  fulurae.  Ignorant  enim  quantum  babeat  lormenlnm  buius  seculi 
voluptas,  el  quales  iiabcal  delicias  fulura  promissio.  Ac  quideni,  si  ipsi  soli 
isU  facerent,  tolerabile  essel;  iam  vero  perseveranl,  insonles  animas 
pravis  doctriois  imbuere,  noscienles  quod  (iuplicem  habebunt  condeni- 
naUonem,  et  ipsi,  el  qui  audiunl  eos. 

XI.    DitirUs  promissis  fidem  habenles  serviamus  Deo,  et  eril  nobis 
bealiludo  aelerna. 

Nos  ergo  in  corde  puro  Deo  serviamus,  et  erinius  iusli;  qiiodsi 
auteni  non  servieriraus,  non  credendo  proniissis  Dei,  miseri  erinius.  Dicit 
eDim  el  sermo  prophclicus:  ,inisen  sunl ,  qui  animo  duplices  el  corde 
dubii  sunt,  qui  dicunl:  baec  oiunia  audivinius  eliam  lcnipore  palrum 
noslromin;  dos  vero  dieui  de  die  exspcclanles  nibil  boriini  vidimus.  0 
btui,  eomparate  vos  arbori;  vilcin  suinilc.  Priimiin  ([uideni  roliis  inidalur, 
genBeo  potlea  fit,  poslhaec  uva  acerba,  taiidcin  demuni  iiva  malura.  Ila 
et  popubis  meus  agilaliuncs  ct  prcssiiias  tulil;  dcindc  boua  excipiel.^ 
Itaque,  fratres  loei,  aiiiiuo  iic  duplices  sinius;  sed  s|)cranles  suslineainus, 
ut  el  mercedem  rcporlcmus.  Fidclis  eniin  eul  qiii  poUicilus  est,  se 
nnicuique  reddilunini  secundiim  opera  eius.  Si  ergo  fecerimus  iusliliam 
coram  Deo,  in  regnuni  illius  ingrediemur,  ct  accipicmus  proinissioiies, 
,quas  auris  non  audivit,  nec  oculus  vidit,  quaeqiie  in  cor  lioiuinis  non 
asceDderunt/ 

XII.     Exspeclemus  quolidie  regnum  Dei. 

Igitlir  in  boras  regnuiii  Dei  exspcctciniis  in  charitatc  ct  iuslitia, 
qoaadoqiiideiD  nescimus  diem  advenlus  Dci.    Intcrrogalus  cnini  a  (|ii()dam 


xtL     Forte  legendiim:   ovx  ^onv  tu-  Cap.  XI.     1)   Eadem    legimus  supra 

ρ«#>  {uirtipf  »c.  την  ίΙ{»ηνην]  άνΟ{)ω~  in  (Ilcni.  I.  Ep.  ad  (Jor.  c.  23. 

nov  fpro  άνί>ρωηους]  χτλ.  11.     Ila  iam  2)  Voc.  vlol    Wolt.   |»raiposlpni   hic 

GalUcciolli    locum    iaiiirialiim     rceliluil,  iris<Tiiil,   lit«ris    qiiibiisdiim    Msli   irilcrli-• 

panclo,  qnod  valg.  f)o»t  αν^ρωηον  U'.-  tM-arihiie  panim  inU;llecti». 

gebalar,  in  rirgalam  miiUito.     Nollc  d«-  0)  Woiiomis   codem   crrore  Hcduclus 

Uio  ίκν&ρωπορ  legi  Tult  αύτην.  irit<;rporiil  hi. 

3)  Cfr.  Ign.  ad  Epb.  c.  16.  4)  Cfr.  I»ai.  04,  4.  f  Cor.  2,  9. 

8• 


116  II.  CLEMENTIS  AD  COR.   XII. 

Θεον.  Έπερωτηϋ'εΙς  γαρ  αυτός  ο  κύριος  υπό  τη'ος^ ,  πότε  η^ει  αυτοϋ 
η  βαΰίλεία ,  εϊπεν '  ,οταν  εΰται,  τα  δύο  'f  ν ,  %αϊ  το  εξω  ως  το  έ'σω,  καΐ 
το  αρβεν  μετά  της  ϋ^ηλείας,  οντε  αζ»σεν  ούτε  Ό^ήλυ/  Τα  δύο  δε  εν 
iΰτLV,  όταν  λαλώμεν  αύτοΐς^  αλη^-ειαν ,  καΐ  εν  δυβί  ΰομααν  άνυπο- 
^ρίτως  εϊη  μία  -ψυχή.  Καϊ  το  ε^ω  ως  το  εβω  ^  τούτο  λέγει '  την  ipv- 
χην  λέγει  το  εΰω ,  το  δε  έ'^[ω]  το  ΰώμα  λέγει.  "Ον  τρόπον  ούν  ΰου 
το  ΰώμα  φαίνεται,  ούτως  καϊ  η  ιρνχη  ΰου  δηλη^  εΰτω  εν  [τοΓ?]  κα- 
λοΐς  εργοις.  Καϊ  το  αραεν  μετά  της  ϋ-ηλείας  ούτε  αρΰεν,  ούτε  Ό'ηλυ, 
τοϋτΙοΥ  *************** 


Cap.  XII.  1)  ΤΙυν&ανομένης  της  iri  Evangelio  secundum  Aegyplios  haberi, 
Σαλώμης  ap.  Clem.  Alex.  Strom.  III,  13.  idem  Clem.  Alex.  existimal  (I.  1.  c.  9.) 
p.  5.53.     Quae    ad    Salonien   dicta  sunt. 


π.  CLEMENTIS  AD  COR.   XII.  117 

ipse  Douiinus,  quanilo  venlunim  essel  regnmn  ipsiiis,  dixil:  ,cum  duo 
erunt  umini,  el  qiiod  foris  ut  id  quod  iiiliis,  et  ninsculuni  cuni  foiiiina, 
neque  uias  iicque  foiuina.  ,Duo'  aiilem  siinl  ,ιιηιιηι,'  quaudo  alter  ad 
alleruin  loqiiciiiur  verilalem,  ol  in  duohus  corporibiis  sincerc  el  absqiie 
simiilatiouc  fueril  una  aniina.  ,El  ([uod  foris  esl,  nl  quod  inliis/  lioc 
ait:  aniniau)  vocaL  .quod  inlus;'  el  corpus,  ,qiiod  furis/  Ouomodo  igi- 
tur  corpus  tuiiin  coiispicuuni  cst,  ila  et  aniiiia  tiia  inanifcsla  sil  in 
boois  operibus.  ,Et  luasculuiii  cum  remiua,  ucquc  iiias  iicque  femiiia/ 
lioc*************** 


2)  I.   e.   άλλήλο/ς.    ;Cfr.   supra   c. 4.  4)  Reliqua  liirCodice    desiderantur. 

not.  2.  Huius   autem    loci^  snpplenientum    petas 


3)  όήλος  Ms.  ex  Cleni.  Alex.  Stroni.  IH.  c.  9. 


ΤΟΥ  ΑΓΙΟΥ  ΙΓΝΑΤΙΟΥ 

ΕΠΙ2Τ0ΛΑΙ.ι 


ΠΡ02  ΕΦΕΣΙΟΥΣ  ΙΓΝΔΤΙ02.2 

Ιγνάτιος,  ο  zca  Θίοφυρος^,  τη  ευλογημέντ)  εν  μεγεΰ^ει^  Θεον  πα- 
τρός πληρωματι^ ^  τη  τΐροωριομεντ^^'  προ  αιώνων,  είναι'  δια 
παντός  εις  δό^αν  παράμονον ,  ατρεπτον ,  ηνωμένην^  και  εκλε- 
λεγμένην  εν  πά^ει  άληΌΊνω ,  εν  ΰ'εληματι  του  πατρός  και 
Ίηΰον  Χριΰτον,  τον  Θεοϋ  τ^μών,  τ]]  εκκληαία  τη  αξιομακαρί- 
ατω,  τη  ονΰη  εν  Έφέαω  της  Άΰίας^\  πλεΐϋτα  εν  Ίηβοϋ  Χρι• 
ατω  καϊ  εν  άμώμω  χάριτι}*^  χαίρειν. 


1)  Titulum  debes  Codici  Laurentiano 
Mediceo),  qui  qiiidem  r/  του  άγίυν  Ιγ- 
νατίου Ιπιστολ(ά  σμυρναίοις  in  fronle 
fert  notatiim;  τ οϋ  αγίου  ^Ιγνατίου  Ιπι- 
ακόπου  ΰμυρναίοις:  —  «'  inscriptio  cst 
Cod.  Casanatensis.  Tiluliim  cnim  iii  utro- 
que  Ms.  excipil  Epistola  ad  Smyrnaeos. 
Tria  sunt,  qiiae  Ignatii  Epislolae ,  si  cx- 
cipias  illam  ad  Romanos  datam,  prae- 
cipue  spectant.  Idcirco  belhim  indicunt 
τοις  Οηββατίζουΰι  =  ludaizantibus  in 
Christi  evangelio,  monarchiam  episcopa- 
lem  commendant,  quia  in  concordia  at- 
que  unione  cum  ecclesiae  praesidibus 
unice  salus  sit,  iinde  quoqiie,  quicum- 
que  αιρέσεις  Christi  gregi  inferre  ten- 
tent,  reiiciendi  sint  omnes. 

2)  Ita  inscribo  c.  C  L  el  Holstenii 
apographo,  ubi  esl  προς  Ιφεαίους  Ιγ- 
νάτιος:—  Ad  oram  numenis  7^'.  Etiam 
Cod.  Caien.  Jgnatius  Epliesiis.  Deest 
nom.  ΙΓΝΑΤΙΟΣ  in  vcrsione  Armcn, 
et  libb,  impr.  Curn  ignalius  Antiochia 
vinctus  Romam  peiducoietur ,  Smyrnam 
appulit ,  ubi  Polycarpns  fuit  episcopus. 
Ephesii  eo  Onesiinum  episcopum  cum 
diacono  Burrho,  Croco,  Euplo,  Frontone 
miserunl  ad  eum  salntandura.  Unde  Igria- 


tius  occasionem  capit  caritatis  eorum 
celebrandae  (c.  1.  21.  2.).  Monet  eos 
doinde,  iit  omncs  unili  in  ecclesiae  dis- 
ciplina  perseverantcs  episcopo  el  pres- 
bytcrio  obediant  (c.  3  —  6.),  caveantque 
a  fatiiis  alque  pravis  doctrinis  (c.7 — 10.). 
SeqiiiUirEpistolae  pars  admonitoria,  quae 
in  singulanim  rernm  eo  spectantium 
disqviisilionc  iiberius  versatur  (c.  1 1 — '^^0.). 
—  Prooemiura  ct  primum  hiiius  Epistolae 
caput,  nonmillis  parvi  momenti  exceptis, 
Syrus  (ap.  Cureton)  vertit.  Ex  eo  et 
Armenio  (ap.  Petermannum),  qnae  maio- 
ris  ponderis  esse  vidcbantur,  lectiones 
adnotavi. 

3)  Cfr,  Wernsdorf,  de  Ignatio  Θεο- 
φόρο),  in  eiusdem  Memoria  C.  Timothei 
Seidelii,  Hclmst.  1758.  4.  Vocabulum 
Θεοφόρος  in  omnibus  epistolis  Ignatia- 
nis  ab  alio  (piodam  addiUira  putat  Diister- 
dieck,  de  Ignat.  epist.  aulhentia.  Gotting. 
1843.  p.  89.  H.  Diisterdieckii  librum 
me  non  vidisse  doleo.  Similem  laiidem 
sni  ipsius  contradicere  modestiae  atque 
humilitati  (Ep.  ad  Magn.  c.  11.  12  et  14.) 
facile  aliquis  crediderit  illius,  qui  pluries 
(infra  c.  8.  el  alibi)  infra  c.  3.  semel 
ipsum   adco    περί^ρημα    affirmet.     Illud 


SANCTI   IGNATII 

Ε  ρ  I  S  τ  0  L  Α  Ε. 


AD     EPHESIOS. 

Ignalius>  qui  el  Tlieophorus ,  ecclesiac  merilo  Ijoalae,  qiiac  esl 
Ephesi  in  Asia  —  henedictae  Dei  patris  magniludine  cuni  plerii- 
tudine,  praedeslinalae  anle  secula,  ul  in  perinanenleui  et  iminu- 
tabilem  gloriam  semper  esset  unila,  el  vera  passione,  per  volun- 
Uleiu  Palris  et  lesu  Chrisli,  Dei  nostri,  elecla  —  plurimara  iii 
lesu  Christo  el  iii  gratia  perfecta  salulcm. 


Α  D     Ε  Ρ  Η  Ε  S  I  0  S. 

*Ignaliiis,  qui  et  Theophorus,  Ijcncdiclae  in  magniludinc  Dei  Palris 
ctim  pienitudine,  praedestinalae  aiile  sccula,  ul  sit  sempor  in 
gloria  diirahilis,  incoiiiiiuiUilnIis,  unila  cl  elecla,  in  vcra  passioiic, 
in  voltiiilatc  Dei  Palris  el  lesu  (llirisli  Dci  noslri;  Ecclesiae  incrilo 
beaUssiniac,  quac  csl  Ephcsi  in  Asia,  pluriiiiain  in  lcsu  Ciirislo 
et  gratia   irreprehensibili  sahilein. 


Σανλος  6  xta  Ιίανλος  (Act.  13,  9.) 
{«aruro  comraode  comparatur,  cum  pro- 
pter  adliteratioDem ,  quam  dicunt,  vix 
(Mu  eflectain,  tiim  oh  allegoriam  iitrius- 
rfae  Yocts  proprio  sigiiiiicatiii  insitam. 
Vmitte  tainen  Igriatiuin  ix  των  x^eoffo- 
οων  άνόοών  iiiiuro,  iiemo  rcrtc  ticgabil. 
\[ii  qiioqiic  longe  eo  ίηΓ(?ποΓ6»  illiid 
-  !  '  |ii(lirtnii  .-ι|μμΙ  aliot  fiifnicniiit.  ilir. 
Κ|•ΐ(<)ι;•ηϋ  inoiiarlii  ct  pre««hylcri  FMila 
I  ItictUUt  nir.i  A.  Drifssel  p.  45.  ^JO^i 
y.ntKn  TioOotrrt  χμ  ζητονντι  ωΰί 
y.tixtiat,  (οίννηακι  χ(ά  (κλίξασΟ^κί 
nuou  αύτοητών  χμ  O^toifofuoy  άν- 
όρων  τά  τκρϊ  τούτων,  από  τέ  Κλη- 
μέντος  'Ρώμης  xtu  Εύαγρίου  Σιχίλου 
ΧΜ  'ETtitfuviov  της  Κύηρου. 

4)  Cfr.  Eph.  1,   ΙίΚ  Ι  Cor.  2,  δ. 

5)  Καϊ  ^).)7^a;^«Ttlriterf»olalorvulg., 


Synis  el  vet.  Int.  lat.  Exdusiinus  paili- 
culam  c.  Codd.  C  L,  sicnli  c.  nosliis 
recens.  prolixioris  BFORV  el  Arnienio, 
id  qiiidem  ahsquc  seiilenliarum  nexus 
iriiuria.    Cfr.  Eph.  3,    10. 

b)  Cfr.  Eph.   1,  4.  3,  11. 

7)  f?j'«/,  a  Vossio  omissum,  exCL; 
legilur  qiKxjiiii  ap.  Iiilerpol.  et  iii  vcr- 
sioriilMis. 

S)  Cfr.  E|)li.  4,  3  sqq. 

\))  Vocc.  της  Ι4αί((ς  ali  Αηιΐϋΐιίυ 
IraiiispoHila,  .Synis  noii  hig. 

10)  //.  cd.  IV.  χ((ΐ>(}•  ,ila  «x  irilor- 
|»olalorc  cl  v<'isioiiiliiis  Syr.  el  Arrn.  re- 
sliliiciidiim  esl.' 

*)  Allora  vrisio  liariim  Igii.  opislo- 
lanirn  iJf;h<!lni•  ΙΙ(»ΐΗΐ<Μΐίο.  DiKliiixitniiM 
iil»i<pii'  praclixa  sli-lliila.  Piael<!rca  c(. 
1'rolegg. 


120 


IGNATII  EPISTOLA  AD  EPHESIOS.    I.  II. 


I.     Laus  Ephesiorum  ob  legalionem  ipsi  missam.     Laus  Onesimi. 

Άποδεξάμενος^^  εν  Θεώ  το  πολναγάπψόν  ΰου  ονομα^^,  ο  κεκτηΰ^ε 
φνΟει  δικαία,  κατά  πίΰτιν  καΐ  άγάπην  εν  Ίηΰον  Χριΰτω ,  τω  ϋωτηρι 
ημών.  Μίμηταϊ  οντες  Θεοϋ ,  άναζωπνρηΰαντες^^  εν  αϊματι  Θεου^*, 
το  ΰνγγενικδν  έργον  τελείως  απηρτίαατε.  Άκονΰαντες  γαρ  δεδεμενον 
απο  Συρίας  νπερ  τον  oiOLvov  ονόματος  καϊ  ελπίδος^^ ,  ελπίζοντα  τ^ 
προϋενχτΙ  υμών  επιτνχεΐν  iv  '^ΡώμΎ}  ϋ-ηρωμαχηΰαι ,  ϊνα  (5ί.ά  τον  μαρτν- 
ρίον  επιτνχεΐν  δυνηθώ  μαϋ•ητης  είναι  τοΌ^°  νπερ  ημών  εαντον  ανενεγ- 
κόντος  Θεώ  προαφοραν  καϊ  ^^ναίαν.  ΈπεΙ"  ονν  την  τΐολνπληΌ'ίαν 
νμών  εν  ονο|ΐιατί.  Θεού  άττείληφα  εν  Όνηΰίμω,  τω  εν  άγάπτ}  αδιηγητω, 
νμών  δε  εν  ΰαρκΥ^  επιΰκόπω'  ον  εύχομαι  κατά  Ίηαονν  Χριΰτυν  νμας 
αγαπάν,  καϊ  πάντας  νμας  αντώ  εν  όμοιότητι  είναι.  Ενλογητος  γαρ 
ο  χαριαάμενος  νμΐν  αίίοις  ούσ^  τοιοντον  έπίΰκοπον  κεκτηϋ&αι. 


11.     Laus   reliquorum   legatorum.     Exhorlatio  ad  ol)edienliam  erga 
episcopum  el  preshylerium. 

Περν  δε  του  ϋννδονλον  μον  Βονρρον^,  τον  κατά  Θεον  διακυνον 
νμών  εν  πάΰιν^  ενλογημενον ,  ενχομαι  παραμεΐναι  αντον  εις  τιμήν 
νμών  καϊ  τον  επιακόπον.  Καϊ  Κρόκος  δε,  ο  Θεοίί  άξιος  καϊ  νμών^ 
ον  εξεμπλάριον  της  αφ'   νμών  αγάπης  απέλαβον,  κατά  πάντα  με    άνέ- 


11)  Vocc.  Ιίίποδεξάμενος  —  ημών 
transeundo  inserviunt  ex  prooemio  ad 
ipsam  Epistolam,  snntque  inngenda  cum 
χαίρειν  sc.  λέγει.  Cfr.  infra  ad  Smyrn. 
c.  1.  /Ιο'ξάζων  et  lectionem  Cod.  Olto- 
boniani  δεδυνημένος  ρ.  δεδύνημαι  m 
summo  c.  1.  Hom.  I  Clementis  ad  Rom. 
ed.  A.  Dressel. 

12)  I.  e.  vestncm  nomen  =  vos.  De 
modo  loquendi  vid.  Gal.  0,  I.  Notum 
quoqiie  est  illud  nomen  ΙαΙΐηιιηι=  omnes 
Romani  in  A.  Gellii  Noct.  Attic.  I,  2. 
Sensus:  in  Onesimo  (vid.  paulo  infra 
c.  2.)  episcopo  vestro  vosmet  ipsos  Ephe- 
sios  suscepi  praesentes.  ,Ex  interpola- 
tore  ct  versionibus  Syr.  et  Arm.  resti- 
luendum  est  νμών.''    Η.  ed.  IV. 

13)  Sc.  υμάς.  Cfr.  II  Tim.  1 ,  6. 
Sed  potius  sensu  intransitivo  intelligas, 
ut  Clem.  Rom.  ad  Cor.  1,  27.  ^^νκζω- 
πνρησάτω  ονν  ή  ηίατις  αύτον  iv 
ημΐν  et  LXX  Gen.  45,  27. 

14)  Ι.  e.  sahitifera  Christi  passione 
ac  morte.  In  sententiae  fine  απηρτί- 
αατε Vossius  ex  Inlerpol.,  άπαντΐσατε 
mutalumin  άτταιτίίσατί  C,  απαρτίσατε 
L.  Graziani:  avete  perfettamcnto  com- 
pita  un  opera  a  voi  connaturale.  Equi- 
dem  advb.  τελείως  {ταχέως  legisse  vi- 
detur  SyrusJ   idem    significare    dixerim, 


quod  προς  το  τέλος.  Tum  forlassis 
legendiim  ofi  dislinguendum  ΜιμηταΙ 
οντες  χ^εού ,  άναζωπυρησαντες  έν 
αϊματι  ^^εον  το  αυγγενιχον  'έργον, 
τελείο)ς  άπηντησατε. 

15)  Heic  apodosis  Μεΐν  Ιύπονάά- 
αατε  ex  vot.  Int.  et  Syro  inserenda. 
(Inseruit  textiii  //.  ed.  IV.)  Forle  scri- 
bendum  ΐ4κονσαντες  γάρ  με  (c,  Syro) 
δεδεμενον  άπο  Συρίας  νπερ  τον 
κοινού    ονόματος    καϊ    Ιλπίδος,    καϊ 

ελπίζοντα  Ty    προσευχή  υμών 

χ^νσίαν,  ϊδειν  ^σπουδάσατε. 

16)  Θεον  Syins,  vocc.  sqq.  νπερ 
ημών  εαντον  άνενεγκόντος  Θεφ  προσ- 
ψοράν  καϊ  ϋνσίαν  oraittens. 

17)  Coniunctionis  έπεϊ  vera  vis  ef- 
fugit  illos,  qui  nil  nisi  particulae  ovv 
significationi  eam  aiigmentandae  inservire 
opinentiir.  Protasi  enini,  quam  inducit, 
non  deest  apodosis;  incipit  quippe  vocc. 
Πρέπον  ονν  έστϊν  cap.  sq.  Deinde 
πολνπληϋ^ίαν  C,  quod  unice  rectuni; 
πολνπληρίαν  L  lacobsono  minus  accu- 
rate  asserente.  Nam  ex  eodem  Ms.  Hol- 
slenius  prius,  et  post  me  etiam  Th.  Hey- 
sius  transcripsit  πολνπληβ-ίαν. 

18)  Inteipolator  una  cum  Syro  et 
Armenio  vocc.  h'  σαρκϊ  non  leg.  Cfr. 
l  Petr.  2,  25. 


IGNATII  EPISTOLA  AD  EPHESIOS.   I.  II.  121 

I.     Laus  Ephesiorum  ob  legalionem  ipsi  missam.     Laus  Onesimi. 

Suscepi  veslrum  in  Deo  valde  dilectum  nomen,  ({uod  vobis  compa• 
raslis  indole  proba  secundum  iidem  el  charilalem  in  lesu  Christo, 
salvatore  noslro.  Ciiin  imilalores  sitis  Dei,  ad  vitam  revocali  pcr  jiangui- 
nera  Dei,  opus  fraternilalis  perfecle  absolvislis.  Poslquam  enini  audislis, 
uie  vinclum  e  Syria  pro  communi  nomiiie  et  spe,  [videre  festinaslis]  me 
speraulem,  quod  vestris  precibus  consequar,  ut  Romae  adversus  beslias 
pugnem,  ut  per  marlyrium  adipisci  possim  discipulus  esse  illiiis,  qui  sc 
ipsum  pro  nobis  obtubt  Deo  oblatioucm  ct  hostiam.  Suscepi  ergo  in 
uomioe  Dei  mulliludinem  veslram  in  Onesimo,  inenarrabilis  charitalis  viro, 
veslro  autem  in  carne  episoopo ;  quem  iuxla  lesum  Chrisliini  a  vobis 
aniari,  cuique  similes  vos  omnes  fieri  oplo.  Benediclus  eniin,  qui  gralia 
sua  vos  talem  episcopum  possidere  dignatus  est. 

*  I.  Suscepi  veslrum  in  Deo  exoplatissimum  nomen,  qiiod  possidetis 
nalura  iusla,  secundum  fidein  et  caritatem  in  lesii  Christo  Salvatore  no- 
slro.  Cum  imitatores  silis  Dei,  excitanles  in  sanguine  Cbristi  cognatum 
opus  perfectum  et  absolulum  reddidislis ;  tum,  cum  aiidisselis  me  ex 
Syria  vinctimi  pro  communi  nomine  et  spe  adduci,  speranlem  veslris 
precibus  nie  conseculunim,  ut  Roniae  ad  beslias  pugnem,  quo  per  mar- 
tyriuni  consequi  possim,  ut  eius  sim  discipulus,  qiii  semet  ipsnm  pro 
nobis  oblulit  Deo  oblationem  et  hostiam.  Postquam  igitur  inimerosam 
Testram  multitudiDem  in  nomine  Dei  excepi  in  Onesimo,  ineiTabilis  cari- 
UUs  viro,  vestro  autem  secundum  raniem  Episcopo,  qiiem  vos  oinnes  se- 
cundum  lesuin  Christum  diligere,  eidemque  universos  similes  csse  oplo. 
Benedictus  eniin,  qui  vobis  pro  veslro  merito  lalcmhabere  deditEpiscopum. 

II.     Laui  reliquorum  legalorum.     Exhortatio  ad  obedienliam  erga 
episcopum  et  presbylerium. 

De  conservo  autein  meo  Burrho,  secundum  Deum  diacono  vestro, 
in  omnibus  benediclo,  oro,  ul  senipcr  vobis  et  episcopo  sit  honori.  Sed 
el  Crocus,  et  Deo  el  vobis  dignus,  quem  exeniplar  veslrae  charilalis 
accepi,  per  ODinia  me  recreavil,  quomodo  et  ipsum  refrigeret  paler  lesu 

*  11.     De  Burrho  aulem  conservo  noslro,  veslro  secundum  Deum  Dia-. 
CODO  in  omnibus  benediclo  oro,   ul   perinaneat   ad   veslruin  el  Episcopi 
iMMoreni.     Crocus  eliam  Deo    vobisque   digniis,    quem   cxcmplar  vestrae 
eanlatis  accepi,    ρίτ  omnia  uip  ΓΡίΤΡ.-ινΐΐ:    (|iiomodo    cl  ipsuin  refrigeret 


Cap.  Π.     1)  In  τβη.  Sjrriaca  haec  et  dido   (^nm    collcgisse.     CaKii   na   Peter 

Mipieotia  d<>Min(  nsqne   ad  m<'diiim  rap.  maiiniis    cxcidisse  piital,   ctirn  cxtctit  ap. 

lerljnn.     ΙΙ#•ί»•Ιίο  ρίιιπ  illc  ιποιι,ίγΗιιη,  ({iii  Arrrn-iiium.     Vix  credidfiritii. 

veraiofieai    SjTiacani    clalioravil,    omriia  .,v   ...  „       ,  .       ,.      ,..,, 

._._;. :j^„. •     •     .         •  ^)  Ma  «    III    I'si'iiil(»i«iiali(»   liionov: 

omMMe  ndetor,    qnae   ipsi    κ  ιικιιι   sik•  '.  Γ  u^^  χ 

Mria  p..labal.    Para.nclico«  v.ro  Epinlo-  "^    "'""""  """''""""   '"X  ^"'^^"',!-    "'^" 

1.«-.  I •: I  1  aiitfiii  Birriis,  nvrniH,  aii!  Horriis.  »o«Aiu«. 

laniBi  Ignaliaiianim   Iocoh    οΓπηί'Μρκ•   ad  ^    .         i 

TiUm  beoe  institueodani  exhorlationes  sc-  3)  πααιν  C  L,  naOi  Vose. 


122 


IGNATII  EPISTOLA  AD  EPHESIOS.   H.  III.  IV. 


ττανσεν",  ως  καϊ  αντον  ο  ncitriQ  'Ιηΰοϋ  Χρι,ΰτοϋ  άναιρυξαυ^^  αμα  Όνη- 
ΰψ(ύ  καϊ  Βονρρω  καϊ  EvnXco  καϊ  Φρόντωνι''' ,  δι'  ών  πάντας  νμας 
κατά  άγάπην  είδον.  ^Οναίμην''  υμών  δίά  παντός,  εάνπΒρ  α^ιος  ω. 
Πρέπον  ονν  εβτίν^ ,  κατά  πάντα  τρόπον  δοξάζείν  Ίηαονν  Χριβτον  τον 
δο^αΰαντα  νμας  ,  Χνα  εν  μια  νποταγτΐ  ητε  κατηρτίΰμενοι  τω  αντω^ 
νοΐ  καΐ  τγ  avvrj  γνώμϊ]^  καϊ  το  αντο  λέγητε  πάντες  περϊ  του  αυτόν, 
Χνα  υποταΰΰομενοι^^^  τω  επιβκόπω  καϊ  τω  πρεΰβυτερίω  κατά  πάντα 
ήτε  ηγιαΰμένοι. 

III.     Sine  omni  superbia  —  amore  duclus  —  vos  adhortor  ad  unitatem. 

Ου^  δίατάΰΰομαι  υμΐν^  ως  ων  τις.  Ει  γαρ  καϊ  δεδεμαι  εν  τω 
ονόματι^,  ονπω  άπήρτιαμαι  εν  ^Ιηΰον  Χριβτω.  Νυν  γαρ  άρχην  έχω 
του  μαθ'ψεΰεΰ'&αι ,  καϊ  προβλαλώ  νμΐν  ως  βυνδιδαΰκαλίταις^  μου. 
Έμε  γαρ  έδει  υφ^  υμών  ύπαλειφϋ-ηναι^  πίΰτει,  νουΰ-εΰία,  υπομονή, 
μακρο^υμία.  Αλλ  επεϊ  "η  αγάπη  ουκ  εά  με  βιωπάν  περϊ  υμών,  δια^ 
τοντο  προέλαβον  παρακαλεΐν  υμάς,  όπως  ϋνντρεχψε  ττι  γνώμγι  του 
Θεοϋ.  Καϊ  γαρ  ^Ιηβοϋς  Χριΰτος,  το  άδιάκριτον  7]μών'^  ζην,  του  πα- 
τρος''  η  γνώμη,  ο}ς  καϊ  οί  επίΰκοποι ^  οι  κατά  τα  πέρατα^  όριΰ&εντες, 
iv^  Ίηΰοϋ  Χριΰτοϋ  γνώμτι  είΰίν. 

IV.     Prcsbylerii  uniialem  cum  episcopo  imUemini. 

"Ο&εν^    πρέπει  ύμΐν   ϋυντρεχειν   ττ}    του    επιβκόπον   γνώμγ),  όπερ 
καϊ    ποιείτε.      Το   γαρ    άξιονόμαϋτον    υμών    πρεΰβυτεριον ,   του    Θεοϋ 


4)  VoxPaulina;  ICor.  16, 18 et 20. /cc. 

5)  Ita  C  L  vct.  Int.,  άνκψύξει  Voss., 
CoU.,  Smith.  c.  Interpol.  suffragante  Ar- 
menio.  Praestal  fnt.,  siqviidem  vatici- 
nantis  est.    Cfr.  Π  Tim.  1,  l(i.  Act.  3,  19. 

6)  q^ovTovi  L  C,  in  hoc  quidem 
correctum  iii  ψρόντωνι. 

7)  Plirasin  hanc  Apostolicam,  a  D. 
Pauli  Epistola  ad  Philem.  ut  videlur  de- 
sumptam,  saepius  usurpat  Ignatius.  lac. 
ώναίμην  scr.  C  L. 

8)  ^ύτι  lac.  et  qui  eum  repetierunt, 
Jnvitis  Codd.  C  L. 

9)  Vocc.  τω  αντω  vot  xca  τη  αύτη 
γΐ'ωμτ},  καϊ  το  αύτο  λεγητί  πάντες 
περί  του  αυτού  a  vet.  Int.  et  Armenio 
omissa,  nonnullis  male  inserta  esse  vi- 
dentur  ex  I  Cor.  1,  lu.  Extanl  autcm 
in  utroque  Ms.  Neque  video ,  ciir  iis 
meraoriae  siiae  inlixis  Ignalius  pro  simili 
fine  non  acque  uti  polnerit.  Cenlies  ni- 
mirum  integras  N.  T.  sententias  suis 
consociatas  promisciie  profert. 

10)  Ιπιτασσόμενοι  C  L  Voss.  lac. 
νποταοοόμενοι  Interpol.  Int.  vet.  et 
Armenius.  Auctor  noster  vb.  ύποτάϋ- 
αεββαι  cum  gen.  coniungit  et  dat.  Cfr. 
infra  c.  5,  Ep.  ad  Trall.  c.  2. 


Cap.  III.  1)  Ε  capite  tertio  Syrus 
nil  nisi  unicam  senlentiam  iiAX'  'ίπεϊ 
η  αγάπη  ουκ  Ια  με  ύιωπάν  περϊ 
υμών,  όιά  τούτο  προέλαβον  παρακα- 
λεΐννμας,  οπωςσυντρεχητε  τ^γνώμ\ι 
τον  Θεού  iii  usus  siios  convertit,  eam- 
que  cum  fine  capilis  primi  male  con- 
iunxit.  Multo  aptius  haec  sententia  cum 
verbis  proxime  eam  antecedentibus  {vos 
praeceptores  mei  eslis)  cohaeret.    H. 

2)  το  oVo^«  absolute  positum  habes 
infra  c.  7  et  in  Ep.  ad  Philad.  c.  10. 
lac.  Mihi  qnidem  convenienter  suppressa 
videntur  vocc.  ^Ιηύού  Χρίστου,  quia 
deinceps   casu  miitato   exprimenda  erant. 

3)  Graziani:  e  parlo  a  voi  come  a 
miei  colleghi  nel  magistero.  Ephesios 
doctores  esse  aeque  ac  semet  ipsum  dicit, 
et  cum  paulo  ante  disciplina  se  initiatum 
affirmasset,  iam  ut  ab  ipsis  Ephesiis  prae- 
ceptoribus  in  fide  confirmetur,  meritoque 
desiderat. 

4)  I.  e.  ungi,  excitari,  inslrui,  ud 
certamen  praeparari.    Pearson. 

5)  lacobsono  Ignatiiis  respcxisse  vi- 
detur  Ep.  ad  Philem.  v.  8.  9. 

6)  ημών  Voss.  c.  Int.  vet.  suffra- 
gante  Aim.  et  Ep.  ad  Trall.  c.  1,  υμών 
C  L.     Cfr.  loann.  15,  5.  Coloss.  3,  4. 


IGNATII  EPISTOLA  ΑΠ  EPHESIOS.    II.  III.  IV.  123 

ChrisU,  iina  cum  Onesimo  el  Burrho  el  Euplo  et  Fronlone,  per  quos 
vos  omnes  quoad  charilalem  vidi.  Friiar  vobis  perpeluo,  si  digiius  fiiero. 
Decel  ilaque  vos  oninibiis  moilis  glorilicare  Icsiim  Cliristimi ,  qui  gloriii- 
cavit  vos,  ul  in  obedientia  una  silis  perfecli,  eadem  mente  ,  eademque 
senlentia,  ideiuque  dicatis  de  eodem  omnes,  ul  subiecti  episcopo  et 
presbylerio  per  omnia  sanclificali  sitis. 

Paler  Icsii  Christi  una  cum  Onesinio,  Burrho,  Euplo  et  Fronlone,  per 
quos  vos  omnes  iii  carilate  vidi:  ita  perpcluo  vobis  fruar,  si  meruero. 
CoDvenit  ergo  omiiibus  raodis  glorificare  Icsuni  ChrisUim,  qui  glorificat 
vos,  ut  in  una  obedicnlia  silis  pcrfecli,  eadeni  menle,  eademque  senlentia, 
idemque  dicatis  de  eodem  omDes,  ut  subiecli  Episcopo  el  Presbyterio 
per  omnia  sitis  sanctificati. 

III.     Sifie  omni  superhia  —  amore  ductus  —  vos  adhorlor  ad  unilatem. 

Non  praecipio  vobis,  quasi  sim  aliqiiis.  Quamvis  enim  viuclus  suin 
propler  uomen  Ciiristi ,  nondiim  lamen  perfeclus  sum  in  lesii  Chrislo. 
Nunc  enim  incipio  discipulus  essc,  et  alloquor  vos  ut  coiidoctores  meos. 
Nam  oporlebal  me  a  vobis  confirnjari  fide,  admonilione,  palienlia,  aequa- 
DimiUle.  Al  cum  charitas  non  sinal  me  lacere  de  vobis,  propterea  an- 
teverU  vos  admonere ,  ut  uniamini  in  senlentia  Dei.  Etenim  lesus  Chri- 
slus,  inseparabilis  noslra  vila,  sentenlia  Palris  est,  ul  et  episcopi,  per 
tractus  lerrae  constituli,  in  senleiilia  lesu  Christi  suiit. 

*  III.  Non  praecipio  vobis,  qiiasi  siiii  aliquis ;  qiiamvis  enim  vinctus 
sim  hoc  nomine,  nonduni  tanien  perfccliis  sudi  in  Icsu  Christo.  Nunc 
eoini  incipio  discipulus  csse,  el  alloquor  vos  ut  condiscipulos  nieos.  Me 
enim  oportehal  a  vobis  subinstiliii  iidc,  admonilione,  palicntia,  longani• 
mitate :  sed  quandoquideDi  ciiarilas  non  sinit  nie  tacere  de  vobis,  proplcrea 
anleverti  vos  admonere,  ut  concurralis  cum  volunlale  Dei.  Nam  et  lesus 
Chnstus  vita  vestra  Patris  est  voluntas:  sicut  et  Episcopi  siiis  quique 
locis  consUtati  in  lesu  Christi  voluntate  siint. 

IV,     Presbyterii  unUatem  cum  episcopo  imilemini. 

Unde  decel  vos  in  episcopi  senlenliam  concurrere,  quod  et  facitis. 
Nam  memorabile  veslrum  presbyterium ,    dignum  Deo,   ila  coaplatum  est 

*IV.  Unde  et  vos  decet  accedere  senteiitiae  Episcopi,  queraadmodum 
elCKitJs:  naiD  memorabilc  iUud  vcstrum  Pre.sbyterorum  coliegiuni  dignum  Dco 


7)  Vid.  loann.  14,  9.  Matth.  11,  27.  bus    finibus    orbig    lcrrae.     Igii.   Ep.  ad 

8)  For»itan   την  χάοηκ.     Cfr.    Ep.  Hom.  c.  2.  <'xlr.    ύς  (5ύαιν  άηό    άνα- 
ad  Magn.  r.  2.  Marklatul.    At  si  iarn  1'aii-  τοΧης. 

los  Ap.  dicfTc  poiiiii ,  in  omiM.-m  lcrrarii  0)  lla  C  L.     MagiH  ex  iiiore  Aiictorig 

eiiiMe  Koniim  Kvaiigcli«%lanim  fi  iii  lincs  (fHKet  c.  vct.  Inl.  γνοίμη,    praepusitione 

orbb  lerrae,  (|iiid  miniin,  qiiod  iKriatiiis  fv  exrliisti. 

de  Kpiscopis  uliivifl  conMlituti»  loqiiiliir? 

Cfr.  HffTnae  PaHl.  .Sim.  8,3.    Har  aulcm  Cap.   IV.     1)  In  ver».  .Syr.  c.  4.  de-, 

Itge  Films  bei  proedicatus   e»i  in  οψηί-  Kideralur. 


121  IGNATII  EPISTOLA  AD  EPHESIOS.    IV.  V.  VI. 

a^Lov,  όντως  ΰννϊ^ρμοΰται  τω  έταΰκόπω ,  ώς  χορδαϊ  Μϋ-άρα^.  dia 
τοντο  εν  ττ}  ομόνοια  νμών  καϊ  ΰνμφωνω  άγάπτ)  Ιηΰονς  Χριβτος  αδε- 
τκι.  Kca  oi  κατ  άνδρα  δε  χορός  γίνεΰ{}ε ,  ίνα  ϋνμφωνοι  οντες  εν 
ομόνοια ,  χρώμα  Θεον  λαβόντες  εν  ενότψί ,  ■αδητε'^  εν  φωνγ  μια  5ι« 
^h](Sov  Χρίΰτον  τω  πατρϊ,  ϊνα  υμών  καϊ  άκονΰτ]^  καϊ  εταγίνώ^κτ}^,  δι^ 
ών  εν  πραΰϋετε ,  μέλη  οντάς  τον  νίοΰ  αντον.  Χρι'ΐΰιμον  ονν  εΰτιν, 
ι^μας  εν  αμώμω  ενότ7]τι,  είναι ,  ϊνα  καϊ  Θεον  πάντοτε  μετέχητε, 

V.     Jmus  et  uiililas  huius  unitaiis. 

El^  γαρ  εγώ  iv  μικρω  χρόνω  τοιαντην  βννηϋ'ειαν  ϊΰγον  προς  τον 
επίΰκοπον  νμών,  ονκ  ανϋ•ρωπίνην^  ονΰαν ,  άλλα  πνενματικην ,  πόΰω^ 
μάλλον  νμάς  μακαρίζω^  τονς  ενκεκραμενονς^  αυτοο*  ώς  η  εκκληΰία  Ίη- 
ΰον  Χριΰτω  f  καϊ  ώς''  Ίηΰονς  Χριϋτδς  τω  πατρϊ,  ϊνα  πάντα  εν  ενό- 
τητι  ΰνμφωνα  rj.  Μηδεϊς  πλανάΰ&ω'  εάν  μη  τις  ύ}  εντός  τον  ϋ•νΰια- 
ατηρίον,  νΰτερεΐται^  τον  άρτον  τον  Θεον.  Ει  γαρ  ενδς  καϊ  δεντερον 
προοενχη  τοΰαντην  ιϋχνν  έχει,  πόΰω  μάλλον  η  τε  τον  επιϋκόπον  καϊ 
πάϋης  της''  εκκλϊΐβίας;  Ό  ονν  μη  iρχόμεvoς  επϊ  το  αντο ,  οντος  ηδη 
νπερηψανεΐ,  καϊ  εαντον  διέκρινεν.  Γεγραπται  γάρ'  ,νπερηφάνοις^  6 
Θεός  άντιτάΰβεται.'  Σπονδάΰωμεν  ονν  μη^  άντιτάΰΰεαϋ'αι  τω  επι- 
ΰκόπω^  ϊνα  ώμεν  Θεον^^  νποταΰβόμενοι. 

VI,     Rcspiciatis   episcopum    ut   Christum  ipsum.      Onesimus   hac   in   re 

vos  laudal. 

Καϊ    οΰον^   βλέπει    τις    σι^ωντα^  Ιπίΰκοπον ,  πλειόνως  αντον^  φο- 
βείΰϋ•ω'    πάντα*   γάρ  ον    πέμπει  6  οίκοδεΰπότης   εις  ιδίαν  οικονομίαν. 


2)  Eadem  similitudine  iitilur  etiarn  Cap.  V.  1)  Syrus  interpres  quintum 
in  Ep.    ad    Philad.    c.  1.    de    Episcopo  quoque  capiit  neglexit. 

ipsorum  verba  faciens.    Usser.     Frequens  2)  =  ύαρκικήν. 

acceptumqnc  estveteribus  Christianis  sym-  3)  Ιΐ'κεκραμ^νονς  L  C,  in  hoc  qni- 

bolum  citharae  chordis  intentae,  maxime  dem  γ  sec.  man.  supra,  ίγκεκραμένονς 

in    geramis.     Cfr.  Clem.  Alex.  Paedagog.  edd.  praeter  lacobsonianam. 

llf,    11.    At  dk  ύφραγΐδες  ημίν  εστων  4)  Conieceram    αντω ,   quod'nunc  a 

πελειας,  ή  ίχ^^ύς,  η  ναϋς  ούρανοδρο-  Petermanno  ex  Armenio  repositum  video; 

μοϋαα    (al.    ούροάοομούύα) ,    η    λνρα  όντως  C],.     Interpolator  τους  άνακρε- 

μουϋικη ,    tj    κέχρηται     Πολυκράτης'  μκμένους  «υτοϊ  =  qui  pendelis  ad  eum. 

η  άγκυρα  ναυτική,  ην  Σέλευκος  Ινεχα-  5)  ό  aiictore  Vossio  Cotelerius,  Cler., 

ράττετο  τη  γλυ^η  κτλ.  Russel. ,    Hornemannus    et    qiii  Vossium 

3)  άδετε  C  L,  iit  ad  finem  sectionis  repelierunt,  ώς  C;  ώς  6  male  prolulil 
μετέχετε,  in  C  quidem  man.  sec.  mntatum  lacobsonus  ex  L,  in  quo  etiam  Tischen- 
in  μετέχητε.  Ilhid  repeliit  Voss.  Con-  dorfio  mihi  assereiite  cxaratiim  est  ώς 
iunctio  ϊνα  in  N.  T.  qiioque  cum  in-  sineo,  sicutilegitiirinHolsteniiapographo. 
dicativo  occurrit.  I  Cor.  4,  6  et  Gai.  6)  υΰτεοίΐτε  et  sub  finem  cap.  άν~ 
4,17.    Cfr.  Winer  Giamra.  ed. 4ae.  p.  266.  τιτάσσεσθ^ε  L  C,    in  hoc  quidem  utro- 

4)  Salvinio  praeeunte  scripsi  ίπιγι-  bivis  ai  man.  sec.  supra  notato. 
νώσκϊ]  c.  vet.  Int.  et  Armenio,  quorum  7)  της  C  L.  Articulum  cum  Vossio 
ille  legebat:  καϊ  ^πιγινώακη ,  δι^  ον  omiserimt  editores  omncs  usque  ad  la- 
εν  πράΰύετε.  Iii  utroque  Cod.  habes  cobsoninn,  et  post  eum  Hef.  iii  pr.  ed. 
Ιηιγινώσκων.  Subinde  cTt'  ών  ευ  ποάα-  8)  Cfr.Prov.  3,  34.1ac.  4,  6. 1  Petr.  5,5. 
αετέ  C  L,  δι^  ών  Ιπράΰύετε  Voss.  9)  \occ.  άντιτάΰϋεται.  απουδάύω- 
Advb.  εν  suspectiim  habeo:  tautologiam  μεν  ουν  μη  in  textii  Codicis  C  prae- 
quippe  adumbrat.  terinissa  margini  adscripsit  manus  sec. 


IGNATII  EPISTOLA  AD  EPHESIOS.   IV.  V.  VI.  125 

episcopo,  ut  chordae  cilharae.  Propler  hoc  in  coiisensu  vestro  et  coii- 
cordi  charilate  lesus  Christus  canilur.  Sed  et  vos  singuli  chorus  estote, 
ul  consoni  per  concordiam,  nielos  Dei  rocipienles  in  unilale,  cantetis 
voce  una  per  lesuni  Chrislum  Palri;  quo  et  vos  audiat,  et  agnoscat  ex 
iis  quae  bene  operamini,  uiembra  essc  vos  Filii  ipsius.  Ulile  ilaque